تەوەرێك لەگەڵ چەند چالاكوانێكی رێكخراوەكانی گەنجان لە كوردستان..
رەخنەو جیاوازی بیروڕا نابنە هۆی سڕینەوەی نیشتمان و دەسكەوتەكان



لە دەسپێكی تەوەرەكەدا سەبارەت بە فراژی بوونی رۆحی ئینتیمای گەنج بۆ نیشتمان و هاووڵاتی بوون و مەدەنیەت بەرێز (عیرفان عەزیز) سكرتێری یەكێتی قوتابیانی كوردستان وتی ((بوونی رۆحی نیشتمانپەروەری لەناو گەنجان گەرەنتیە بۆ پاراستنی دەستكەوتەكان، یەكێتی قوتابیانی كوردستانیش هەردەم دەستپێشخەر بووە لە دروستكردنی ئەو رۆحیەتەدا، هەر كاتێك گەنج داواكاریەكانی جێبەجێبكرێن و كەموكوڕی نەبێت ئەو رۆحە بەهێزتر دەبێت، دروستبوونی هەست و رۆحیەتی ئینتماكردن نابەسترێتەوە بە ئایین و سیاسەت و ئایدۆلۆژیاو زانستەوە، بەڵكوو ئەمە واڕسكێكە لەگەڵ پێگەیشتنی گەنجدا باڵا دەبێت بۆ خۆشویستنی خاك ونیشتنمان و ئاڵاكەی، دواتر ئەو گەنجە بەچ رێچكە و شێوازێك ئەم رۆحیەتی ئینتماكردنە پێشدەخات ئازادە لەگرتنە بەری، چەسپاندنی هەستی نەتەوایەتی لەئینتمادا زۆر گرنگە بۆ گەنجان،گەنج لەهەموو قۆناغێكی تری تەمەنەكانی مرۆڤدا باشتر دەتوانێت دڵسۆزبێت لە گەیاندنی پەیامی مرۆڤانەو نەتەوەییانەی بۆ پاراستنی ئەو دەستكەوتانەی كە بەدرێژایی مێژوو گەلی كورد وەدەستیان هێناوە)).


سەبارەت بەوەی چ فاكتەرو هۆكارێك هەن وا لە گەنجێك دەكەن هەستی نەتەوایەتی و ئینتماكردنی بۆ بەهاپیرۆزەكانی نیشتیمان لاوازبێت، لەدرێژەی دەربڕینەكانی سكرتێری قوتابیاندا بەچەند خاڵێك ئەم حاڵەتەی دەستنیشانكرد ((گەنجانی ئێمەش هەموو ئەو كەرەسەو ئامڕازە شارستانیانەیان لەبەردەستە كە لەدنیای مۆدێرندا بەكاردێت، بەڵام دەسەڵات وبەرپرسەكان دەرگایان بۆ گەنج نەكردۆتەوە تاگوێی لێڕابگرن، جگە لەمەش جیاوازی كردن هەیە لەناو گەنجاندا، رەنگە كوڕە بەرپرسێك كەقوتابیە رێزی زیاتری لێبنرێت لە خودی مامۆستاكانی زانكۆش، بەڵام كوڕە هەژارێك فەرامۆش دەكرێت، بەر لە هەرشتێك پێویستە لەسەر مامۆستاكان تەرازووی عەدالەت بەیەكسانی و هاوسەنگی رابگرن لە كاتی مامەڵەكردنیان لەگەڵ قوتابیەكاندا، ئینجا زانكۆو دامودەزگاكانی هاوشێوەی ئەویش بەهەمان چاوی یەكسانەوە وەك یەك تەماشای هەمووگەنجان بكەن.

ئینجا سەبارەت بە ماندووبوونی گەنجێك كەتەمەنێكی زۆر لەخوێندن و فێربووندا دەباتە سەر چۆن بتوانێت بەرهەمی مانووبوونەكەی بچنێتەوە لەمبارەیەوە بەرێز (عیرفان عەزیز) وتی ((بێ هیواییەك لەكاتی تەواوكردنی قۆناغی خوێندندا لەلای گەنجان هەیە كاتێك گەنجێك ئامادەیی تەواو دەكات لەولاوە وەزارەتی خوێندنی باڵا كتوپڕ بڕیارێك دەردەچوێنێت بۆ دیاریكردنی نمرەی دەرچوون وەك مەرجێك بۆ وەرگرتن لەكولێژەكاندا بەمەش هەندێك لەگەنجان وەرناگیرێن، پێویستە لەسەر حكومەت پلان و پرەنسیپی ساڵانەی هەبێـت بۆ دامەزراندن، گەر گلەیی بكرێـت لەحكومەت گلەیی لەبێ بەرنامەیی دەكرێت نەك لەوەی گەنجەكەی بۆچی دانەمەزراندووە، بۆنموونە وەزارەتی كارو كاروباری كۆمەڵایەتی پێویستە بەرنامەیەك جێبەجێبكات بۆئەو گەنجانەی كەلەكەرتی گشتی دەرفەتی دامەزراندنیان نادرێتێ تاهاوكاری و كارئاسانییان بۆ بكات لەكەرتی تایبەتدا دابمەزرێن، ئێمە وەك یەكێتی قوتابیان پلانێكمان داناوە تاگەنجانی دەرچووی پەیمانگاو زانكۆكان لەكەرتی تایبەتدا بەكار بخەین، سەرەتای مانگی چوار ئەنجامی ئامارەكە تەواو دەبێت و ئەزموونیشمان لەسەركردووە لەپێناوی ئەوەی گەنجان لەنائومێدی دووربخەینەوە، خۆی پێویستە چەند سەنتەرێك پێوەندی بەكۆمپانیاكان و كەرتی گشتیشەوە بكەن تا پێداویستی خۆیان بۆ دەستی كاربزانرێت، ئێمە وەك ئەزموونێكی سەرەتایی بەم شێوەیە توانیومانە (360) گەنج لەكەرتی تایبەتدا دابمەزرێنین، پرۆژەشمان هەیە بۆ وەزارەتی كاروكاروباری كۆمەڵایەتی تاخزمەتی وەزیفیی لەكەرتی تایبەتدا بە راژەی خزمەتی كەرتی گشتی یەكسان بكرێت، پێویستە سەنتەر و ناوەندەكانی رۆشنبیری كاربكەن لەسەر هوشیاركردنەوەی توێژی گەنجان تا پرۆژەیان هەبێـت بۆئەكتیڤكردنی دامودەزگا مەدەنیەكان تا خەڵكانی نابەرپرس و خاوەن ئەجندەو مەرامی شەخسی، بەپێچەوانەی ئەركە نیشتمانی و بەها بەرزەكانی مەدەنیەتەوە گەنجانە ئاراستە نەكەن، رۆڵی سەنتەر و رێكخراوەكانی كۆمەڵگای مەدەنییە گەنجان فێری كەلتووری بونیادنان بكەن نەك گرتنەبەری كەلتووری رووخان، هەر بۆ ئەم پەتای نائومێد بوونە گلەیی