هەوڵەكان بۆ چارەسەركردنی كێشەكانی نێوان لیستی ئەلعراقیە و دەوڵەتی یاسا بەردەوامن، بەڵام هەوڵەكان هەتا ئێستاش نەیانتوانیووە بگەنە ئاكامێكی ئیجابی ئەوتۆ كە بتوانرێت كێشەكان چارەسەر بكرێن، سەبارەت بە چۆنیەتی ئاراستەی هەوڵەكان بۆ هێوركردنەوە، ئیبراهیم فەزغ پەرلەمانتاری لیستی دەوڵەتی یاسا لە لێدوانێكی تایبەتی بۆ گوڵان بەمجۆرە باسی لێوە كرد و وتی: (كۆبوونەوەكانی یەكەم تاڕاددەیەكی زۆر پۆزەتیڤانە بوو، بەڕەچاونەكردنی ئەوەی كە سەرۆكی لیستی «عێراقیە» «د.ئەیاد عەلاوی» ئامادەنەبوو. لەڕاستیدا بۆچوونی هاوبەش لەئارادا هەیە، هەر بۆیە دواخرا بۆ هەفتەی داهاتوو. من خۆم گەشبینم و پێموایە كە پێویستە لەسەر سەركردەی قەوارە سیاسییەكان پێش هەموو شتێك سەیری عێراق بكەن و كاربكەن لەپێناو پاراستنی سەقامگیری و ئاسایشی عێراق، ساڵانێكی زۆر بەسەر عێراق تێپەڕیوەو هەتا ئێستاش لە ئازار و نەهامەتی و وێرانی و كاولكاری دەژین، دەستی كاولكاری گەیشتە هەموو شتێك، لە مرۆڤ و ژیان و ئابووری و كشتوكاڵ و پیشەسازی. پێویستە لەسەر هەموو سەركردەیەك و سیاسەتوانێكی بەشەرەف یەكەمین شت سەیری عێراق بكات، نەك سەیری بەرژەوەندییەكان بكات، بەرژەوەندییەكانی گرووپ یان حزبی یان بەرژەوەندیی شەخسی، یانیش جەختبكەنە سەر وەرگرتنی پۆست و وەدەستهێنانی قازانج. پێویستە لەسەر هەموومان، ئێمە و سەركردەی قەوارەكان، هەموومان پێكەوە هەماهەنگ بین لەپێناو عێراق، لەبەر ئەوەی ئەگەر خوانەخواستە رێكنەكەوین و یان تەوافوق نەبێت، ئەوە دەگەڕێینەوە بۆ چوارگۆشەی یەكەم، چوارگۆشەی خوێن، چوارگۆشەی شەڕی ناوخۆیی، چوارگۆشەی جەنگی تایفەگەری. هەموو كەسێك و هەموو سیاسەتوانێك لەم راستییە بەئاگایە. تەوافوقی سیاسی و هەماهەنگیی سیاسی زۆر گرنگن، هەروەها بیركردنەوە لەسەر عێراق و بونیادنانی دەوڵەت و پەرەپێدانی ئابووری شتی زۆر گرنگن، بەتایبەتی لەم هەلومەرجەدا. ئەمڕۆ هاووڵاتیان چاودێریمان دەكەن و داواكاری و خواستیان هەیە، هاوكات داواكارییەكانیان لەگەڵ خزمەتگوزارییەكان لەبەردەستدا نین. پێویستە هەموومان پێكەوە كاربكەین لەپێناو جێبەجێكردنی داواكاری و پێداویستییەكانی هاووڵاتیان لەگەڵ كاركردن لەپێناوی عێراق. عێراق عێراقی هەموومانە، عێراقی من و تۆ و هەموو عێراقییەكە. ئەوەی كە لەسەرمان چووە و لێمان رۆیشتووە پێویستە ئێستا قەرەبووی بكەینەوە. خودا