مە رۆژانە گۆه ل تێگەهێن تیرۆر و تیرۆریستان دبیتن، بەلێ ئایا ئەو پیڤەرێن سایكۆلۆژی یێن كۆ كەسەك لسەر بنەمایێ وان ب تیرۆریست بهێتە هژمارتن چنە؟ سایكۆلۆژیا زانستەكە ئەڤ دیاردەیە ئێخستیە بەر بەرچافكەكا هویر و وی كەسی ب تیرۆریسَت ددەتەنیاسین یێ كۆ ئەڤ مەرجێن سەرەكی د كەساتیا وی دا بهێتە تێبینیكرن. تیرۆریسَت ئەو كەسە یێ كۆ هزرێ د ڤێ ەچندێ دا بكەتن كە بڕێكا ترساندنا مرۆڤان، لدویڤ ئایین یان نەژاد یان تەخەكێ دیار، بزاڤا گەهشتن یان بدەستڤەئینانا هندەك ئارمانجێن سیاسی یان ئابووری یان ئایینی بدەتن، و بەلكۆ ئەو كەسێ هاریكارییا هندەك كەس و لایەنان ژی بۆ ڤێ مەبەستێ بكەتن یان بڤی كاری ڕابیتن و تێدا سەرنەكەڤیتن ژی هەمان وەكی تیرۆریسَتەكی دهێتە هژمارتن. دبیتن ئەڤ كەسە ڕابیتن ب كارێ كۆشتن یان ڕەڤاندنا پۆلیس یان یاساناسەكی یان سیاسەتوانەكی یان كەسەكێ كارێ ڕاگەهاندنێ دكەتن و بڤێ چەندێ بڤێتن زیانێ بگەهینیتە وان یان خەلكێ سیڤیل. خرابكرن و هەڕفاندنا دام و دەزگەهێن میری و خۆمالی و كارگەه و دێر و كەنیسە و مزگەفتان ژی بەشەكە ژ كریارێن تیرۆریسَتان. هەبوونا جۆر و ئاستەكێ دەمارگیرییەكا كۆركۆرانە بۆ هزر و بیرۆكەیەك یان دژی وێ یان لایەنەكی یان بڕیاردانا هندێ كەسەك كافرە یان ژ ئایینی لادایە یان خیانەتكارە یان گەندەلی بێی هیچ بنەما و بەلگەیەك یاسایی یان ژبەر داهینانەكا هزری و یان هۆنەری دچیتە د خانەی تیرۆرێدا. كەسەكێ دەستهەلاتا خۆ بۆ مەبەستی سەركوتكرنا ئازادییا خەلكا دیتر یان ڕاگرتنا چالاكیێن وان یێن سیاسی و ئایینی و هزری بكار ببەتن تیرۆریسَتە. هەمی ئەڤ كریارە دخوازن كەسێ تیرۆریسَت خۆدانێ هندەك هێما و سالۆخەتان بیتن كە بەرهەڤیا وی بكەن بۆ ئەنجامدانا كریارێن تیرۆریستی و ڤێ چەندێ مسۆگەرتر بكەن. ئەڤ كەسە مرۆڤەكە خۆدان تایبەتمەندییەكێ كە تەنها و تەنها هزرێ د خۆ دا دكەتن و تەوەرێ سەرەكیێ هزرا وی ئەو بخۆیە و نەشێتن ژبلی خۆ هزرێ د كەسەك دیتر دا بكەتن و نەشێتن هزرەك مامناوەندی یان هزرەك جیاواز پەسند بكەتن. خۆدێ وی لنك وی هند مەزنە كۆ هەر كریار و هزرەك ژ خۆدەك دیتر وەك مەترسیەكێ لسەر خۆدێ خۆ دهژمێریتن، لەوما رەنگڤەدانا وێ خۆ د كریارەك تووندوتێژانە دا دبینیتن ژلایەنێ تیرۆریسَتیڤە. تێهنیێ ڕشتنا خوینا وی دبیتن و دیتنا وی قۆربانی هیچ كارتێكرنەكێ لسەر