پڕۆفیسۆر رۆبەرت رابیل تۆێژەرە لە ئامۆژگای واشنتۆن بۆ دیراساتی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و بەڕێوەبەری خوێندنی باڵایە بۆ دیراساتی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست لە زانكۆی فلۆریدا ئەتلەنتیك و تایبەتمەندە لەسەر بوارە جیاجیاكانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، وەك كێشەی عەرەب - ئیسرائیل، ئیسلامی رادیكاڵ، حزبوڵا و تیرۆریزم و عێراق، بۆ قسەكردن لەسەر ئەو هاوپەیمانییە نێودەوڵەتییەی بۆ شەڕی تیرۆریستانی داعش هاتۆتەئاراوە، ئەم وتووێژەمان لەگەڵ ساز كرد و بەمجۆرە وەڵامی پرسیارەكانی گوڵانی دایەوە.

* لە شەڕی داعشدا دەركەوت كە ئەم شەڕە جیاوازە لە شەڕی ئەلقاعیدە، لەبەر ئەوەی داعش تەكنیك و شێوازی نوێ بۆ ترساندن و تۆقاندنی خەڵك بەكار دەهێنێت، پرسیارەكە ئەوەیە چۆن هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دەتوانێت بەسەر ئەم تەكنیك و تاكتیكە نوێیەدا زاڵ بێت؟
-ئەمریكا هاوپەیمانێتی لەگەڵ ئێوەدا، واتە كورد و هەرێمی كوردستان لە باكووری عێراق و هەروەها حكومەتی عێراقی و وڵاتانی عەرەبی هەیە. ئەوەی ئێستا روودەدات بریتییە لە لاوازكردنی داعش، نەك لە ناوبردنی، كە ئومێدی ئێمە ئەوەیە هەرچی زووترە داعش تێكبشكێنرێت. هەر لەبەر ئەوەشە كە ئەمریكا و هاوپەیمانێتی عەرەبی كاریان كردووە و لە هەندێ شویندا پێشڕەوی ئەوانیان راگرتووە، ئێستاش دەستێوەردان دەكەن و من هیوادارم ئەمریكا و هاوپەیمانێتی عەرەبی بۆردومانیان بكەن لە هەر شوێنێك بن. من دەزانم ئەمە قورسە و هیچ وەهمێكم نییە لەم بارەیەوە، بۆیە ئومێد دەكەم خەڵكی ناوچەكە پێكەوە شەڕی ئەم شێرپەنجە مەترسیدارە بكەن.
* ئەو سوپایەی رۆڵێكی كارا دەبینێت لەسەر زەوی لە بواری شەڕكردن لە دژی داعش، بریتییە لە هێزەكانی پێشمەرگە، تا چ راددەیەك هەرێمی كوردستانی عێراق رۆڵێكی بنەڕەتی دەبینێت لە شەڕی دژ بە داعش؟ ئایا تا چەند پێویستە هاوپەیمانی دژ بە تیرۆر لە رووی هەواڵگری و هاوكاری ئابوورییەوە، نەك تەنها بە پێدانی چەك هاوكاریی پێشمەرگە بكات؟
- ئەوەی ئاگادارم ئەوەیە ئێستا راوێژكاری سەربازی لە كوردستان هەن، رەنگە سەد راوێژكاری ئەمریكی لە كوردستاندا هەبن، هەروەها ئەمریكا كەلوپەل بۆ كوردستان رەوانە دەكات، من وتەبێژی حكومەتی ئەمریكا نیم و بە ناوی حكومەتەوە قسە ناكەم، بەڵام دەزانم هاوكارییەكی زۆر لە ئەمریكاوە بەرەو هەرێمی كوردستان و ناوچەكانی دیكە چووە. مەسەلەكە ئەوەیە پێویستە خەڵكی زیاتری بەشدار بن لەسەر ئەرزی واقیع، من دەڵێم: دەبێت پشتیوانی ئێزدییەكانیش بكرێت، بە چەشنێك هەموو ئێزیدییەك بچێتە شەڕەكەوە بۆ گەڕاندنەوەی ماڵ و حاڵی خۆیان، هەروەها هەموو مەسیحییەك و هەموو كورد و هەموو عێراقییەك كە ماڵ و حاڵی خۆیان لە دەست داوە. من ئومێدی ئەوە دەكەم هاوپەیمانێتی زیاتر بكرێت و هێزی عەرەبی بە سوپایەكی دیاریكراو بەشداری بكەن، نەك تەنها لە ئاسمانەوە، بەڵكو بەشداری بكەن لە هەندێ ناوچەی دیاریكراودا، وەك هێزی تایبەت، بە دڵنیایەوە ئەردەنی بن، یان سعودی، یاخود عێراقی پێویستە بچنە ئەو شوێنانەی داعش داگیری كردوون و هێرش بكەنە سەریان.
