لەدوای سەركەوتنی شۆڕشی فەرەنسا لە ساڵی 1789، هیگل سەركەوتنی شۆڕشی فەرەنسای بە (كۆتایی مێژوو) ناوبرد، لەبەر ئەوەی دوای سەركەوتنی شۆڕش لە 14ی تەمموزی 1789، لە یەكەم دانیشتی ئەنجومەنی نیشتمانیی فەرەنسادا لە 26ی ئابی 1789 لائیحەی مافەكانی مرۆڤ و مافی هاووڵاتی راگەیەندرا، كەواتە شۆڕش فەرەنسای لە پادشایەتییەوە گۆڕی بۆ كۆماری، یان دەتوانین بڵێین پادشایەتی فەرەنسای گۆڕی بۆ دەوڵەتێكی نەتەوەیی بۆ فەرەنسییەكان. هەروەها ئەو لائیحەیەش تەنیا بۆ مافی تاك و گرووپی نەتەوەیی فەرەنسی نییە، بەڵكو مافێكە بۆ هەموو نەتەوەكانی دیكەش.
لای هێگل دەوڵەتی نەتەوەیی، ئەو چوارچێوەیەیە كە تاكەكانی نەتەوە هەم هەموو مافەكانی مرۆڤی دەبێت، هەمیش مافی هاووڵاتی و نەتەوە لە چوارچێوەی دەوڵەتی نەتەوەییدا دەگاتە ئازادی، گەیشتن بە ئازادیش، واتە (ئەو خەبات و تێكۆشان و قوربانیدانەی مرۆڤ بۆ گەیشتن بە ئازادی بە درێژایی مێژوو داویەتی، كۆتایی دێت و مێژوویەكی دیكە دەست پێ دەكات كە دەبێتە مێژووی پاراستنی ئازادی)، هەر بۆیە ئەوەی شۆڕشی فەرەنسا لە ماوەی 40 رۆژدا كردی، دەستنیشانكردنی هەمان چوارچێوەی ئەو دەوڵەتە نەتەوەییە بوو كە هیگل وەك چوارچێوەیەك بۆ گەیشتن بە ئازادی دیاری كردبوو.
دوای تێپەڕبوونی 200 ساڵی تەواو بەسەر شۆڕشی فەرەنسادا، لە ساڵی 1989 دیواری بەرلین رووخا، ئەمجارەیان فرانسیس فۆكۆیاما ئەو رووداوەی ناو لێنا: «كۆتایی مێژوو»، فۆكۆیاما لەسەر ئەو بنەمایە رووخانی دیواری بەرلینی ناو لێنا: «كۆتایی مێژوو»، لەبەر ئەوەی رووخانی دیواری بەرلینی وەك راگەیاندنی سەركەوتنی سیستمی لیبرالیزم و شكستهێنانی سیستمی كۆمۆنیستی لە قەڵەم دا، ئەوجا لەبەر ئەوەی ئامانجی سیستمی كۆمۆنیست جیهانی بوو، ئامانجی ئەوە بوو ئەم سیستمە لە هەموو دەوڵەتانی جیهاندا كۆپی بكاتەوە، بۆیە دوای شكستهێنانی كۆمۆنیستی، لیبرالیزمی وەك سیستمێكی جیهانی پێناسە كردو رایگەیاند سیستمی لیبرالیزم ئەو سیستمەیە كە دەبێتە چوارچێوەیەك بۆ ئازادیی تاك و هەموو جیهان پێشوازی لێدەكات. بەڵام ئەم پێشبینییەی فۆكۆیاما تەنیا یەك دوو ساڵێك بڕی كرد و لەدوای لەبەر یەك هەڵوەشانەوەی یەكێتی سۆڤیەتەوە كە لیبرالیزم هەوڵیدا جێی بگرێتەوە و خۆی بكاتە ئایدیۆلۆژیەتێكی جیهانی، شەڕی گەورە و خوێناوی و بێ كۆتایی دەستی پێكردووە كە دوای تێپەڕبوونی نزیكەی 30 ساڵ بە سەر رووخانی دیواری بەرلیندا، هێشتا نەك هەر شەڕەكان كۆتایی نەهاتووە، بەڵكو شەڕە خوێناوییە كۆتایی نەهاتووەكان سیستمی جیهانی لەبەر یەك هەڵوەشاندووەو جیهانی دابەشكردووە بۆ سیستم و پاشاگەردانی. بەڵام لە بەرامبەردا دوای تێپەڕبوونی 230 ساڵ بەسەر شۆڕشی فەرەنسادا، جارێكی دیكە هەموو جیهان لە پێش هەموویانەوە ئەمریكا و بەریتانیا و بەشێكی زۆری دەوڵەتانی یەكێتی ئەوروپا، لە هەوڵی گەڕانەوەدان بۆ چەمكی (دەوڵەتی نەتەوەیی) ئەوەی هیگل لە دوای شۆڕشی فەرەنسا ناوی لێنا: «كۆتایی مێژوو».