ئاراستەی پارتە سیاسیەكان دەكەم بەحوكمڕان و ئۆپۆزۆسیۆنەوە كە دەرگا لەگەنجان ناكەنەوە تا خاوەن بڕیارو كەسێتی سەربەخۆی خۆیان بن، بۆنموونە زۆربەی گەنجان كەسایەتیەكی وەك كاك نیچیرڤان بارزانییان خۆشدەوێت بەڵام بەرێزی هەردەم دەرگای لەئاست گەنجدا داخراوە لەوبەرەو خواریش بەهەمان شێوە، پێویستە لەسەر پارتە دەسەڵاتدارەكان بەهاوكاری ناوەندەكانی توێژینەوە پلان دابنێن بۆ حكومەت تا چۆن گەنجان لەبێزاری و نائومێدی ڕزگار بكەن هاوكات دەبێت بەرپرسانی باڵا گوێ لە هەستیارترین توێژی كۆمەڵگا بگرن مەعقوڵ نییە چواردە رێكخراوی ناوفیدراسیۆنی قوتابیان كە( 95%) قوتابیان ئەندامن تێیدا بۆ چارسەری گرفتێكی گەنجان چووینەلای وەزیری خوێندی باڵا تەنیا (10) دەقیقەی بۆگوێگرتن بۆ تەرخانكردین، لەكاتێكدا ئێمە وەك رێكخراوێك لە فیدراسیۆنەكە توانیومانە 500 كورسی خوێندن لەگەڵ ستیڤن هیگنز سەرۆكی زانكۆی ویلیام كریستیان مۆر بكەین و زەمالەی دیكەش لە دەرەوەی كوردستان بۆ قوتابیان و كەسوكاری شەهیدان وەربگرین لـــەوەشدا جیاوازی كەسمان نەكردووە.
ئێمە وەكو پردێك لـــــــــــــــــە نێوانی دەسەڵات و قوتابیاندا ڕەنگە لە( 80%) داواكاری قوتابیانمان دابینكردبێت بەڵام هەندێك داواش هەن وەڵام نەدراونەتەوە، گەورەترین نائومێدیش كاتێك دروست دەبێت بۆ گەنجان كــــــــــــــە دەستكەوتی ئەزموونێك تێكبدرێت كە ئەو ئەزموونە بە ماندووبوون و خوێنی باوكانیان دروستكرابێت.
سەبارەت بەئاراستەكانی بیركردنەوە لای گەنجانی كورد بۆ ئەمڕۆی دنیای مۆدێرن بە پێشكەوتنی ئامرازە تەكنیكی و گەیەنەرەكان بەرێز (رووخۆش سەعید) كارگێری سكرتاریەتی یەكێتی لاوانی دیموكراتی كوردستان وتی لەكۆمەڵگایەكی موحافزكاردا كە كەلتوور هەندێك بەربەستی بۆ ئازادی رەها داناوە مەحاڵە گەنجێكی كوردستان بتوانێت وەك گەنجێكی ئەوروپا بیربكاتەوە، بەڵام گەر بیركردنەوەی گەنجانی دوای راپەرین بەراورد بكرێن بەگەنجانی پێش راپەرین جیاوازیەكی زۆر هەیە بەتایبەت گەنج ئێستا ئازادانە بەدەنگی بەرزەوە بیردەكاتەوە بەپێچەوانەی جارانەوە، ئەركی رێكخراوەكانی گەنجانە كە بەهوشیارانە ئەو بەربەستانە قسەو باسیان لەبارەوە بكات بۆنموونە دەكرێ ئێمە رۆژێكی تایبەت بەخۆشەویستی بەپێی كەلتوری خۆمان دیاری بكەین و جیاوازبێت لەرۆژی ڤالانتاین، بۆهەموو پرسەكانی تریش پیوێستە بەرنامە و پلانێك لەلایەن حكومەت و پەرلەمانەوە دابنرێت تا بەپێی واقیعی كۆمەڵگای خۆمان بیرو هوشیاری گەنجان دەستەبەر بكرێت، زۆر دەست هەن لەو وەزعەی ئێستادا بۆمەرامی شەخسی خۆیان دەیانەوێت گەنجان بەرەو هەڵدێر بەرن ئەگینا گەنجان ئینتیمایان بۆ نیشتمانەكەیان بەهێزە، هەندێ كەس و لایەن كار لەسەر تەسك كردنەوەی ئەو ئینتیمایە دەكەن بۆ بەرژەوەندی خۆیان، هەموو دەسكەوتەكان زەڕبی سفر دەكەنەوە لای گەنجان تا فریویان بدەن بۆ كاری تێكدەرانە))
هەرسەبارەت بەبایەخ وگرنگی پێگەی گەنجان لەناو كۆمەڵگای كوردستاندا بەرێز (ئومێد خۆشناو) سكرتێری یەكێتی لاوانی دیموكراتی كوردستان بۆمانی راگەیاند (هەركاتێك باس لەكاریگەری توێژێكی ئەكتیڤی ناوكۆمەڵگا دەكرێت یەكێك لەجوانیەكانی گەنجان ئەوەیە گەنجان رۆحێكی نوێگەرانەو بیركردنەوەیەكی یاخیگەرانەیان هەیە، لەو كاتانەی كەبارودۆخی كوردستان پێوستی بەگەنج بووە بەشێكی زۆری گەنجان ژیانیان لەپێشمەرگەیاتیدا بەسەر بردووە، هەندێك كەناڵ و لایەنی سیاسی كە باس لە یاخی بوونی گەنجان دەكەن بەارمبەر دەسەڵات وەكوو رێكخراو پێمان وانییە ئەوانەی وەسفی گەنج دەكەن وەك توێژێكی تووڕە لەهەوڵی باشكردنی بژێوی و باشكردنی ژیانی گەنجاندا دڵسۆزبن ئەوەشمان پێ مەنتیقی نییە كەلایەنی تر هەن دەڵێن گەنجان موعاناتیان نییە، لایەنە لۆژیكیەكەی بەڵێ گەنجی ئەمڕۆی كوردستان بەدرك كردن لەگەڵ واقیعەكەدا بەرپرسیارانە مامەڵە دەكات، بەڵام زۆر پێداویستی گرنگ هەن بۆژیانیان كەپێویستە دابین بكرێت، ئەوانیش پێیان وایە كەلەرابردوودا كاری باشكراون بەڵام بۆ ئایندە ئومێدو هیوای زیاتریان هەیە، واتە بیركردنەوەی گەنجان ئاوێتە بوونە لەگەڵ ئەو گۆڕانكاریانەی كەلەناوچەكەدا هەن وتەكنەلۆژیاش كاریگەری لەسەر فكری گەنج هەیە بەتایبەت بەدیتنی كۆمەڵگاكانی دیكە كە گۆڕانكاری لەكایەی كۆمەڵگاكاندا ڕوودەدەن، كە ئەمیش ئومێد دەكات داخوازییەكانی جێبەجێ بن )).