* لەم رۆژانەی دواییدا بینیمان كە داعش هێرشی كردە سەر كۆبانێ و ئەمەش ترس و دڵەڕاوكێی خستە نێو خەڵكانی مەدەنی و كوردەكانی ئەو ناوچەیە، ئەمە لە كاتێكدا كوردەكان بە گشتی دژ بە تیرۆرن، ئایا چاوەڕوان دەكرێت، لە كاتێكدا كورد هاوپەیمانی دژ بە تیرۆرن لە هەنگاوەكانیاندا بۆ بەرەنگاربوونەوەی داعش، كارەساتی دیكەیان بەسەردا بێت؟
- رەنگە ئێوە لای خۆتانەوە وای بەدی بكەن كە ئەمریكا بە سستی هەنگاو هەڵدەگرێت، بەڵام لێرە لە ئەمریكا وا لە مەسەلەكە دەڕوانرێت كە ئەمریكا بە خێرایی هەنگاو دەنێت، كەواتە ئەمە دەوەستێتەسەر ئەوەی لە چ گۆشەنیگایەكەوە سەیری بارودۆخەكە دەكەیت. بۆیە رەنگە لای ئێوە سست و خاو دەربكەوێت، بەڵام لێرە پێشوەختە لێكۆڵینەوە دەكرێت و تاوتوێ دەكرێت، بۆ ئەوەی ئامانجی كاریگەر دەستنیشان بكرێت، تا بپێكرێت، ئیدی لە سووریا بێت، یان لە عێراق. ئەوەی پەیوەندی بە (كۆبانێ)یەوە (عین العرب) هەبێت، ئەوا من دڵگرانم و ئەوە تراژیدیایە و ئومێد دەكەم ئەمریكا –هەروەك چۆن گورزی وەشاندووە- لەمەودواش گورز بوەشێنێت بۆ راگرتنی هێرشەكانیان، كوردەكانیش كە جەنگاوەری زۆر باشن، رووبەڕوویان ببنەوە، بۆ ئەوەی كوردی زیاتر روونەكاتە توركیا.
