ئەگەر لەژێر گوشارشــــــدا حكومەت پێكبهێنن هەموو كێشەكان وەك خــۆیـــان دەمـێننەوە


لەگەڵ ئەوەی بۆ ئەم راپۆرتە پێوەندیمان بە چەندین پسپۆر و تایبەتمەندی جیهانی و ناوخۆیی لەسەر كێشەی پێكنەهاتنی لایەنە عێراقییەكان كردووە و هەموویان بەجۆرێك لە جۆرەكان هاوڕان لەسەر ئەوەی ئەمریكا دەست لە كێشەی عێراق وەرنادات و پێكهێنانی حكومەت بۆ خودی عێراقییەكان بەجێدەهێڵێت، بەڵام سەبری ئەمریكا لە رۆژانی 22-23/7/2010 كۆتایی هاتوو باراك ئۆباما رایگەیاند (كاتی ئەوە هاتووە عێراقییەكان شان بدەنە بەر بەرپرسیارێتیە دەستوورییەكان و بەبێ دواكەوتن حكومەت پێكبهێنن)،23-24/7/2010، جۆزیف بایدن جێگری سەرۆكی ئەمریكا بەتەلەفۆن پێوەندی بە سەرۆكەكانی هەردوو لیستی ئەلعراقیە و لیستی دەوڵەتی قانوون كردووە كە رێككبكەون و حكومەتێك پێكبهێنن كە هەر چوار لایەنە سەرەكیەكە لە خۆی بگرێت، (ئەلعراقیە، دەوڵەتی یاسا، ئیئتیلافی نیشتمانی، فراكسیۆنی كوردستان)، ئەم دوو بانگەشەیەی سەرۆك ئۆباما و جۆزیف بایدنی جێگری ئاماژەن بۆ ئەوەی ئەمریكا بەتەواوەتی گوشاری خۆی دەخاتەگەڕ بۆ ئەوەی هەرچۆنێك بێت حكومەتی داهاتوو پێكبهێنرێت، بەڵام وێڕای هەموو ئەم گوشارانەش تا نووسینی ئەم دێڕانەش لە رۆژی (24/7/2010)، هێشتا مەزندەكان بەو ئاڕاستەیە نین كە پێشبینی ئەوە بكرێت رۆژی دووشەمەی دادێ پەرلەمانی عێراق كۆبێتەوە و سەرۆكی پەرلەمان و سەرۆكی كۆمار هەڵبژێرێت بۆ ئەوەی دوای ئەوە سەرۆك كۆمار كاندیدی سەرۆك وەزیران رابسپێرێت بۆ ئەوەی حكومەت پێكبهێنێت، بۆیە بەپێی لێدوانێكی محەمەد بەیاتی كاندیدی ئیئتیلافی نیشتمانی بۆ (ئەسواتی عێراق)، ئێستا باس لەوە دەكرێت كە بیر لە دانانی سەرۆكێكی كاتی بۆ پەرلەمان بكەنەوە، ئەمەش لەبەر ئەوەیە ئەگەر كاندیدی پۆستی سەرۆك وەزیران یەكلایی نەكرێتەوە، ئەوا هیچ گومانی تێدانییە ناتوانرێت پۆستی سەرۆكی پەرلەمان و سەرۆكی كۆمار یەكلایی بكرێنەوە، هەربۆیە پەنابردنی عێراقییەكان بۆ هەڵبژاردنی سەرۆكی كاتی كە ئێستا بەشێوەیەك بەتەمەنترین ئەندام كە ( فوئاد مەعسووم)ـە سەرۆكی پەرلەمانە، نیشانەی ئەوەیە كە پرۆسەكە لەوپەڕی مەترسیدایە و ئەگەر زوو دەروازەیەك بۆ دەرچوون لەم مەترسییە نەكرێتەوە، ئەوە عێراق بە تەواوەتی دەكەوێتە ناو بۆشاییەكی سیاسی و دەستوورییەوە.

مەترسییەكانی دواكەوتنی
پرۆسەی پێكهێنانی حكومەت لە عێراقدا
كریستۆفەر هیڵ باڵیۆزی ئەمریكا لەعێراق لە كۆڕەكەیدا لە ئامۆژگای چاتام هاوسی پادشایەتی لەبەریتانیا لەسەر عێراق، راشكاوانە ئەوەی خستەڕوو ئەگەر دوای هەڵبژاردن پێكهێنانی حكومەت لە بەریتانیا پێویستی بە پێنج كاتژمێر بێت، ئەوا لە عێراقدا لەوانەیە پێویستی بە 5 مانگ بێت، ئەم قسەیەی هیڵ ئەوەی لێدەخوێنرایەوە بەوەی ئەمریكییەكان لەگەڵ ئەوەی لەو قەناعەتەدان عێراقییەكان بەخواستی خۆیان نەگەنە رێككەوتن، بەڵام ئەگەر هەر سووربن لەسەر ئەوەی نەیانەوێت بگەنە رێككەوتن، ئەمریكا لە 5مانگ زیاتر تەحەموول ناكات و دوای ئەوە گوشاری خۆی دەست پێدەكات، بەپێی لێدوانەكەی باراك ئۆباماش بۆ سەركردە عێراقییەكانیش، ئیدارەی ئەمریكا هەر چوار مانگ و نیو تەحەموولی كرد و لەرۆژی 22-23 /7/2010 رایگەیاند، دەبێت بەبێ دواكەوتن حكومەت پێكبهێنرێت، ئەم پەیامەی ئۆباما لە روویەكەوە لەو پەیامەی بوش دەچێت كە رۆبەرت گیتس لە بەهاری 2008 بۆ ژەنرال بیوكانیتی سەرۆكی ئەركانی توركیای نارد و پێی راگەیاند سەرۆك بوش دەخوازێت ئۆپەراسیۆنەكە بەزوویی لەناو خاكی هەرێمی كوردستان كۆتایی پێبێت، بیوكانیت كە لە شێوازی دەربڕینەكەی گیتس بۆ كشانەوەی لەهەرێمی كوردستان بەتەواوەتی حاڵی نەببوو، بەپێكەنینەوە وەڵامی دایەوە، زوو كشانەوە لەوانەیە بەیانی بێت و لەوانەیە ساڵێكی تر بێت، بەڵام گیتس جەختیكردەوە كە باش لە پەیامەكەی بوش تێبگات و دەیەوێت بەزوویی لە هەرێمی كوردستان پاشەكشە بكەن، بیوكانیت كە تەنیا چەند كاتژمێرێك لە تێگەیشتنی پەیامەكەی بوش تێگەیشت، فریای ئەوە نەكەوت بە حكومەتی توركیا رابگەیەنێت دەكشێمەوە، راستەوخۆ لە ویبسایتی ئەركاندا