شارستانیەتا مرۆڤایەتیێ بەرهەمێ بزاڤەكا هەمە لایەنەیا تاكێن ڤێ جیهانێیە كە دناڤ وان دا هندەكا گەلەك بەهرا تێدا هەی، و ئێك ژ ڤان نموونە و سەمپلێن ژێگرتی زەردەشتێ بناڤ و دەنگ، پێغەمبەرێ نەتەوەیێن ئارییە كە هزرڤانەكێ بیلمەت و بیرتیژە، كو لدویڤ ژێدەران ل قۆناغا دیرۆكییا پێشی ( 1500 ) هەتاكۆ ( 3000 ) سالان پێش زایینێ یێ ژیای. ژ فەیلەسۆفێن كەڤن و نوی یێن مینا فیساگۆرەس و ئەفلاتۆن و ئەرستۆی بگرە هەتاكۆ فریدریك نیچەی مفایێن ژ بنەما و هزر و بیروباوەرێن ئاینیێن وی یێن وەرگرتین. ئەڤ ئایینە ژ ئێكەم ژێدەرێن نیاسینا خۆداوەندێ ئێكانە بوویە و ل وی سەردەمێ كەڤنارە دا، ڤی پیامبەری بەرێ شەنگستێ یێ بۆ پەرستینا خۆدای دەیناندی و دانپێدای. ڤێ بیروباوەرا ئایینی جهێ خۆ یێ د كەلتوور و فەرهەنگێ جڤاكا نەژادێن ئاراییدا و ل هەمی ئاسیایێ و سنورێ وێ دا ڤەكری و نەتەوەیێ كوردستانێ ژی پشكەك بوویە ژ ڤێ كەلتوورا زەنگین، كو هەرچەندە ژی هندەك كەسان دڤێتن دیرۆكێ بشێوینن كە ئەڤ نەتەوەیە پێشی هاتنا ئیسلاما پیرۆز ئایینێ مەسیحیەتێ نەهەلبژارتیە، لێ ئەڤە بابەتێ گۆتارا مە نینە، و گرنگ ئەوە نەتەوەیێ كوردی ب شانازیڤە پەیرەوێن ڤێ ئایینێ بووینە و هەتاكۆ ڤێ چەندێ یا خۆ د گەلەك لایەنێن كەلتوور و فەرهەنگێ جڤاكا كوردەواریدا و نەخاسمە ژی نەڤرۆز و بۆنەیێن گرێدای ب وێ ڤە، رەنگڤەدای.
ب باوەرا ڤی پێغەمبەری، خۆدایێ مەزن مرۆڤ یێ ئازاد و سەربەست و خۆدان ویست و بڕیار ئافراندی. ئانكۆ ئازادییا مرۆڤی ژ ئێكەم بنەما و دەرگەهێن هزرییا ڤی ئۆلی دهێتە هژمارتن. هەر ژ ڤێ چەندێ یە كو باوەرییا وی ئەوە كە مرۆڤ ئازادە د هەلبژارتنا ئێك ژ هەر دوو ڕێكێن " باش " یان " خرابیێ ": مرۆڤێ جۆرێ ئێكەم دێ چیتە خانەیێ مرۆڤێن باش و چاك كو دێ بەهرا وی " بەهشت " بیتن كە جهێ ئاهەنگ گێڕان و شادی و خۆشیێ و شەهیانێ یە و تەژی باخ و بیستان و رویبار و سویلاڤێن بلند و هەمیشە رۆناهی و هینە و تەزییە، و گرووپێ دیتر ژی ئەو خەلكن، یێن ب ویستا خۆ و ب ئازادی و ب دلێ خۆ، خرابی و خراب بوون و ئەنجامدانا كریارێن پیس و خراب و نەباش هەلبژارتی و بەهرا وان ژی كەتنە خوارێیە ژ پرا چنواتێ ( سیراتێ ) و چۆنا ناڤ دۆزەخ و جەهەنەما سڕ و سەقەم و قەڕەسە و تاریكە، كە تەژی دڕندە و دێو و ئەژدەهایە و چ ئاگر تێدا نینە.
