ل قۆناغێن جۆداجۆدایێن دیرۆكێ داگیركەرێن كوردستانێ بشێوازێن جیاواز سەرەدەرییا دگەل ئاكنجیێن وێ دا كری. سەرەدەرییەك تەژی شاشی و ستەم و زۆرداری و بێ دلۆڤانی. ل سەردەمێن خەلیفەیێن ئۆسمانیدا بۆ نموونە، وەكی نۆكە و ل كۆمارا توركیایێ دگەل كوردان دكەن نەبوویە. وی دەمی ب دەهان رێكخراو و پارتێن سیاسیێن كوردی هەبووینە. نەتەوەیێ كوردی ئاریشەیەك بناڤێ ناسنامەیا كوردی نەبوویە، ل وی ئاستێ نۆكە هەی. پشتی پەیماننامەیا لۆزان كۆمارا توركیایێ سەرەدەرییەكا جیاواز دگەل كوردان دا كر. دگەل دەستپێكا ڤێ كۆمارێ ناسنامەیا كوردی تووشی قەیرانەكا مەزن بوو و زمان و كەلتوورێ وی هاتە قەدەغەكرن [ 1: 5 ]. هەر ژ وی دەمی ڤە مێنتالیتەیا هزری و گۆتارا سیاسییا دەستهەلاتدارێن تورك سنوورەكێ تووند و دائێخستی لبەرسینگێ ئازادی و فەرهەنگ و كەلتوور و ناسنامە و مافێن رەوایێن نەتەوەیێ كوردی دەیناند. ئەڤ مێنتالیتەیە نەك تنێ لسەر ئاستێ سیاسی و لەشگەری ب ئاشكرایی دهاتە دیتن، بەلكۆ مرۆڤێن سادە و ساكار و شۆل ژێ نەهەی ژی پێ هاتبوونە خافلاندن. كار گەهشتبووە هندێ كە د هزرا وان دا ژی ئەڤ " بۆختانە " ب راست دهات هژمارتن كۆ نەتەوەیەك نینە بناڤێ " كورد " بەلكۆ ئەو " توركێن چیاینە" و جهێ حەویانا وان چیانە. ئەڤ هەلوێستا خەلەت و نێڕینا نەرینی و شێواندی ل پارچەیێن دیترێن كوردستانێ ژی چۆبیە دناڤ ستراكچەرێ هزری و مێنتالیتەیا كەساتیا تاك و كەسێن وان نەتەوەیا و وان ژی ب شێوازێن دیتر و ب هەمان دڕندایەتی سەرەدەری دگەل تاكێن كوردستانی دكرن. بەرپەڕێن دیرۆكێ چ جاران وان كارەسات و جینۆساید و ئەنفال و كیمیابارنكرن و ڤەگۆهاستنا بزۆر و دەربەدەركرنا مەلیۆنیا كوردان ل وان جهان ژبیر ناكەتن. كوردان بۆ بدەستڤەئینانا ماێن رەوایێن خۆ و وەكی هەر نەتەوەیەكێ و نەخاسمە پشتی جەنگێن جیهانیێن ئێكەم و دووهەم یا بزاڤكری بشێوازێ دانوستاندن و دیالۆگا سیاسی بگەهیتە ئەنجامەكێ، و نەیارێن خۆ تێبگەهینیتن كە ڕێزێ ل وی و ناسنامەیا كەلتووریا وی بگرن. بەلێ جهێ داخێ یە ئەڤ چەندە د هیچ ئێك ژ پەیماننامەیێن سایكس-پیكۆ یا ( 1916 )، و سیڤەرا ( 1920 )، و لۆزانا ( 1923 ) و پشتی هنگێ ژی هیچ گەرەنتیەك بۆ مافێن گەلێ كورد تێدا نەهاتبووە بەرچاڤگرتن و جێبەجێكرن [ 3].