بڵاویكردەوە كشانەوەمان دەست پێكرد، ئاراستەی پەیامەكەی ئۆباماش بۆ سەركردەكانی عێراق هەمان ئاراستەی لێدەخوێنرێتەوە، بەڵام جیاوازییەكەی ئەوەیە لەبەر ئەوەی ئەزموونی بیوكانیت لە زمانی دیپلۆماتی ئەمریكا زیاتر بوو، پێویستی بەوە نەبوو دیك چینی جەخت بكاتەوە كە ئەمریكا لەم پەیامەیدا جددیە، بەڵام لەبەر ئەوەی عێراقییەكان ئەزموونیان كەمە، بۆیە رۆژی دواتر دوای پەیامەكەی ئۆباما بایدن بەشەخسی تەلەفۆنی بۆ عەلاوی و مالیكی كردووە كە حكومەتێك پێكبهێنن هەر چوار لایەنە سەرەكیەكە لەخۆی بگرێت، جەختكردنەوەی بایدن لەدوای هاتنی بۆ عێراق و ئێستاش بە پێوەندی تەلەفۆنی ئاماژەیە بۆ ئەو مەترسییانەی لەئاكامی پێكنەهێنانی حكومەتی عێراق رووبەڕووی دەبنەوە. سەبارەت بەو مەترسییانە پرسیارمان لە پرۆفیسۆر لوئەی بەحری كرد كە یەكێكە لە پرۆفیسۆرەكانی عێراق و پێشتر لەزانكۆی بەغدا و ئێستاش ئوستادی زانستی سیاسەتە لەزانكۆی تێنسی، لەوەڵامدا بەمجۆرە رای خۆی بۆ ئەم راپۆرتە دەربڕی و وتی : (لە راستیدا ئەم پرۆسەیە دواكەوتووە، پێنج مانگە هەڵبژاردن ئەنجامدراوە و عێراقییەكانیش هەر سەرقاڵی كۆبوونەوە و پێكهێنانی لیژنە و سەفەركردنن بۆ تەهران و دیمەشق و قاهیرە و چەندین وڵاتی دیكە، واتە ئێستا عێراقییەكان لە بازنەیەكی بەتاڵدا دەسوڕێنەوە، ئەمەش لە بەرژەوەندی عێراقدا نییە، خەڵكی بێزار بوونە، ئەمە لە خزمەتی باشتركردنی رەوشی ئەمنیدا نییە، دۆخی ئەمنی بێ بوونی حكومەت بەرەوپێشچوون بەخۆوە نابینێت. ئەمە زیان لە تێكڕای چین وتوێژەكانی كۆمەڵگە دەدات. لە لایەكی دیكەوە ئێمە دەبێت ئەو راستیە بزانین كە عێراقییەكان متمانەیان بە كەسایەتییە سیاسییەكان نەبەخشیوە، ئەوان متمانەیان بە پارت و هاوپەیمانێتیە سیاسییەكان بەخشیوە، بەڵام بە داخەوە سیاسییەكان وەك دەستكەوتی شەخسی مامەڵە لەگەڵ ئەنجامەكانی هەڵبژاردندا دەكەن. لەبەر ئەوە پێموایە دەبێت ئەو كەسایەتییانە لە ئاستی بەرپرسیارێتیدا بن و هەوڵی گەیشتن بە چارەسەرێك نەدەن كە ئیمكانی هێنانەدی ئەو چارەسەرە لە ئارادا نەبێت و پەرلەمانی وڵاتەكەش بە زووترین كات كۆببێتەوە و سەرۆكی پەرلەمان هەڵبژێرێت، چونكە نەگەیشتن بە رێككەوتن دەبێتەهۆی درێژەكێشانی بۆشایی دەسەڵات. هەڵبژاردنی سەرۆكی پەرلەمان دەبێتە یەكەم هەنگاوی گەورە بە ئاڕاستەی چارەسەركردنی ئەو قەیرانەی ئێستا عێراق بەدەستییەوە دەناڵێنێت. ئەم پرۆسەیە پێویستی بە قوربانیدانە، بۆ نموونە ئێمە ئەو حاڵەتەمان بەدی كرد لە بەریتانیادا كە لە دوای راگەیاندنی ئەنجامی هەڵبژاردنەكانەوە توانرا لە ماوەی 48 كاتژمێردا پرۆسەی پێكهێنانی حكومەت یەكلابكرێتەوە، ئەویش بە هەستانی گۆردن براون بە كشاندنەوە لە پۆستی سەرۆك وەزیران و گرتنەدەستی ئەم پۆستە لەلایەن كامیرۆنەوە. بە هەمان شێوە لە ساڵی 2000یشدا كاتێك كێشە و گرفت لەسەر ئەنجامی هەڵبژاردنە سەرۆكایەتییەكان دروست بوو، ئال گۆر كشاندنەوەی خۆی راگەیاند و جۆرج بۆشیش سەرۆكایەتی گرتەدەست. بەڵام لە عێراقدا هەموو لایەنەكان خوازیاری ئەوەن و هەوڵدەدەن پۆستی بەرپرسیارێتی و سەركردایەتیكردن و سەرۆكایەتیكردنی وڵاتەكە بگرنەدەست، بەڵام وڵات بەم شێوەیە حكومڕانێتی ناكرێت و بەم شێوەیە بەڕێوەنابردرێت.. ئەمە لەلایەك، لە لایەكی دیكەوە دەبێت عێراقییەكان ئەو راستیەیان لەبەرچاو بێت كە بەرپرسیارێتی چارەسەركردنی كێشە و ناكۆكییەكانی وڵاتەكەیان دەكەوێتە ئەستۆی خۆیان، ئەمە بەرپرسیارێتی و ئەركی ئەمریكا نییە ئەم كێشانە چارەسەربكات. چونكە عێراق بە چەشنی هەر وڵاتێكی دیكە خاوەنی سەروەریە و دەبێت خۆی بڕیار لە چۆنییەتی چارەسەركردنی كێشەكانی بدات. هەروەها دەبێت عێراقییەكان چیتر كار بە چەمكەكانی «موحاصصة، شراكة، دیمقراطیة التوافقیة» نەكەن، بەڵكو بەپێی پرۆسە دەستوورییەكە هەوڵی پێكهێنانی حكومەتێكی ئاسایی بدەن كە لەسەر بنەمای زۆرینە پێكهاتبێت و ئەو كەس و لایەنانەش كە بەپێی ئەم پرۆسەیە ناتوانن بەشداری بكەن رۆڵی موعارەزە ببینن لە وڵاتەكەدا. ئەگەر نا رەنگە پرۆسەی پێكهێنانی حكومەت پێنج مانگی دیكەش بخایەنێت).