سەبارەت بە كارتێكردنی بیر و فكرو لایەنی هەمە چەشنە لەسەر ئاراستەكردنی گەنجان بۆ مەرام و كاری تایبەت بە كەسانێكی ناو دنیای سیاسەت و رۆشنبیری بەڕێز (كۆسرەت تەها) ئەندامی سكرتاریەتی كۆمەڵەی خوێندكارانی كوردستان وتی ((لەوە دەچێت تا ئێستا دەزگای دیاریكراوی زانستی نەبێت تا چارەسەرێك بۆ ئەم گرفتە بدۆزێتەوە، بۆیە ئەركی چارەسەركردنی دەكەوێتەوە سەر گەنجەكان خۆیان كە هوشیار بكرێنەوە لەسەر ئەو پرۆسەی دیموكراتیەت و ئازادییەی كە ئێستا لە هەرێمی كوردستان بەرقەرارە تا ئەو فەزایەی بۆ سەرلێشێوانی گەنجان بەبابەت و قسەی عاتیفی و بێ جێی زانستی سیخناخ بووە خاو بكرێتەوە و گەنجان لە كەشی ئارام و دیموكراتیدا بتوانن واقیعیانە بیر لە ئاوات و بەرژەوەندیەكانی خۆیان و هاووڵاتیان بكەنەوە، هۆكاری سەرەكی ئەو بە ئاڕاستەبردن و سەرلێشێواندنەی گەنجان بۆ حزبەكان و ئۆپۆزسیۆن دەگەڕێتەوە كە گەنجان تێیدا خاوەنی بڕیار نین لە دیاریكردنی ماف و داخوازی و ئومێدەكانیان بۆیە یاسا و پرەنسیپەكان رەنگدانەوەی تمووحاتی گەنجان نین، راستە لە هەندێ ناوەندی سیاسی و پەرلەمانیدا كۆمەڵێك گەنج چوونەتە پێشەوە كە رەنگە رێژەی بەرچاو نەبێت بەڵام ئەمە هەنگاوێكە بۆ ئەوەی بتوانرێت كۆمەڵێك بڕیارو یاساو حوكمی گەنجانە بخرێتە پرۆگرام و بەرنامەكانی كارو خزمەتگوزاری ئەم نیشتمانەوە تا گەنجانیش وەك توێژێكی بە ئەكتیڤ و كاریگەری ئەم كۆمەڵگەیە كارتێكەر بێت بۆ پێشكەوتن نەك كارتێكراو بێت بۆ تێكدان و وێرانكردن..))


سەبارەت بە جێبەجێكردنی حەزو ئارەزووەكانی گەنجان بەپێی هەلومەرج و مەنتیقی ئەمڕۆی كوردستان بەرێز (ئومێد خۆشناو)سكرتێری یەكێتی لاوانی دیموكراتی كوردستان وتی ((لەدنیادا هیچ وڵات و حوكمڕانێك شك نابەین كەبتوانێت هەموو هیواو حەزوو ئارەزووەكانی گەنجان تێربكات، لەهەموو كۆمەڵگایەكدا گەنج گرفتی خۆیان هەیە چونكە رۆحی یاخیگەرانەی هەیەو هەروەها بیركردنەوەی ئایدیالی و ستاتیكای شەفافانەی ئەو بۆ دنیا تموحاتی زیاتر دەكات، ئەگەر ئاستێكی باشی داخوازییەكانیان جێبەجێبكرێن ئەوان بۆ ئاستێكی بەرزتر دەڕوانن، بۆیە پێویستە لەسەر دەسەڵات توانایەكی باش بخاتەگەڕ تاهاوكاری گەنجان بكاو سوود لەوزەو داهێنانیان بۆ بەرژەوەندی گشتی وەربگرێت، ئەمەش بەشێوەیەك دەكرێت كە ئەو توانایانە لەچوارچێوەی دیموكراسیەت و ئازادی و كاری رێكخراوەیی كۆبكرێنەوە بۆ نموونە كاتێك دەوترێت گەنجان پرۆژەیان نییە ئەمە راست نییە چونكە بوونی رێكخراوەكان بۆ خۆیان پرۆژەن
گەنج بۆ خۆی پرۆژەیە ناكرێت چاوەڕێ لەهەموو گەنجێك بكەیت پرۆپۆزەڵی پرۆژە پێشكەش بكات، بیست ساڵ لەمەوبەر رێژەی بێكاری لەناو گەنجانی كوردستاندا بەپێی هەموو داتاو ئامارەكان گەیشتبووە سەدا هەشتا، بەڵام بەپێی داتاو جاڕنامەكانی مافی مرۆڤ رێژەی بێكاری لە كوردستان كەمی كردۆتەوە بۆ سەدا بیست، بەپێی ئەو كرانەوەیەی كە لە هەموو سێكتەرەكانی ژیان هەیە گەنجان تەماشای باشبوونی وەزعی كوردستان دەكەن، دەبینن گەنجانی وڵاتانی بێگانە دێنە ئێرە و فرسەتی كاریان پێدەدرێت ئیتر ئەوە لێك ناداتەوە ئەو كارە زەحمەتانەی گەنجی وڵاتێكی تر لێرە دەیكات بەدەگمەن گەنجی خۆمان دەیكەن، بۆیە پێویستە حكومەت سیستمێكی هەبێـت بۆ ڕەخساندنی دەرفەتی كار بۆ گەنجانی بێكار لە كوردستان..) دواتر لەبارەی بەشداریكردنی گەنجان لەبڕیارو تۆكمەبوونی پێگەیان لەدەسەڵاتدا وتی: لە وتەیەكیدا جەنابی سەرۆك بارزانی بە نموونە دەهێنمەوە كە لە دانیشتنێكیدا بەرامبەر گەنجان پێی وتین((نابێت چیدیكە گەنج لەدەرەوەی