* كۆدەنگی هەیە لە نێو ئەندامانی هاوپەیمانی دژ بە داعش بۆ لێدانی ئەم رێكخراوە، بەڵام بەرژەوەندی و بۆچوونی جیاوازیش هەیە لە بڕیارداندا بۆ گورزوەشاندن لە داعش لە ناو خاكی سووریادا، ئایا چۆن ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا دەتوانێت بەسەر ئەم جیاوازییەدا زاڵ بێت؟
-ئەمریكا دەتوانێت بۆ كۆكردنەوەی لایەنەكان هاوكار بێت، بەڵام ئەمریكا ناتوانێت هەموو سوورییەكان پێكەوە كۆبكاتەوە و ئەوەیان بۆ دیاری بكات كە چ بڕیارێك لەبارەی ئایندەی خۆیانەوە دەدەن. ئەمریكا گورزی لە شوێنی زۆر گرنگ وەشاندووە-گرنگ بەلای داعشەوە-. سوپای سووریای ئازاد پشتیوانی دەكات و ئیسلامییەكانی دیكە خۆشحاڵ نین پێی، بەرەی ئەلنوسرە، تەنانەت ئەوانەی سەر بە ئەلقاعیدەش بوون كە شەڕیان لە دژی دەوڵەتی ئیسلامی دەكرد، ئێستا دژی ئەمریكان، واتە ئەوانەی لە دژی داعش بوون، ئێستا لە دژی ئەمریكا دەوەستنەوە، كەواتە من دەزانم جیاوازی هەیە، بەڵام ئەمریكا بایەخ بەم جیاوازییە نادات، چونكە دوژمنێك هەیە، كە دوژمنی سووریایە و دوژمنی عێراق و ناوچەكەیە و ئەویش لە دژیان دەوەستێتەوە، بەڵام بە تەنها ئەم كارە ناكات، بەڵكو لەگەڵ پێنج دەوڵەتی عەرەبیدا ئەم كارە دەكات. ئەوەی من نیگەران دەكات و ئەوەی سەرجەم كاراكتەرەكانی لە سووریا نیگەران دەكات، ئەوەیە ئایا ئاكامەكانی لێدانی داعش لەلایەن ئەمریكاوە بۆ سەر گرووپەكانی سووریا چییە؟ بۆ نموونە هەندێ كەس دەڵێن: ئەوان هاوكاری رژێمەكە دەكەن، هەندێكی دیكە دەڵێن: نەخێر ئەوان هاوكاری رژێمەكە ناكەن و هاوكاری كەسانی دیكە دەكەن، هەندێ كەسی دیكە دەڵێن: كە سوپای سووریای ئازاد زۆر لاوازە و ئەو كاتەی ئەم سوپایە بەهێز دەبێت، ئەوا زۆر درەنگ دەبێت. كەواتە بۆچوونی جیاوازن هەن. بەڵام ئامانجە سەرەكییەكە لاوازكردنی داعشە، بە ئومێدی ئەوەی لە ئایندەیەكی نزیكدا تێكبشكێندرێت. هەروەك وتم ئەمریكا دەتوانێت هاوكار بێت، بەڵام دەبێت سوورییەكان خۆیان پێكەوە كۆ ببنەوە. من نازانم ئەمە چۆن چارەسەر دەكرێت، لە رێی سەربازییەوە، چونكە عەلەوییەكان، مەسیحییەكان سوننەكان، شیعەكان و كوردەكان لەوێ دەبن، من ئومێد دەكەم سووریاش وەك عێراق سیستمێكی سیاسیی فیدڕاڵی پیادە بكات، كە عەلەوییەكان ئەندازەیەك لە خۆبەڕێوبەری (ئۆتۆنۆمی)یان هەبێت و سوننەكانیش و كوردەكانیش ئۆتۆنۆمییەكی دیاریكراویان هەبێت و حكومەتێكی مەركەزی هەبێت و هەموویان كۆبكاتەوە. راستە لە شەڕی سووریادا ئەمریكا گورز لە داعش دەدات، بەڵام جگە لە سوورییەكان رێگەچارەیەكی دیكە نییە بۆ چارەسەركردنی، دەبێت ئەوان پێكەوە كۆببنەوە. ئێوە دەزانن چی لە عێراقدا روویدا، من ئاشنایەتیم هەیە بە دۆخی عێراق، راستە ئەمریكا لە عێراقدا هەبوو، بەڵام رێككەوتنێك لە نێوان شیعە و سوننە و كورددا هەبوو، راستە كار لەسەر ئەو رێككەوتنە