پڕۆفیسۆر ویلیام سۆرن تۆێژەری باڵایە لە سەنتەری كاسۆلیك میدیا بۆ پرسی رۆژنامەوانی و لێكۆڵینەوە لەسەر میدیا و ئەو تەحەدییانە دەكات كە رۆژنامەنووسان و كەناڵەكانی میدیا لە سەر ئاستی جیهان لە كاتی رووماڵی كاری تیرۆریستاندا رووبەڕووی دەبنەوە. هەر سەبارەت بەو پرسە و چۆنیەتی سوودوەرگرتنی تیرۆریستان لە هەموو هۆیەكانی پەیوەندیكردنی هاوچەرخ، ئەم وتووێژەمان لەگەڵ ئەنجامدا و بەمجۆرە بۆچوونەكانی خۆی بۆ گوڵان خستەڕوو.

* ئەو بەرەوپێشچوونەی لە بواری هۆكارەكانی پەیوەندیكردندا بەدی هاتوون، لەلایەن تیرۆریستانەوە بەكارهێنراون و ئیستیغلال كراون و پەیوەندییەكی تەفاعولی لە نێوان تیرۆریستان و راگەیاندندا دروست بووە، بە چەشنێك رووماڵی هەواڵەكانیان دەكرێت كە خزمەت بە ئامانجەكانیان بكات، واتە زۆربەی ئەوانەی رووماڵی رووداوە تیرۆریستییەكان دەكەن، ئەوا ئامانجەكانی ئەوان جێبەجێ دەكەن، چۆن ئیستیغلالكردنی لایەنی رۆژنامەگەری بۆ كردەوە تیرۆریستییەكان لەلایەن گرووپە تیرۆریستییەكانەوە لێكدەدەیتەوە؟
- پێموایە ئەوان لەوە تێدەگەن كە بەلای راگەیاندنی رۆژئاواوە هەندێ كردەوەی ئەوان ناتوانن رووماڵ نەكەین، وەك سەربڕین و هەندێ كردەوەی دیكە كە سەرنجی راستەوخۆی راگەیاندنی هەواڵی رۆژئاوا رادەكێشن، دەبێت پرسیاری ئەوە بكەین ئایا ئەوان لەوە تێدەگەن كە كاردانەوەی ئەوانەی ئەمە دەبینن سلبیە یان ئیجابی، یاخود ئەمە بایەخی نییە بەلای ئەوانەوە. بەتایبەتی راگەیاندنی هەواڵی ئەمریكا ناتوانێت لەبەردەم ئەو جۆرە چیرۆكانەدا خۆی راگرێت. رەنگە هەوڵبدەن فلتەری بكەن و لایەنە هەستیارەكەی و ئەوەی دەبێتە سەركەوتن بۆ تیرۆریستان كەم بكەنەوە، بەڵام ناتوانن رووماڵی ناكەن. ئەوەش كێشەیەكە كە بە شێوەیەكی گشتی ژووری هەواڵ رووبەڕووی دەبێتەوە. ئێمە بەرگرییەكمان نەدۆزیوەتەوە لە دژی ئەم ئیستیغلالكردنە، بۆ نموونە، ئەگەر بگەڕێینەوە بۆ شەڕی ڤێتنام، رێگەیەكان نەبوو بۆ بەرگریكردن لە روودانی جەین فۆندا لە سایگۆن، كە زۆر بەناوبانگ بوو، رووداوەكانیش ئەوەندە زۆر بوون، كە نەدەكرا رووماڵ نەكرێن و نازناوی (هانۆی جەین)ی پێدرا، بەڵام پڕۆپاگەندەیەكی زۆر سەركەوتووی ڤێتنامییەكان بوو، هەمان شت لە ئێستادا لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست روودەدات، كە دەتواندرێت راگەیاندنی ئەمریكی بە ئاسانی ئیستیغلال بكرێت بەهۆی هەمان جۆری رووداو و بەتایبەتی هەمان جۆری وێنەوە.
