ڕاستە مفاوەرگرتن ژ هەر كاودانەك نێڤدەولەتی و هەڤپەیمانیەك دگەل وەلاتێن زلهێز بۆ ئەڤرۆكەیا دۆزا كوردی ل هەمی پارچەیێن كوردستانێ تشتەك فەرە و پێنگاڤەك پراگماتیكانەیە، لێ هندەك جاران پێدڤی ب هۆشیارییەكا مەزنە. ل ماوێ ڤێ دۆماهیكێ سەركرداتیا پارتەكا مەزن ل كوردستانا باكوور (HDP) پێنگاڤەك یا هاڤێتی و دگەل وەلاتەكێ زلهێز وەكی ڕۆسیایا فیدرال نێزیك بووی، بەلێ د هەمان دەمدا ژی فەرە ل بیرا مە نەچیتن ئەڤ وەلاتێ زلهێز هەر ئەو وەلاتە یێ لدەمێ جەنگێ جیهانیێ ئێكەم و نەخاسمە ژی یێ دووهەم لدویڤ بەرژەوەندیێن خۆ یێن تایبەت بنیاتێ كۆمارێن وەكی مهاباد و ئەزەربایجان دەینان و هند ژی لگۆرەی وان بەرژەوەندیێن دەمەكی پشتا خۆ ل وان كر و ئەنجام ژی ئەو بوو یا دیرۆكێ د بەرپەڕێن خۆ دا تۆماركرین. دیرۆك نیشانددەتن ڤی وەلاتی بەرۆڤاژی فرەنسا و بەریتانیا و دانیمارك و هۆڵەندی و پۆرتۆقال و ئیسپانی و ئیتالی و ئەڵمانی و لدویڤدا ژی ئەمریكیا و .. هتد، كێمتر ئەو شێوازێ كلاسیكیێ كۆلۆنیالیزمێ، ئەوا خۆ د داگیركرنا ڕاستەوخۆ و لەشكەریدا دبینیتن، یا بكار ئیناندی و بزاڤا سەپاندنا هەژموونا خۆ كرییە، و ئەڤ چەندە تنێ د هندەك وەلاتێن وەكی ئەفغانستانێ و هندەك وەلاتێن ئەورۆپایا ڕۆژهەلاتدا دیتی، بەلێ ئەڤ چەندە ( ئان ژی بێژین ئەڤ قەنجیە ) پترتر بۆ هندێ دزڤڕیتن كە ئەڤ وەلاتێ مەز و پان و بەرین هەردەم زێدەتر ژ ( 15-20 ) مەلیۆن كیلۆمەترێن چوارگۆشە ڕووبەرێ وێ بوویە و پارستنا سنوورێ وەلاتەكێ بەرفراوانێ كۆ سنوورێ ئاڤی و هشكانیێ دگەل نێزیكی( 15-16 ) وەلاتان هەبوویە، كارەك بزەحمەتە و دژوار بوویە. ڤێ چەندێ هەمی دەمەكی پێدڤی ب سیستەمەكێ حۆكمرانیێ دكتاتۆریانە هەبوویە. لەوما ڤی وەلاتی بەردەوام بزاڤا هندێ یا كری ب لایەنێ كێمیڤە و هندی بشێتن ئەو بخۆ ڤان سنووران بپارێزیتن و دەرگەهێ شەڕێ خۆ هندی بشێتن بچویكتر بكەتن، لێ بەرۆڤاژی یا ڤیای هەژموونا سیاسی و ئایدیۆلۆژیك و ئابووریا خۆ بڕێكەك بسانەهیتر بسەر گەل و وەلاتێن دیتر بسەپینیتن.ڤی وەلاتێ زلهێز نەخاسمە پشتی جەنگێ جیهانیێ دووهەم ل ڕۆژهەلاتا ناڤین و ئەفریقا و ئەمریكایا لاتین و ئاسیایا دویر و یا ناڤین و ڕۆژهەلاتا ئەورۆپایێ بشێوەیەیكێ نەڕاستەوخۆ بۆ بەرژەوەندیێن خۆ و نەخاسمە یێن ئابووری و ئایدیۆلۆژیك و سیاسی كار بكەتن و بەردەوام بزاڤ یا كری تەپكا شەڕی ژناڤ مالا خۆ بهاڤێژیتە دەر و بهاڤێژیتە د گۆڕەپانا ڤان وەلاتاندا. لەوما ئالۆزی یێن كۆ ل ڤان وەلاتان دهێتە دیتن و هەستپێكرن، پشكەكا مەزن و پشكا شێری بەر ڤێ ستراتێژییا ڤی وەلاتێ زلهێز دكەڤیتن.