نەكرا، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا رێككەوتنێك هەبوو بۆ ئەوەی پیادە بكرێت و جێبەجێ بكرێت، كەچی لە سووریا رێگایەك نییە بۆ ئەوەی بیگرنەبەر، من دەمەوێ خەڵكی سووریا ئاسودە بن لەو شوێنەی لێی دەژین، كەواتە دەبێت بە راستی باس لە سیستمێكی سیاسیی نوێ بكەن كە كەمینە جیاوازەكان وەك سووری بمێننەوە، بەڵام ئاستێك لە ئۆتۆنۆمییان هەبێت، ئەمەش دەبێت بە كۆبوونەوەی سوورییەكان خۆیان بێت. شتێكی دیكە هەیە لە ناوچەكەدا دەمەوێت باسی بكەم، ئەویش ئێران و سعودیەیە، كە پێم خۆشە رێككەوتنێك لە نێوان ئێران و سعودیەدا بەدی بێت، بەتایبەتی لەبارەی سووریاوە، ئەمەمان لە سووریا بەدی كرد، بێ رێككەوتنی سعودیە و ئێران ئەو حكومەتەی بەم دواییە لە لوبنان پێك نەدەهێنرا. كەواتە ئەمریكا هەیە، هەروەها وڵاتە ئیقلیمییەكان هەیە، بەتایبەتی توركیا و سعودیە، هەروەها ئێرانیش، پێویستە جۆرێك لە تێگەیشتن هەبێت لە نێوانیاندا، لە كۆتاییشدا خودی سوورییەكان خۆیان دەبێت بڕیار بدەن، كەواتە كاتێك باس لە ئەمریكا دەكەین، ئەوا ئەمریكا ئامانجێكی هەیە، ئەویش بریتییە لە لاوازكردن و تێكشكاندنی داعش كە هەڕەشەیە بۆ سەر ناوچەكە و بۆ سەر تەواوی شارستانییەت. كەواتە بەڵێ ئەمریكا دەتوانێت هاوكار بێت، بەڵام ئەمریكا ناتوانێت ئەم كارە لە بری سوورییەكان بكات.
* توركیا وەك دەوڵەتێكی گرنگ لە نێو ناتۆ و لە جیهانی ئیسلامیدا تەنانەت دوای رزگاركردنی بارمتەكانیشی نایەوێت بەشدار بێت لە هاوپەیمانێتی دژ بە دەوڵەتی ئیسلامی و سەرچاوەكانیش باس لەوە دەكەن، توركیا گفتوگۆی كردووە بۆ رزگاركردنیان و دەوڵەتی ئیسلامیش دەڵێت: گفتوگۆمان لەگەڵ توركیادا هەبووە، ئایا بەشدارینەكردنی توركیا لە شەڕی دژی داعش مەترسیدار نییە؟
- ئەگەرچی توركیا رۆڵێكی راستەوخۆ ناگێڕێت، بەڵام ئێستا بنكەی ئەنجەرلیك بەكار دەهێنرێت، هەندێ كەس ئەمە رەتدەكەنەوە و هەندێ كەسیش پشتڕاستی دەكەنەوە، بەڵام بە گوێرەی ئەوەی خوێندوومەتەوە و بەپێی هەندێ سەرچاوەی موتەوازیعی خۆم، توركیا رێی داوە بە هاوپەیمانێتییەكە كە هەندێ بنكە بەكار بهێنرێت. كەواتە توركیا هەندێ رۆڵ دەبینێت، بەڵام لە پشت پەردەوەیە، بەڵام ئایا خوازیاری ئەوەین توركیا رۆڵێكی چالاكتری هەبێت، بە دڵنیاییەوە خوازیاری ئەوەین توركیا رۆڵێكی چالاكتری هەبێت، بە تایبەتی لەوەی پەیوەندی بە كوردەوە هەبێت لە ئێستادا، پێموایە ئەوەی لە كۆبانێ (عین العرب)دا روو دەدات، جێی بایەخێكی زۆرە بۆ كورد كە وایان لێدەكات بجووڵێن و رۆڵێكی چالاكتر ببینن، واتە چیتر ئەوە نەما دابنیشن و بڵێن نازانین چی بكەین، چونكە كورد رووبەڕووی هەڕەشەیەكی زۆ مەترسیدار بووەتەوە لە سەر سنوورەكانی كە دەبێت مامەڵەی لەگەڵدا بكات، بۆیە تاوەكو زووتر بكەونە خۆیان و رۆڵێكی چالاكتر ببینن، بۆ خۆیان و بۆ ناوچەكەش باشترە.