جۆن میرشامێر كە بیرمەندێكی ئەمریكییە و پێش دوو مانگ كتێبێكی بە ناونیشانی (گەورەترین وەهم : خەونی لیبڕاڵی و واقیعی نێودەوڵەتی - Great Delusion: Liberal Dreams and International Realities) بڵاوكردۆتەوە، ئەم كتێبەی تەرخانكردووە بۆ بەراورد پێكردنی سێ چەمك كە بریتین لە (تاكگەرایی – individualism)، (بیری نەتەوەیی – Nationalism )، (واقیعبینی – Realism).
میرشامیر جەخت لەسەر ئەوە دەكاتەوە كە ئەم سێ چەمكە وەك سێ پرانسیپ گرێدراوی یەكن و ناكرێت یەكێكیان فەرامۆش بكرێت، هەر بۆ نموونە: كاتێك لیبرالیزم جەخت لەسەر چەمكی (تاكگەرایی) دەكاتەوە، ئەوا كارێكی گرنگە سیستمی حوكمڕانیی ئەمریكا وەك سیستمێكی لیبڕاڵی بۆ سیاسەتی ناوخۆی لەسەر بنەمای چەمكی (تاكگەرایی) حوكمڕانی بكات و دەبێت هەموو ئەمریكییەكیش شانازی بە چەمكی (تاكگەرایی)یەوە بكات كە بۆتە ئەو چوارچێوەی ئەو مافانە دەپارێزێت كە هیچ كەسێك بۆی نییە یارییان پێ بكات، بەڵام كێشەكە لەوەدا دروست دەبێت كە ئیدارەی ئەمریكی هەوڵبدات لەسەر بنەمای ئەم چەمكی (تاكگەرایی)یە سیاسەتی دەرەوەی دابڕێژێت و هەوڵبدات بە زەبری هێز لە وڵاتانی دیكە جێبەجێی بكات و هیچ حیسابێك بۆ هەستی نەتەوەیی نەتەوەكانی دیكە نەكات، هەر بۆیە لای نەتەوەكانی دیكە، ئەم هەوڵانەی ئەمریكا وەك دەستدرێژی بۆ سەر سەروەریی نەتەوەیی لەقەڵەم دەدرێت و كاردانەوەی توندی بەدوادا دێت. هۆكاری ئەم كاردانەوەیەش ئەوەیە لە چەمكی (ناسیۆنالیزمدا) پشت دەبەسترێت بە مافی هۆز، لەبەر ئەوەی نەتەوە لە هۆز پێكدێت و ئەوە نەتەوەیە كە تێكڕای هۆزەكان لە چوارچێوەی نەتەوەدا كۆدەكاتەوە، ئیرادەی نەتەوە شێوازی حوكمڕانیی هەر نەتەوەیەك دیاری دەكات، هەر بۆیە ئەگەر هەر هێزێك (ئەوجا ئەو هێزە هەر هێزێك بێت) بیەوێت ئیرادەی نەتەوەیەكی دیكە پێشێل بكات و ئیرادەی خۆی بەسەردا بسەپێنێت، ئەوا نەتەوەی بەرامبەر قبووڵی ناكات، بەمەش سیاسەتی واقیعی نێودەوڵەتی فەرامۆش دەكرێت، باڵانسی هێز لە نێوان دەوڵەتەكان لەبەر چاو ناگیرێت و شەڕ و پاشاگەردانی بێ كۆتایی باڵ بەسەر جیهاندا دەكێشێت.

