شوره‌شا زانست وخزمه‌تگوزارییێن مرۆڤى
عبداللتیف احمد ئه‌ره‌دنى
لىَ پرسیار ئه‌وه ئایا ل هه‌رێما كوردستانىَ ب شێوه‌یه‌كىَ ته‌ندورست ئه‌م به‌شدارین دشوره‌شا بهێزكرنا زانستىَ گشتى دا ؟ ئایا ئه‌م شیاینه سود ومفاى ژ شێواز و به‌رهه‌مىَ ته‌كنولوژیا سه‌رده‌م یا زانستى وئه‌لكترونى وه‌رگرین یان به‌روڤاژى ئه‌م زه‌ره‌رمه‌ند بوینه و مه ب خرابى بكارئینایه ؟ بۆ نمونه ئایا تا چ راده ئه‌م شیاینه سودو مفاى ژ ته‌كنولوژیا كشت وكالى وه‌رگرین كه بنچینه‌كا بهێزه ژبۆ بهێزكرنا ژێر خانا ولاتى ژبه‌ر كو كوردستان ولاته‌كىَ كشت وكالیه وئه‌ڤروكه ل جیهانىَ ژ بۆ پێش ئێخستنا كه‌رتىَ كشت وكالى كار ب ئامیرێن پێشكه‌فتى یێن كشت وكالى دهێته كرن ؟ بتنىَ ئه‌ڤه هنده‌ك پرسیارن ژ خۆ دكه‌ین .
بێگومان هه‌ر داهێنانه‌كا نوى په‌یدا دبیت و ب تایبه‌تى یێن ئه‌لكترونى وگه‌هاندنىَ ل ده‌مىَ په‌یدا دبیت ودهێته بكارئینان وىَ داهێنانىَ دوو لایه‌ن هه‌نه واته دووجه‌مسه‌ره لایه‌نى خراب وخراب بكارئینان ولایه‌نى باش وباش بكارئینان , له‌وما ئه‌گه‌ر مرۆڤى بڤێت سود ومفاى ژ وىَ داهێنانىَ وه‌رگریت بێگومان پێدڤیه مرۆڤ لایه‌نى باش و بكارئینانا باش هه‌لبژێریت داكو بشێت خزمه‌تا خۆ و گه‌ل و ولاتىَ خۆ ب وىَ داهێنانىَ بكه‌ت چونكه ئه‌گه‌ر مرۆڤى ئه‌و داهێنان ب خرابى بكارئینا مرۆڤى زیانىَ ناگه‌هینیته خوبخو بتنىَ به‌لكو دگه‌هینیته ده‌وروبه‌ر وگه‌ل و تا دگه‌هیته ولاتى چونكه ئوتماتیكى مرۆڤ د هێلا خراب را چوو وراستڤه‌كرنا وان شاشیا ژى ده‌مه‌ك پێدڤێت تا مرۆڤ راستڤه‌كه‌ته‌ڤه , له‌وما پێدڤیه پێشى مرۆڤ داهێنانه‌كا زانستى و ئه‌لكترونى هه‌لبژێریت وبكاربینیت ل پێشیىَ فه‌ره مرۆڤ ڤه‌كولینه‌كا باش ل سه‌ر بكه‌ت و بزانیت چاوان دىَ وىَ داهێنانا زانستى ب باشى بكارئینیت و سود ومفاى ژىَ وه‌رگریت .
له‌زاتیا په‌یدابونا شوره‌شا ته‌كنولوژی وب تایبه‌تى ئامیرێن ئه‌لكترونى كو دهه‌مى بوراندا ژبۆ خزمه‌تا مرۆڤى هاتینه چێكرن مرۆڤ ئێدى ڤێرا ناگه‌هیت چونكه رۆژانه ئامیرێن نوى دهێنه دبازاریدا چ یێن په‌یوه‌ندیا و گه‌هاندنىَ و چ یێن گوهیبَلبون و دیتنىَ و چ یێن تاقیكرنا بوشایى و چ یێن فیزیایی وناڤوكى و بایولوژى و كیمیایى و روژنامه‌ڤانى وبازرگانى و پیشه‌سازى و دیزاین و نوژدارى وفێركرن وسینه‌ما وهونه‌رى .......هتد كو هه‌مى ژبۆ خوشگوزه‌رانیا مرۆڤى هاتینه دورستكرن وئه‌ڤ شوره‌شا ته‌كنولوژیایىَ به‌رهه‌مىَ سه‌دان سالایه و دچه‌ندین قوناغاندا بوریه تا كو ئه‌ڤروكه بڤى ره‌نگى گه‌هشتیه به‌ر ده‌ستىَ مه وئه‌م بكار دئینین و ئه‌ڤ شوره‌شه ژى دىَ یا به‌رده‌وام بیت .