* سعودیە وەك یەكێك لە گرنگترین هاوپەیمانەكانی ئەمریكا لە ناوچەكەدا بەڵێنی داوە بە مەشق پێكردنی موعارەزەی سووریا، لە لایەكی دیكەوە ئێرانیش كە دەستڕۆیشتوویەكی زۆری هەیە لە سووریادا دژی لێدانی دەوڵەتی ئیسلامییە، ئەگەر هاتوو ببێتە هۆی رووخاندنی رژێمەكەی بەشار ئەسەد، پرسیارەكە ئەوەیە: ئایا ئەم جیاوازییە نابێتەهۆی شكست پێهێنانی هەوڵەكانی لە ناوبردنی داعش؟
- با ئەوەمان لە بیرنەچێت، كە ئێستا ئێران هاوكاری حكومەتی عێراق دەكات و ناو بە ناویش هاوكاری كوردەكانی كردووە بە درێژایی مێژوو، كەواتە ئێران رۆڵێكی ناڕاستەخۆ دەبینێت لە رووبەڕووبوونەوەی داعش. ئەوەی پەیوەندی بە رەوشی سووریاوە هەبێت، ئەوا دۆخەكە زۆر ئاڵۆزترە، كە رژێمەكە لە كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی دابڕاوە. كەواتە رۆڵی ئێران چی دەبێت، رۆحانی سەرۆكی ئێران ئاماژەی بەوە كرد كە ئەو لەبەر ئەوە دژی هەڵمەتەكەیە، چونكە دەیویست هەڵمەتەكە لە دژی داعش سووریاش بگرێتەوە، ئەویش بەهۆی ئەوەی ئێستا لە سووریا روودەدات، چونكە پێیوایە ئەوەی لە سووریادا روودەدات، دەبێت پەیوەندی بە حكومەتی سووریاوە هەبێت، ئەمە تێڕوانینی ئەوانە، كەواتە مەسەلەكە ئەوە نییە ئەوان دژی ئەو كارە بن كە ئەمریكا و دەوڵەتە عەرەبییەكان دەیكەن، بەڵكو دژی داعشن، با ئەوەشمان لەبیر نەچێت، كە ئێران بۆ ماوەیەكی باش پشتیوانی حكومەتی عێراق و هەروەها میلیشای شیعەی كردووە، بەپێی سەرچاوەكانی من ئەوان شەڕێكی زۆریان لە دژی داعش كردووە، زۆر زیاتر لەوەی حكومەتی عێراقی كردی، كەواتە ناتوانین بڵێین ئێران رۆڵی نییە، بەڵام ئەم رۆڵەی لە سووریادا دەگۆڕێت، ئەمەش زیاتر لە رەهەندێكی هەیە، رەهەندی ژیۆستراتیژی و رەهەندێكی تایەفەگەری، رەهەندی تایەفەگەریش ئەوەیە ئێران لەگەڵ شیعە و عەلەوی و كەمینەی سووریایە، هەروەها ئێران لەگەڵ رژێمی سووریادایە. كەواتە كردنی ئێران بە بەشێك لە هاوپەیمانێتیەكە شمشێرێكی دوو دەمە، لەلایەكەوە بۆی هەیە ئەمریكا عەرەبە هاوپەیمانەكانی لە دەست بدات، لەلایەكی دیكەوە بۆی هەیە ببێتە هۆی زیاتربوونی رەوتی تایەفەگەری، هەر لەبەر ئەمەش كە رەنگە باشتر بێت، ئێران رۆڵێكی ناڕاستەوخۆی هەبێت، بە چەشنی ئەوەی ئەنجامی داوە لە رابردوودا و ئەوەی ئێستادا لە عێراقدا ئەنجامی دەدات.