لەدوای كارەساتی 11ی سێپتەمبەری 2001 كە ڕێكخراوی ئەلقاعیدە هەردوو تاوەری ڕێكخراوی بازرگانی جیهانی لە نیویۆرك تەقاندەوە،سامۆئیل هنتگن پرسیارێكی وروژاند (ئێمە كێین؟ ?who are we)، مەبەست لەم پرسیارەی كە لەساڵی 2005 وەك كتێبێك بڵاویكردەوە ئەوەبوو، ئێمە لە بیرمان چۆتەوە ئەمریكین و دەبێت هەموو كات ئینتمامان بۆ ئەمریكا و سۆزمان بۆ ئاڵای وڵاتەكەمان هەبێت، هنتگتن هەموو ئۆباڵی هۆكاری ڕوودانی كارەساتی 11ی سێپتەمبەر ناخاتە ئەستۆی ڕێكخراوی ئەلقاعیدە، بەڵكو بەوە گرێیدەداتەوە هۆكاری ڕوودانی ئەو كارەساتە دەگەڕێتەوە بۆ ئەوەی هەستی ئەمریكایی بوون وەك هاووڵاتی ئەمریكا كەمبۆتەوە، بۆیە لە كتێبەكەیدا ئاماژە بۆ ئەوە دەكات دوای ڕوودانی ئەو كارەساتە ئیدی هیچ ڕێگەیەك لەبەردەم ئەمریكیەكان نەماوەیە پەنای بۆ بەرن بێجگە لەوەی جارێكی دیكە هەموو پێكەوە ئاڵای ئەمریكا بەرزبكەنەوە، خوێندنەوەو قوڵبوونەوە لەسەر ئەم چەمكەی گەڕانەوە بۆ ئاڵا، واتە زیندووكردنەوەی هەستی ئینتیمابوون لای هاووڵاتی ئەمریكا، زیندووكردنەوەی ئەو هەستە لای هنتگتن سەرچاوەی هەموو چارەسەركردنی هەموو كێشەكانە، بێگومان ئەمە لای هنتگتن بۆ هاووڵاتیانی وڵاتێكە كە ناوی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكایە كە نەك هەر بەهێزترین دەوڵەتی ئەم جیهانەیە نەك تەنیا لەڕووی هێزی سەربازییەوە، بەڵكو گەورەترین هێزە لەرووی ئابووری و فیكر و هونەر و هەموو بوارەكانی دیكەی ژیانەوە، بۆیە هەقە لەم ڕاستەوە ئەو پرسیارە لە خۆمان بكەین، ئەگەر هەستكردنی هنتگتن بۆلاوازی هەستی ئینتمای نیشتمانی لای هاووڵاتیانی ئەمریكا، بەو ئاستە مەترسیدار لەقەڵەمی بدات كە داهاتوی ئەمریكا بخاتە مەترسیەوە، پرسیار ئەوەیە بۆ گەلێكی وەك ئێمە كە بێجگە لەو كیانەی پێی دەگوترێت هەرێمی كوردستان هیچ شتێكمان نییە و گەورەترین نەتەوەی بێ دەوڵەتین لە جیهاندا، ئەگەر هەست بكەین هەستی ئینتمای نیشتمانی و نەتەوەیمان لاواز بووە، چی دەقەومێت؟ ئەگەر هەست بكەین حزبە سیاسییەكانی كوردستان ئەجێندای بەرژەوەندییە تایبەتیەكانی خۆیان دەخەنە سەرووی ئەجێندای بەرژەوەندییە نەتەوەیی و نیشتمانیەكان و لێیان قبوڵ بكەین، یان خۆمان بكەینە ئامێری جێبەجێكردنی ئەو ئەجێندا حزبیانە چ كارەساتێك دەقەومێت؟