هەر لەهەمان چوارچێوەدا و بۆ هەمان پرس، پرسیارمان لەبەڕێز عەلی ئەدیب كرد كە یەكێكە لە سەركردەكانی لیستی دەوڵەتی قانوون و حزبی دەعوا و یەكێكە لە نزیكەكانی د.مالكی، ئەویش لەوەڵامدا بەمجۆرە رای خۆی بۆ ئەم راپۆرتەی گوڵان خستەڕوو وتی: (لەبەر ئەوەی ئەو ئەنجامەی هەر چوار لیستە گەورەكە لە هەڵبژاردنەكاندا بەدەستیان هێنا لە یەكەوە نزیك بوون، ئەوا ئەمە بووە هۆكارێك بۆ دروستبوونی ناهاوسەنگییەك كە كاریگەری هەبوو لەسەر رەوتی هەڵبژاردنی كەسانی شیاو بۆ ئەو سێ پۆستە. هەروەها ئەگەرچی تێڕوانینی خەڵك ئەوەیە كە ئەم قەیرانە مایەی چارەسەركردن نییە، بەڵام پێموایە لە رۆژانی داهاتوودا بەرەو چارەسەربوون دەچێت، ئەویش بەهۆی چڕبوونەوەی گفتوگۆكانی نێوان هاوپەیمانی نیشتمانی كە لە دەوڵەتی یاسا و ئیئتیلافی نیشتمانی پێكهاتووە، ئێوەش دەزانن پرسی دیاریكردنی سەرۆك وەزیران تەوەری گفتوگۆكان بووە لەگەڵ لایەنەكانی دیكەدا بۆ یەكلاكردنەوەی پۆستەكانی دیكە. لەم رووەوە پێموایە لە رۆژانی داهاتوودا رێككەوتن دەكرێت لە ناو هاوپەیمانی نیشتمانیدا، بەو پێیە گەورەترین كوتلەی ناو پەرلەمان پاڵێوراوێكی دیاریكراوی دەبێت بۆ پۆستی سەرۆك وەزیران كە لایەنەكانی دیكەش دەنگی بۆ دەدەن لەبەرامبەر یەكلاكردنەوەی هەردوو پۆستە سیادییەكەی دیكەدا و ئەوكاتە سەرۆك كۆمار پاڵێوراوی سەرۆك وەزیران تەكلیف دەكات بۆ پێكهێنانی حكومەت و دیاریكردنی وەزیرەكان لە نێو هەر چوار لیستە گەورەكەدا، هەر یەكە بەپێی ئیستیحقاقی خۆی. كەواتە قەیرانەكە بەرەو یەكلابوونەوە دەچێت ئەویش لەسەر دەستی عێراقییەكان و لە ئەنجامی گفتوگۆی راستەوخۆی نێوان كوتلەكاندا. بۆیە پێموایە دەبێت پرۆسە سیاسییەكە بكرێتە ئەساس، ئەگەر بەپێی ئەم پرۆسەیەش كەسێكی دیاریكراو زۆرترین پاڵپشتی خەڵك بەدەست بهێنێت، ئەوا نابێت ئەو كەسەی كە زۆرینەی خەڵك هەڵوێستێكی ئیجابیان هەیە لە ئاستیدا تەنازول بكات، دەبێت ئەو كەسە تەنازول بكات كە كەمتر پشتگیری دەكرێت لەلایەن خەڵكەوە، ئەگەر هەڵبژاردنەكان هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی بوونایە، ئەوا پاڵێوراوی لیستی دەوڵەتی یاسا براوە دەبوو. بەڵام لەبەر ئەوەی بەشی دووەمی پرۆسە دیموكراتیەكە پێویست بە ئەنجامدانی گفتوگۆ دەكات لەگەڵ لایەنەكانی دیكەدا بۆ هێنانەدی تەوافوق، ئەوا ئەمە بە مانای ئەوەنییە كە ئەوەی زۆرترین دەنگی هێناوە دەبێت ئەو تەنازول بكات، دواتر ئایا تا ئێستا كێ تەنازولی كردووە، ئەوەی دەنگی زیاتری بەدەست هێناوە یان ئەوەی دەنگی كەمتری بەدەست هێناوە، دەبێت ئەمە پێوەری سەرەكی بێت كە لایەنەكان پەنای بۆ ببەن، بەڵام ئەگەر بوترێت دەبێت ئەوەی زۆرترین دەنگی هێنا تەنازول بكات «واتە د.مالیكی» ئەوا ئەمە بێ ئینسافیە).

