پارتی دیموكراتی كوردستان لە هەوڵەكانی ئەمجارەی بۆ راستكردنەوەی پرۆسەی حوكمڕانی لە كوردستاندا، هەمان چەمكەكەی ئۆلریش بیك دیاردەی (دژە دەسەڵات) بە جۆرێكی دیكە دووپات دەكاتەوەو كردوویەتی بە دروشمێكی گرنگ بۆ (كوردستانێكی بەهێز و حوكمڕانییەكی بەهێز)، بۆ ئەمەش داوای سەرەكی پارتی ئەوەیە (نابێت حزبەكان بەیانیان لە حكومەت هاوبەش و بەشدار بن و ئێواران و شەوانیش لەسەر شاشەی تیڤییەكان دژی دەسەڵات بن).
كەواتە ئەم دروشمەی پارتی وەك بازنەیەك بۆ دووبارە رێكخستنەوەی پرۆسەی حوكمڕانی، ئەوە نییە كاری چاودێری سیاسی، یان هەر كەسێكی دیكەی ئاسان كردووە كە بیەوێت لەوە تێبگات كە ئەم دروشمەی پارتی مانای چییە؟ بەڵكو بەپێچەوانەوە ئەم دروشمە ئەوەمان پێدەڵێت كە پارتی دیموكراتی كوردستان وەك پارتی فەرمانڕەوا و لایەنی سەرەكی لە حوكمڕانیی كوردستاندا بە تەواوەتی گەیشتۆتە ئەو قەناعەتەی كە ئەگەر دیاردەی (دژە دەسەڵات) كۆتایی پێنەهێنرێت، ئەوا پرۆسەی حوكمڕانی هەر بەلاڕێدا دەڕوات، هەر حكومەتێكیش لە چوارچێوەی ئەو پرۆسە حوكمڕانییە ناتەندروستەدا پێكبهێنرێت، ئەوا نە دەتوانێت بڕیاری دروست دەربكات، نە دەشتوانێت وەڵامدەرەوەی خواست و پێداویستییەكانی خەڵكی كوردستان بێت.
هەتا ئێستا دیاردەی (دژە دەسەڵات) تەنیا هێندەی پێكراوە پرۆسەی حوكمڕانیی تازە و پێكهێنانی كابینەی تازەی حكومەتی هەرێمی كوردستان دوا بخات، بۆ نموونە هەتا ئێستا دەستەی سەرۆكایەتی پەرلەمانی كوردستان هەڵنەبژێردراوە و هەر بەتەمەنترین پەرلەمانتار سەرۆكی پەرلەمانی كوردستانەو سەرۆكی هەرێمی كوردستان لەناو پەرلەمانەوە هەڵنەبژێردراوە، هەتا كاندیدی سەرۆك وەزیران بۆ پێكهێنانی كابینەكەی رابسپێرێت، خەڵكی كوردستان راستە لە دواكەوتنی دەست بەكار بوونی پرۆسەی حوكمڕانیی تازە و پێكهێنانی كابینەی تازەی حكومەت نیگەرانن، بەڵام ئەم نیگەرانییە پێویستی بەوە هەیە، پارتی فەرمانڕەوا كە پارتی دیموكراتی كوردستانە بە هەند وەری بگرێت، واتە ئەگەر ئەم حاڵەتی دواخستنی پێكهێنانی كابینەی تازەی حكومەت لەمە زیاتر درێژەی كێشا، دەبێت لەلایەن پارتییەوە ئەو نیگەرانییە بەهەند وەربگیرێت و لەگەڵ گەلی كوردستان دیالۆگێكی راستەوخۆ دەست پێبكات، لەم دیالۆگەشدا راشكاوانە پارتی فەرمانڕەوا بە پشتیوانی گەلەكەی سنوورێك بۆ دیاردەی (دژە دەسەڵات) دابنێت.