پرسیارێكی دیكە كە دیسان جێگەی ئاماژە پێكردنە پرسیارە گرنگەكەی بیرمەندی لاو فەرید زەكەریایە كە لە دوای كارەساتی 11ی سێپتەمبەر لەسەر لاپەڕەكانی گۆڤاری بەناوبانگی نیوزویك وروژاندی و پرسی(بۆچی ڕقتان لێمانە؟ ?why do they heat us)، ئەم پرسیارە بەو مانایە بۆچی تیرۆریستەكان ڕقتان لێمانە، كەواتە زەكەریا هەوڵیداوە بزانێت ئایا هۆكارێكی موقنیع هەیە بۆ ئەوەی توڕەیی تیرۆریستان بگاتە ئەو ئاستەی خۆیان بەدوو تاوەری سەنتەری بازرگانی جیهانی بتەقێننەوە، كە هێمان بۆ جیهانگیری و بۆ یەك جیهانی و سڕینەوەی جیاوازییەكان، بێگومان ئەم پرسیارە ناخی هەموو ئەمریكیەك و ناخی هەموو ئەمریكیەكی هەژاندووە بەوەی لە خۆیان بپرسن ئایا گەلی ئەمریكای ئازادیخواز گەیشتۆتە ئەو ئاستەی خەڵكانێك هەبن بەو ئاستە ڕقیان لێیان بێت؟ ئەمە جیاوازە ڕێكخراوی ئەلقاعیدەی تیرۆریست خۆی بەدژی ئەمریكا وەك دەوڵەت و حكومەت دەزانێت، بەڵام گەلی ئەمریكا بۆ؟ لەكاتێكدا دوو ئۆقیانووسی گەورەی ئەتڵەسی و ئارام گەلی ئەمریكای لەجیهان دابڕاندووە و بەرژەوەندییەكانی ئەمریكاش وەك دەوڵەت لەودیوی ئەو دوو ئۆقیانووسەوە دەست پێدەكات و ئەگەر ڕێكخراوی ئەلقاعیدە بیەوێت دژایەتی ئەمریكا بكات، لەهەموو شوێنێكی ئەم جیهانە بەرژەوەندی ئەمریكی هەیە و هیچ پێویست نییە هاووڵاتی بێ تاوان بكوژرێت. هەر لەسەر ئەم باسە و سەبارەت بە ڕاگەیاندنەكەی فۆكۆیاما بەوەی ڕووخانی دیواری بەرلین كۆتایی مێژووە و ئیدی جیهان بیر لە پاراستنی ئازادی دەكاتەوە نەك تێكدانی، ئیدی سەردەمی ئەوەیە مرۆڤایەتی بۆی دەركەوت كە سیستمی دیموكراتی لیبرالی باشترین سیستمی حكومڕانییە كە مرۆڤایەتی هەتا ئەو سەردەمە پێی گەیشتووە، كارەساتی 11ی سێپتەمبەر لە ڕیشەوە تیۆری كۆتایی مێژووی هەڵتەكاند و بەجیهانی ڕاگەیاند، هێشتا ماویەتی بگەینە كۆتایی مێژوو، ئەوە نییە ڕێكخراوی ئەلقاعیدە دژایەتی ئازادی و سیستمی حكومڕانی لیبرال دیموكراتی دەكات.
تاك و نەتەوە بنەمای پاراستنی دیموكراتین
بایەخدان بەتاك، كەمكردنەوەی بەها و بایەخی نەتەوە نییە، نەتەوەیەك تاكەكانی خۆشگوزەران نەبن، ئەو نەتەوەیە هەموو ناسنامەیەكی هەبێت ناسنامەی نەتەوەیی نییە و دەبێت پرۆسەی بونیادنانەوەی نەتەوە دەست پێبكاتەوە، تاكیش ئەگەر وەك تاكی نەتەوەیەك ناسنامەی خۆی پێناسە نەكات، ئەوا هەموو خۆشگوزرەانی جیهان بخاتە بەردەستی خۆی ناتوانێت ناسنامەی نەتەوەیی و ناسنامەی هاووڵاتیبوونی خۆی پێناسە بكاتەوە، كەواتە كاتێك دەوڵەت لەسەر بنەمای تاك مامەڵە لەگەڵ تاكەكانی نەتەوە دەكات و كاتێك حزبە سیاسییەكان لەمیانەی خواستی تاكەكانەوە سیاسەتی خۆیان ڕێكدەخەن، ئەركی سەرەكی تریان ڕێكخستنی خواست و