پارێزگای كەركووك و دەوروبەری دوای خیانەتی ١٦ی ئەكتۆبەر كەوتە ژێر ركێفی حەشدی شەعبی و سوپای عێراقی فیدڕاڵ، كشانەوەی هێزەكانی پێشمەرگە و ئاسایش و لەدەستدانی دەسەڵاتی هێزە كوردستانییەكانیش لە شارەكەدا وای كردووە جگە لە دووبارەكردنەوەی تەعریبی بەعسی و هاوردەكردنی عەرەب بۆ شارەكە، ئافرەتان و منداڵان بەتایبەتی رووبەڕووی زۆر تاوان و كردەی نامرۆڤانە ببنەوە. هەر لەو ماوەیەدا و دوای داگیركردنەوەی كەركووك، رێكخراوەكانی ئافرەتان و داكۆكیكارانی مافی مرۆڤ لەو شارەدا نەیانتوانیوە لە كاروچالاكییەكانیان بەردەوام بن، ئەوەش بە هۆكارێك دادەنرێت كە ئاستی پێشێلكارییەكانی مافی ئافرەتان و منداڵانی بەرز كردووەتەوە. بەپێی ئامارەكانی لقی كەركووكی رێكخراوی هیوای عێراقی، رێژەی دیاردەی فرەژنی و ناپاكیی هاوسەرێتی و توندوتیژی دژ بە ئافرەتان و منداڵان لە كەركووك بەرز بووەتەوە. هێما بۆ ئەوەش دەكەن كە بەهۆی كۆنتڕۆڵكردنی ئەو ناوچانە لەلایەن حەشدی شەعبی و هێزە عێراقییەكانەوە زۆرجار هاوسەرگیری و تەڵاقدان لە دەرەوەی دادگا ئەنجام دەدرێت و هیچ یاسایەك بۆ پاراستنی ئافرەت و منداڵان جێبەجێ ناكرێت، چالاكانی سیاسی و مەدەنیی شارەكەش جەخت لەوە دەكەنەوە كە كەركووك لە دوای 16ی ئەكتۆبەرەوە بە شێوەیەكی نائاسایی و نایاسایی بەڕێوە دەبردرێت. بەشداربووانی ئەم راپۆرتەی گۆڤاری گوڵان زیاتر دۆخەكە هەڵدەسەنگێنن.

سەرەتا ویداد حەمید بەرپرسی لقی كەركووكی یەكێتی ئافرەتانی كوردستان، باسی ئەوە دەكات كە دۆخی كەركووك بەتایبەتی بۆ خێزانی كورد دۆخێكی زۆر پڕئازار و سەختە، چونكە زۆر خێزانی كورد لە ناوماڵی خۆیان دەركراون و خێزانی عەرەبی هاوردەیان لە ناو موڵك و ماڵی كورددا نیشتەجێ كردووە. هەر لەوبارەیەوە دەڵێت: «لە دوای 16ی ئۆكتۆبەری نەگریسەوە خەڵكی چەوساوەی شاری كەركووكی دڵی كوردستان جگە لەوەی بۆتە شارێكی عەسكەرتاری و بە ئاشكرا رۆژانە میلیشاكان بە بیانووی جۆراوجۆر سەرانە باج و لە خەڵك وەردەگرن، زۆر خانووشیان بە زۆرەملێ بە ماڵە كوردەكان چۆڵ كردووە و عەرەبی شیعە لە جێگای ئەوان جێنشین كراون. ئافرەتان و منداڵانی كوردیش لەو كردارە نامرۆڤانەیە پشكی شێریان بەركەوتووە.» گوتیشی: «منداڵانی بێ سەرپەرشت لە ئیستادا هیچ شوێن و جێگایەكی حەوانەوەیان بۆ نەماوە و بە بەردەوامی لە ژێر چەوسانەوە و ئازاردان، تەنانەت میلیشیاكان دەستدرێژی دەكەنە سەر منداڵانی خوار تەمەن 15 ساڵان و زۆر تاوانی گەورەی دژی مرۆڤایەتی ئەنجام دەدەن. عەرەبی حەویجە و دەوروبەری كەركووك رۆژانە دەگوازرێنەوە بۆ ناو ماڵە كوردەكانی كەركووك و شارەكە هیچ جێگایەكی ئارامی تیا نەماوە. رۆژانە ئافرەتان ئازار و ئەشكەنجە دەدرێن و رووبەڕووی مردن و مەرگ دەكرێنەوە. بەداخەوە لە دوای 16ی ئۆكتۆبەر هیچ رێكخراوێكی ئافرەتان، یان ناوەندێكی دژ بە توندوتیژیی بەرامبەر بە ئافرەتان لە كەركووكدا نەماوە و هەموو كار و چالاكییەكانیان وەستاندووە.»