بەلێ وەسا دیار بوو كۆ قەدەرێ كوردی وەسا ڤیا هەر ئەڤ نەتەوە و نەیارە ببنە دەرگەهەك بۆ هندێ كورد بگەهنە مافێن خۆ. دلساخی و دلسافییا كوردی وێژدانێ مریێ وان دوژمنان نەهەژاند، بەلێ وەكی مەزنان گۆتی: " یا تو بچینی دێ وێ دروی ". دیرۆكێ ئەو رۆژ ئیناند كە نیشان بهێتەدان كۆ ڤان وەلاتێن نەیار بڕێكا پشتەڤانیكرن ل تیرۆرێ و تیرۆریزما جیهانی، ئەو راستیە دەرئێخست كۆ گەلێ كورد هەر دەمەكێ دەلیڤە هەبیتن ژبلی كۆ دشێتن ب مێرخاسی بەرگریێ ژخۆ بكەتن و مافێن رەوایێن خۆ بپارێزیتن هند ژی ل ئاستەكێ بلندێ هەبوونا بۆهایێن مرۆڤدۆستی و ئاشتیخوازی و ئازادی پەرێستیێ دایە و نەك تەنها بۆ خۆدێ خۆ بەلكۆ بۆ گەلەك خەلك و نەتەوە و ئایین و مەزهەبێن دیتر ژی پەناگەهەكێ مۆكم و جهێ باوەریێ یە. بەلگە ژی بۆ ڤێ ئاخفتنێ گەواهیدەرییا خەلەك و نەتەوەیێن دیترە كۆ چەوا پێشمەرگەهێ كوردستانێ بێی جیاوازی بەرگریێ ل كەرامەت و پرستیژا هەمیان كریە [ 2 ]، ئەڤە و ژبلی وێ پێكڤە ژیانا نەتەوە و ئایین و پارت و رێكخراوێن سیاسی و جڤاكیێن جیاوازە لبن سیبەرا حكومەتا هەرێما كوردستانێ یە، كۆ ئەڤرۆكە وەلاتێن زلهێز و رۆژئاڤا و جیهانێ ژی پێدحەسن. دبیتن هەر ژ ڤێ چەندێ بیت رۆژئاڤایێ پالبدەت بۆ هندێ لدویڤ هێجەتەكێ بگەڕهیتن دا سنورێن جۆگرافیایێ دەڤەرێ دەستكاری بكەن و بگۆهۆڕن و فاكتەرێ ئێكەم و سەرەكیێ ڤێ چەندێ مێنتالیتەیا خرش و خاڤا تاك و سەركردایەتیا وەلاتێن دەوروبەر و رۆژهەلاتا ناڤینە كۆ هەمی دەمەكی ب چاڤەكێ كێم و خوارتر تەماشەی تاكێ كوردی كری و ل كویراتیا ستراكچەرێ كەساتیا خۆ دا جهەك نزم بۆ گەلێ كورد و مافێن رەوایێن وی دەیناندی و كار گەهاندییە هندێ ئەڤ كاودانە دروست ببن كە ئەو ژی پێدڤیاتییا گۆهۆڕینا نەخشەیا جۆگرافیاییا دڤەرێ یە.
ژێدەر : [ 1 ] بێشكچی، ئیسماعیل ( 2014). كۆمارا توركیا چ دان كوردان؟، كۆڤاری مەتین، ژ. 224، لل. 4-11. [ 2 ] حسین، نەجات ( 2015 ). چاوپێكەوتن لەگەل نەجات حسین ئەندامی ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك لە سەر لیستی توركمانی، كەنالی GK گەلی كوردستان، كات: 16، لە ( 2/2/2015).[ 3 ] گلوعی، محمود ( 1390 ) . فرهنگ جامع سیاسی، چاپ چهارم، نشر علم، تهران، 1103 ص.
• ئەڤ بابەتە یا ل رۆژناما ( وار ) هاتیە بەلاڤكرن ل ژمارە ( 1285 ) ڕێكەفتی ( 3 /3 /2015) ل( 6).