هەمیشە و بە درێژایی مێژوو، ئاشتی چەمكێكی پیرۆز و دژبەری شەڕ بووە و، دەكرێ وەك یەكێ لە بەها پیرۆزەكانی مرۆڤایەتییش سەیر بكرێت، بێگومان لێبووردەیی و پێكەوەژیان و ئاشتیی كۆمەڵایەتییش لە بنەماكانی سەقامگیری و ئاسوودەیی مرۆڤن، بەڵام میدیاكان تا چەند لە بەردەم ئەو پرسە هەستیار و گرنگەدا بەرپرسیارانە كاریان كردووە؟ چۆن دەكرێت راگەیاندن بە شێوەیەكی ئاراستە بكرێت، كە هۆكارێك بێت بۆ برەودان بە ئاشتەوایی كۆمەڵایەتی و ئامرازێك بێت بۆ چارەسەركردنی كێشەكانی كۆمەڵگە؟ بەشداربووانی ئەم راپۆرتەی گوڵان وەڵامی ئەو پرسیارانە دەدەنەوە.
گوڵان: كۆمەڵایەتی

سەرەتا ناسك سەعید بەرپرسی راگەیاندنی یەكێتی ئافرەتانی كوردستان، باسی ئەوە دەكات كە «ئامرازەكانی راگەیاندن بزوێنەری سەرەكیین لە گۆڕین و ئاراستەكردنی هزرو بۆچوونی تاكی كۆمەڵگە، هەر بۆیە زۆر پێویستە لە چوارچێوەی كاركردێكی ورد و گرنگ لەسەر دروستبوونی هۆشیاری و پێشخستنی تێگەیشتنە گشتییەكان لەسەر بنەمای پاراستنی بەرژەوەندییە باڵاكانی كۆمەڵگە كاربكەن. « هاوكات دەڵێت: «ناوەرۆكی ئەو پەیامە جۆراوجۆرانەی راگەیاندنەكان لە رێگەی بەرنامە، هەواڵ، یان بەرنامەی رۆشنبیری و تەنانەت كاتبەسەربردنیشەوە دەیگەیێننە جەماوەر و وەرگرەكانیان، دەبینین بوونەتە بەشێك لە واقیع و راستیی ژیان و رۆژانە لەگەڵ ئەو بابەتانە بەریەككەوتنی ناڕاستەوخۆیان بۆ دروست دەبێت و، كاریگەری لەسەر تاك دروست دەكات، ئەمەش ئەو خاڵەیە كە پێمان دەڵێت راگەیاندن دەتوانێت ئاشتەوایی كۆمەڵایەتی بەرەو باشی یان خراپی بەرێت».
ناسك سەعید رایوایە: «راگەیاندن و هۆكارەكانی، ئەو دەروازەیەن كە جەماوەر لەوێوە دامەزراوە كۆمەڵایەتییەكانی ناوخۆ و جیەانیشی تێدا دەبینن، بەمەش ئەو ئامرازانە، یان ئەو میكانیزمانە سیفەتی بونیادی سەرخان وەردەگرن لە كاریگەرییان لەسەر هۆشاریی تاك و تێڕوانینی تاك بۆ رووداوە سیاسی و رۆشنبیری و كۆمەڵایەتییەكان، چونكە ئامرازەكانی راگەیاندن بابەتە گرنگەكان هەڵدەبژێرن، بەتایبەت ئەو بابەتانەی لای خەڵك بە هەند وەردەگیرێن، پاشان هەر ئەو ئامرازانە دەرەنجامەكان و شێوازی چارەسەرەكەیشی دەخەنەڕوو، كەواتە دەزگایەكی راگەیاندن بە تەنیا كار ناكاتە سەر بیركردنەوەی جەماوەرەكەی، بەڵكو كاریگەری بۆ سەر ئاكار و رەفتاریشی دەبێت، هۆكارەكەیشی ئەوەیە، ئەو ناوەڕۆكەی ئەو ئامرازانە دەیخەنەڕوو، لای جەماوەر دەبێتە بابەتی گفتوگۆ، واتە هەر ئەو ناوەڕۆكە بە قووڵایی ناخی هاووڵاتیدا شۆڕ دەبێتەوە، ئەویش