ئەوەی هەتا ئێستا لە هەوڵەكانی پارتی دیموكراتی كوردستان وەك لایەنی سەرەكی لە پرۆسەی حوكمڕانی و لایەنی راسپێردراو بۆ پێكهێنانی كابینەی داهاتوو دەخوێندرێتەوە، ئەوەیە كە پرسی پێكهێنانی كابینەی داهاتوو بەرارود بە رێكخستنەوەی كۆی پرۆسەی حوكمڕانی لە كوردستاندا، پرسێكی هێندە ئاڵۆز نییە كە نەتوانرێت یەكلایی بكرێتەوە، ئەم نەرمی نواندنەی پارتییش لە پێناوی راستكردنەوەی پرۆسەی حوكمڕانی لە كوردستاندا، هیچ بیانوویەكی بۆ ئەو لایەنانە نەهێشتۆتە كە پێشتر لە بازنەی دیاردەی (دژە دەسەڵات)دا خۆیان پێناسە دەكرد، بەڵام بیانووی دیكەیان بەتایبەتی یەكێتی نیشتمانی كوردستان لەم دواییەدا ئەوە بوو (كە وەك باس دەكەن لە دوایین كۆبوونەوەی ئەمجارەی نێوان پارتی و یەكێتی ئەوەش چارەسەر كرابێت) كە دەبێت، دۆسیەی پرۆسەی حوكمڕانی و پێكهێنانی كابینەی تازە لە هەرێمی كوردستان، گرێبدرێتەوە بە كێشەی كەركووك و بەغداوە، كە ئەمە بەڕاستی بێجگە لەوەی ناویان لێناوە دیاردەی (دژە دەسەڵات) هیچ پێناسەیەكی دیكە هەڵناگرێت و پێمان دەڵێت: سیاسەتی حوكمڕانی لە كوردستاندا لەو ئاستەدایە كە لایەنێك لەدەرەوەی ئیرادەی خەڵكی كوردستان دەیەوێت هەر لەسەرەتاوە بە ئاراستەی دژ و هەڵە پرۆسەی حوكمڕانی ئاراستە بكات.
هەندێك لایەنی دیكە كە هەر لەسەرەتاوە وەك لایەنی (دژە دەسەڵات) خۆی راگەیاندووە، نەك ئۆپۆزسیۆن، بە راستییش نەیشاردۆتەوە پێش ئەوەی پرۆسەی حوكمڕانی دەست بەكاربێت، بە فەرمی و لەناو كەناڵەكەیەوە پرۆڤەی دیاردەی (دژە دەسەڵات) دەكات، كە ئەویش ئەو گرووپەن كە ناویان لە خۆیان ناوە (نەوەی نوێ)، بەڵام پرسیاری گرنگ سەبارەت بە چەمكی نەوەی نوێ ئەوەیە، ئایا نەوەی نوێ دەبێت بەشێك بێت لە دیاردەی (دژە دەسەڵات)، یان دەبێت نەوەی نوێ داینەمۆی دەسەڵاتێكی بەهێز بێت لە پێناوی حوكمڕانییەكی باشدا؟ ئەوجا لەمەش مەترسیدارتر ئەوەیە ئەو زۆنەی یەكێتی بانگەشەی بۆ دەكات و بە ئاشكرا دەڵێت: «یەكێتی ئەگەر یەك كورسیش بێنێت، هەر زۆنی خۆی هەیە..»، ئێستا ئەو زۆنە بۆ گەشەكردنی دیاردەی (دژە دەسەڵات) خاكێكی بەپیتە، بۆیە ئەگەر ئەو زۆنە هەر وەك خاكێكی بەپیت دیاردەی دژە دەسەڵات) تیایدا گەشە بكات، پرسیار ئەوەیە ئەگەر یەكێتی ببێتە هاوبەشێكی سەرەكییش لە پرۆسەی حوكمڕانی و پێكهێنانی كابینەی نوێدا، ئایا خۆیشی هەر رۆڵی لایەنی (دژە دەسەڵات) نابێت؟