داوای تاكانە لەگەڵ بەرژەوەندییە نەتەوەیی و نیشتمانیەكان، لەبەر چاوگرتنی ئەم بەرەژەوەندییە نیشتمانیانە هەموو كات دەبێتە هۆكارێك سەرلەنوێ هەستی نەتەوەیی و ئینتمابوون بۆ خاك و نیشتمان جۆش بدرێتەوە، سەبارەت بە لەبەر چاوگرتنی هەستی نیشتمانی لەكاتە زۆر ناسكەكانی نەتەوەدا، پرۆفیسۆر ئالان تار بەڕێوەبەری سەنتەری دیراساتی یاسای دەستوور لە زانكۆی ڕۆتەر لە لێدوانێكی تایبەتی بەمجۆرە بۆ گوڵان هاتە ئاخاوتن: (هەستی ئینتیمای نیشتمانی سەرهەڵدەدات لەبەر ئەو هۆكارەی كە هاووڵاتیان خاوەن هەمان مێژوو و هەمان زمان و هەمان ئیتنییەتن، هەڵبەتە خاوەن ناسنامەیەكی هاوبەشن. دەكرێ ئەم دیاردەیە لەڕووی ڕای گشتی و لایەنەكانی تر پێوانەی بكەیت، بەڵام بەشێوەیەكی گشتی مەسەلەكە پەیوەستە بە شێوازی ڕەفتار و جوولانەوەی هاووڵاتیان و كۆبوونەوەی ئەو كۆمەڵە كەسانەی كە ئەو هەستەیان لا درووستبووە. سەبارەت بە خرۆشانی ئەم هەستە لە كاتە ناسكەكانی نەتەوەش، بەڕای من پاش ڕوودانی كارەساتێكی نیشتمانی هاووڵاتیان جیاوازیەكانیان دەدەنە لاوە، جیاوازییەكان لەڕووی ئاڕاستەی سیاسی و پارتە سیاسییەكان و جیاوازییەكان لەڕووی ئایینی و ئیتنی، هەربۆیە لەو ساتانە و لەكاتی ڕوودانی كارەساتی نیشتمانیدا هاووڵاتیان جەختدەكەنەوە لەسەر خاڵە هاوبەشەكان. هەربۆیە بینیمان ڕووداوەكانی 11ی سێپتەمبەر چ كاردانەوەیەكی خوڵقاند و چ كاریگەرییەكی لەسەر كۆمەڵگەی ئەمریكی هەبوو، ئەوە بوو هەموومان پێكەوە و وەكو یەك نەتەوە وەڵامدانەوەمان هەبوو و بە پشتگوێ خستنی جیاوازییەكانمان لەڕووی ئایینی و ئیتنی. ئەمە مانای ئەوەیە چەند مافێك هەیە كە تۆ وەك هاووڵاتییەكی وڵاتەكە بۆ تۆ دەگەڕێتەوە و هاوكات هەمان ماف بۆ هەموو هاووڵاتیانی وڵاتەكەدا دەگەڕێتەوە و بەشێوەیەكی یەكسان. لەهەمان كاتیشدا مافی تر هەیە كە لەوانەیە پێوەندیی بە تۆوە هەبێت وەكو ئەندامێك لە گرووپێكی زمانەوانی یان ئایینی یان ئیتنی لە كۆمەڵگە، دووبارە دەگەڕێمەوە سەر نموونەكەی «كوبێك»، وێڕای ئەوەی وڵاتی «كەنەدا» زمانی ئینگلیزی بەكاردێنن، بەڵام هاوكات مافەكانی بەڕەچەڵەك فەڕەنسییەكەی «كوبێك»یان پاراستووە و ڕێگەیان داوە زمانی فەڕەنسی زمانی سەرەكی بێت لە «كوبێك» لەبەرئەوەی زۆرینەی هاووڵاتییەكان بە زمانی فەڕەنسی دەدوێن و گرەنتیی ئەوە كراوە كە لە قوتابخانەكانیشدا زمانی فەڕەنسی فێربكرێت. هەربۆیە، دەبینین جیاوازی هەیە لە چۆنیەتی دەستنیشانكردنی ناسنامەی ئایینی و ئیتنی و نەتەوەیی).
