لەگەڵ ئەوەی هەموو ساڵێك لە كاتی ئامادەكردنی پڕۆژە یاسای بوجەی دەوڵەتی عێراقدا، كێشمەكێشێك لەسەر پشكی هەرێمی كوردستان دێتەئاراوە و ساڵانی پێشتر بە بێ ئەوەی رەچاوی دیدوبۆچوونەكانی حكومەتی هەرێمی كوردستان كرابێت، یاساكە داڕێژدراوە و رەوانەی پەرلەمانی عێراق كراوە، بەڵام بۆ ئامادەكردنی بودجەی ساڵی 2020 پێدەچێت كەشێكی لەباری سیاسی لە نێوان حكومەتی هەرێمی كوردستان و حكومەتی فیدڕاڵیی عێراق هاتبێتە ئاراوە و هەر لەو مانگەدا وەزیری دارایی عێراق سەردانی هەرێمی كوردستانی كرد، بۆ ئەوەی لە نزیكەوە گوێ لە دیدوبۆچوونی حكومەتی هەرێمی كوردستان بگرێت، پێش ئەوەی پڕۆژە یاسای بودجەی ساڵی 2020 بنرێتە ئەنجومەنی وەزیران و پاشان رەوانەی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بكرێت، ئەم هەنگاوانەش ئاماژەن بۆ ئەوەی كە لەلایەن حكومەتی هەرێمی كوردستان و حكومەتی فیدڕاڵیی عێراقەوە، ئیرادەیەكی سیاسی بۆ چارەسەركردنی كۆی كێشەكانی نێوان هەرێم و بەغدا دروست بوون بە ئامادەكردنی پڕۆژە یاسای بودجەی ساڵی 2020 یشەوە.

پشكی هەرێمی كوردستان لە بودجەی گشتیی عێراق و موستەحەقاتی دارایی هەرێم لە بودجەی سیادی و حاكیمە كە لە 40%ی بودجەی عێراق پێك دەهێنێت؛ یەكێكە لەو دۆسێ گرنگانە لەنێوان بەغدا و هەرێم و ساڵانە مشتومڕ و دانوستانی زۆری لەسەر دەكرێت؛ بەڵام خۆشبەختانە لە ئێستادا دەروازەیەك بۆ چارەسەركردنی ئەم كێشەیە كراوەتەوە. ئێستا هەوڵەكان بۆ دانانی دیدوبۆچوونی حكومەتی هەرێمی كوردستان لەناو پڕۆژە یاسای بودجەی عێراقدا چڕ كراونەتەوە، ئەمەش دەرئەنجامێكی ئاسایی هەوڵەكانی حكومەتی هەرێمی كوردستانە كە بە شاندێكی باڵا چووە بەغداو لەگەڵ هەر سێ سەرۆكایەتییەكەی كۆمارو پەرلەمان و حكومەت كۆبووە، ڤیان سەبری سەرۆكی فراكسیۆنی پارتی دیموكراتی كوردستان لە دیمانەیەكی گۆڤاری گوڵاندا ئەم هەنگاوەی بەرز نرخاندو پێی وابوو نیشانەی نییەتپاكی و ئیرادەی سیاسیی هەرێمی كوردستانە بەرامبەر چارەسەركردنی كێشە هەڵپەسێردراوەكان و متمانەیەكی گەورەی بەخشیوە بە دیالۆگ و دانوستانەكان، بەتایبەتی كە لە سەروبەندی گفتوگۆكانین لەسەر پڕۆژە یاسای بودجەی گشتی ساڵی 2020ی عێراق، لەو كاتەوە تا ئێستا كۆبوونەوەكان و گفتوگۆكان بەردەوامن، هەر لەم چوارچێوەیەدا سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان لەگەڵ نوێنەری فراكسیۆنە كوردستانییەكان لە پەرلەمانی عێراق كۆبووە، ئەمە وای كردووە هەموو هەوڵەكان بەرەو گەیشتن بە لێكتێگەیشتنێكی هاوبەش ئاراستە بكرێن، هاوكات جۆرە متمانەیەكیش هەیە بەوەی پرسی مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی كوردستان نەچێتە ناو دانوستانەكانی بودجە، بەڵام لەو لاشەوە چەندین سێكتەر و بڕگەی جۆراوجۆر هەیە كە هێشتا گفتوگۆ و دانوستانەكانی لەسەر یەكلا نەبۆتەوە و تەنانەت دیدوبۆچوونی جۆراوجۆر هەڵدەگرێت، لەوانە:
پشكی كورد لە بودجەی سیادی و حاكیمەدا.
بودجەی تەشغیلی.
بودجەی پەرەپێدانی پارێزگاكان.
پرسی قەرزە نێودەوڵەتییەكان و بێبەشكردنی هەرێم لەو قەرزانە.
پشكی كوردستان لە بوارەكانی دەرمان و ئاگركوژێنەوە و خۆراك و چەندین بواری دیكە كە لە ناو چوارچێوەی بودجەی سیادیدا دێت.
پشكی هێزەكانی پێشمەرگە و شایستە دارایی و سەربازییەكانیان.