شاهیدە من هاتمە پەرلەمان بۆئەوەی نوێنەرایەتیی هاووڵاتیان بكەم، بەڵام لە بینینی بەربەستەكان تووشی شۆك بووم، بەربەست و ئاستەنگی تۆقێنەر و گەورە دانراوە لەلایەن سەركردە سیاسییەكان لەگەڵ بوونی ناكۆكیی سیاسی. پێشتر رەخنەم هەبوو لە خولی پێشوو لەوبارەیەی كە ناكۆكیی سیاسی لەناو پەرلەماندا هەبوو، بەڵام ئەمڕۆ ناكۆكی هەیە، هاوكات رێژەی ناكۆكییەكان لەجاران كەمترە لەبەرئەوەی كەسانێك هەین و منیش یەكێكم لەوان كە رێگەدەگرین لە هەر ناكۆكییەكی سیاسی، بەڵام هەروەك كە هەمووتان ئاگادارن كە ناكۆكییەكانی ئەمڕۆ كەوتۆتە نێوان سەركردەكانی قەوارە سیاسییەكان. ئەم ناكۆكییانە لەسەر بنەمای بەرژەوەندیی گرووپ و حزبین. بەڕای من هاووڵاتیان چیتر دەنگ بەم سیاسەتوانانە نادەن. بەڕاشكاوانە دەیڵێم، بۆ خولی داهاتوو هیچ هاووڵاتییەك دەنگ بە ئێمە نادات لەبەرئەوەی ئێمە تاكو ئەمڕۆ هیچ شتێكمان پێشكەش نەكردووە)).



رەنگدانەوەی ناكۆكیە سیاسییەكان
لەسەر ڕای هاووڵاتیان
لایەنێكی دیكەی مەترسی چارەسەرنەكردنی كێشەكان بە شێوازی ئاشتیانە رەنگدانەوەی كێشەكانە لەسەر رای گشتی هاووڵاتیان بە تایبەتی كە رەوشی ئەمنی و خزمەتگوزارییەكان نالەبارە، سەبارەت بەم لایەنە خالید عەبدوڵڵا موحسین پەرلەمانتاری لیستی تەوافوق لە لێدوانێكی تایبەتی بۆ گوڵان وتی: (ئێمە هیوادارین كێشە و ناكۆكییەكانی نێوان قەوارە سیاسییەكان كۆتایی بێت، بەتایبەتی كێشەی نێوان لیستی «عێراقیە» و «دەوڵەتی یاسا» لەبەرئەوەی ئەم گرفتانە رەنگدانەوەی لەسەر شەقامی عێراقی هەیە و دەبێتە هۆی نالەباربوونی رەوشی ئەمنی و سیاسی و ئابووری، لەئاكامیشدا بە حكومەتێكی كارا دەرناچین كە بتوانێت ئاسایش و خزمەتگوزارییەكان دابین بكات بۆ هاووڵاتیان. ئەگەر قەوارە سیاسییەكان بەردەوام بن لە كێشە و ناكۆكییەكانی نێوانیان ئەوە رەنگدانەوەی لەسەر عێراق دەبێت. ئەوەی راستی بێت ئێمە خوازیارین كێشەكان كۆتاییان بێت و لیستی «عێراقیە» بگات بە مافەكەی، لەبەرئەوەی زۆربەی كێشەكان پەیوەستن بە دواكەوتن لە دامەزراندنی ئەنجوومەنی سیاسی و ناهاوسەنگی لە حكومەت. پێویستە هەموو قەوارە و هێزە سیاسییەكان كە هاوبەشن لە پرۆسەی سیاسی رایان هەبێت لە بڕیاردان و لەهەموو مەسەلە پەیوەستدارەكان بە عێراق، نەك لایەنێك یان قەوارەیەكی سیاسی بەشێوەیەكی تاكڕەو ڕاو بۆچوونەكانی بسەپێنێت)).