مایكل گەنتەریش كە یەكێكە لە چاودێرە جیهانییەكان لەسەر پرسی عێراق و كورد هەر بۆ ئەم راپۆرتە بەشداریكردین و لەبارەی پرۆسەی پێكهێنانی حكومەتەوە بەمجۆرە رای خۆی بۆ دەربڕین: (ئەوە راستە كە هێشتا عێراقییەكان نەیانتوانیوە بگەنە رێككەوتن لەسەر پێكهێنانی حكومەتی نوێ، ئەمەش دۆخێكی ناسەقامگیرە كە ئەگەر درێژە بكێشێت، دەبێتە هەڕەشە بۆ سەر عێراقی فیدراڵی و دیموكراتی، كە عێراقێكی لەم چەشنە خواست و ئامانجی كوردەكانە. لەگەڵ ئەوەشدا، هیشتا هەل و مەرجەكە نەگەیشتۆتە ئاستێك كە هیچ ئومێدی بەرەوپێشچوونی لێنەكرێت. گفتوگۆكان بەردەوامن و پێشبینی دەكەم لە كۆتاییدا رێككەوتنێك بێتەئاراوە. هەرچۆنێك بێت، ئەوە روونە كە پێویستە دۆست و پشتیوانەكانی عێراق لە سەروویانەوە ئەمریكا دەستڕۆیشتوویی خۆیان بە ئاشكراو بە شێوازەكانی دیكە بەكاربهێنن بۆ بەرەوپێشبردنی پرۆسە سیاسییەكە لەپێناو سەركەوتنی پرۆسەی پێكهێنانی حكومەتدا.. بەڵام ئەم بەبنبەست گەیشتنە حكومییە بۆمن جێی نائومێدی بوو، بەڵام بە تەواوەتی جێی سەسوڕمانی من نەبوو. لەگەڵ ئەوەشدا، هێشتا دەرفەتێكی باش ماوە كە لایەنە جیاوازەكان بتوانن حكومەتی نوێ پێكبهێنن. ئەگەرنا، ئەوا عێراق یان رێگەی لەبەریەكهەڵوەشاندنەوە دەگرێت یاخود دەكەوێتە ژێر دەستی كەسێكی دیكتاتۆرەوە. هیچ یەكێك لەم دوو رووداوەش لە بەرژەوەندی كورددا نابێت، كە بەرژەوەندی كوردیش لە هاتنەدی عێراقێكی فیدراڵی و دیموكراتیدایە. لەم ساتەوەختەدا سەربەخۆبوونی حكومەتی هەرێمی كوردستان لە بەرژەوەندی كورددا نییە لەبەر ئەوەی كێشەی گەورەتر دروست دەكات لەگەڵ توركیا و ئێراندا كە هەردوو ئەم وڵاتە زەرورن بۆ ئەوەی كوردەكان داهاتوویەكی گەشیان هەبێت. ئەگەر هەردوو وڵات عێراقێكی فیدراڵی یەكگرتوو قبوڵ بكەن، كە ئەمە بوار بەكوردەكان دەدات هەموو ئەوانە بەدەست بهێنن كە بەهۆی سەربەخۆییەوە بەدەستی دەهێنن، بەڵام بێئەوەی ئەمە هاوشان بێت بەو كێشانەی كە سەربەخۆیی لەگەڵ خۆیدا دەیهێنێت).
هەندێك لە چاودێرانیش مەسەلەی دواكەوتنی پرۆسەی پێكهێنانی حكومەت بۆ شكستی سیاسەتی ئەمریكا لە عێراقدا دەگێڕنەوە، لەم چوارچێوەیەدا پرۆفیسۆر ئامۆز گۆیری كە ئوستادی یاسایە لە زانكۆی ئۆتۆ لە كەنداو تایبەتمەندە لەسەر رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و سیاسەتی ئەمریكا لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا، بەمجۆرە رای خۆی بۆ ئەم راپۆرتەی گوڵان خستەڕوو وتی : (ئەگەر لە روانگەی سیاسەتی دەرەوەی ئەمریكا لەم مەسەلەیە بڕوانین، ئەوا پێویستە ئەم پرسیارە بكەین كە ئایا بارودۆخی سیاسی عێراق لە ساڵی 2010دا بەو شێوەیە بەرەوپێشچووە كە داڕێژەرانی سیاسەتی ئەمریكا پێشنبینیان دەكرد و بەرنامەیان بۆ دانابوو؟ بێگومان نەخێر، هەروەها ئەوەش ئاشكرایە كە تێكڕای ئەو هۆكارانەی ئەمریكا بۆ پاساوهێنانەوە بۆ داگیركردنی عێراق خستنیەڕوو بێبنەما دەرچوون، هەر لە بیانوی بوونی چەكی كۆمەڵكوژ و و پێوەندی سەددام بە ئوسامە بن لادنەوە. لە هەمان كاتتدا بیانوی بڵاوكردنەوەی دیموكراسی لە عێراقدا كە ئێستا پرسیار لەوە دەكرێت ئایا ئەمریكا دەتوانێت ئامانجەكانی خۆی لە عێراقدا بهێنێتەدی لە ساڵی 2010دا؟ یاخود ئایا هەلومەرجەكە بە ئاڕاستەیەكدا دەڕوات كە لەگەڵ خواست و ویستی عێراقییەكاندا بیگونجێنێت؟ بێگومان نەخێر. هەروەها دەمەوێت بڵێم ئەمریكا سیاسەتێكی جێگیری نییە لە عێراقدا، ئەوەی هەیە سەرۆكی ئەو وڵاتە خوازیارە تەواوكردنی پرۆسەی كشاندنەوەی هێزەكانی وڵاتەكەیەتی لە عێراقدا، بە تایبەتی كە بارودۆخی ئەفغانستان بەرەو ئاڵۆزبوونی زیاتر دەچێت. كەواتە ئەمریكا پێویستی بە كشاندنەوەی هێزەكانێتی لەگەڵ ئەوەشدا ناتوانێت بە تەواوەتی لەو وڵاتە بكشێتەوە، لەبەر ئەوەی ئەمریكا سەرمایەیەكی مرۆیی و دارایی زۆری لەو وڵاتەدا خستەگەڕ، لە هەمان كاتدا ئەو فشارەش لەسەر ئەمریكا دروست دەبێت كە دەبێت بەرپرسیارێتی چارەسەركردنی كێشەیەك بگرێتەئەستۆ كە خۆی بەرپرسیارە لە خوڵقاندنی، كە لەم رووەوە ئەگەر ئەمریكا بە تەواوەتیش بەرپرسیار نەبێت لە خوڵقاندنی كێشەكانی عێراق، ئەوا بەشێكی بەرپرسیارێتیەكەی دەكەوێتە ئەستۆ، كەواتە ئەمریكا لە دۆخێكی دژواردایە، لە لایەك ناتوانێت عێراق جێبهێڵێت كە ئەگەر هاتوو لە دوای كشاندنەوەی ئەو هێزانە كێشەگەلێكی زۆر رووبدەن وەك روودانی تەقینەوە و توندوتیژی و هەڵكشانی كێشە و قەیرانەكان، لەلایەكی دیكەشەوە بارودۆخێكی یەكجار ئاڵۆز و پڕ لە پشێویش لە ئەفغانستاندا دروست بووە. كەواتە ئەمریكا لە نێوان سیاسەتی واقیعی و خواستی كشانەوەدا دەبێت بڕیار بدات، كە كشانەوە هاوشانە بە ئەگەری سەرهەڵدانی كێشەگەلێكی گەورە، لە هەمان كاتدا، جێبەجێكردنی بەڵێنەكانیش پێویستی بە ئەنجامدانی ئەو كشانەوەیەیە).