ئەم مەترسییانە لە پرۆسەی حوكمڕانیی دەوڵەتانی جیهان بەشێوەیەكی گشتی و دەوڵەتانی باشووری هەژارنشین وەك پێویست لە سەرەتاوە هەوڵنەدراوە بەری پێ بگیرێت و راست بكرێتەوە، تەنانەت سیاسی و دەوڵەتمەدارەكانی وڵاتیش هەتا دەرهاویشتەكانی نەگاتە ئەو ئاستەی چارەنووسی نەتەوە دەخاتە مەترسییەوە، هەڵوەستەی جددی لەسەر ناكەن و هەڵوەستەی جددییان لەسەر نەكردووە، هەر بۆ نموونە ئەمریكا هەڵوەستەی جددی لەسەر دیاردەی دژە دەسەڵات (كە ئەوان پێی دەڵێن: دەوڵەتی قووڵ) نەكرد، هەتا كار گەیشتە ئەوەی بەشێكی زۆر لە بیرمەندانی سیاسەت نووسییان: (سەدەی ئەمریكا) كۆتایی هات، یان نووسییان: (سوپایەكی نەبینراو چۆن ئیمپراتۆریەتی رۆمای رووخاند، بە هەمان شێوە ئیمپراتۆریەتی ئەمریكاش دەڕووخێنێت..)، ئەمە سەبارەت بە هەموو دەوڵەتانی یەكێتی ئەوروپاش راستە كە ئێستا بەشێكیان خەریكە هەڵوەستەی لەسەر دەكەن و بەشێكیشیان هەر بە ئاوازە كۆنەكەی سەردەمی جیهانگیری دیاردەی (دژە دەسەڵات) فەرامۆش دەكەن، بەڵام رۆژ لەدوای رۆژ دیاردەی پۆپۆلیستی زیاد دەكات و داهاتی تاكەكەس دێتە خوارەوە و خەڵك لە سیستمە دیموكراتییەكان دوور دەكەوێتەوە.
گرنگە ئەو دەرهاویشتە خراپانەی دیاردەی (دژە دەسەڵات و دەوڵەتی قووڵ) لەسەر تەواوی دەوڵەتانی جیهانی رۆژئاوای دروستی كردووە، وانەو پەندی بەسوود بن بۆ ئێمە لەو كاتەی هەوڵەكان هەموویان بۆ ئەوە خراونەتەگەڕ كە پرۆسەی حوكمڕانی راست بكرێتەوە، هەر بۆ نموونە تەنیا دوو رۆژ پێش دەستپێكردنی كۆڕبەندی ئابووریی داڤۆس، دۆناڵد ترەمپ سەفەری شاندی ئەمریكای بۆ ئەو كۆڕبەندە هەڵوەشاندەوە، لەبەر ئەوەی ئێستا (حزبی دیموكراتی ئەمریكا) رۆڵی لایەنی دژە دەسەڵات لەناو حكومەتی ئەمریكا دەگێڕێت و هەتا ئێستا نەتوانراوە بودجەی 2019 پەسەند بكرێت و زیاتر لە 600 هەزار كارمەندی ئەمریكا مووچەی وەرنەگرتووە و حكومەت كارەكانی هەمووی راگیراوە، كە ئەم دیاردەیە لە هەردوو ئیدارە ئۆباماشدا بوونی هەبوو، ئەوكات حزبی كۆماریی ئەمریكا رۆڵی لایەنی (دژە دەسەڵات)ی دەگێڕا، ترەمپ بەنیاز بوو ئەم دیاردەیەش بنبڕ بكات، بەڵام رۆڵی میدیای چەواشەكار و كارەكتەرە باڵاكانی (دەوڵەتی قووڵ) لەناو ئیدارەی ترەمپدا وایكرد كە لە هەڵبژاردنەكانی نیوەی یەكەمی سەنات و كۆنگرێس، دیموكراتیەكان ببنە زۆرینە، بۆیە ئێستا ئەو رۆڵە دژە دەگێڕن كە ساڵی یەكەم و دووەمی ئیدارە ترەمپدا بوونی نەبووە.