پێشبینی دەكرێت كێشەكان چارەسەر بكرێن
ئێستا مەترسیەكان لای هەموو لایەنەكان ئاشكرایە، هەموو لایەكیش هەست بەو راستیە دەكەن كە تەنیا رێگە بۆ رەواندنەوەی ئەم مەترسیە گەڕانەوەیە بۆ رێككەوتنی هەولێر كە بەرەنجامی دەستپێشخەریەكەی سەرۆكی هەرێمی كوردستانە، دەربارەی ئەم لایەنە حوسێن عەلوان پەرلەمانتاری لیستی ئەحرار لە هاوپەیمانی نیشتمانی بەمجۆرە بۆ گوڵان هاتە ئاخاوتن و وتی: (لەڕاستیدا پێشبینیدەكرێت ئەم قەیرانە كۆتایی پێ بێت. كۆتایی هاتنی قەیرانەكە لەبەرژەوەندیی گەلی عێراقدایە و بەردەوامبوونی قەیرانەكە وێرانییە بۆ هەموو عێراقییەكان. جیاوازی لە بۆچوونەكان كێشە و ئیحراجیمان بۆ دروستدەكات لە شەقامی عێراقی. زۆربەی ئەو تەقینەوانەی كە ئەمڕۆ روودەدەن هۆكارەكانی دەگەڕێنەوە بۆ جیاوازی لە بۆچوونەكانی قەوارە سیاسییەكان. ئەوەی كە چەند رۆژێك بەر لەئێستا روویدا لە «دیوانیە»، تەقینەوەی تیرۆریستی روویدا و دوو ئۆتۆمبێلی مینڕێژكراو تەقێندرانەوە، نزیكەی دوو ساڵە ئەو ناوچەیە ئارامە، كەواتە هۆكارەكانی ئەو تەقینەوانە چین؟ كێی لەپشتە و لەسەر چ بنەمایەكە و دەستی كێی تێدایە؟ كەواتە هەمووی دەگەڕێتەوە بۆ بارودۆخی سیاسی و نەبوونی تەوافوق لەنێوان قەوارە سیاسییەكان و لەگەڵ ئاسەوارەكانی ئەمەش ئەنجامەكانێتی. پەنا بەخودا ناكۆكییەكان كۆتاییان دێت بۆئەوەی بگەینە كەناری ئارام. بۆ چارەسەری ئەم كێشانە بێگومان «هاوپەیمانی كوردستانی» رۆڵێكی گەورەی گێڕاوە لەبەرئەوەی ئەوان سەرچاوەی راستەقینەی دەستپێشخەرییەكەن، دەستپێشخەرییەكەی بەڕێز «مسعود بەرزانی» كۆتایی هێنا بە بەشێكی زۆر لە ناكۆكییەكان، بەڵام جێبەجێكردنی رێككەوتنەكە پێویستی بەهەوڵی زیاتری هەموو لایەنەكان هەیە)).


لەبەشێكی دیكەی لێدوانەكەیدا و سەبارەت گەڕانەوە بۆ دەستوور وەك مەرجەعێك بۆ چارەسەری كێشەكان، حوسێن عەلوان وتی: (حكومەتی هاوبەشی نیشتمانی بریتییە لە حكومەتی «موحاصەصە»، دەستوور-یش زۆر دوورە لەم مەسەلەیە. ئەگەر باس لە دەستوور بكەین ئەوە زۆر باشە، كە باس لە دەستوور بكەین و هەڵستین بە جێبەجێكردنی دەستوور مەسەلەكە بریتییە لە هاوبەشی و موحاصەصە، بەڵام ئەگەر وەزارەتەكان بژمێرین دەبینین كۆمەڵێك وەزارەتمان هەیە، چ مەبەستێك هەیە لەم هەموو وەزارەتانە؟ ئەم هەموو وەزارەتانە چ حیكمەتێكیان تێدایە؟ تەنیا بۆ قایلكردنە، بۆ قایلكردنی قەوارە سیاسییەكان. دەستوور بەهیچ شێوەیەك باسی لەم وەزارەتانە و ژمارەكانی نەكردووە. بۆیە من پێموایە كە ئەگەر بێت و دەستوور جێبەجێ بكەین، ئەوكات دەگەینە بارودۆخێكی زۆر باش، بەڵام لێرەدا دەستوور جێبەجێ نەكراوە، بەڵكو مەسەلەكە تەنیا بۆ قایلكردنی قەوارە سیاسییەكانە بۆ پێكهێنانی حكومەتێكی هاوبەش، كە وەزارەتێك بۆ فڵان قەوارەی سیاسی دەدرێت و وەزارەتێكی تر بۆ فیسار قەوارەی سیاسی بۆ قایلكردنی هەموو لایەنەكان لەئاكامیشدا دەبینین كێشە هەیە، بەڵگەش لەسەر ئەمە وەزارەتە ئەمنییەكانە كە تاكو ئەم ساتەش دۆسیەی وەزارەتە ئەمنییەكان یەكلانەكراونەتەوە)).