سەبارەت بە چۆنییەتی چارەسەركردنی ئەم كێشانەش لەم بارودۆخە ئاڵۆزەدا پۆفیسۆر ئامۆز جارێكی دیكە راشكاوانە بۆ ئەم راپۆرتە هاتەوە ئاخاوتن و وتی: (ئەم پرسیارە تەنیا عێراقییەكان دەتوانن وەڵامی بدەنەوە، مەبەستم ئەوەیە ئەركی یەكالاكردنەوەی ئاڵۆزییەكان لە عێراقدا لە ئەستۆی خودی خەڵكی عێراق خۆیدایە، بەڵام دەبێت بە چەشنێك ئەو ئاڵۆزییانە چارەسەر بكەن كە رەنگدانەوەی بنەما دیموكراتییەكان بێت، لە لایەكی دیكەوە ئێمە دەزانین كە دۆخێكی ناجێگیر لە ئارادایە و توندوتیژی و تەقینەوە لەو وڵاتەدا روودەدا، كە ئەمەش ئەوەندەی دیكە ئەركی عێراقییەكانی سەخت كردووە، لەگەڵ ئەوەدا ئەمە بەرسیارێتیەكە تەنیا و تەنیا دەبێت عێراقییەكان لە ئەستۆی بگرن و سەپاندنی چارەسەرێكی دیاریكراو لەلایەن ئەمریكاوە رەنگە لە مەودای نزیكدا ئەنجامی باشی لێبكەوێتەوە، بەڵام لە مەودای دووردا لە بەرژەوەندی عێراقییەكاندا نابێت).

ئەم قسانەی پرۆفیسۆر ئامۆز لەگەڵ ئەوەی ئاماژەیەكی راشكاوانەن بەوەی دەبێت سەركردە عێراقییەكان بەرپرسیاریەتی ئەم قۆناغەی وڵاتی خۆیان هەڵبگرن، بەڵام واقیعی حاڵی عێراق پێمان دەڵێت عێراقییەكان ناتوانن ئەو پرسە یەكلایی بكەنەوە.

رۆڵی كورد لەم پرۆسە ئاڵۆز و گرنگەدا
بەڕێز مسعود بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان هەفتەی رابردوو لە دیمانەیەكی تایبەتی گوڵاندا، راشكاوانە ئاماژەی بەوەكردبوو ئەگەر سەركردە عێراقییەكان ئامادەیی ئەوەیان هەبێت لەگەڵ یەكدا رێكبكەون، بەڕێزی ئامادەیە بچێت بۆ بەغدا و رۆڵی خۆی بۆ پێكهاتن و لێكنزیككردنەوەی بۆچوونەكان بگێڕێت، هەروەها ئاماژەشی بەوەكرد، ئامادەیە داوەتی لایەنە عێراقییەكان بكات بۆ ئەوەی بێنە هەولێر و لە هەولێر وتووێژ لەسەر ئەو پرسە گرنگە بكەن، بەڵام بەڕێزی ئەوەی لێنەشاردینەوە ئەگەر لایەنە عێراقییەكان ئامادەیی رێكەوتنیان نەبێت، ئەوا هەرچی وتووێژێك بكرێت سوودی نابێت، بەڵام دوای پێوەندییە تەلەفونییەكەی بەڕێزیان لەگەڵ هەریەك لە موقتەدا سەدر و د.ئەیاد عەللاوی، بەڕێز بارزانی داوەتی كردن بێن بۆ هەولێر بۆ ئەوەی دەروازەیەك بۆ كێشەكە بدۆزرێتەوە و بەپێی بۆچوونی چاودێرانیش پێیانوایە ئەگەر ئەو كۆبوونەوەی هەولێر بكرێت، لەوانەیە دەروازەیەك بۆ ئەو كێشەیە بكرێتەوە، سەبارەت بە رۆڵی كورد لەم پرۆسەیەدا، عەلی ئەدیب سەركردەی لیستی دەوڵەتی یاسا و حزبی دەعوا بەمجۆرە باسی لە گرنگی رۆڵی كورد لە پرۆسە سیاسەكە كردو پێی وتین: (كوردەكان بەشێكن لە بارودۆخەكە و ئەوان بەدەر نین لە هەلومەرجەكە، پێموایە گفتوگۆكانیان و بەشداری كردنەكانیان كاریگەری دەبێت لەسەر یەكلاكردنەوەی كێشەكان. ئێستا كێشە و ئاڵۆزی لە عێراقدا هەیە، پرسیارەكانی ئێوە بەڵگەی بوونی قەیران و كێشەن لەم وڵاتەدا، لە عێراقدا چەند ریزبەندیەك هەیە كە هەر یەكە لەم ریزبەندیانە مۆركێكی تائیفی و نەتەوەییان هەیە كە دەبوو عێراق خۆی لێ رزگاربكردنایە، هۆكاری ئەم حاڵەتەش بۆ ئاسەوارە كەڵەكەبووەكانی رابردوو دەگەڕێتەوە. لەگەڵ ئەوەشدا دەبێت ناسنامەی نیشتمانی لە سەرووی هەموو ناسنامەكانی دیكەوە بێت، بەڵام هێشتا هەلومەرجی عێراق ئەوەندە كامڵ نەبووە كە دەست لە كاركردن لەسەر ئەساسی تائیفیەت هەڵبگیرێت، هەرچۆنێك بێت دەبێت دۆخەكە لە عێراقدا بگاتە ئەو حاڵەتەی كە هەموومان لەناو بازنە گەورەكەدا كار بكەین كە بازنەی نیشتمانە، ئەمەش پێویستی بە كاتە و هەڵسەنگاندنی من بۆ ئەم قۆناغە ئەوەیە دەتوانین بنەما و پایەكانی دیموكراسی تێیدا جێگیر بكەین بۆ ئەوەی گەلی عێراق ئامادەیی باشتری هەبێت بۆ هەڵگرتنی هەنگاوی زیاتر).