ویداد حەمید لە درێژەی ئاخافتنەكەیدا جەختی لەوە كردەوە «كەركووك دۆخێكی نائاسایی و نایاسایی و سەربازیی هەیە و ئافرەتان و منداڵانیش قوربانیی سەركیین ئەو دۆخەن، بۆیە زۆر پێویستە رێكخراوەكانی مافی مرۆڤ بەرگریكارانە داكۆكی لە ئافرەتان و منداڵانی چەوساوەی ئەم شارە بكەن.» گوتیشی: «كەركووك و كێشەی شارەكە زۆر هەستیارە و لە ئێستادا پێویستە بە هەماهەنگیی هەر دوو حكومەتی هەرێم و بەغدا بەڕێوەببردرێت، هەر بۆیە داواكارین هەرچی زووە سەرجەم لایەنەكان هەوڵی گەڕانەوەی ئارامی بۆ شارەكە بدەن، چونكە كەركووك شارێكی فرەنەتەوەیە و شاری سەرجەم پیكهاتەكانە و لە دێرزەمانەوە شاری پێكەوەژیان بووە و دەبێت ئەو سەروەرییەی بۆ بگەڕێتەوە و دانیشتووانی رەسەنی شارەكە لە عەسكەرتاریەت و زوڵم و زۆری میلیشیاكان رزگار بكرێن.»
رۆژنامەنووس مەریوان حەكیم جەباری، سەبارەت بە هەمان پرس دەڵێت: «بە هیچ جۆرێك ناتوانین بارودۆخی ئافرەتانی كەركووك لەگەڵ شارەكانی دیكەی هەرێمی كوردستان بەراورد بكەین، چونكە تاكو ساڵی 2003 ئافرەتانی كەركووك لەژێر دەستی رژێمی داگیركاری بەعس چەوساونەتەوە و سەركوت كراون، لە دوای ئازادیی كەركووكیش شەڕ و ماڵوێرانی بەرۆكی ئەو شارەی بەرنەداوە، ئەمەش وایكردووە بەرەوپێشچوونی ئازادیی رادەڕبرین و هەوڵدان بۆ كەمبوونەوەی خەمەكانی ئافرەتان زۆر سست بێت و دەرگاكان نەكرێنەوە و پەنجەرەكان هەر داخراو بن، لە ئێستاشدا و لە دوای رووداوەكانی شازدەی ئۆكتۆبەرەوە رەوشەكە زۆر خراپتر بووە و ئافرەتانی كەركووك پتر دەچەوسێندرێنەوەو مافە سەرەتاییەكانیان زیاتر پێشێل دەكرێت. حكومەتی عێراقی نەك كەمتەرخەمە، بگرە زۆر تاوانبارە بەرامبەر ئەم بابەتە هەستیارە، چونكە لە هەموو وڵاتێكدا مرۆڤ تاوانی بەرامبەر بكرێت، پەنا دەباتە بەر یاساو بنكەی پۆلیس بە پارێزەری ماڵ و ژیانی دەزانێت، بەڵام لە تازەترین رووداوی شاری كەركووك ئەفسەرێكی پۆلیس دەستدرێژی سێكسی دەكاتە سەر كچێكێ هەرزەكار و بە ئۆتۆمبێلی ژمارەی حكوومی ئەو تاوانە ئەنجام دەدات. بەداخەوە لە رووی میدیایی و كاری رێكخراوەیی بایەخێكی وا بەم تاوانە گەورەیە نەدرا، رێكخراوەكانی ئافرەتان و كۆمەڵگەی مەدەنییش نوتقیان لێوە نەهات.»
مەریوان حەكیم جەخت لەوە دەكاتەوە كە «رەوشی منداڵان لە كەركووك تا دێت بەرەو خراپی دەڕوات، هیچ هەوڵێكیش بۆ چارەسەری ئەم دۆخە نادرێ.» هاوكات دەڵێت: «ئەگەر چاوێك بە كەركووكدا بگێڕیت، دەبینیت منداڵان بێبەرین لە ژیانی ئاسایی منداڵبوونیان، لە مافەكانی خۆیان بێبەرین و لە كارگە و شوێنەكانی بەرهەمهێنان منداڵ كاری قورس و مەحاڵیان پێ دەكرێت، یان ترافیكلایت و بازاڕەكان بوونەتە جێگەی پەیداكردنی بژێوی ژیانی ماڵێك لە رێگەی منداڵەكانیانەوە، بەداخەوە شەڕی داعش و هاتنی ئەو ئاوارە عەرەبانەی دەشتی حەویجە كاریگەری تەوای لەسەر پەروەردەی منداڵانی كەركووك هەبووە. رەنگە ئەگەر زوو بەخۆ نەیەنەوە، ئەم كاریگەرییانە پەرە بسێنن و ئاسەوارەكانی درێژخایەن بن، چونكە رۆژانە دەیانی تاوانی دزیكردن و دەستدرێژی تۆمار دەكرێن، كە منداڵان و مێرمنداڵانی لەخوار تەمەنی یاسایین، بەداخەوە لە كەركووكدا هیچ شوێنێكی وا نییە تاكو منداڵان رووی تێ بكەن و ساتێك بە ئاسوودەیی ژیانی تێدا بگوزەرێنن و لە دنیا پڕجوانییەكەی خۆیاندا بژین. ئەمە بێگومان كاریگەری لەسەر دەروونی منداڵان هەیە. رێژەی ئەو منداڵانەی لە كەركووك واز لە خۆێندن و قوتابخانە دەهێنن، زۆر زیاترە لە شارەكانی دیكەی هەرێمی كوردستان، ئەمەش بۆ خراپیی بژێوی ژیانی خێزانییان دەگەڕێتەوە كە بەناچاری ئەو منداڵانە دەخرێنە بەر كار، یان بێ ئومێد بوون لە خوێندن و ئایندەی منداڵەكانیان، چونكە بە هەزارن گەنجی كەركووك لە زانكۆ و پەیمانگاكان دەرچوون و دانەمەزراون، یان هەلی كاریان بۆ نەڕەخساوە، بە جۆرێك كە هەندێكیان نزیكەی دە ساڵ دەبێت خۆێندنیان تەواو كردووە، بەڵام بێكارن و هیچ هەوڵێكی حكومەت و رێكخراوەكانی مافی مرۆڤیش بۆ چارەسەری ئەم مەترسییانەی سەر ئایندەی منداڵ لەئارادا نییە.»