لیستی ئەلعراقیە داوای جێیەجێكردنی
بەندەكانی رێككەوتنەكەی هەولێر دەكات
لیستی ئەلعراقیە لەگەڵ ئەوەی لەهەڵبژاردنەكانی 7ی مارتی پارساڵ زۆرینەی دەنگەكانی بەدەست هێنا، بەڵام دوای رێككەوتنی لیستی دەوڵەتی یاسا لەگەڵ ئیتلافی نیشتمانی، لیستی هاوپەیمانی نیشتمانی پێكهات كەبووە گەورەترین فراكسیۆنی پەرلەمانی و توانی حكومەت پێكبهێنێت، بەڵام لیستی ئەلعراقیە ئەمە بە سازشكردنێك دەزانێت بۆیە كاتێك لیستی دەوڵەتی یاسا تەفسیری جۆراوجۆر بۆ داواكارییەكانی لیستی ئەلعراقیە دەكات، ئەلعراقیە لیستی یاسا بەوە تۆمەتبار دەكات كە حكومەت بەشێوەیەكی تاكلایەنی بەڕێوە دەبات، سەبارەت بەم لایەنە ئەحمەد عەبدوڵلا جبوری پەرلەمانتاری ئەلعراقیە لە لێدوانێكی تایبەتی بۆ گوڵان سەبارەت بە هەڵوێستی ئەلعراقیە وتی: (بێگومان لیستی «عێراقیە»، لەمیانی دوا چاوپێكەوتنیدا لە ماڵی سەرۆك كۆمار، رێككەوت لەسەر راگرتنی هەموو هێرشێكی راگەیاندنی نێوان قەوارە سیاسییەكان بەتایبەتی لەنێوان «عێراقیە» و «دەوڵەتی یاسا»، لەگەڵ بەردەوامبوون لە دانوستانەكان. لیستی «عێراقیە» خوازیارە بۆ جێبەجێكردنێكی پراكتیكییانەی ئەو بەندانەی لەسەری رێككەوتووین و بەپێی ئەو رێككەوتنەش حكومەتی ئێستا پێكهێنراوە. لیستی «عێراقیە» پێیوایە كە لەئاییندەیەكی نزیكدا ناكۆكییەكان كۆتاییان دێت. لەلایەكی دیكەش لیستی «عێراقیە» رەزامەندبوو سازشبكات لەسەر مافە ئنتخابییەكەی و «دەوڵەتی یاسا» هەڵستێت بە پێكهێنانی حكومەت لەبەرامبەر چەند مەرجێك، كە ئەم مەرجانەش واقیعی و راستەقینەن و مایەی چارەسەركردنن بۆ بارودۆخی ئەمڕۆی عێراق و یاریدەدەر دەبێت بۆ سەقامگیری، لە بەندەكان: پرەنسیپی هاوسەنگی، دۆسیەی «موسائەلە و عەدالە»، ئاشتەوایی نیشتمانی، لەگەڵ دامەزراندنی ئەنجوومەنی سیاسەتە ستراتیژییەكان)).