بازنەی دەسەڵات بمێنێتەوە)) واتە درك كردنێك هەیە كەگەنجان لەدەرەوەی ئەو بازنەیەن كەسەرۆك دەڵێت((نابێت ئەوە قبوڵ بكرێت)) واتە گەنجان بخرێنەوە ناوبازنەی دەسەڵات، هەرحزبێك پۆستەكانی خۆی بۆ كەسە بەتەمەنەكان قۆرخبكات ئەو حیزبە بێشڤەچوون بەخۆیەوە نابینێت بۆیە پێویستە گەنجان لەكایە سیاسیەكاندا بواریان بۆ بڕەخسێت، دەبێـت دامەزراوە شەرعی و یاساییەكان درك بەوەبكەن كە بواری زیاتر بۆگەنجان بڕەخسێنن، شەرعیەت تەنیا بۆئەوانە قۆرخ ناكرێت كەدوێنی لەشۆڕشدا بەشدارییان كردبێت و ئەمڕۆ بەردەوام پۆستەكان قۆرخبكەن بۆ خۆیان پێویستە نەوەی ئەمڕۆ بەحورمەتەوە سەیری نەوەی دوێنێ بكات و نەوەی دوێنێش بەحورمەتەوە بوارو دەرفەت بۆ دەرخستن و هاتنەسەركاری نەوەی ئەمڕۆ بكات، ئێستا گەرچی پێكهاتەو كەسانێك دروستبوون هەموو توانای خۆیان خستۆتەگەڕ تا ئەو وزە و توانایەی یاخیگەرانەی گەنجان بۆ مەرامەكانی خۆیان قۆرخ بكەن و لەگەڵ سۆزوئیحساسی گەنج كاردەكەن تا بیوروژێنن، بەئاقارێكی وادا گەنجان بەرن خاكونیشتیمان وبەها جوانەكانی كۆمەڵگای خۆیان خۆشنەوێت، بەڵام توێژێكی بەرفراوانی گەنجان درك بەم پیلانە تێكدەرانەی هەندێك لایەنی سیاسی دەكەن كەدەیانەوێت سایكۆلۆژیانە گەنجان تەفرەبدەن.
بۆیە ئێستا ئەو لایەنە سیاسیانەی گەمە بەهەست و سۆزی گەنجان دەكەن پێویستە باش بزانن سەردەمی دروشمبازی و موجامەلەكردنی خیتابیانە كۆتایی پێهاتووە زەمەن زەمەنی كردارە پێویستە بەواقعیی مافی گەنجان بچەسپێنرێت ، كردارو بەڵگەی مەلمووسی دەوێت تا پێی بووترێـت ئەم كارانەت بۆكراوەو هی تریشت بۆدەكرێت تۆش ئەو وزەیەت هەیەو پێویستە هەست بەبەرپرسیارێتی بكەیت.))
دواتر بۆ خستنەرووی تێڕوانینی گەنجان لەسەر واقیعی ئەمڕۆی كوردستان بەڕێز (بورهان موزەفەر) سكرتێری رێكخراوی گەشەپێدانی قوتابیان وتی ((ئێستا حزبەكانی كوردستان شانازی دەكەن بە رابردووی پڕلە خەباتی خۆیانەوە راستە ئەو رابردووە گرنگە بەڵام ئەمڕۆ گەنجان بیر لەوە دەكەنەوە چی بۆ كراوەو دەكرێت، بیر لە ئازادی و خۆشگوزەرانی و چوونە پێشەوەی خۆی دەكاتەوە كە چۆن لە دەسەڵاتدا خۆی ببینێتەوە كە مافێكی رەوان و گەنجانی پێش ئەمانیش كە ئێستا پیر بوون هەمان روانینیان هەبووە بەڵام ئایا كەلتووری كۆمەڵگە لەو بارودۆخە سیاسیەی ئێستادا چەند گەنجیان قبووڵ كردووە، گەنجی ئێمە لەم وڵاتانەدا متمانەی پێناكرێ و مەحرومە لەدەسەڵات بۆیە هەندێكجار دەبیستین بیر لەدامەزراندنی پەرلەمانی گەنجان دەكرێتەوە ئەمەم پێباش نییە باشتر وایە پەرلەمان ئەكتیڤ و بەهێز بكرێت تا تێبكۆشێت بۆوەدیهێنانی ئومێدەكانی گەنجان پێویستە تێبكۆشین لەپێناوی وەدیهێنانی داواكارییەكانی گەنجان چ داوای سیاسی یان داوای خزمەتگوزاری هەروەها داوای ئازادی ئەگەرچی بەبەراورد بەكۆمەڵگاكانی دەوروبەر گەنجانی ئێمە ئازادی زیاتریان هەیە بەڵام هیواو ئاواتیان بەئازادی زیاترە، ئازادی مەكرەمەیەك نییە حكومەت بەگەنجی بدات، ئازادی پێویستە وەربگیرێت) سەبارەت بەهاندانی گەنجان بۆ هێڕشكردنە سەردامودەزگا مەدەنیەكان و ناوەندەكانی حزب و رێكخراوەكان بەڕێز بورهان موزەفەر وتی (بەشێك لەداوكارییەكانی گەنجان رەوان بەڵام وەك پێم وتن پێویستە بەشێوازی مەدەنیانە رێكبخرێن ئێمەهەست دەكەین گەنج مەحرومیەتی پێوەدیارە پێویستی بەئازادی زیاتر هەیە. پێویستە دەسەڵات لەدەمی گەنجان خۆیانەوە داواكارییەكان ببیستێت رەنگەبەشێكی داواكانیان لەقۆناغی ئێستادا جێبەجێ نەبێت، پێویستمان بەوە هەیە لەیەكتری نەترسین و شەفافانە مامەڵە لەگەڵ یەكتردا بكەین.