رێكخستنی جیاوازییەكان و
پاراستنی هەستی نەتەوەیی
جیاوازییەكانی نێوان كۆمەڵگەی دیموكراتی ئەوكاتە وەك دیمەنێكی جوان سیمای دیموكراتی پیشاندەدات، كە جیاوازییەكان سەقفی بەرژەوەندییە نیشتمانیەكان نەبەزێنن، هەر بۆ نموونە ئەگەر پارتی كرێكارانی بەریتانیا جیاوازیەكانی لەگەڵ پارتی پارێزگارانی بەریتانیا لەسەر ئەوەبێت بەرژەوەندییە نیشتمانیەكانی بەریتانیا بخاتە مەترسییەوە، ئەوە لە جیاوازی دەردەچێت و پێی دەگوترێت دژایەتی، لە ئەمریكا ئەگەر تاكێك خۆی بۆ پۆستێكی گشتی هەڵبژێت و تەمەنی هاوكاتی شەڕی ڤێتنام بووبێت و بەشداری لەو شەڕەدا نەكردبێت، یان دژی ئەو شەڕە خۆپیشاندانی كردبێت، ئەوا وەك ڕەخنەی نیشتمانی و نەتەوەیی ئەمریكا ڕەخنەی لێدەگیرێت، نەك هەر ئەوەش تەنانەت لە بڕیاردانی كۆنگرێس بۆ شەڕی عێراق لە ساڵی 2003 لەگەڵ ئەوەی بڕیارەكە تەنیا بڕیارێكی ئەمریكی بوو كۆدەنگی نێودەوڵەتیشی لەسەر نەبوو، بەڵام لەبەر ئەوەی شەڕی عێراق پێوەندی بە بەرژەوەندییە نەتەوەییەكانی ئەمریكاوەوە هەبووە، هەردوو پارت دەنگیان بۆ داو، تەنانەت جۆزیف بایدن كاتێك لە هەڵبژاردنەكانی 2008 ڕەخنەی ئەوەی لێگیرا تۆ دژی شەڕی عێراق بووی، لەوەڵامدا وتی من دژی شەڕەكە نەبووم وەك جەنگ (المعركە)، بەڵكو دژی شەڕەكە بووم وەك (الحرب) لەبەر ئەوەی ئێمە جەنگەكەمان بردەوەو شەڕەكەمان دۆڕاند، ئەم چەند دێڕە ئەوەمان پێدەڵێت كە جیاوازی نێوان لایەنە سیاسییەكان لەكۆمەڵگەی دیموكراتی لە خوار بەرژەوەندییە نیشتمانی و نەتەوەییەكانەوە ڕێكدەخرێن، هەر بۆنموونە ئێستا حزب و لایەنە سیاسییەكانی كوردستان مافی خۆیانە لەناو پەرلەمانی كوردستاندا جیاوازبن و لەسەر جیاوازییەكانی نێوانیان شەڕیش بكەن، ئەمە دیاردەیەكی ئاسایی و تەندروستە، بەڵام دیاردەیەكی ناتەندروستەو، ئەخلاقی و نەتەوەیی و نیشتمانی كوردستانی بوار بەلایەنە سیاسییەكان نادات لەناو پەرلەمانی عێراقیدا جیاوازبن و شەڕ لەسەر جیاوازییەكانیان بكەن، خۆ ئەگەر وەك یەك فراكسیۆنی پەرلەمانیش لەناو پەرلەمانی عێراقیدا یەكگرتوو نەبن، ئەوە دەبێت لەچوارچێوەی بنەما ئەخلاقیەكانی پاراستنی بەرژەوەندییە نەتەوەیی و نیشتمانیەكانی كوردستان یەكگرتوو بن، لەوانەیە حزبێكی سیاسی كاتێك بۆ بەرژەوەندی حزبی خۆی هەموو سنوورەكانی بەرژەوەندییە نیشتمانی و نەتەوەییەكان دەبەزێنێت و بێجگە لەبەرژەوەندی كاتی ئێستای حزبەكەی هیچ شتێكی دیكە لەبەر چاو ناگرێت، بەڵام سبەی و لەكاتی هەڵمەتەكانی هەڵبژارندا هاووڵاتیان لەسەر سندوقی دەنگدان لەو لایەنە دەپرسنەوەو لەسەر شكاندنی ئەو پرانسیپە ئەخلاقییە نیشتمانی و نەتەوەیییانە لێپرسینەوەی لەگەڵدا دەكەن، سەبارەت بەم لایەنە گرنگە، پرۆفیسۆر كیس داردن ئوستادی زانستی سیاسەت و پێوەندییە نێودەوڵەتیەكان لەزانكۆی یەڵ ((Yale لە لێدوانێكی تایبەتی بۆ گوڵان و سەبارەت بەم پرسە بەم جۆە هاتە ئاخاوتن و وتی: (هاوڕام لەگەڵ ئەوەی بەرژەوەندییە سیاسییە بەرتەسكەكان لەگەڵ پەرەپێدانی ئەجێندایەكی نەتەوەیی هاوبەشدا