پرسی نەوت و قەرزەكانی كۆمپانیاكانی نەوت لە سەر حكومەتی هەرێمی كوردستان.
پرسی دەستنیشانكردنی ژمارەی فەرمانبەرانی هەرێمی كوردستان و مووچەكانیان.
ئەوەی لەم دۆسێیەدا دەمێنێتەوە وتووێژەكانی لێژنەكان و ناو پەرلەمانی كوردستان و سەركردەكانی لایەنە سیاسییەكانە، كە ئەم دۆسێیە بە چ ئاقارێكدا وەردەچەرخێنن و تاچەند دەتوانرێت داكۆكی لە تەواوی مافەكانی خەڵكی كوردستان بكرێت، بوونی گفتوگۆو دانوستاندن و تەنانەت بوونی دیدوبۆچوونی جیاواز شتێكی ئاسایی و باشە، بگرە پێویستە بە گەشبینیەوە بڕوانینە ئەو گفتوگۆ و دانوستاندنانە، بەڵام لەگەڵ ئەمەشدا بوونی هەماهەنگیی نێوان نوێنەرانی كورد لە بەغدا و پاڵپشتیی لایەنە سیاسییەكانی كوردستان گرنگیی خۆی هەیە.
لەسەر ئەم پرسە د.بەشیر حەداد جێگری سەرۆكی پەرلەمانی عێراق لە دیمانەیەكدا لەگەڵ گوڵان پێی گوتین: «سەردانی شاندەكان كارێكی ئیجابییە و تا دوو مانگی دیكەش سەردانی ئەم شاندانە و هاتووچۆیان بۆ چارەسەركردنی كێشەكان و گەیشتن بە چارەسەری بنەڕەتی بەردەوام دەبێت..»، بەڵام ئەوەی زیاتر لەم راپۆرتەدا تیشكی دەخەینە سەر پشكی هەرێمی كوردستانە لە بودجەكە و شایستە داراییەكانمانە.
چوار دۆسێی سەرەكی لەنێوان هەرێم و بەغدا هێشتا چارەسەر نەكراون كە بریتین لە:
1. دۆسێی ماددەی 140ی دەستووری تایبەت بە ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێمی كوردستان (ناوچە جێناكۆكەكان).
2. دۆسێی بودجە.
3. دۆسێی نەوت و غاز.
4. دۆسێی دەروازە سنوورییەكان و داهات و باجە ئیتیحادییەكان.
لە دانوستاندنەكاندا لە سەر پڕۆژە یاسای بودجەی ساڵی 2020، پرسی ناردنی مووچەی فەرمانبەران یەكلا كراوەتەوە و ناكەوێتە چوارچێوەی ئەو دانوستاندنانەی لەسەر پڕۆژە یاسای بودجەكە دەكرێت.
هەرێمی كوردستان موستەحەقات و مافی زۆری لە حكومەتی فیدڕاڵی نەدراوە، وەكو (قەرەبووكردنەوەی زیانلێكەوتووانی رژێمی پشوو لە جینۆساید و كیمیاباران و كۆمەڵكوژیی 8000 بارزانی و وێرانكردنی 4500 گوند و قەرەبووكردنەوەی خانەوادەی سەربەرزی شەهیدان.
شایستە داراییەكانی پێشمەرگە و ئەو خەرجییانەی لە بودجەی سیادی بۆ سوپای عێراق خەرج كراوە، بەشی پێشمەرگەی لێ نەدراوە.
زیادكردنی بڕگە و خەرجییەكانی سەروەریی كە نزیكەی 40%ی بودجەكەیە، بەمەش هەرێمی كوردستان پشكی حەقیقی لە بودجەكە پێ نەدراوە، چونكە دوای بڕینی خەرجی سیادی ئەو كات پشكی هەرێمی كوردستان دیاری كراوە.
بەرزبوونەوەی بودجەی عێراق بە شێوەیەكی دراماتێكی لە 2003-2020
لە دوای پرۆسەی ئازادكردنی عێراق و پاشانیش دامەزراندنی حكومەتی راگوزەر لە 2004 و ئەنجامدانی هەڵبژاردن لە 2005، ساڵ لەدوای ساڵ بودجەی عێراق هەڵكشانی گەورەی بەخۆیەوە بینیوە كە دەكرێت بەمجۆرە پۆلێنی بكەین:

2003 = 14 ملیار دۆلار
2004 =18 ملیار دۆلار
2005 = 26 ملیار دۆلار
2005= 34 ملیار دۆلار
2006 = 34 ملیار دۆلار
2007 = 42 ملیار دۆلار
2008 = 70 ملیار دۆلار
2009 = 74 ملیار دۆلار
2010 = 75 ملیار دۆلار
2011 = 84 ملیار دۆلار
2012 = 101 ملیار دۆلار
2013 = 120 ملیار دۆلار
2014 = 105 ملیار دۆلار
2016 = 95 ملیار دۆلار
2017 =68 ملیار دۆلار
2018 = 88 ملیار دۆلار
2019 = 112 ملیار دۆلار
2020 = ( ) ملیار دۆلار