ئەمڕۆ پێویستمان بەوەیە دەسەڵات زیاتر لەگەنج نزیك ببێتەوە،لەم خۆپیشاندانانەی ئەم دواییەی قوتابیاندا كەدژی ئەم سیستەمە تازەیەی خوێندن ئەنجام دەدرا بەشێكی زۆری لەلێك تێنەگەیشتن بوو، دەسەڵات نەیتوانیوە ئەو گۆڕانكاریانەی كردویەتی بەشێوەیەكی راستەوخۆ بیگەیەنێت بە قوتابیان، پێویستە ئەم ئازادی ودیموكراسیەتەی كەلەهەرێمی كوردستاندا هەیە پیبارێزین، یەكەم لەرێگەی پاراستنی ئەم ئازادی و رەوشە ئارامییەی كەهەیە، دووەمیش پێویستە گەشەی پێبدەین وئازادییەكان زیاتر بكەین ، ئێستا هەمووان بە گەنجان و دەسەڵاتیشەوە پێیان وایە گەندەڵی هەبێت، ئەنیشتاین دەڵێت ئەوەی بەرهەمهێنەری قەیرانێكە ناتوانێت خۆی چارەسەری بكات، خۆشبەختانە ئەمڕۆ سەرۆكی هەرێم داوا لە حزب و لایەنەكان دەكات نەخشەی ڕێگەی خۆیان بخەنە ڕوو تا بنەبڕی گەندەڵی بكرێت، ئەمە هەنگاوی باشە پێویستە زیاتر هانبدرێت، گەرچی كات وشوێنی بەیاننامەكەی گۆڕانیش هەڵەی تیادایەو جۆرێك زبری لەزمانەكەیدا هەیە، داواكاری چاكسازی لەناو كۆمەڵگاو ناوەندەكانی حزب وحكومەتدا داوای رەوان، بەڵام داواكردن بۆهەڵوەشاندنەوەی دامودەزگا شەرعییەكان شتێكی ناڕەوایە، چۆن داوای هەڵوەشاندنەوەی حكومەتێك دەكەیت لەكاتێكدا پەرلەمان دەنگی بۆداوەو خۆتیش بەشێكی لەو دەنگ بۆدانە، ئێمە وەك ڕێكخراوەكەمان پێمان باشە دامودەزگا شەرعییەكان پبارێزرێن و دواتر چاكسازییان بۆبكرێت بەپێی ئومێد و ئاواتەكانی گەنجان)).
سەبارەت بە كاری دەستەجەمعیانەی فیدراسیۆن و دروستبوونی كۆبڕیار لای رێكخراوەكانی قوتابیان و لاوان كاریگەری دەسەڵاتی پەرلەمان و حكومەت و هەروەها كاریگەربوونی بەسەر دەسەڵاتی پارتەسیاسیەكان و ئۆپۆزۆسیۆنەوە سكرتیری رێكخراوی گەشەپێدان وتی ((باش نییە فیدراسیۆن لەنێوان یەكێتی قوتابیان و كۆمەڵەی خوێندكاراندا قەتیس بێت، هەردوو لایەنەكەی دەسەڵات كاتێك لە فیدراسیۆنەكاندا پاوانخواز دەبن بوار بەلایەنەكانی ترنادەن ئەمە بێ ئومێدی لای هەندێك لەگەنجان دروست دەكات، داواكانمان هەموو یەكێكە بۆنموونە ئێمە سێ خاڵمان داواكردبوو تا لەكۆنفرانسی پەروەردە جێبەجێبكرێن لە دوای ڕەزامەندی فیدراسیۆن هەرسێكیان جێبەجێكران باشتر وایە داواكاری گەنجان لەسەرشەقام بەشێوازی دیموكراتیانەو هێمنانە بگەیەنینە دەسەڵات، پێویستە ئێمە تەبەنی بكەین تا رێگە لەخەڵكی تر بگرین تا گێرەشێوێنی نەكەن.
من پێم خۆشبوو كەسەرۆكی هەرێم لەگەڵ رێكخراوەكانی فیدراسیۆن بەوپەری ئازادی و شەفافیەتەوە دانیشت و گوێبیستی داوا رەواكانی گەنجان بوو چونكە باش لەوە تێگەیوە كەكۆمەڵگەی ئێمە زۆرینەیان گەنجەو تموحی گەنجان لە تموحی خەڵكانی تر زۆرترە، گەنجان پێویستیان بەڕووكردنە یەكتر هەیە بۆگفتووگۆ نەك گەنج هەربەدەسەڵات بڵێ گەندەڵ و دەسەڵاتیش دووراودوور بڵێ دەستی دەرەكی هانی داوە، لێرەدا دانووستاندن واتای جێبەجێكردنی هەندێك لەخاڵەكان و تەنازوولكردن لەهەندێكی تری بۆ قۆناغی دواتر گەنجانێك كەنەزانن بەدیالۆگ گوزارشت لەداواكانی خۆیان بكەن هەوڵدەدەن بەشێوازی تر گوزارشتی لێبكەن، باشتریش وایە كەناڵەكانی دەسەڵات راستەوخۆ لەگەڵ رێكخراوەكانی گەنجاندا كۆنتاكتێكیان هەبێت نەك بەو شێوەیەی ئێستا كەمن بچم داوای هاوكاری لەسەرۆكی حكومەت بكەم ئەویش پێم بڵێت هاوكاریەكانتم لەرێگەی حزبەكەتەوە بۆناردوویت، حكومەت بەم شێوەیە سەرچاوەی داراییمانی خستۆتە دەستی حزبەكانەوە)).