هەست و سۆزێن وی ناكەتن. چونكی ئەو تێهنیێ گەهشتن ب ئارمانجێن خۆیە بهەر رەنگەكێ و هەر رێكەكێ بیتن. دبیتن ئەڤ مرۆڤە بدەست هندەك ئێش و ئازار و نەساخیێن دەروونی و جڤاكی ڤە بنالینیتن. دبیتن كەسەك بیتن بشێوەیەكێ كاتی یان هەمیشەیی نەساخیێن مێنتالی وەكی میلانخولیایێ لنك هەبیتن، یان بەلكۆ كەسەك سایكۆپاتی یان دژی جڤاكی ( antisocial ) بیت و بۆهایێن وی جیاواز بن و هەمی د ئاراستەیەك دژی جڤاكێ و داب و نەریتێن وێ بن. دبیتن كەسەكێ گۆماناوی و دوودل و خەیالاتی بیتن و ژ ئەگەرێ هەستكرنەكا زێدە ب لاوازییا كەساتیا خۆ ل هەمی كەسەكی و لایەنەكی ب گۆمان بیت و ژ هزر و كریارێن وان پشتڕاست نەبیت و وەسا هزر بكەتن ئەوی مەبەستا ئێشاندنا وی یا هەی. چونكی ئەو بەردەوام یێ د چاڤەروانیا هاتنا مەترسیەكێ بۆ خۆ ژ لایەنێ خەلك و كەس و لایەنێن دیتر دا دژیتن. دبیتن ئەڤ تیرۆریسَتە مرۆڤەك بیت كۆ ژ لایەنێ ویژدانیڤە نەیێ جێگیر بیتن و ئەڤ چەندەیە كۆ دەلیڤەی بۆ ئالی و ڕێكخراوێن تیرۆریسَتی خۆش دكەتن ڤان كەسان هەلبژێرن بۆ جێبەجێكرنا مەرامێن پیسێن خۆ، چونكی ئەڤ كەسە بسانەهی دهێنە كۆنترۆلكرن. دبیتن كەسەكێ كۆ خولیایا خۆكۆشتنێ لنك هەبیتن و ژیانا خۆ پێخەمەت و لبەرامبەر بدەستڤەئینانا ئارمانجێن رێكخراوا خۆ یا تیرۆریسَتی ب هیچ بزانیتن و بۆ ڤان ئارمانجا ب هەر كریارەكا دڕندانە و هۆڤا مەترسیدار ڕابیتن هەرچەندە مرن و ژناڤچۆنا وی مسۆگەر بیتن. كەسێ تیرۆریسَت دبیتن كەسەكێ شیزۆفرینی بیتن و دناڤ پەنجەیێن دینی و هاریێدا و خەیالێن مەزن وەكی هەستا مۆعجیزاتا ئینانێ و پێغەمبەراتیێ ژی لنك هەبیتن و ئەڤ هەستە وی بەرڤ كریارێن هۆڤ پالددەتن.
هەمی ئەڤ سالۆخەت و كریار و هێمایە بجارەكێ ئاماژەی ب هندێ ددەن كە لاوازی و ئێش و ئازارێن دەروونی و ویژدانی پالدەرێن مەزنن بۆ مرۆڤەكی ژ ژیان و رێكا ئاسایی لابدەن و وی بەرڤ وان رەفتار و كریارێن هۆڤانە پالبدەن یێن كۆ رۆژانە د میدیایێن جیهانی و دەڤەرێ بچاڤێن خۆ دبینین و یێن كۆ جەرگێ كافری بۆ وان تاوانا و مرۆڤان دسۆژیت بەلێ دلێ تیرۆریسَتان چپكەكێ خۆ شاش ناكەتن.
ژێدەر: ابراهیم، ماجد موریس( 2005 ). الإرهاب الڤاهرە و أبعادها النفسیە، گ. 1، دار الفارابی، ( 509)ص.
• ئەڤ بابەتە یا ل رۆژناما ( ئەڤرۆ ) هاتیە بەلاڤكرن ل ژمارە (1646 ) ڕێكەفتی (18/5/2015) ل(12 ).