یەكناگرێتەوە. لەبەر ئەوە باشترە جەخت لەسەر ستراتیژیەتێكی دوور مەودا بكرێتەوە كە ئەویش پەروەردەكردن و گۆشكردنی خەڵكی گەنجە لەسەر ناسنامەیەكی نەتەوەیی بەهێز، بۆ ئەوەی دواتر ڕەفتاریان جیاواز بێت لە ڕەفتاری ئەو پارتە سیاسییانە. بە چەشنێك سەرەڕای بوونی جیاوازییەكان نابێت هیچ شتێك ببێتە بەدیلی بەرژەوەندی نەتەوەیی یاخود سیاسەت و ڕەفتارێك بكرێت كە تەحەددا بێت بۆ بەرژەوەندی نەتەوەیی. ئەمەش كاتی دەوێت. هەروەها دەكرێت لەم ڕووەوە جۆرێك لە سنوورداری و كۆت و بەند لەسەر پارتە سیاسییەكان دابنرێت، بە چەشنێك هەندێ لە پارتە سیاسییەكان ڕێگەی بەشداری كردنیان پێنەدرێت، وەك ئەوەی لە ئەڵمانیادا هەیە و پارتگەلێكی سیاسی دیاری كراو لەو وڵاتەدا قەدەغەكراوە. ئەم ئینتیمایە بە ڕێگا و شێوازی جیاواز پەرەی پێدەدرێت، بەڵام كاراترین و كاریگەرترین شێواز بریتییە لە پەرەپێدان لە قۆناغی سەرەتایی خوێندندا، مەبەستم ئەوەیە منداڵە تازەپێگەیشتووەكانی لەسەر گۆشبكرێت)).
هەستی نەتەوەیی DNA ی جیهانی سەردەم
هەندێك هەن پێیانوایە لەگەڵ پەیدابوونی تەكنۆلۆژیا و سەركەوتنی پرۆسەی جیهانگیری ئیدی هەستی نەتەوەیی كەمدەبێتەوە یان تاكەكانی نەتەوە هەست بەبوونی ناسنامەی نەتەوەیی خۆیان ناكەن، بەڵام پرۆفیسۆر گەی بن پۆرتا ئوستادی زانستی سیاسەت لە زانكۆی تەلئەبیب لە لێدوانێكی تایبەتی بۆ ئەم ڕاپۆرتەی گوڵان جەخت لەسەر ئەوە دەكاتەوە كە هەستی نەتەوەیی و ئینتمای نەتەوەیی و دەوڵەتی نەتەوەیی DNAی جیهانی مۆدرێنن، ئەوجا ئەگەر لە بەكارهێنانی وشەی DNA ی پرۆفسیۆر پۆرتا تێبگەین كە چۆن ئەم وشەیەی بەو چەمكە گرنگە گرێداوەتەوە، ئەوە مانای ئەوەیە چۆن ئەگەر تاكێك بەرێگەی زانستی DNA دەناسرێتەوە سەر بە چ خێزانێكە، ئەوا تاكیش بە هەستی نەتەوەیی دەناسرێتەوە سەر بە چ نەتەوەیەكە، تاكێك هەستی نەتەوەیی نەبێت، مانای وایە DNAی نەتەوەیی و نییە و بە تاكێكی ئەو نەتەوەیە حساب ناكرێت، لەم چوارچێوەیەدا بەمجۆرە ڕای خۆی دەربڕی و وتی: (پرسیار كردن لەسەر هەستی نەتەوەیی پرسیارێكی گەورەیە و دەگەڕێتەوە بۆ كۆتایی سەدەی نۆزدە، كە ئەو كاتە ئەمە ڕێسای گەمەكە بوو لە پێوەندیە نێودەوڵەتیەكان و زانستی سیاسی و لێكۆڵینەوە سیاسییەكاندا، كەواتە شتێكی سروشتی بوو ئەمە ببێتە ئیلهامی خەڵكی بۆ ئەوەی داوای سەروەریی نەتەوەیی بكەن. بۆ ئێستاش ئەمە بووەتە زمانی سیاسی و بووە «DNA» جیهانی مۆدێرن، بە شێوەیەك خەڵكی بە چەشنێك بیر لە خۆیان دەكەنەوە كە كەسێكی نەتەوەیین و ئینتیمایان بۆ دەوڵەتێك هەیە، بە ئومێدی ئەوەی دەوڵەت كەسایەتیەكی نەتەوەیی هەبێت. بڕوانن خەڵكی پێویستیان بە جۆرێك لە ناسنامە هەیە، لەبەر ئەوەی تێڕوانینی خەڵكی دوورترە لە تەنیا بیركردنەوە لە خۆیان، ئەوان بۆ شتێك دەڕوانن كە یەكیان بخات و ئینتیمایان بۆی هەبێت، لێرەدا نەتەوەخوازی یەكێكە لە وەڵامە مۆدێرنەكانی ئەم پرسە، ئایا ئەمە شتێكی باشە یان خراپ ئەمە مەسەلەیەكی دیكەیە، بەڵام ئەمە «DNA» سەدەی بیست بوو)).