دواتر بەرێز ((كـــــلـــود و رەمـــزی هـــورمــــــــز)) سكرتێری یەكێتی قوتاببیان ولاوانی كلدۆ ئاشوور سەبارەت بە بیرو بۆچوونی لاوان بۆ شەفافیەت و بەرچاو ڕوونی لەناو بەرنامەكانی حكومەت و تێگەیشتنیان بۆ كۆمەڵگا وتی داواكاریەكانی گەنجان لەم قۆناغەدا لەچاو قۆناغەكانی سەرەتای دامەزراندنی رێكخراوی گەنجان جیاوازی زۆریان هەیە ئەمڕۆكە ڕژێمی دیكتاتۆری نەماوە گەنجان ئاوات دەخوازن لەدروستكردنی بڕیاردا هاوبەشی بكەن، هەوڵدراوەو دەدرێت بەڕۆحیەتی پێكەوەژیانەوە هەنگاو بنێن بۆ دامەزراندنی دەوڵەتی بەدامودەزگاییكراوو توێژی گەنجان توێژێكی هەستەوەرن داواكارییان زۆرە حەزرەتی پاپا دەڵێت ((دینگەی میللەتن)) ئەركی ئێمەیە ئەو كەلێنەی نێوان حكومەت و گەنجان ئەگەر هەبێـت كەمی بكەینەوە پێشتریش حكومەتی هەرێم هەر لەداڕشتنی دەستوورەوە نەخشەی رێگایەكی هەبوو بۆ چارەكردنی گرفتەكانی گەنجان، گرفتی گەنجانی شارەكان جیاوازە لـــــــە گرفتی گەنجانی گوندوو قەزاو ناحیەكان، كردنەوەی تواناسازی لاوان لە كەرتی تایبەتدا بۆ بەدەرخستنی تواناكانی گەنجان كارێكی پێویستن بۆنموونە ئێمە داوامانكردووە گەنجان لەتەمەنی بیستوپێنج ساڵەوە ببنە ئەندامی پەرلەمان بەڵام تا ئێستا وەزیرێكمان نەبینیوە تەمەنی لەخوار سی ساڵەوە بێـت، كەمتەرخەمی لەخودی رێكخراوی لاوانیشەوەیە كە بەجیدی كاریان بۆ داواكانی گەنجان نەكردووە، گەنج نەبێتە قوربانی هەندێك گرێی دەروونی كەلە كۆنەوە لای هەندێك كەسانی دەسەڵاتدار لە چیاوە ماوەتەوە بۆ ئێستای ناو شارەكان)).
سەبارەت بە كرانەوەی بیرو هۆشمەندی گەنجان لە دنیای جیهانگیری و پێشكەوتوویی كەناڵەكانی ئیلكترۆنی و گەیاندن بەڕێز (خەلیل ئیبراهیم عەبدولرەحمان) سكرتێری رێكخراوی لاوانی رۆشنبیری توركمان وتی (( ئێستا بەحوكمی ئەو ئازادیەی كەلە كوردستاندا هەیە ئاسۆكانی هوشیاری گەنجان كراونەتەوە، زۆربەی كۆتوبەندەكانی جاران تێكشكاون شۆڕشی زانیاری كەلەجیهاندا تەشەنەی سەندووە پریشكەكانی بەركوردستانیش كەوتووە، گرفتەكە لەوەدایە بەهۆی ڕەوشی نالەباری عێراقەوە كەكاریگەری گەورەی لەسەرباری ئابووری كوردستانیش هەیە گەنجان لەبازنەیەكدا دەخولێنەوە و باری بژێوییان باش نییە لە سەدا شەست وپێنجی كۆمەڵگای كوردستان لەگەنجان پێكهاتووە، دوانزە هەزار گەنج فرسەتی وەرگرتنیان لەزانكۆو پەیمانگاكان بۆ نەڕەخساوە، حەق نییە لەهەڵبژاردنەكاندا بەڵێنی بریقەدار بەگەنجان بدرێت چونكە دواتر رێژەیەكی كەمی ئەم بەڵێنانە جێبەجێ دەبن و نائومێدی لەلای گەنجان بەجێدەهێڵن و متمانە بەحكومەت و دەسەڵات كەمدەبێتەوە، گەنجی توركمان بەگشتی لەلایەن حكومەت و بەتایبەتیش لەلایەن خودی حزبە توركمانیەكانەوە پشتگوێخراون، ئەو دەرفەتەی لەم دەساڵەی دواییدا لەناو كابینەكانی حكومەتی هەرێمی كوردستانەوە بەلایەنە توركمانیەكان دراوە بۆهاوبەشیكردن لەحومكڕانیدا لەهیچ پۆستێكدا گەنجێكی توركمانی تیادا نابینیتەوە، باشە ئەمە پرسیارە نەتەوەی دووەم نەیتوانیوە گەنجێك بۆ پۆستێكی حوكمڕانی پێ بگەیەنێت تا نوێنەرایەتی توێژی گەنجان بكات ؟؟ ئەوەتا جەنابی سەرۆك بارزانی ئاماژەی پێدەدات كەدەڵێت ((لەناو خاكی ئێمەدا ناعەدالەتی هەیە پێویستە چارەسەربكرێت)) ئێمە پێویستمان بەكۆمەڵێك پسپۆروشارەزا هەیەلەبواری ئەرك ومافەكانی گەنجان تائەو ناعەدالەتیە كەمبكەینەوە لەسەر گەنجان، گەنج وەكو سییەكانی سەرسنگی كۆمەڵگا وەهایە ناتوانرێت رێ لەئازادیەكانی بگیرێت چونكە تۆ ناتوانیت رێگە لەهەناسەدان بگریت.