سەبارەت بە رۆڵی ئەمریكا لەم پرۆسەیەدا و ئەگەری بەكارهێنانی گوشاریش بۆ گەیشتنی عێراقییەكان بەرێككەوتن، عەلی ئەدیب بەمجۆرە رای خۆی لەسەر كاریگەری رۆڵی ئەمریكا لە پرۆسەكەدا خستەڕوو وتی : (هیچ لایەنێكی نێودەوڵەتی ناتوانێت دەستێوەردان لە بارودۆخی عێراقدا بكات، هەروەها عێراق یەكەم وڵات نییە بەم هەلومەرجەدا تێپەڕێت، لەبەر ئەوەی ئەزموونی دیموكراسی لە عێراقدا هێشتا لە سەرەتادایە، هەروەها ئێستا عێراقییەكان لە گەیشتن بە چارەسەر نزیكبوونەتەوە و هیچ پێویست بە دەستێوەردانی دامەزراوە نێودەوڵەتیەكان ناكات لە عێراقدا دەكرێ نوێنەری نەتەوە یەكگرتووەكانیش تەنیا لەسەر داوای حكومەتی عێراقی یاخو لایەنە عێراقییەكان پێشنیار و راوێژ پێشكەش بكات. سەبارەت بە كاریگەری دەوڵەتانی ئەنجومەنی ئاسایش بەگشتی و ئەندامە هەمیشەیەكانیش بە تایبەتی، دیسان پێموانییە ئەنجومەنی ئاسایش بتوانێت دەستێوەردان لە كاروباری عێراقدا بكات، بەڵكو تەنیا توانای دەركردنی راسپاردەی هەیە و بە دڵنیاییەوە پێش ئەم وادەیە عێراقییەكان دەگەنە چارەسەر. لەبەر ئەوە بارودۆخی عێراق نەگەیشتۆتە دۆخێكی مەترسیدار و لایەنەكان دەتوانن بگەنە رێككەوتن بۆ چارەسەركردنی كێشەكان و لایەنە نێودەوڵەتیەكانیش تەنیا دەتوانن پێشنیار و راسپاردە پێشكەش بە عێراقییەكان بكەن و هەوڵی لێكنزیككردنەوەی هەڵوێستی لایەنەكان بدەن).

بەڵام پرۆفیسۆر ئامۆز رایەكی پێچەوانەی هەیە و پێیوایە پێویستە كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی هاریكاری عێراقییەكان بكات بۆ ئەوەی ئەم قەیرانە تێپەڕێنن و لەمبارەوە بەم راپۆرتەی راگەیاند: (دووبارە جەخت لەسەر ئەوە دەكەمەوە كە بەرپرسیارێتی چارەسەركردنی ئەم كێشانە دەكەوێتە ئەستۆی خۆیان، كەواتە تاوەكو عێراقییەكان نەتوانن كێشەكانی خۆیان چارەسەربكەن، ئەوا دەسڕۆیشتوویی و كاریگەری كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و وڵاتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا لە هەڵكشاندا دەبێت و بەردەوام دەبێت. ئەمە لە مەودای دووردا لە بەرژەوەندی عێراقییەكاندا نییە، كەواتە تاوەكو ئەو كاتەی پێكهاتە جیاوازەكانی عێراق بڕیاری ئەوە بدەن لە چوارچێوەی وڵاتێكدا بمێننەوە، ئەوا دەبێت هەوڵی جددی بدەن بۆ یەكلاكردنەوەی ناكۆكییەكانی نێوانیان و چارەسەركردنی كێشەكانیان، چونكە بوونی كاریگەری و دەستڕۆیشتوویی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی خزمەت بەرژەوەندیەكانی عێراق ناكات. تەنیا ئەو كاتە ئەم بەرپرسیارێتیە ناكەوێتە ئەستۆی عێراقییەكان كە هەرسێ پێكهاتە سەرەكیەكەی عێراق بڕیار بدەن عێراق وڵاتێكی یەكگرتوو نییە و لە سێ دەوڵەتی جیاواز پێكهاتووە. بەڵام ئەمە بەو مانایە ناڵێم كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی هاوكاری عێراقییەكان نەكات، بەپێچەوانەوە دەبێت كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بایەخ بە پرس و كێشەی عێراق بدات، لەبەر دوو هۆكار، یەكەمیان لەبەر ئەوەی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بوونی هەیە لە عێراقدا، دووەم لەبەر ئەوەی چارەسەركردنی كێشەكانی عێراق كاریگەری و رەنگدانەوەی هەیە لەسەر تێكڕای كێشەكانی ناوچەكە بە ئەفغانستانیشەوە. راستە هەندێ كێشە هەن لە عێراقدا كە بە تەواوەتی و بە شێوەیەكی حەسری كێشەگەلێكی ناوخۆیین و پێوەندی راستەوخۆیان هەیە بە خودی عێراقییەكان خۆیانەوە، لەگەڵ ئەوەشدا بایەخپێدان و چارەسەركردنی ئەم كێشانە كاریگەری دەبێت لەسەر چارەسەركردنی كێشە دەرەكیەكانی دیكە، كەواتە كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بەرژەوەندیگەلێكی گەورەی هەیە لە چارەسەركردن و یەكلاكردنەوەی كێشەكانی عێراقدا. بۆ نموونە چارەسەرنەكردنی كێشەكانی عێراق هۆكارێك دەبێت بۆ زیاتر هەڵكشانی كاریگەری و دەستڕۆیشتوویی رێكخراوێكی وەك رێكخراوی ئەلقاعیدە لە عێراق و دواتر لە ناوچەكەدا. كەواتە لە لایەكەوە ئەمریكا خواستی كشاندنەوەی هێزەكانی هەیە لە عێراقدا، لە هەمان كاتدا دەبێت كارێك بكات كە لە دوای خۆی عێراق لەگەڵ كێشە و ناكۆكی و پشێویدا رووبەڕوو نەبێتەوە. بەم پێیە جیاوازی هەیە لە نێوان سیاسەتی راگەیەنراوی ئەمریكا و سیاسەتی جێبەجێكراوی ئەم وڵاتەدا).