* لەم ساتەوەختەدا تیرۆریستان توانیویانە راگەیاندنی تەقلیدیی تەلەفزیۆن و رادیۆ و رۆژنامەكان بگۆڕن بۆ پڕۆپاگەندە، بۆ نموونە دەزگاكانی راگەیاندن و پەیوەندیكردن لە ململانێدان لەسەر رووماڵكردنی كردەوەكانی داعش لەم بەشەی جیهاندا، لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا، هەروەها لینكی شۆكەیسی خۆیان بڵاو دەكەنەوە بۆ ترساندنی خەڵك، وەك سەربڕینی رۆژنامەنووسان، ئایا پێتوا نییە ئەو جۆرە راگەیاندنە خزمەتی ئامانجەكانی ئەوان دەكات؟
- وەسفكردنیان بە تیرۆریست بەس نییە و پێموا نییە ژورێكی هەواڵ لە ئەمریكا بدۆزیتەوە كە باوەڕی وابێت پێویستە موقاتەعەی رووماڵكردنی كردەوەكانی تیرۆریستان بكەن، بەڵكو لەبری ئەوە هەوڵ دەدەن چوارچێوەیەكی بدەنێ و لە سیاقێكدا دایبنێن، یاخود وا باسی بكەن كە ئەمە لەلایەن تیرۆریستانەوەیە و لێی گەڕێن ئاوا بڕوات، ناكرێت خۆمان لە رووماڵكردنی هەواڵەكان لابدەین. لێرە رووماڵێكی كەمی مێژووی داعش كراوە و پێموا نییە شارەزامان هەبێت لێرە بۆ ئەوەی لە ژووی هەواڵەكاندا رووماڵی دروستی بۆ بكەن، بۆیە تۆڕەكانی هەواڵ كارێكی باشیان نەكردووە بۆ رووماڵكردنی كردەوەكانی تیرۆریستان. پێموایە زۆربەی خەڵك نازانن جیاوازی نێوان «ISIS و ISIL» چییە، كە ئەوە مایەی بایەخ پێدانە، بەلای منەوە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بۆ زۆرێك لە ژوورەكانی هەواڵ تەمومژێكی گەورەیە و نازانن كەلتوورەكە جیاوازە، لەبەر ئەوە تێناگەن لەوەی كە بەڕاستی لەوێدا روودەدات. ئەمەش وا دەكات ژمارەیەكی زیاتری تیرۆریستان راگەیاندنی ئەمریكا بۆ پڕوپاگەندی خۆیان بەكاربهێنن.
* تیرۆریستانی دەوڵەتی ئیسلامی داعش نەیانهێشتووە كە جیهانی ئازاد سوود لە بەرەوپێشچوونی تەكنەلۆژیای نوێ وەربگرێت بۆ رووبەڕووبوونەوەی تیرۆریزم، ئەویش بەوەی رێگە نادەن رۆژنامەنووسان رووماڵی رووداوەكانی ناوچەكانی ژێر كۆنتڕۆڵی ئەوان بكەن و تەنها (VICE NWES)یان هەیە و ئەویش بە مەرجی ئەوەی هیچ شتێك لە دژی ئەوان بڵاو نەكەنەوە، چۆن دەكرێت ئەمەیان لە كۆنتڕۆڵ دەربچێت؟
- یەكێك لەو شتانەی ئەوان تێیدەگەن ئەوەیە دەزانن بڕیاری بڵاوكردنەوەی هەواڵ لە رۆژنامەگەری ئەمریكیدا چۆن دەردەچێت، دەزانن زیندانیكردنی ئەمریكییەك لە دەرەوە، هەواڵێكە و ئەوان رووماڵی دەكەن. دووبارە لەم سیاقە سەیرەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست - سەیرە بەلای زۆربەی ئەمریكییەكانەوە- نازانن چۆن مامەڵەی لەگەڵدا بكەن، لەسەرەتادا ترسێكی زۆر هەبوو كە ئەلجەزیرە دەبێتە كێشەك بۆ رۆژنامەنووسە ئەمریكییەكان، بەڵام رەنگە ئەلجەزیرە لە بارودۆخی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا بووبێتە سەرچاوەیەكی خاوەن زۆرترین میسداقیەت بۆ رۆژنامەنووسە ئەمریكییەكان، لەبەر ئەوەی ئەوان لە ئەلجەزیرەدا كار دەكەن لە داینامیكیەتی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست تێدەگەن، كە زۆر ئاڵۆزە، ئەمریكییەكان لەوەدا كارامە نین، نایزانن و لێی تێناگەن، لەبەر ئەوە بە ئاسانی كێش دەكرێن بۆ رووماڵكردنێك كە یەكسانە بە پڕوپاگەندە.
* لە بەرەوپێشچوونی تەكنەلۆژیا تەنها رووماڵكردنی رووداوەكان نییە، بەڵكو چەندین لایەنی دیكەی هەیە، وەك ڤیدیۆ كلیپ و تۆماری دەنگی، وەك ئەوەی سەرۆكی رێكخراوی ئەلقاعیدە ئەم كارەی دەكرد و ئێستاش ئەبوبەكر ئەلبەغدادی ئەم كارە دەكات، پرسیارەكە ئەوەیە تا چ راددەیەك ئەوە كاریگەری نەرێنی هەبووە؟
- پرسی تەكنەلۆژیا پرسێكی نوێ نییە، ئایەتوڵا خومەینی رادیۆ و كاسێتی دەنگی بەكارهێنا بۆ هاندانی پشتیوانەكانی كاتێك لە مەنفا بوو لە پاریس، قەناعەتی وابوو كە هیچ پەیوەندیەكی نییە لەگەڵ خەڵكەكەیدا لە ناو ئێران، بۆیە بەردەوام لە رێی كاسێتی دەنگیەوە قسەی لەگەڵ دەكردن، لەبەر ئەوە ئەمە شتێكە كە حكومەت خاوە لەوەی هاوتەریب لەگەڵیدا هەنگاو هەڵبگرێت، بەتایبەتی كە لە كەلتوورەكە تێناگەن.