لەبەشێكی دیكەی ئاخاوتنەكەی و سەبارەت بە جیاوازی لەنێوان پرۆسەی بونیادی نەتەوەو پرۆسەی بونیادی دەوڵەتی نەتەوەییدا پرۆفیسۆر پۆرتا بەمجۆرە سەرنجەكانی بۆ گوڵان خستەڕوو وتی: (دەبێت جیاوازی لە نێوان بونیادنانی نەتەوە و بونیادنانی دەوڵەتدا بكەین، لەبەر ئەوەی بونیادنانی نەتەوە لەسەر خەونە نەتەوەییەكان بونیاد دەنرێت، كە ناكرێت ئەم دوو مەسەلەیە لێكجیابكرێنەوە. ئەوە هیچ مشتومڕێكی لەسەر نییە ئەوەیە هەر نەتەوەیەك قەوارەی خاوەنی سەروەریی خۆی دەوێت. لە هەمان كاتدا دەتوانیت پرۆسەی بونیادنانی نەتەوەت هەبێت كە دەرئەنجامی هەلومەرجە كەلتووریەكان بێت نەك هەلومەرجە جوگرافیەكان، كە پێموایە ئەمە لەم سەدەیەدا ئەگەری ڕوودانی هەیە. هەر بۆیە دەكرێت پرۆسەی بونیادنانی نەتەوە بەشێك بێت لە پرۆسەی بونیادنانی دەوڵەت و دەكرێت دژی پرۆسەی بونیادنانی دەوڵەت بێت، بۆ نموونە ئەگەر پەرە بە دوو نەتەوەخوازی جیاواز بدرێت لە چوارچێوەی یەك دەوڵەتدا، ئەوا ئەمە سەردەكێشێت بۆ لەناوچوونی دەوڵەتەكە و پرۆسە دیموكراتیەكەش، بەڵام ئەگەر پرۆسەی بونیادنانی نەتەوە و دەوڵەت یەك پرۆسەبن، ئەوا پرۆسەی بونیادنانی نەتەوە دەڕژێتە قازانجی بەهێزكردنی دەوڵەتەوە. كەواتە دەبێت بە وریاییەوە لەم مەسەلەیە بڕوانین. من ئومێد دەكەم بتوانن خواستە نەتەوەییەكانتان بە كەمترین توندوتیژی بهێننەدی و هیوای داهاتویەكی دیموكراتیتان بۆ دەخوازم).