بەڵام پرۆفیسۆر لوئەی بەحری وەك ئەكادیمیەكی عێراقی شارەزا لە سیاسەتی ئەمریكا لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا سەبارەت بەم مەسەلەیە بەشێوەیكی جیاواز لەوانی دیكە رای خۆی دەربڕی و وتی: (جارێ سەرەتا سەبارەت بەرۆڵی كورد، ئەوا لای هەموو لایەك ئاشكرایە كوردەكان پێكهاتەیەكی سەرەكی وڵاتەكەن و هەر چارەسەرێكیش بۆ كێشەكانی عێراق بخرێتەڕوو، دەبێت كوردەكان لە خۆبگرێت. سەبارەت بەرۆڵی ئەمریكاش، پێشتر عێراق واتە پێش ساڵی 1958 لەلایەن بەریتانیاوە داگیركرابوو، بەریتانیاش وڵاتێكی كۆڵۆنیاڵی بوو و شارەزا بوو لە بەڕێوەبردنی ئەو وڵاتانەی داگیری دەكردن، بەڵام ئەمریكا وڵاتێكی كۆڵۆنیاڵی نییە و تەنیا دەتوانێت راسپاردە و پێشنیاری هەبێت..سەبارەت بەرۆڵی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتیش بەتایبەتی نەتەوە یەكگرتووەكانیش، پێموایە ئەگەر بەم شێوەیە كار بكەین، ئەوا سەرئەنجام وڵاتەكە هاوچارەنووس دەبێت لەگەڵ وڵاتی سۆمالدا، لە راستیدا ئەرك و وەزیفەی نەتەوە یەكگرتووەكان ئیدارەكردنی وڵاتان نییە، ئەگەر ئێمە بۆ میساقی نەتەوە یەكگرتووەكان بگەڕێینەوە هیچ بڕگە و خاڵێكی تێیدا بەدی ناكەین تێیدا هاتبێت كە نەتەوە یەكگرتووەكان هەڵدەستێت بە بەڕێوەبردنی ئەو وڵاتانەی ناتوانن حكومەت پێكبهێنن. لە لایەكی دیكەوە باشتركردنی دۆخی عێراق پێویستی بە گرتنبەری رێوشوێنی سەخت هەیە، بۆ نموونە پێویستە مووچەی پەرلەمانتارەكان رابگیرێت تا ئەو كاتەی بە ئەرك و كاری خۆیان هەڵدەستن).

پرۆفیسۆر مایكل گەنتەریش كە لەزۆر نزیكەوە چاودێری بارودۆخەكە دەكات لەهەمان چوارچێوەدا بەمجۆرە رای خۆی بۆ ئەم راپۆرتە دەربڕی و وتی: (كورد بەردەوام دەبێت لەسەر بینینی رۆڵێكی گرنگ، بەڵام روونە كە ئەمە رۆڵێكی یەكلاكەرەوە نییە، كە هێشتا چارەسەرێك بۆ كێشەی پێكهێنانی حكومەتی نوێ نەهاتۆتە ئاراوە. لەگەڵ بەردەوامبوونی هەوڵەكانی پێكهێنانی حكومەتی نوێ، ئەوا رۆڵی كورد بەپێی بەرەوپێشچوونەكان یان رۆڵێكی یەكلاكەرەوە دەبێت یان رۆڵێكی بێ بایەخ. ئەوەش روونە كە بەرژەوەندی كوردەكان لەوەدایە رۆڵێكی گرنگ ببینن، چونكە لە حاڵەتی نەبنینی رۆڵێكی گرنگدا، كوردەكان دەكەونە بەر رەحمەتی حكومەتێك لە بەغدا كە ئەگەری ئەوە هەیە دژی كورد بێت. سەبارەت بەرۆڵی ئەمریكاش لەم پرۆسەیەدا، ئاشكرایە كە یەكێك لە ئامانجە سەرەكییەكانی جێگری سەرۆكی ئەمریكا جۆزیف بایدن لە سەردانەكەیدا بۆ عێراق بریتی بوو لە هاندانی لایەنە ركابەرەكانی عێراق بۆ ئەوەی بگەنە رێككەوتنێك لەسەر پێكهێنانی حكومەتی نوێ. هەروەها ئەوەش ئاشكرایە كە بایدن سەركەوتوو نەبوو لە بەدەستهێنانی بەرەوپێشچوونێكی گەورە و خێرادا. لەگەڵ ئەوەشدا، رەنگە لە چەند هەفتەی داهاتوودا ئەنجامی سەركەوتووی سەردانەكەی بایدن بەدی بكەین، لەبەر ئەوەی هەرچەندە عێراق دەوڵەتێكی خاوەن سەروەرییە، بەڵام هێشتا ئەمریكا دەستڕۆیشتووییەكی بەهێزی هەیە لەم وڵاتەدا. ئەگەرچی ئەم دەستڕۆیشتووییە هێندە بەهێز نییە بە بەراورد بە سەرەتای دەستێوەردانی ئەمریكا لەم وڵاتەدا، بەڵام لە كۆتاییدا ئەمە خواست و ویستی ئەمریكایە: عێراق ببێتە وڵاتێكی خاوەن سەروەریی، كە تێیدا دیموكراسیەتی لیبراڵی پیادە بكرێت، هەروەها ببێتە لایەنگیری رۆژئاوا و وەك دەوڵەتێك بتوانێت خۆی خاوەنی بڕیارەكانی خۆی بێت. هەمو ئەمانە لە سیاقێكدا روودەدەن كە بە دڵنیاییەوە دەستڕۆیشتوویی ئەمریكا بە چەشنی رابردوو بەهێز نییە. بۆ رۆڵی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتیش كە لەم تەنگژەیەدا هاریكاری عێراقییەكان بكەن، ئەوا ئەگەر بە راشكاوی بدوێم، پێموانییە یارمەتیدانی عێراقییەكان بۆ پێكهێنانی حكومەتی نوێ پرسێكی گرنگ بێت بەلای نەتەوە یەكگرتووەكان یاخود یەكێتی ئەوروپاوە. لە راستیدا ناسەقامگیربوونی عێراقیش بەهۆی ئەم كێشانەوە دەڕژێتە بەرژەوەندی ركابەرە ئیقلیمییەكانی وەك ئێران و سووریاوە. گومانی تێدانییە، كە بێتوانایی لە پێكهێنانی حكومەتی نوێدا زەمینە خۆش دەكات بۆ ئەو لایەنە توندڕەوانەی لە هاوكێشەی عێراقەوە تێوەگلاون. كەواتە گرنگە ئەو كەسانەی كە پابەندن بە بیرۆكەی هێنانەدی عێراقێكی یەكگرتوو كە دیموكراسیەتی لیبراڵی پیادە بكات هەنگاو بۆ پێشەوە هەڵبگرن و بگەنە سازش كردن (كە سازشكردنیش كرۆك و جەوهەری سیاسەتە) و حكومەتێكی نوێ پێكبهێنن. ئەگەر حكومەتی نوێ سەركەوتوو نەبوو، ئەوا چارەسەرە دیموكراتیەكە بریتی دەبێت لە پێكهێنانی حكومەتێكی دیكە، ئەویش یان لە رێی گفتوگۆ و رێككەوتنی نێوان لایەنە عێراقییەكانەوە، یاخود لە رێی ئەنجامدانی هەڵبژاردنی نوێیەوە. ئەگەر بە راشكاوی بدوێم، ئەوا بەلەبەرچاوگرتنی ئەو بنبەست گەیشتنەی ئێستا روویدا، ئەوا ئەنجامدانی هەڵبژاردنی پەرلەمانی نوێ بە پێویست دەزانم. ئەگەر نەتوانرا لە داهاتوویەكی نزیكدا حكومەتی نوێ پێكبهێنرێت، ئەوا ئەنجامدانی هەڵبژاردنی نوێ هەنگاوێكی پێویستە بۆ شكاندنی ئەو بە بنبەست گەیشتنە)!

