ئەگەر ئەو پێناسەیە بكەینە دەروازە كە دەڵێت: «سیاسەت هونەر مومكیناتە»، بۆ تێگەیشتن لە چەمكی سیاسەت، ئەوا وەك مێژووی فەلسەفەی سیاسەت ئاماژەی پێ كردووە، سیاسەت لە وشەی پۆلیتكۆ (Politikos)ی یونانییەوە وەرگیراوە و ئەم وشەیەش سەرچاوەكەی لە دەوڵەتە شار (Polis)ی یونانییەوە هاتووە، ئەمەش مانای ئەوەیە مەبەست لە چەمكی (سیاسەت) رێكخستنی كاروباری دەوڵەتە، یان ئەوەی یۆنانییەكان پێیان دەگوت: «دەوڵەتە شار»، راشكاوانەتر واتە چۆن كاروباری شارێك وەك دەوڵەتێك رێكدەخرێت.
بەڵام پرسیاری گرنگ لێرەدا ئەوەیە ئایا لە (دەوڵەتە شار)ی یۆنانیدا چۆن سیاسەت دروستكراوە و چۆن ئەو سیاسەتە پیادەكراوە بۆ بەرژەوەندیی گشتی؟ بێگومان بە كۆبوونەوەی خەڵكی شار و وتووێژ و راگۆڕینەوە سەبارەت بەو كێشانەی كۆمەڵگە كە پێویستە چارەسەر بكرێن و خۆشگوزەرانی بۆ كۆمەڵگە دابین بكرێت. ئەم پێناسەیە پێمان دەڵێت: سیاسەت دروستكردن و پیادەكردنی سیاسەت پێویستی بە رەچاوكردنی ژێرخانێكی ئاكاری هەیە، كە ئەویش «بەرژەوەندی و خێری گشتی»ی كۆمەڵگەیە، ئەم ژێرخانە ئاكارییەش دەبێتە بنەمایەك بۆ بیركردنەوە و گەڕان بە دوای چارەسەری گونجاودا بۆ چارەسەركردنی كێشەكانی كۆمەڵگە، ئەم بیركردنەوەیەش وەك نیچە لە كتێبی (زەرەدەشت وەهای گوت) ئاماژەی پێكردووە، مرۆڤ لە مرۆڤێكی ئاساییەوە دەگۆڕێت بۆ مرۆڤی باڵا، ئەم مرۆڤە باڵایەش كاتێك لە ناو بیركردنەوەی قووڵی (بەرژەوەندی و خێری گشتی)ی كۆمەڵگە لە دایك دەبێت، پەیامەكانی لە پەیامی مرۆڤی ئاسایی گرنگتر و بەبایەختر دەبێت و، تەنانەت تا دەگاتە ئەوەی مرۆڤی باڵا دەتوانێت بانگەشەی ئەوە بكات كە پەیامەكەی پەیامی مرۆڤێكی ئاسایی نییە و لە ئاسمانەوە وەریگرتووە. نیچە كاتێك ئەم دەمامكە لە رووی زەردەشت هەڵدەماڵێت، راشكاوانە ئەوە بە مرۆڤایەتی دەڵێت، زەردەشت پەیامبەر نییە، بەڵكو ئەو مرۆڤەیە لەناو بیركردنەوەی (بەرژەوەندی و خێری گشتی)ی كۆمەڵگە، بۆتە ئەو مرۆڤە باڵایەی كە بە مانای وشە (پاڵەوانە) و سیحرباز نییە.
بەپێی ئەم پێناسەیەی نیچە بۆ (مرۆڤی باڵا)، ئەوا مرۆڤی باڵا بە مانای وشە ئاماژەیە بۆ مانای (سیاسەتمەداری راستەقینە)، ئەمەش لەبەر ئەوەیە لای نیچە مرۆڤی باڵا (یاسادانەر)ی كۆمەڵگەیە، ئەم یاسادانەرەش دەبێت دوو خەسڵەتی تایبەتی تێدا بێت و لە یەك كاتدا (پزیشك و هونەرمەند) بێت، ئەمەش لە پێناوی ئەوەیە كە سیاسەتمەدار وەك پزیشك نەخۆشییەكانی كۆمەڵگە دەستنیشان بكات و، وەك هونەرمەندیش بە شێوەیەكی هونەرییانە چارەسەری بۆ بدۆزێتەوە.
كەواتە ئەو مرۆڤانەی لە بواری سیاسەت دروستكردن و پیادەكردنی سیاسەت وەك (سیاسەتمەدار) لەناو كۆمەڵگە خۆیان نمایش دەكەن، كاری سەرەكییان بریتییە لە (گوێگرتن لە خواست و داوای خەڵك و كێشەكانیان) و پاشان بیركردنەوە لەسەر بنەمای (بەرژەوەندی و خێری گشتی)ی كۆمەڵگە بۆ ئەوەی تا ئەو ئاستەی دەتوانرێت، وەڵامی خواستی خەڵك بدرێتەوە و چارەسەری گونجاو بۆ كێشەكانیان بدۆزرێتەوە.