قوناغا ده‌ست پێكىَ ل سالا 1640 ى ز , زانایىَ فره‌نسى ( پاسكال ) ئێكه‌مین ژمێریاریا میكانیكى به‌رهه‌م ئینا ودهاته نیاسین ب (Pascalines ) وئه‌ڤه ده‌سپێكا شوره‌شا ته‌كنولوژیا ئه‌لكترونى بوو,ل سالا 1820 ز, زانایىَ داهێنه‌ر Charles-Xavier Thomas ئێكه‌مین ژمێریاریا ئه‌لكترونى داهێنا,ل سالا 1930 ده‌سپێكا شورشا مه‌زن بوو دڤى بواریدا وئێكه‌م ژمێریاریا كاره‌بایى ل ولاتىَ ئه‌مریكا هاته به‌رهه‌م ئینان ,ل سالا 1945 ئێكه‌م كومپیوته‌ر ل جیهانێدا ل زانكویا مانچسته‌ر یا ئینگلیزى دروست بوو كو ب لامپا lump كار دكرد ,ل سالا 1969 بۆ ئێكه‌م جار تور (شه‌به‌كه ) هاته دانان وده‌ست ب ئه‌نترنێتىَ هاته‌كرن وه‌كو پرۆژه‌كىَ ڤه‌كولینىَ و ل ژێر چاڤدێریا ئاژانسا به‌شىَ وه‌زاره‌تا به‌ره‌ڤانییا ئه‌مریكى ((ARPA (Advanced Research Projects Agency ) ول ده‌ست پێكىَ هاته ناڤكرن ب ( ARPANET ) مه‌ره‌م ژىَ ڤه‌كولین وپێشئێخستنا تورا گه‌هاندنا بوو ( اتێالات )داكو بشێن بریا وىَ خۆ ژ هێره‌سێن ئه‌تومى بپارێزن ئه‌و ژیك بریا گرێنتیكرنا چه‌ندین ریا ژ بۆ ڤه‌گوهاستنا زانیاریا و ئه‌گه‌ر به‌شه‌كىَ وىَ تورىَ هاته ژنافبرن داكو بشێن ب ریا به‌شێن دیتر په‌یوه‌ندیىَ بكه‌ن , وهه‌ر زوى ( ARPANET ) ژ پرۆژىَ ڤه‌كولینىَ بۆ رێكه‌كا ڤه‌گوهستنا په‌یوه‌دنیا و هاته ب كارئینان ژبۆ خزمه‌تێن نامێن ئه‌لكترونى, ل سالا 1979( Usenet ) ژدایك بوو وئه‌و ژیك پێكهاتیه ژ توره‌كا مه‌زن و هنده‌ك زانكویا په‌یوه‌ندیێن خۆ ب ئه‌نترنێتىَ كرن , هنده‌ك تورێن دژى هاتنه دگوره‌پانێدا مینا ( BITNET و CSNET ) لىَ سه‌ركه‌فتى نه‌بون دپه‌یوه‌ندیكرنێدا ,ل سالا 1983 سسته‌مىَ ئاخفتنا ئه‌ندازه‌ى هاته پێشئێخستن ئه‌و ژیك ( TCP/IP ) ,ل سالا 1992 ( Web) هاته د گوره‌پانێدا وكار پىَ هاته كرن , تا گه‌هشته ڤىَ قوناغا ئه‌ڤروكه ل به‌ر ده‌ستىَ مه كو چه‌ندێن رێكێن په‌یوه‌ندیىَ هه‌نه مینا (گوگلى وتویتر و فێسبوكى ....هتد ) ئه‌ڤ قوناغێن هاتینه باس كرن دبنه بناغىَ شوره‌شا زانستى و ئه‌لكترونى و ل سه‌ر وان قوناغا ئه‌ڤ ته‌كنولوژیا ئه‌ڤروكه ل به‌ر ده‌ستىَ مه هاتیه ئاڤاكرن ,و هیڤى خوازین ئه‌م ژى وه‌كو كورد بشێن ڤان خزمه‌تگوزاریێن بۆ مرۆڤى هاتینه داهێنان ب ره‌نگه‌كىَ ته‌ندورست و ساخله‌م سود ومفایىَ ژىَ وه‌رگرین وئه‌م ژى بزافىَ بكه‌ین وه‌ك مرۆڤ داهێنان وخزمه‌ته‌كىَ بكه‌ین و پێشكێشى مرۆڤایه‌تیىَ بكه‌ین .
