ڕێبازا سایكۆلۆژیایا شرۆڤەكاری یاكۆ فرۆیدێ بەرنیاس سەركاروانییا وێ دكەتن د داهینانێن خۆ لدۆر شرۆڤەكرنا لایەنێ دەروونیێ مرۆڤی كۆمەكا تێگەهان زێدەكرینە سەر فەرهەنگۆكا ڤێ زانستێ، كە ئێك ژ وان حاشالێكرنە ( الانكار یان Denial) كە ڕامانا وێ یا سایكۆلۆژیكانە رەتكرنا دانپێدانێیە ب لایەنەكێ دیاركری ژ وی كەتوارێ كە پەیوەندی ب تاكیڤە هەی. مەبەستا سەرەكی ژ بكارئینانا میكانیزمێن بەرگریكرنا سایكۆلۆژیك خۆپاراستنە ژ روویدانا نیگەرانیێ و پەریشانیێ ژ وی تشتی، ئانكۆ ئەڤ تشتە دبنەڕەتدا بۆ وی تاكی ژێدەرێ جۆرەك سەرئێشیێیە، لەوما تاكی دڤێتن بڕێكا حاشالێكرنێ ژ ڤێ رەوشێ و ئازار و ئێشانا سایكۆلۆژیك قۆرتابكەتن. هەرچەندە بدیتنا سایكلۆژیێ بكارئینانا ڤان میكانیزما، كە هژمارا وان خۆ ل زێدەتر ژ دەها ددەتن، تاڕادەیەكێ بۆ خۆ گۆنجاندنێ بمفانە، لێ ل هەمان دەمدا ژی بكارئینانا وان پترتر ژ ئاستەكێ پێدڤی و گۆنجای نیشانەكە ژ جۆرەك پەریشانیێ و تێكچۆنەكا سایكۆلۆژیك و نەمانا باوەری بخۆبوونێ لنك وی تاكی و هەستكرن ب گۆنەهباریێ و نەمانا ئارامییا دەروونی لنك وی. ئەڤ میكانیزمە ژ لایەنێ "من " كەساتیێڤە دهێتە دوروستكرن و وەك دیارە كە ئەڤ پشكا گرنگ ژ ستراكچەرێ كەساتیا مرۆڤی هژمارەكا كارێن سەرەكی وەكی هزركرنێ، تێگەهشتن ژ تشتی و چارەسەركرنا ئاریشەیا بستۆیێ خۆڤە دگریتن. هەكەر ماوەیەكێ دویر و درێژ و بەردەوام " من " د بزاڤا بكارئینانا فرت و فێل و میكانیزمێن بەرگرییا دەروونی دا بیتن، دەلیڤە بۆ ئەنجامدانا كارێن سەرەكیێن خۆ نابیتن.
ئەڤ جۆرێ میكانیزمێن سایكۆلۆژی نەك تەنها لسەر ئاستێ تاكی بەلكۆ د سیاسەتێدا ژی دهێتە دیتن. دۆزا گەلێ كورد ژ ڤی بابەتییە. نەتەوەیێ كوردی یێ خۆدان كەتوار و كەلتوور و زمان و هەمی سالۆخەتێن دیمۆگرافیێن نەتەوەیەكێ بۆ ماوەیەكێ دویرودرێژە بڤێ میكانیزما سایكۆلۆژیك بەلێ لسەر ئاستەك مەزنتر و سیاسی و دەڤەرێ سەرەدەری دگەلدا دهێتە كرن و كەفتیە بەر هێڕشێن نكۆلی لێكرنێ و حاشالێكرنا ڤی نەتەوەی یا بوویە قاچكێ دەڤێ وان لایەن و نەتەوە و وەلاتێن دژایەتیا وێ دكەن. وان دوژمنێن نەتەوەیی هەردەمەكێ بەر پێیێن خۆ دیتبن بهەمی ڕەنگەكی دژایەتی و دوژمناتیا مە یا كری و نەهێلایە ئاڤا خۆش ب گەوریا مە دا بچیتە خوارێ و بكارئینانا بەردەوام یا ڤێ میكانیزمێ هزرا چارەسەركرن و سەرەدەرییەكا كەتواری و راستەقینە دگەل ڤێ دۆزا رەوا لبەر بەرزەكری. داویترینێ جۆرێن ڤەشارتیێن ڤێ میكانیزمێ خۆ د هێڕشێن رێكخراوەكا تیرۆریستی دا دیت كە بناڤێ دەولەتەكا خەیالی خیڤەتێن خۆ ئینان و ل ڕەخ مالا مە دیناندن و چەوا دەنگۆیێ دەولەتا كوردی گەهشتە دوژمنێن مە وان دەست ب پفدانا ڤان تیرۆریستا كرن و بهاریكارییا هژمارەكا خەلكێن دەڤەرێ كە د بنەڕەتدا ئاكنجیێن ڕەسەنێن كوردستانێ و دەڤەرێ نینن و لسەردەمێن جۆدا و نەخاسمە قۆناغا دەستهەلاتا بەعسا فاشی و سەدامێ گۆڕ بە گۆڕ هاتینە ناڤ كوردان، پەلاماری كوردستانێ ددەن و ب سەدان هزار كەسان ب دڕندایەتی و دویر ژ هەمی پیڤەرێن مرۆڤایەتیێ تالان دكەن و دكۆژن و دڕەڤینن و ئاوارە و دەربەدەری كوردستانێ و جیهانێ دكەن تنێ ژ بەر هندێ كە ژ ئەگەرێ قۆرتالبوون ژ زۆرداریێ بەحسێ سەربخۆیێ و دەولەتبوونێ دكرن و چونكی كوردن.
ژێـــدەر:1- بیشكچی، ئیسماعیل ( 2014). كۆمارا توركیا چ دا كوردان؟ گۆڤارا مەتین، ژ. 224، ل. 4-11. 2- صالح،قاسمحسین .(2011)الشخصیەالعراقیەالمڤهروالجوهر- تحلیلاتسیكوسوسیولوجیە،گ.2.
• ئەڤ بابەتە دوو جاران یا ل رۆژناما ( ئەڤرۆ ) هاتیە بەلاڤكرن ل ژمارەیێن ( 1553 ) و ( 1661 ) ڕێكەفتی (21 / 12 /2014 ) و (9/6/2015 ) لاپەرە (13)، و هەروەسا ( وار ) ژمارە ( 1242 ) ل ( 29/12/2014) لاپەرە ( 6 ).