لێرەوە ئەگەر بگەرێینەوە بۆ لائیحەی مافەكانی مرۆڤ و هاووڵاتی كە لەدوای شۆڕشی فەرەنسا راگەیەندرا، ئەوا ئەو راستییەمان بۆ دەردەكەوێت، ئەم لائیحەیە دوو جۆر ماف بۆ تاكی نەتەوە دیاری دەكات، كە بریتین لە دابینكردنی مافەكانی مرۆڤ وەك تاك، هەروەها دابینكردنی مافی كۆ وەك هاووڵاتییەك لەناو دەوڵەتە نەتەوەییەكدا، بەڵام ئەگەر بگەڕێینەوە بۆ ئەو بنەمایەی جۆرج بوشی باوك لە ساڵی 1991 و دوای هەڵوەشانەوەی یەكێتی سۆڤیەتی پێشان، سیستمی نوێی جیهانی پێ راگەیاند، دەبینین تەنیا پشتی بە بنەماكانی لائیحەی مافەكانی مرۆڤ بەستووە كە لە ساڵی 1948 سیستمی لیبڕاڵیی نێودەوڵەتی (تەنیا بلۆكی رۆژئاوا) پەسەندی كردووە و پاشان نەتەوە یەكگرتووەكان رایگەیاندووە. هۆكاری پەسەندكردنی لائیحەی مافەكانی مرۆڤیش كە هەموو جیهان پەسەندی كردووە، لەبەر ئەوەیە كە ئەو مافانەن كە هیچ كەس بۆی نییە دەستكارییان بكات و مافی هەر تاكێكە، بەڵام كاتێك تاكێك (ئەوجا سەر بەهەر نەتەوەیەك بێت)، كە دوو مافی هەیە، یەكەمیان ئەو مافانەن كە لە لائیحەی مافەكانی مرۆڤ هاتووە، بەڵام مافی دووەمی لێ دەسێنێتەوە كە مافی كۆیە وەك هاووڵاتی لە دەوڵەتێكی نەتەوەییدا، ئەوا لەم حاڵەتەدا لەبری ئەوەی لیبرالیزم ببێتە ئەو دەوڵەتە نەتەوەییەی كە هیگل بەو چوارچێوەی داناوە كە نەتەوە تێیدا دەگاتە ئازادی، ئەوا لیبرالیزم دەبێتە ئەو چوارچێوەیەی كە ئیرادەی نەتەوە پێشێل دەكات.

ئەوانەی هەتا ئێستاش بەرگری لە چەمكی لیبرالیزم دەكەن و پێ لەسەر ئەوە دادەگرن كە دەبێت لیبرالیزم لەسەرانسەری جیهان بسەپێندرێت، جەخت لەسەر ئەوە دەكەنەوە ئەگەر وڵاتێكی دیكتاتۆری مافەكانی مرۆڤی لە دژی هاووڵاتیانی خۆی پێشێل كرد، چۆن دەبێت ئەمریكا، یان دەوڵەتانی رۆژئاوا بێدەنگ بن؟ لە وەڵامی ئەم پرسیارەدا بیرمەندی جوو یۆرام هازۆنی دەڵێت:» ئەوە كارێكی باشە ئەگەر ئەمریكا، یان وڵاتانی رۆژئاوا دەستتێوەردان بكەن بۆ ئەوەی رێز لە مافەكانی مرۆڤ بگرن، یان كۆتایی بە كۆمەڵكوژییەكی وەك رواندا بێنن، بەڵام ئەوە كارێكی خراپە كە بیەوێت رژێمەكە بڕووخێنێت و داگیری بكات، وەك عێراق و ئەفغانستان كە ئەمریكا خۆی باش دەزانێت ئەو توانایەی نییە كە دیموكراتی لەو وڵاتانە بونیاد بنێت..» ئەم وەڵامەی هازۆنی بە راشكاوی مانای ئەوەیە كارێكی باش دەكات ئەمریكا كە هاوكار بێت بۆ رێگرتن لە پێشێلكردنی مافەكانی مرۆڤ، بەڵام كارێكی لە رادەبەدەر خراپ دەكات كە (مافی كۆ) لە تاكەكانی نەتەوە وەربگرێتەوە و وای لێبكات هەست نەكات هاووڵاتی دەوڵەتە نەتەوەییەكەی