* ئایا ئەم بەكارهێنانە تا چ راددەیەك مەترسی بۆ سەر لیبراڵ دیموكراسی لە كۆمەڵگەكانی رۆژئاوادا هەیە؟
- كۆمەڵگە لیبراڵ دیموكراتەكان گرنگییەكی زۆر بە لێبووردەیی و ئازادی رادەربڕین دەدەن كە دەكرێت ئیستیغلال بكرێت، بەڵام ئەوە كێشەیەكە ئێمە پێمان باشترە لەگەڵیدا بژین، ئێمە پێمان باشترە ئازادیی رادەربڕین و لێبووردەییمان هەبێت، نەك حكومەتێكی سەركوتكار.
* ئایا ناكرێت رێگری لەو ئیستیغلالكردنە بكرێت؟
- تەنها ئەو كاتەی كە ئەو موحەڕیر و رۆژنامەنووسانەت هەبێت كە بە تەواوەتی لەوە تێبگەن كە روودەدات و بەرپەرچی بدەنەوە، یاخود بڵێن ئێمە رەتیدەكەینەوە كە ئەمە وەربگرین، لەبەر ئەوەی پێمانوایە پڕوپاگەندەیە، ئەوە تەنها رێگەیە كە بتواندرێت ئازادیی رادەبڕین بپارێزرێت، موحەڕیرەكان ئازادیی رادەبڕین بەكار دەهێنن بۆ ئەوەی رێگەیان نەدەن بگەنە لاپەڕەكانی ئەوان، یاخود سایتەكانیان. كێشەكە بۆ ئەو كەسانە دەگەڕێتەوە كە سەرودەریان لەگەڵ هەواڵدا هەیە، بۆ نموونە بۆ شەڕەكەی عێراق، كاتێك هەندێ لە تۆڕەكانی تەلەفزیۆن چاوپێكەوتنیان لەگەڵ ئەوانەی بەغدادا دەكرد، خەڵكی دەیانوت چۆن ئەو كارە دەكەن، ئێمە لە شەڕداین لەگەڵیاندا؟ وەڵامەكە ئەوە بوو كە ئێمە دەبێت هەواڵ كۆبكەینەوە، ئەوانیش بەشێكن لێی، بەڵام پێموایە زۆر زەحمەتە لە كۆمەڵگەیەكی ئازاد و كراوەدا بە رۆژنامەنووسێك بڵێیت نابێت قسە لەگەڵ ئەو كەس و لایەنەدا بكەیت، یان نابێت ناوەڕۆكی هەواڵیان رووماڵ بكەیت. تەنها مەگەر لە دۆخی شەڕدا كە حكومەت پێیان بڵێت دەبێت خۆتان لە رووماڵكردنی ئەوانە لابدەن، لەبەر ئەوەی كاریگەری لەسەر ئاسایشی وڵات دەبێت.
* ئەی دەربارەی ئەو كارە دڵڕەقانەی كە دەوڵەتی ئیسلامی ئەنجامی دەدەن، وەك سەربڕینی رۆژنامەنووسە ئەمریكییەكان، ئایا رای گشتی ئەمریكا چۆن لێی دەڕوانێت و چۆن ئەم كارە لە ئیسلام جیابكەینەوە؟
- بەلای منەوە رای گشتی ئەمریكا پێیوایە ئەوە كارێكی مەترسیدارە و ئەوانە كەسانێكن كە تینووی خۆێنن، كێشەكە ئەوەیە رای گشتی پێیوابێت ئەمە تەنها بۆ ئەندامانی داعش راست نییە، بەڵكو بۆ هەموو ئەوانەش راستە كە لە نێو ئیسلامدان، كە ئەمەش رەوا نییە، بەڵام روودەدات. جیاكردنەوەی ئەو تاوانانە لە ئیسلام، بەوە دەبێت كە سەركردەكانی ئیسلام لێرە (لە ئەمریكا) و لە ئەوروپا و شوێنەكانی دیكەی جیهان لێدوانێك بدەن و ئاماژە بەوە بكەن كە ئەوانە گرووپێكی بچووكی ناو ئیسلامن و بە شێوەیەكی گشتی نوێنەرایەتی ئیسلام ناكەن. من دۆستێكم هەیە لێرە لە بەشەكەمان، مارك هێد، كە تیولۆجیستە و ئیسلامە و كاتێك لەگەڵیدا باسی دەكەم، دەڵێت: بەلای منەوە ئیسلام ئایینی ئاشتییە، لە وەڵامدا پێی دەڵێم: ئەمە بیركردنەوەی تۆیە، ئەی چ تەعلیقێكت هەیە لەسەر ئەوەی تیرۆریستان دەیكەن، وەڵامەكەی ئەوەیە: ئەوان كەڵكی خراپ لە ئایین وەردەگرن. پێموایە مەسەلەكە پێویستی بە كەسانی وەك ئەو هاوڕێیەی منە بۆ ئەوەی قسە بكەن و بڵێن: تیرۆریستان نوێنەرایەتی بیروباوەڕی ئیسلامی، یان كەلتووری ئیسلامی ناكەن، بەو شێوەیە دەتوانن بەرپەرچی ئەو ناوبانگە خراپە بدەنەوە كە بەسەر هەموو كەسێك لە ناو ئیسلامدا دەیسەپێنن.