سەبارەت بەوەی گەنجی ئافرەت لەكۆمەڵگای كوردستاندا چەندە بەهاوتای پیاوان كێشەو گرفتەكانیان تەماشادەكرێت بەرێز ((عیشان عەلی حەمەد ئەمین)) وتی (( بۆ راگرتنی باڵانسی یەكسانی لە نێوان كوڕو كیژانی گەنجدا پێویستە كۆمەڵگا هۆشیارو بیرتەندروست بێت تاكو ئەم باڵانسە قبوڵبكات، دواتر هەرسێ دەسەڵاتەكەی بەرێوەبردن، یاسای تایبەت بەنەهێشتنی ئەو جیاوازیانە دەربكەن لەوانەش گرنگتر رۆڵی دەسەڵاتی چوارەمە بۆ هوشیاركردنەوەی خەڵكی لەنەهێشتنی جیاوازیدا، ئەگەر جیاوازی فسیۆلۆژی هەبێت سەرەنجام لەدەستەبەركردنی مافەكاندا هیچ جیاكاری نابینم وای دەبینم ئاینی ئیسلامیش پرۆگرامێك بێت بۆ ژیان واتە دەستەبەری تەواوی مافی ئافرەت دەكات بۆیە پێویستە ئافرەتان ڕۆڵی خۆیان بگێڕن و رێگەنەدەن بە كەسانێك لەبری ئەوان بیربكەنەوە)
سەبارەت بەوەی چۆن فریای ئەو گەنجانە بكەوین كە لەلایەن گرووپ و لایەنی توندڕەوو تێكدەرەوە فریوو نەدرێن بۆ كاری توندوتیژی و بە ڕق و بوغزەو موتوربە نەكرێن (رێبوارحەمید) سكرتێری رێكخراوی قوتابیانی كوردستان وتی
((لە رێگەی چالاككردنی سەنتەرو دامەزراوە رێنمونیكارەكان و ئەو دامەزراوانەی رۆڵی سەرەكییان هەیە لە بنیاتنان و دروستكردن و ئاراستەكردنی تاك و كۆمەڵگە، ئەوانە شێوازی ئەو پەیامە دەكێشن ، ئەوانەی بەم رۆڵە هەڵدەستن لە كۆمەڵگەی ئێمەدا بریتین لە (خێزان، قوتابخانە، پەیمانگا، زانكۆ، مزگەوت، میدیا، دەسەلات) ئەمانە باوەش و سەنتەری ئاڕاستەكردنی دروستبوونی عەقڵیەت و كەسایەتیەكانن ، چونكە هەر كەموكوڕییەك لە رێكخستنی كارەكانی ئەم دەزگایانە دەبێتە هۆی نەمانی متمانە بەیەكێك یان بە هەموويان ئەمەش كاریگەری خۆی دەبێت لە تێكدانی نەخشەی كۆتایی و بەدیهێنانی ئامانج، یان دەبێتە هۆی دووكەرت بوون و لاسەنگ بوون لە نێوان ئەو دامەزراوانەدا، هەردوو ڕێرەوەكەش دەبنە هۆی زیادبوونی تەمومژی ئەم ئامانجەو تەنانەت لەناوچوونیشی.
بەبڕوای من ئەم دامەزراوانە لای ئێمە هیچ پێوەندییەك لە نێوانیاندا نییە جگە لەوەی هەموویان لە چوارچێوەی یەك كۆمەڵگادان، هیچ بەرنامەیەكی دیاریكراو و یەكگرتووی ئاشكرا و خاوەن هەنگاوی وردیان نییە بۆ پێگەیاندنی تاك چ جای كۆمەڵگا، بەڵكو حاڵەتی دژبەیەكی بەرنامەكانیان دەرئەنجامەكەشی دژبەیەكە لە تێگەیشتندا))
دواتر سەبارەت بەوەی حكومەت چۆن دەتوانێت گەنجان لە قەیرانی نیشتەجێبوون رزگار بكات، ئەی گەنجانی گوندو شارۆچكەكان بە چ شێوەیەك هاوكاری بكرێن باشە تا خزمەت بە دەڤەرو جێی زایەندی خۆیان بكەن
حكومەت چەند توانیویەتی بەپێی پێوەرە مەدەنییەكانی كەرتی گشتی یان تایبەت كارو فرسەتی كاركردن بۆ گەنجان بەپێی بەهرەو پسپۆڕی فەراهەم بكات هەر لەم بارەیەو لەبارەی پرسی تریشەوە بەرێز رێبوار حەمەد وتی:
((لە ئێستادا قسەی زۆر لەسەر گرفتەكانی گەنجان دەكرێن لەسەر زاری بەرپرسان و میدیاو راگەیاندنكاران گرفتی گەنجانی بێكار بە گشتی، گرفتی دەرچووانی زانكۆ و پەیمانگاكان كە هەلی كاركردنیان نییە، گرفتی پێكەوەنانی خێزان، گرفتی نیشتەجێبوون، بۆ چارەسەری ئەمانەش چەند هەنگاوێك لەلایەن حكومەتەوە نراوە وەك پێدانی پێشینەی هاوسەرگیری و دروستكردنی سندووقی نیشتەجێبوون و پێدانی (سلفەی عەقار) دامەزراندنی بەلێشاو هەموو چین و توێژەكانی كۆمەڵگە لە ساڵانی رابردوودا، دەبێت لەو پێناوەدا توێژینەوەی چڕ و پڕ دەربارەی ژمارەی دانیشتووان و رێژەی گەنجان و داهاتی وڵات و سەرچاوەكانی سامانی نەتەوەیی ئەنجام بدرێت، پێویستمان بە هەموو دەست و عەقڵێكە، چونكە ئێمە لە سەرەتای بنیاتنان و خۆدروست كردنداین.
لێرەوە رەخساندنی هەلی كاركردن بۆ لاوان جگە لەوەی كێشەی بێكاری چارەسەر دەكات و لاوانیش فێر دەكات كە پشت بەخۆیان ببەستن بۆ بەدیهێنانی خواستەكانیان هەوڵبدەن.))
دواتر لە بارەی ئەوەی چ سەرچاوەیەكی فشار هەن لە لایەن گەنجانەوە تا رۆڵ و كاریگەری خۆیان بەسەر پرۆژەو چاكسازیی ناو كۆمەڵگەو دەوروبەرەوە هەبێت، بەڕێزیان وتی:
((كەناڵەكانی فشار زۆرو هەمەجۆرن، بەڵام گرنگترینیان بەبڕوای من دامەزراوەكانی كۆمەڵگەی مەدەنین كە دەتوانرێت لە رێگەیانەوە لاوان فشار دروست بكەن بۆ بەدیهێنانی خواستەكانیان و دروستكردنی كاریگەری بەسەر پرۆژەكانی چاكسازیی ناو كۆمەڵگە.