لە رێگەی هەموو ئەو شتانەی ئامرازەكانی راگەیاندن دەیانورووژێنن». هەر لەو بارەیەوە زیاتر گوتی: «میكانیزم و ئامرازە نوێیەكانی راگەیاندنی كۆمەڵایەتی رۆڵی گرنگ دەبینن لە خێراكردنی بڵاوكردنەوەی بیرو بۆچوون و زانیارییەكان. بۆ ئەوەی راگەیاندنی كوردی ئەو رۆڵە باڵایە ببینێت، دەبێت زیاتر لەم رووەوە پێداگری بكات و، تەركیز بخاتە سەر پاراستنی پەیوەندی و ئاشتەوایی كۆمەڵایەتی، چونكە كۆمەڵگەی كوردی زیاتر لەهەموو پەیوەندییەكانی دیكە بایەخی بە ئاشتەوایی كۆمەڵایەتی داوە و، لە لاوازبوون و شكستپێەێنانی پەیوەندییە كۆمەڵایەتییەكان رێگری كردووە «.
راگەیاندنكار چۆمان هیوا، سەبارەت بە هەمان پرس دەڵێت: «ئاشتەوایی كۆمەڵایەتی ئامرازێكی هەرە سەرەكییە بۆ بونیادنانی كۆمەڵگەیەكی پێشكەوتوو، ئەو دۆخە ناهەموارەی كەوا ئێستا دونیای پێدا تێپەڕ دەبێت، جۆرێك لە پەرتەوازەی و جۆرێك لە ناسەقامگیری تێدا بەدی دەكرێت، بێگومان دەزگاكانی راگەیاندن دەتوانم بڵێم رۆڵی بەرچاویان هەم لە تێكدان و هەم لە ئاشتەوایی هەبووە، بەداخەوە لە ئێستادا لە كوردستان خەڵك روویداوەتە ماس میدیا، بەم هۆیەشەوە پشێوییەكی گەورە بەدی دەكرێت، دیارە دابەشكارە ئایدیۆلۆژییەكان و لایەنە سیاسییەكان هۆكاری سەرەكین بۆ ئەو پەرتەوازبوون و دابەشكارییە، لەگەڵ ئەوەشدا زۆر پێویستە میدیا ئیتیكی رۆژنامەوانی لەبەرچاو بگرێت، ئەویش بە لەبەرچاوگرتنی دۆخی سیاسی و كۆمەڵایەتی و بونیادی كۆمەڵگەی كوردی. « گوتیشی: «لە ماوەی رابردوودا میدیای كوردی رۆڵێكی نەرێنی لە پارچەپارچەكردنی كۆمەڵگە هەبووە، كە دواجار جۆرێك لە دوو رەنگی و دوو ئیدارەیی لێ كەوتەوە، هۆكاری ئەوەش ئەوەیە كە ئەوانەی كاری میدیای دەكەن، زۆربەیان وەكو دەستكەوتنی بژێوی و سەرچاوەی داهات مامەڵە لەگەڵ میدیا دەكەن، هۆكارێكی دی، بەداخەوە دیسان تۆڕە كۆمەڵایەتییەكانە، بەتایبەت پەیجەكان كە كەسانێك بەڕێوەی دەبەن، كە ژمارەیەكی زۆریان هیچ هەستێكی بەرپرسیارێتییان بەرامبەر كارەكە نییە و، بوونەتە هۆكاری ئەو پەرتەوازەییە كۆمەڵایەتییەی كە هەیە، هەروەها بەڕێوەبەری ئەم جۆرە پەیجانە هیچ رۆشنبیرییەكی بەڕێوەبردنی نییە و، ئەو بەڕێوەبەرە كۆمەڵێ سیفەتی خراپی تێدایە، دواجار دەبێتە پلاتفۆڕمی ئەو دەزگایە، دەكرێ حزب و لایەنە سیاسییەكان پشت بە هیچ میدیایەك نەبەستن و، لە رێگەی ئۆڕگانە فەرمییەكانی خۆیان كاربكەن، هاوكات پێویستە هاووڵاتی هۆشیار بێت و لە رێگەی دیكەوە برەو بە مەعریفە و رۆشنبیركردنی خۆی بدات».