" هەدە پە " ئەڤرۆكە ئەڤ تەپكە جارەك دیتر كڕی و ئیناند و هاڤێتە دناڤ گۆڕەپانا خۆ دا و ئەنجامێن وێ یێن نەرینی و خراب دێ ل ماوەیەكێ دۆمدرێژ هێنەدیتن. ئەوا پێدڤی بوو " هە دە پی " د ڤێ قۆناغێدا لبەرچاڤ گرتبایە هۆشیارییەكا گەلەك دویربینانە و بێهنفرەیەكا باش بوو، كە جهێ داخێیە یا هاتیە پشتگۆه هاڤێتن، بەلكۆ ژی ژ كەربێن هندەك وەلات و لایەنان هندا دیتر مكۆرە و ڕژداتیێ لسەر ڤێ چەندێ دكەتن.
نەتەوەیێ كەڤنار و ڕەسەنێ كوردەواری ل باكوور بۆ ماوەیەكێ دویر و درێژ و نەخاسمە ژی ژ ڤان سەد سالێن دۆماهیكێ بزاڤێن مەزن یێن كرین و دكەتن بۆ بدەستڤەئینانا مافێن ڕەوایێن خۆ. خولا دۆماهیكا ڤان بزاڤان ئەوە یاكۆ ژ سالێن هەشتیان وەرە دەستپێكری و ئەڤە نێزیكی سیه سالانە ڤەدكێشیتن لێ دەستكەفتێن وێ گەلەك كێم بووینە. پێدڤی بوو (HDP) ئەڤ ئەزموونا تەحل بۆ خۆ كربایە وانەیەك و جارەك دیتر پێداچۆنەك ب سایكۆلۆژیایا تاكێ كوردی و سەركرداتیا وێ و كاودانێن سایكۆلۆپۆلێتیكێن ڤێ ئەزموونێ و ڤێ قۆناغێ دا خشاندبایە و تەماشەی دەستكەفتێن وێ بزاڤێ كربایە كە ڤان سیه و پێنج سالێن بۆری بدەستڤە هاتین كربایە و د ترازییەكێدا و پشتی كێشان و پیڤان و هەلسەنگاندنا وان، هنگی بڕیار لسەر ڤێ ئێكێ دابایە كە ملێن خۆ ب لایەنەك زلهێز، یاكۆ تنێ لدویڤ بەرژەوەندیێن خۆ دگەڕهیتن و تنێ دڤێتن ئاڤێ شێلی بكەتن دا تێدا پترترین ماسیان بۆ خۆ بگریتن، ڤە بگرێدەتن و ل شوینا هندێ مفای ژ ئەزموونا هەرێما كوردستانێ و جهێن دیتر وەربگریتن و ب هەمان ئەو ( 40 50 ) و بەلكۆ ژی ئەو ( 80 ) كۆرسیكێن پەرلەمانیچ توركیا ڕازی ببایە و ب بێهنفرەیی ( 5- 6 ) سالێن دیتر ژی جەبهێ خۆ و چەپەرێن شەڕێ خۆ ئێخستبایە د كار و چالاكیێن سیاسی و دناڤا پەرلەمانیدا و پشتی ڤان سالان هنگی بڕیارێن گرنگێن شەڕی بدابایە، و چ گۆمان تێدا نینە دا دەستكەفتێن وێ گەلەك پترتر ژ نۆكە بیتن و گەلەك ژ بارێ گرانێ ئەڤرۆكە لسەر ملێ تاكێ كوردی ل كوردستانا باكوور ب تایبەتی و كوردستانێ بگشتی و نەخاسمە د ڤێ قۆناغا دەمەكی و هەستیار دا كێم كەتن.
*مامۆستایێ ئەكادیمی/ دەرچۆیێ زانینگەها حكومی پەروەردەییا مۆسكۆ-ڕۆسیا/بسپۆرێ زانستێن پێداگۆگی و سایكۆلۆژی/زانینگەها زاخۆ