سیاسەت بەمانای (بەرژەوەندی و خێری گشتی)ی كۆمەڵگە، كەم تا زۆر پەیوەندی بە بوونی حزبی سیاسی لە ناو كۆمەڵگە نییە. حزبی سیاسی لەو كاتەوە بۆتە بەشێك لە سیاسەت و پیادەكردنی سیاسیەت، كە (دەوڵەتە شار) بووە دەوڵەتی نەتەوەیی گەورە و پێویستیی كۆمەڵگە وایكرد كە گرووپێك خەڵك نوێنەرایەتیی توێژێك، یان چینێكی كۆمەڵگە بكات و لەناو حكومەت و پەرلەماندا داكۆكی لە بەرژەوەندیی ئەو خەڵكە بكات و یاساكان بە شێوەیەك دابڕێژرێن كە مافی ئەو بەشەی خەڵك لە وڵاتدا پێشیل نەكات. ئەوجا ئەگەر سەرەتای سەرهەڵدانی حزبی سیاسی لە دەوڵەتی نەتەوەیی هاوچەرخدا لەگەڵ مانا یۆنانییەكەی (سیاسەت)ی پیادەكراو لە (دەوڵەتە شار) پێكەوە گرێ بدەینەوە، ئەوا دەگەینە خاڵێكی هاوبەش كە سیاسەتمەداری ناو حزبە سیاسییەكانیش كاریان ئەوە نییە بەرنامەی سیاسی دابنێن و لەسەر بنەمای بەرنامەی حزبەكەیان خەڵك رابكێشنە ناو حزبەكەیان و ژمارەی ئەندامەكانیان وەك (سەرباز) بۆ شەڕەدەنووكی حزبایەتی زیاتر بكەن، بەپێچەوانەوە، بەرنامەی هەر حزبێكی سیاسی لە ناو دەوڵەتی نەتەوەیی هاوچەرخدا، ئەوجا ئەو حزبە هەر ئایدیۆلۆژیەتێكی سیاسیشی هەبووبێت، هەوڵدان بووە بۆ گوێگرتن لە خواست و داوای ئەو چین و توێژەی حزبەكە خۆی بە نوێنەریان دەزانێت و، بەرنامەی حزبەكەشی نەخشەڕێگەی چارەسەركردنی كێشەكانی ئەو توێژ و چینانە بووە كە حزبی سیاسی خۆی بە نوێنەریان زانیوە.
لەناو مێژووی زانستی سیاسەتیشدا بە هاوشێوەی مێژووی هەموو زانستە سرووشتییەكانی دیكە، چۆن گەلێك جار ئامانجی زانستەكان بۆ بەرژەوەندیی مرۆڤایەتی بە لاڕێدا براوە و خراوەتە خزمەتی بەرژەوەندیی تاقم و گرووپ، یان كۆمپانیای دیكەوە، بەهەمان شێوە لە زانستی سیاسیشدا گەلێك لەو گرووپ و تاقمەی ناویان لە خۆیان ناوە (حزبی سیاسی)، ئامانجی زانستی سیاسەتیان لە بە لاڕێدا بردووە و خستوویانەتە خزمەتی حزبێكی سیاسیی دیاریكراو، بەمەش شێوازی گوێگرتن لە خواست و دوای خەڵك و بیركردنەوە لە سەر بنەمای ئاكاری (بەرژەوەندی و خێری گشتی) گۆڕاوە بۆ هاوكێشەیەكی پێچەوانە، ئەمەش بەو مانایەی لە بری ئەوەی حزبی سیاسی گوێ لە خواست و داواكانی خەڵك بگرێت و، پاشانیش سیاسەتمەدارانی ناو حزب لەسەر بنەمای بەرژەوەندیی گشتی بیر بكەنەوە و وەڵامی خواست و داخوازی خەڵك بدەنەوە و كێشەكانیان چارەسەر بكەن، حزبی سیاسی خەڵكی كردووە بە (گوێگری وتارە حزبییەكان) و توانای خەڵكەكەی بۆ قەبەكردنی حزبەكەی قۆستۆتەوە، بەمەش حزبی سیاسی لە بری ئەوەی هۆكارێك بێت بۆ چارەسەركردنی كێشەكانی كۆمەڵگە، خودی حزبی سیاسی بۆتە بەشێكی سەرەكی لەو كێشانەی كە لە كۆمەڵگەدا بوونیان هەیە.
مەترسیدارترین كێشە كە حزبی سیاسی لە كۆمەڵگە دروستی دەكات، ئەو كاتەیە كە حزبی سیاسی دەگاتە ئەو قەناعەتەی بەرژەوەندیی (حزب) لە بەرژەوەندیی (خەڵك و كۆمەڵگە) گرنگترە، لەمەش خراپتر ئەو كاتەی حزب دەگاتە ئەو قەناعەتەی ئەگەر بەرژەوەندیی حزب كەوتە مەترسییەوە، كۆمەڵگە هیچ ئایندەیەكی نابێت، لەم حاڵەتەدا كە حزبی سیاسی وەك بەشێك لە سیاسەتی ناو كۆمەڵگە، بەرژەوەندیی حزب لە بەرژەوەندی و خێری گشتیی كۆمەڵگە بە گرنگتر دەزانێت، ئەوا سیاسەت خەسڵەتە گرنگ و جوانەكەی كە (هونەری مومكیناتە) لە خۆی دادەماڵێت و بوون و نەبوونی حزبی سیاسیش وەك یەكی لێ دێت.