ئێمە ئێستا كە چووینەتە قۆناغێكی ترو لە قۆناغی ئینتیقالیدا دەژین راهێنان دەكەین لەسەر چەمكی فرەیی و قبوڵ كردنی بەرامبەرو ئازادی بیرو بۆچوون و ئاڵوگۆڕی دەسەڵات دەكرا دامەزراوەكانی كۆمەڵگەی مەدەنی رێگای زیاتریان بخستایەتە بەردەم گەنجان تا لە دۆخێكی باشتر بوونایە سەقفی ئامانج و مەبەستەكانیان بەرزتر بكردایەتەوەو هۆكاری گونجاویان بۆ دابین بكرایە، لەو رێگایەشەوە نەخشەو چوارچێوەی ئەو پەیامەیان دەكێشا كە باوەڕیان پێیەتی و لاوانی كۆمەڵگاش لە یاخی بوون دەپارێزرێت.
سەبارەت بە ئاوێتە بوون و خۆشەویستی خاك وگەل و نیشتمان هاوچارەنووسی لەناو رۆح و دڵ و گیانی گەنجاندا لە چییەوە سەرچاوە دەگرن و بە چ رێگەو شێوازێك دەتوانرێت رۆحی ئینتیمایان بەو چەمكانەوە چەسپاوتربێـت بەرێز رێبوارحەمەد وتی
((هەروەكو چۆن ئەلكترۆنەكان ناوكێكیان هەیەو بە دەوریدا دەسوڕێنەوە لە خولگەیەكی دیاریكراودا هەسارەكان چەند خۆرێكیان هەیە بە دەوریاندا دەسورێنەوە لە خولگەكاندا ژیانی مرۆڤیش هەر وایە دەبێ خولگە سەنتەری قورسایی و پێشەنگی هەبێت و لە دەوری كۆببنەوەو هەموو كەسێكیش لە خولگەی ئەو كەسەدا دەخولێتەوەو كە لەگەڵی دەگونجێ..
لێرەوە رۆڵی سەركردەی سیاسی و بیرمەندو زانایانی ئایینی و رۆشنبیران و رێكخراوەكانی قوتابیان و لاوان و هونەرمەندان و وەرزشكاران دەردەكەوێت، ئەمانە لەگەڵ خێزان و قوتابخانە وەك دوو پەروەردەكاری سەرەكی رۆڵ دەبینن لە دروستكردنی كەسایەتی گەنجدا، بێجگە لە نەبوونی پەیامێكی پەروەردەكاری زانستی و كرداری لە هەردوو دایەنگە پەروەردەییەكەدا كە قوتابخانەو خێزانن.
بۆیە پێویستە ئەوانەی كە سەنتەری هێزن گرنگی بدەن بە سیفەتە خودیەكان و ئەوە بزانن كە ئەوان رۆڵیان پەروەردەكردن و پێشەنگی نەوەیەكە ئەم كارەش پێویستی بە وشیاركردنەوە و بەدواداچوونی بەردەوام هەیە)).
سەبارەت بە كۆمەڵگەی پەرلەمانی و دامودەزگایی و دیجیتاڵی چۆن بە هاوشانی ئەم شەپۆلەی دنیا و پێشكەوتنەكانی لە ئامانج و ئومێدەكانی خۆی دەڕوانێت ؟؟چی بكات تا دانەبڕێت لە دنیا و نامۆ نەبێت بە پێشكەوتن، لەم بارەیەوە جەلال هۆرێنی سكرتێری ڕێكخراوی یەكێتی گشتی قوتابیانی كوردستان وتی:
((پێشتر گەنجان ئازارومەینەتی زۆریان دیوە لە چاو گەنجانی ئێستا بۆیە تاموچێژی نەتەوە ونیشتمان باشتر دەزان لە ئێمەو مانان، ئێستا گەنجان بەئارەزوو دەبنە پێشمەرگەو ئامادەن بە موچەیەكی كەمیش خزمەت بە میللەت بكەن و خوێنی خۆیان بڕێژن ئەمە باشترین وجوانترین هەستی نەتەوایەتی ونیشتمانی گەنجانەیە بۆیە ئێستاش هەزاران گەنج لەم وڵاتەدا لەدوای دەرچوونی كولێژ وخوێندن دووبارە دەچنەوە بۆ كۆلیژی سەربازی بۆ ئەوەی خزمەت بە نیشتمانەكەیان بكەن واتە ئەم هەستە نەتەوەییە كاڵ نەبوەتەوە بەرامبەر بەقودسیەتی نەتەوە بەڵام ئێستا شەرستانیەت ومۆدێرنەت لە كوردستانی خۆمان دابڕاو نییە لە كۆمەڵگاكانی تری دنیا لەچاو وڵاتی تری رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بۆیە ئەمەش دەكەوێتە سەر لێهاتووی گەنج خۆی تاچەند دەتوانێت گورزی خۆی تاودا وباشترین یاری بكات بۆ ئەوەی مەیدانەكە بۆ خۆی بێت.
سەبارەت بەوەی حزبەكان و حكومەت و لایەنەكانی ناو كۆمەڵگە گەیشتبنە ئەو تێگەیشتنەی گەنجان نەكەنە ئامڕازێك و بۆ بەرژەوەندی ئەجندەی خۆیان وەك پرد بەكاریان بهێنن ئەی گەنجان خۆیان ئەو هوشیارییە چۆن لایان دروست دەبێت كە نەبنە دەسكەلا لەم رووەشەوە جەلال هۆرێنی وتی :
تاوەكو ئەمڕۆ حزبەكان رۆڵیان هەبووە لە پێگەیاندن وتێگەیشتنی گەنجان بەمەرامی سیاسی خۆیان و گەنجانیان كردۆتە ئامڕازێك بۆ گەیشتن بە مەرامەكان، چونكە گەنجان ئەمڕۆ بەشێكیان تێڕوانینیان جیاوازە لەحزبیەكەوە بۆ حزبیكی تر لە رووی فكر و ئایدیاوە لە نێو گەنجان یەكتر قبوڵكردن و گفتوگۆكردن لەسەر مەسەلە گرنگەكان لەلایەكی تریشەوە گەنجان بەكاردێنن لە بەرژەوەندی حزبی وسیاسی گەیشتن بە ئامانج وەك دەبینین ئەمڕۆ لە كوردستان كاری پێدەكرێت، لەبەشێكی تری پرسیارەكەدا گەنجان چۆن نەبنە دەسكەلا ؟ زۆر لە گەنجان هۆشیارو خۆراگرن بەڵام وەزعە ئابوورییەكە وبەردەوامی ژیان كاریگەری دەبێت لەسەر گەنجان بۆ ئەوەی بە عەقڵیەتی حزبە سیاسیەكان كار بكەن..