خۆیەتی، لێرەدا لەوانەیە باشترین نموونە بۆ ئێمە، هاوكاری و هاوپەیمانیی نێوان هێزەكانی پێشمەرگە و هێزەكانی ئەمریكا و هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی دژی داعش بێت، بێگومان ئەمریكا و دەوڵەتانی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی كارێكی باشیان كرد كە دوای هێرشی داعش بۆ سەر كوردستان بەدەنگ پێشمەرگەوە هاتن و هاوكارییان كردین بۆ تێكشكاندنی ئەفسانەی داعش لەسەر دەستی پێشمەرگە، ئەوان باش دەیانزانی پێشمەرگە تەنیا لە پێناوی خاك و ناسنامەی نەتەوەیی خۆی بەو ئاستە قوربانی دەدات و بەو ئاستە بەشداری لە تێكشكاندنی داعشدا دەكات، بۆیە كاتێك ئەمریكا و دەوڵەتانی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی تەنیا لەسەر چوارچێوەی مافەكانی مرۆڤ سەیری مافەكانی گەلی كوردستان دەكەن و (مافی كۆ)مان وەك نەتەوەیەك پێ رەوا نابینین، بۆیە ئەمە وایكردووە ئێمە وەك نەتەوەی كورد بە تەنیا بە مامەڵەكردن لە چوارچێوەی مافەكانی مرۆڤ، هەست نەكەین كە وەك نەتەوە رێز لە كەرامەتی نەتەوەییمان گیراوە.
ئەمریكا و كۆی دەوڵەتانی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی دژی داعش و هەروەها ڤاتیكانیش، زۆر باش ئەو راستییەیان بۆ سەلمێندراوە، كە ئەو نموونە جوانەی پێكەوەژیان و لێبوردەیی و دژایەتی تیرۆر و تیرۆریستان كە هەرێمی كوردستان پێشكەشی كردووە، لەسەر ئاستی ناوچەكە و جیهانیش كەم وێنەیە، بەڵام نایانەوێت ئەم نموونە جوان و سەركەوتووە لەچوارچێوەی دەوڵەتی كوردستاندا بوونی هەبێت و بەزۆری زۆرداری تێكەڵاوی ئەزموونە شكستخواردووەكەی عێراقی دەكەنەوە، ئەمەیە بەشی زۆری بیرمەندانی ئێستای جیهانی گەیاندۆتە ئەو قەناعەتەی (لیبرالیزم بێجگە لە وەهمێكی گەورە، شتێكی دیكە نییە) و گەیشتوونەتە ئەو قەناعەتەی كە لیبرالیزم لە ناو مەزهەبی كاسۆلیكی كریستیانیدا تواوەتەوە و ئامانجیەتی خۆی بەسەر هەموو جیهاندا فەرز بكات، ئەم بۆچوونە كە بەرامبەر لیبرالیزم هێجگار توندە، بەڵام ئەمە كاردانەوەی نەتەوەیەكە كە زیاتر لە سێ ملیۆن دەنگدەری چووە سەر سندوقەكانی دەنگدان و بە (بەڵێ) دەنگی بۆ مافی (كۆی نەتەوەی كوردستان) دا و بە جیهانی راگەیاند، ئەم نەتەوەیەش مافی سەربەخۆیی و دامەزراندنی دەوڵەتی نەتەوەیی خۆی هەیە، بەڵام هەموو ئەو دەوڵەتانەی خۆیان بە پێشەنگی لیبرالیزم دەزانن، لەئاستی ئەو غەدرە گەورەیەی لە نەتەوەكەمان كرا، چاویان داخست و هیچ رێزێكیان بۆ ئیرادەی ئازادیخوازانەی سێ ملیۆن دەنگدەری كوردستانی دانەنا