حكومەتی كاری رۆژانە و بۆشایی دەستووری
لایەنێكی دیكە كەوەك دەرهاویشتەیەكی دیكەی ئەم بارودۆخە ئاڵۆزە دەركەتووە، ئەویش دەسەڵاتی حكومەتی بەڕێوەبردنی كاری رۆژانەیە، دەسەڵاتی ئەم حكومەتە لەگەڵ ئەوەی دەسەڵاتێكی سنووردار دەبێت و توانای دەركردنی بڕیاری نابێت، لەحاڵەتی دواكەوتنی پرۆسەی پێكهێنانی حكومەتدا بۆشاییەك دروست دەكات یان ئەگەر پڕیشبكرێتەوە پێشێلكردنێكی دەستووری دێتە ئاراوە، سەبارەت بەم لایەنە پرۆفیسۆر گەنتەر بەمجۆرە تێڕوانینی خۆی بۆ ئەم راپۆرتە خستەڕوو: (تاوەكو حكومەتی نوێ پێكنەهێنرێت، ئەوا ئەركێكی دەستووریە كە حكومەتی پێشو بەردەوام بێت لەسەر بەڕێوەبردنی وڵاتەكە. بەدڵنیاییەوە، ئەو بە بنبەست گەیشتنەی ئێستا دووچاری عێراق بووە، شتێكی ئاسایی نییە بۆ هیچ دیموكراسیەتێكی سەركەوتوو. تاوەكو پرۆسەی پێكهێنانی حكومەتی نوێ درێژە بكێشێت، ئەوا بارودۆخەكە خراپتر دەبێت. لەگەڵ ئەوەشدا، نابێت ئەوەمان لەبیربچێت، كە بەدیلی نەبوونی حكومەتی كارڕایی (تصریف الاعمال) مالیكی بریتییە لە پشێوی و فەوزا، كە رەنگە ئەمەش سەربكێشێت بۆ خوێنڕێژی و دواتر بۆ سەرهەڵدانی دیكتاتۆریەت، كە هیچ یەكێك لەم بەدیلانەش لە بەرژەوەندی كورددا نین).

بەڵام پرۆفیسۆر ئامۆز حكومەتی ئێستای عێراق وەك قۆناغێكی ئینتیقالی تا پێكهێنانی حكومەتی نوێ سەیر دەكات و حكومەتی داهاتووی عێراقیش بەدیموكراتی وەسف ناكات و بەمجۆرە رای خۆی بۆئەم راپۆرتە خستەڕوو وتی: (ئەوە راستە كە ئامانجەكە لە ئێستادا تێپەڕاندنی حكومەتی ئنتیقالی یاخود حكومەتی «تصریف الاعمال»ە، بەڵام نابێت ئەوەمان لەبیر بچێت كە ئامانجە دوورەكە هێنانەدی حكومەتێكی دیموكراتی كارایە، ئەمەش ئەركێكی ئاڵۆزە لەبەر دوو هۆكار، یەكەمیان بریتییە لەو كێشە و ناكۆكی و ئاڵۆزیە ناوخۆییانەی لە عێراقدا بوونی هەیە لەنێوان پێكهاتە جیاوازەكانی وڵاتەكەدا، وەك كورد و شیعە و سوننەكان، كە ئەمانەش كێشەگەلێكی ناوخۆیی و مێژوویی كەڵەكەبوون، كە من تێیان دەگەم و رێز لەم جیاوازیانەش دەگرم. لە لایەكی دیكەوە رەنگە بەهۆی سەرقاڵبوونی بە كێشە و قەیرانە جۆراوجۆرەكانی دیكەوە كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی نەتوانێت وەك پێویست كات و كۆششی خۆی بۆ چارەسەركردنی و یەكلاكردنەوەی كێشەكانی عێراق تەرخان بكات، كە ئەمەش ئەوەندەی دیكە ئەركی عێراقییەكان زەحمەت دەكات).

بەڵام تێپەڕاندنی ئەم قۆناغە كارێكی ئاسان نییە و پێویستی بە قوربانیدان و سازشكردنی لایەنە عێراقییەكان هەیە و لەمبارەوە پرۆفیسۆر لوئەی بەحری وتی: (بێ قوربانیدان و بێ سازشكردن ناتوانرێت كێشەكان چارەسەربكرێن، نابێت لایەنەكان پێداگیری بكەن لەسەر بەدەستهێنانی لە 100% داواكارییەكانیان، ئەمە نامانگەیەنێتە هیچ ئەنجامێك، هەروەها دەبێت ئەوەمان لەبەرچاو بێت كە درێژەكێشانی ئەم دۆخە سەركەوتنە بۆ تیرۆریستان و بۆ رێكخراوی ئەلقاعیدە، لەبەر ئەوەی دەرفەتی ئەوەیان بۆ دروست دەبێت ئەجیندای خۆیان جێبەجێ بكەن. دووبارە تەئكید لەسەر سازشكردن دەكەمەوە، دەبێت لایەنەكان درك بەوە بكەن ناكرێت هەموویان بەشداری لە حكومەتدا بكەن، بەڵكو هەندێكیان دەبێت رۆڵی موعارەزە ببینن، ئەوەشمان لەبیرنەچێت زۆرجار موعارەزە رۆڵی گەورە دەبینێت لە داڕشتنی سیاسەتەكانی حكومەتدا، چونكە هەڵدەستێت بە راستكردنەوەی هەڵەكان و ئاماژەكردن بە لاوازییەكان).