ئەحمەد سیروان شوانی، چالاكی مەدەنییە و سەرتا هێما بۆ ئەوە دەكات كە «راگەیاندن بە دەسەڵاتی چوارەم دادەنرێت، بەڵام لە سەردەمی ئێستادا جێگای هەریەك لە دەسەڵاتەكانی (یاسادانان، جێبەجێكردن و دادوەری) گرتووەتەوە و، بووە بە دەسەڵاتی یەكەم لەكۆمەڵگەدا، بۆیە دەبینین ڕاگەیاندن، لە سەردەمی كۆن و لەم سەردەمەی ئێستاشدا، لە هۆشیاركردنەوە و رۆشنبیركردنی خەڵكیدا سەبارەت بە بوارە جۆراجۆرەكان لە رووی سیاسی و ئابووری و كۆمەڵایەتی و تەندروستی و نەتەوەیی و كەلتوورییەوە، رۆڵی گرنگ دەبینێت. « هاوكات دەڵێت: « ئەركی میدیا، یارمەتیدانی تاكەكانی كۆمەڵگەیە بۆ تێگەیشتن لە بابەتەكان و ئاگاداربوون لە ژینگەی دەوروبەر، ئەمە لە كاتێكدایە كە ئەم كارە لە رێگەی میدیاوە كارئاسانییەكی تەواوی بۆ تاكەكان دەستەبەر كردووە و، رۆڵێكی گرنگ و بەرچاوی هەیە لە ئاشتەوایی كۆمەڵایەتی، كە بووەتە هۆی كەمكردنەوەی دیاردەكانی وەكو بە زۆر بەشوودانی كچ، خەتەنەكردنی مێینە، مارەیی و ژن بە ژن، دوژمنداری، دەستدرێژی سێكسی و...هتد.» گوتیشی: «پێویستە لەسەر ئێمە لایەنی باشی راگەیاندن بكەینە ئامرازێك بۆ چارەسەركردنی كێشەكان، ئەمەش هەر لە رێی بەرنامە تەلەفزیۆنییەكانەوە بووە، توانیومانە برەو بە ئاكار و دابونەریتە باشە كۆمەڵایەتیەكان بدەین، بە پیشاندانی سیمای جوان و مرۆڤدۆستی و یارمەتیدانی یەكتر لە كارو چالاكییەكانماندا. لایەكی دیكەی باشی ڕاگەیاندن هاندانی لاوانمان بووە بۆ كاری خۆبەخشی و هاوكاریكردنی یەكتر و جوانكردنی كۆمەڵگەی كوردستان و زیادكردنی رێژەی خوێندەواری و پێشكەوتن و برەودان بە تواناكانیان.» ئەو چالاكی مەدەنییە جەخت لەوە دەكاتەوە كە «ئەدای كاری راگەیاندن بە ئەرێنی و دروستی، ئەركێكی پیرۆزە و هاووڵاتیانی كۆمەڵگە بەرەو ئاراستەی راست و دروست دەبات و، دەبێتە هۆكاری دروستكردنی كۆمەڵگەیەكی رۆشنبیر و پێشكەوتوو». گوتیشی: «هیوادارم سەرجەم كەناڵ و پێگە و گۆڤارو رادیۆكانی پەیوەست بە راگەیاندن بەكاری میدیای خۆیان بە شێوەیەكی ئەكادیمی هەڵسن، دوور لە رق و كینە و چاندنی تۆی دووبەرەكی و برەوی زیاتر بە ئاشتەوایی كۆمەڵایەتی بدەن، لە پێناو چاككردنی ژیان و خۆشگوزەرانیی هاووڵاتیان و چارەسەركردنی كێشەكانی نێو كۆمەڵگە. «