لەهەردوو حاڵەتەكەدا چ پرۆسەی بونیادی نەتەوە بێت یان پرۆسەی بونیادی دەوڵەتی نەتەوەیی بێت، هەستی نەتەوەیی و ئینتمای نیشتمانی ڕۆڵێكی گرنگ دەگێڕێت، بەڵام لایەنێكی دیكە سەبارەت بەهەستی نەتەوەیی وەك هۆكارێك بۆ سەركەوتنی پرۆسەی دیموكراتی لە وڵاتدا، پرۆفیسۆر مەنسوری موعەدەل ئوستادی سیسیۆلۆژی لەزانكۆی ئێستر میشیگان بەمجۆرە بۆ گوڵان هاتە ئاخاوتن: (بەشێك لە ئینتیمای نیشتمانی دیاردەیەكی سروشتیە، لەبەرئەوەی كاتێك كە خەڵك سۆزیان بۆ ناوچەیەكی دیاریكراودا هەبێت، ئەوكات بەشێوەیەكی سروشتی هەستیان لا دروست دەبێت لەبارەی هەستی خۆشەویستی و سۆز و ئینتیما بۆ ئەو ناوچەیە لەگەڵ خۆشەویستی بۆ خەڵكی نیشتەجێی ناوچەكە. هەربۆیە، تەنیا بەشێوەیەكی ڕێژەیی دیاردەیەكی سروشتیە، بەڵام دینامیكییەتێكی تری گرنگ بۆ بەرزبوونەوەی ئاستی نەتەوایەتی و هەستی نیشتمان پەروەری زیاتر پەیوەستە بە بارودۆخی كۆمەڵایەتی و سیاسی. بەشێوەیەكی گشتی، هەستی ئینتیما فاكتەرێكی زۆر گرنگە لە پرۆسەی بونیادنانی نەتەوە لەبەرئەوەی كۆنكریتێكی كۆمەڵایەتیە و هاووڵاتییەكان پێكەوە دەبەستێتەوە، هەروەها هەستی ئینتیمای نیشتمانی پێوەندیی لەگەڵ مافی بەهاووڵاتیبوون هەیە. بەواتای، دەبێت خەڵك خۆیان وەك هاووڵاتی عێراقی بزانن، نەك وەك شیعە یان وەك سوننە یان وەك كورد، بەڵكو پێویستە خۆیان وەك هاووڵاتیانی دەوڵەتی عێراق بژمێرن. هەربۆیە، چەند هەستی ئینتیمانی نیشتمانی بەهێزتر بێت، ئەوە مافی بەهاووڵاتیبوون ئەوەندە زیاتر دەبێت. لەلایەنێكی ترەوە، ئەم مەسەلەیە پەیوەستە بە پەروەردە-ش، ئەگەر بێت و دامەزراوە پەروەردەییەكانی دەوڵەت چەمكی بەهاووڵاتیبوون بەرز ڕاگرێت، لەگەڵ بەرز ڕاگرتنی چەمكی یەكسانی لەنێو هەموو هاووڵاتیان، ئەوكات ئەم سیاسەتە پەروەردەییە پتەودەبێت و لەئاكامیشدا دەبێتە مایەی سەركەوتنی بەرز ڕاگرتنی مافی بەهاووڵاتیبوون، هاوكات سەركەوتنی هەستی ئینتیمای نیشتمانی فاكتەرێكیشە بۆ سەركەوتنی دیموكراسی و لەپێناو سەركەوتنی پرۆسەی بونیادنانی دیموكراسیدا، سەرەتا پێویستە سەقامگیرییەكی سیاسی بوونی هەبێت. سەقامگیریی سیاسیش پێویستیی بە ئاستێكی بەهێز هەیە لە هەستی ئینتمای نیشتمانی و ناسنامەی نیشتمانی، لەبەرئەوەی هەستی ئینتیما جۆرە وزەیەك لە ناخی هاووڵاتیان دروست دەكات بۆ هەستكردن بە سۆز و خۆشەویستی بەرامبەر بە یەكتری. ئەگەر هات و ئەم هەستە بەرزە لەنێوان هاووڵاتییە عێراقییەكان دروست بوو، ئەوكات عێراقییەكان دەگەڕێن بەدوای هۆكارەكانی پشت شێواندنی هەستی ئینتیما و كاردەكەن لەپێناو دۆزینەوەی ئەو لایەنانەی كە دەستێوەردانی كاروبارەكانی ناوخۆیی عێراق دەكەن، هەروەها هەوڵدەدەن بۆ دەستنیشانكردنی ئەو كەسانەی كە بۆ هێزە بیانییەكان كاردەكەن. هەربۆیە، هەستی ئینتیماكردن تەنیا چەمكێكی ئاسایی نییە و كۆتایی بێت، بەڵكو بەردەوامبوونی هەیە و ئەو بەردەوامبوونە هێزێك بە هەستی نیشتمانی عێراقییەكان دەبەخشێت و چالاكییە سیاسییەكان ئاڕاستە دەكات بەرەو خوڵقاندنی دەوڵەتێكی یەكگرتوو.