هەتاكۆ ڤێ چاكیی و خرابیێ و ئازادییا مرۆڤی د هەلبژارتنا وان دا نەك تەنها ل بەهشت و دۆزەخێ، بەلكی ل ڤێ جیهانێ ژی پەیوەندییا دگەل دل و دەروون و سایكۆلۆژیایا وی و ویژدانا مرۆڤی ڤە هەی و پێڤەگرێدایە. بگۆتنەك دیتر دەمێ مرۆڤەك چاكیێ و باشیێ دكەتن هند ویژدانا وی ئاسوودە و تەنا و ئارامە و ئەڤ جیهانە و بگرە جیهانا دیتر و بەهشت ژی بۆ وی و لبەر وی تەژی ئاسایش و ئاسوودەییە، و بەرۆڤاژی مرۆڤێ خراب و خۆدانێ كریارەكێ خراب یێ د ڕەوشەكا وەسا دا كە ویژدانا وی هەمی دەمەكی یێ د ئێش و ئازار و ئەشكەنجەیدا و نەیێ ئاسوودەیە و چ تەناهیێ نابینیتن.هەر ژ ڤێ چەندێ یە خۆدێ زەردەشت، پێغەمبەرێ ئاشتی و ئازادیێ، گەلەك شەیدایێ ئاشتی و ئاسوودەی و تەناهی و دویركەفتن ژ كۆشت و كۆشتارێ بوو و وی بۆ گەهشتن بڤێ ئازادیێ و ئاسوودەیێ د ژیانێدا لسەر ئاستێن جیاوازێن جڤاكی و ئابووری پرۆگرامێن پراكتیكی یێن پێشكەشی مرۆڤایەتیێ كرین: كە ئێك ژ وان ژی پویتەكرنەكا مەزن بوویە نەخاسمە ب كشتوكال و پیشەیێن پێڤەگرێدای و پەز و تەرش خۆدانكرنێ، كە ب باوەرا وی ب ژێدەرەكێ مەزنێ بدەستڤەئینانا ژیانەكا ئازاد و ئاسوودە دهژمارت، و ئەڤە لدەمەكی كە گەلەك دژی زۆرداری و ستەمگەرییا زەنگینان بووی و خۆ ل هەژاران دكرە خۆدان.
ژ ڤێ چەندێ یە كو بیروباوەر و فەلسەفەیا زەردەشتی، ب هەمی زەنگینی و دەولەمەندییا خۆ ڤە، ژ لایەنێ ناڤەرۆك و چەمك و تێگەهێن خۆ یێن هزری و جڤاكی و سایكۆلۆژیڤە ژی وەكی مزگینیەكامەزن و شۆڕەش و سەرهلدانەكا مرۆڤایەتی و شارستانیەتێ دهاتە هژمارتن، كە وەكی گۆرزەكێ مەزن ل دژی هزرا پوچیێ و خۆرافاتێ هاتە وەشاندن و مرۆڤ ژ هەمی كۆت و بەندێن گرێدەر ئازاد كر و ئاسوودەیی و ئاسایش كریە بەهرا مرۆڤایەتیێ، كە هەمی ئەڤ دەستكەفتێن مەزن د سێ گۆتنێن سادە و زێڕینێن ئایینێ وی دا هاتبوونە كۆرتكرن كە بریتینە ژ: هزرا باش، گۆتارا باش و كریارا باش.
ژێدەر:
- رەزا، هاشم ( 2012 ). زەردەشت پێغەمبەرێ ئیرانی دێرین، وەرگێڕان: وریا قانع، دەزگای چاپ و بڵاوكراوەی جەمال عرفان، سلێمانی، كوردستان، ( 425 )ل.
- زیهنیر، ر. س. ( ب. س. ). الزّرادشتیە الفجر – الغروب، ترجمە: د. سهیل زكّار، التلوین، دمشق: سوریە، ( 530 )ص.
- غانم، خالد السید محمد (2006 ). الزّرادشتیە تاریخیاً و عقیدە و شریعە دراسە مقارنە، گ. 1، خگوات، دمشق:سوریە، ( 399 )ص.

*بسپۆرێ پێداگۆگیا و سایكۆلۆژیێ / بەشێ دەروونزانی / زانینگەها زاخۆ