لێرەدا پێویستە ئەو پرسیارە راشكاوانە لە خۆمان بكەین و راشكاوانەش لەگەڵ خەڵكی كوردستاندا بەدوای وەڵامەكەیدا ویڵ بین، ئەگەر دیاردەی (دژە دەسەڵات و دەوڵەتی قووڵ) بەو ئاستە مەترسیدارن كە توانای ئەوەیان هەبێت حكومەتێكی بەهێزی وەك حكومەتی ئەمریكا پەكبخەن، ئایا ئەگەر ئەم دیاردەیە لە سەرەتاوە لە پرۆسەی داڕشتنەوەی حوكمڕانی تازە و پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەتی كوردستان سنووری بۆ دانەنرێت و رێگەی لێ نەگیرێت، چ ئاكامێكی نەرێنی دەبێت؟
لەوانەیە لەسەرەتاوە هەنگاو هەڵگرتن بۆ رووبەڕووبوونەوەی دیاردەی (دژە دەسەڵات، یان دەوڵەتی قووڵ) زۆر بە مەترسیدار سەیر بكرێت و مەزندەی دەرهاویشتەی زۆر خراپی لێ بكرێت، هەتا ئەو ئاستەی كە بڵێن هەر دەستكاری نەكەین باشترە، بەڵام دەستكاری نەكردنی چارەنووسی دەسەڵاتی سیاسی وەك چارەنووسی ئیدارە ئۆباما لێدەكات و دەست بۆ بردنیشی دیاردەی ترەمپ بەرهەم دەهێنێت، ئەوەی لەسەر دژایەتیی شێوازی حوكمڕانیی ترەمپ دەنووسرێت و لە میدیای چەواشەكاردا گەورە دەكرێت، لەوانەیە لەسەردەمی هیچ سەرۆكێكی ئەمریكادا بەوجۆرە دامەزراوەكانی دەوڵەت دژایەتی سەرۆكی خۆیان نەكردووە، بەڵام لەبەر ئەوەی ترەمپ بە راشكاوی دەرهاویشتە خراپەكانی دیاردەی (دژە دەسەڵات و دەوڵەتی قووڵی) بینیوە، دەزانێت ئەو لایەنانەی رۆڵی (دژە دەسەڵات) دەگێڕن، هەرچی بكەن، دەرهاویشتەی كارەكانیان لە دەرهاویشتەی دژە دەسەڵات مەترسیدارتر نابێت.
پارتی دیموكراتی كوردستان بەگشتی و شەخسی بارزانی زۆر ئازاری بەدەست دیاردەی دژە دەسەڵاتەوە لە كوردستان چەشتووە و زۆریش ویژدانی ئازاری دەدات كە نەیتوانیوە كۆتایی بەم دیاردەیە بێنێت و پرۆسەی حوكمڕانی بخاتەوە سەر راستە رێی خۆی و حكومەت لە ئاستی خواست و پێداویستیەكانی خەڵكی كوردستاندا بێت، باش گەیشتۆتە قەناعەت هیچ دەرهاویشتەیەك هێندەی دەرهاویشتەی دیاردەی (دژە دەسەڵات) مەترسی لەسەر بەرژەوەندییەكانی خەڵكی كوردستان دروست ناكات، بۆ ئەمەش بارزانی راشكاوانە رایگەیاندووە، هەر كەس و لایەنێك بیەوێت ئەو رۆڵە بگێڕێت و خۆی بكاتە ئاستەنگ لەناو پرۆسەی حوكمڕانیی تازەی كوردستان و كارەكانی ببێتە هۆكاری ئەوەی حكومەتی داهاتوو نەتوانێت بڕیارەكانی جێبەجێ بكات و خزمەتی خەڵكی كوردستان بكات، ئەوا ئەو لایەنە هەر لایەنێك بێت، سنووری بۆ دادەنرێت و رێگەی پێ نادرێت ئەو رۆڵە بە ئاسانی راڤە بكات.
ئەم تێگەیشتنەی بارزانی بۆ پرۆسەی حوكمڕانیی داهاتوو لە كوردستاندا، تێگەیشتنە لەو راستییەی ئەگەر پرۆسەی حوكمڕانی نەیتوانی بەشێوەیەكی تەندروست راستبكرێتەوە، ئەوا نە پەرلەمان پەرلەمان دەبێت و نە حكومەت حكومەت، لەسەرووی ئەمانەشەوە هەرگیز یاسا سەروەر نابێت، بۆیە بۆ ئەوەی یاسا لە كوردستاندا سەروەر بێت، هیچ رێگەیەك لەبەردەم حكومەتی كوردستاندا نییە، بێجگە لەوەی دەبێت بە یاسا دیاردەی دژەدەسەڵات بنبڕ بكات، بۆ ئەوەی یاسا لەكوردستاندا سەروەر بێت.