ئەو رۆژنامەنووسە پێداگری لەسەر ئەوە دەكات كە «دەیان رێكخراوی بەناو ئافرەتان و منداڵان لە كەركووك بوونیان هەیە، كە سەر بە نەتەوە جیاوازەكانی شارەكەن، بەڵام هەندێكیان تەنیا ناوێكن و هیچ پرۆژە و پلانێكیان بۆ خزمەتكردن نییە، ژمارەیەكیشیان كارەكانیان تەقلیدین و تەنیا بۆ خۆدەرخستن و خۆناساندنی خۆیانە و هیچ خزمەتێكی ئەوتۆیان بەو شارە نەكردووە، نەشیانتوانیوە فشارێك لەسەر حكومەت و دادگاكان دروست بكەن بكەن لە مەلەف و كەیسی تاوانێكی دەرهەق بە ئافرەتان و منداڵان، لە كاتێكدا رۆژانە گوێبیستی تاوانی گەورەو قێزەون دەبین و چیرۆكی تراژیدیای ئافرەتانی كەركووك دەبیستین.» گوتیشی: «میدیا و رێكخراوەكان نەیانتوانیوە كۆمەڵگە بەرامبەر بە گەورەیی ئافرەت و خۆشەویستی منداڵ و برایەتی نەتەوەكان وشیار بكەنەوە، كە ئەوانە رۆڵێكی گرنگیان لە بەرەوپێشچوونی كۆمەڵگە هەیە، ئەوەش كاری لەپێشینەی میدیا و رێكخراوەكانە كە تا ئێستا بەداخەوە كاری جددی لەسەر نەكراوە، هیچ هەوڵێكی لەو جۆرەش سەركەوتوو نەبووە، چونكە پلان و بەرنامەی لەپشت نەبووە. بەڕای من نەك رێكحراوەكانی نێو شاری كەركووك، میدیاكانی كوردستانیش كەمتەرخەمن لەئاستی منداڵ و ئافرەتانی ئەم شارە و نەیانتوانیوە ببنە دەنگی كەركووكییەكان و دەنگیان بڵند بكەن.»
پەیمان تەها ئەندامی یەكێتی ئافرەتانی كوردستان، وەك كەركووكییەك رای وایە: «ئافرەتانی كەركووك لە بواری سیاسی و ئابووری كۆمەڵایەتی كەمترین رۆڵیان پێ دراوە، ئەمەش دەگەڕێتەوە بو چەندین هۆكار، لەوانە: هۆكاری كۆمەڵایەتی و پەراوێزخستنیان لەلایەن پیاوانەوە، كە زۆربەی پیاوان پێیان وایە ئافرەتان رگەزێكی لاوازن و تواناكانیان سنووردارە و ناتوانن هەمان رۆڵی پیاوان ببینن لە راپەڕاندن و ئەنجامدانی چالاكی و بەتایبەتی ئەركە سیاسییەكاندا، ئەمە سەرباری چەندین كۆت و رێگر لە بەرامبەر چالاكی و تێكۆشانی ئافرەتاندا وەك: دابونەریتی باوی كۆمەڵایەتی و خوێندنەوەی جیاواز بۆ دەقە ئایینییەكان و نەناسینی بەهاكانی مافی مرۆڤ، كە هۆكاری سەرەكین بۆ ئەوەی مافی ئافرەتان لە كۆمەڵگەدا پێشێل بكرێت، ئەمەش پاشخانێكی مێژوویی دوورو درێژی هەیە، كە لێرەدا جێگەی باسكردنی نییە. هەروەها نەبوونی متمانە لەلایەن خودی ئافرەتانەوە بە تواناكانی خویان، كەمتەرخەمی لە برەودان بە تواناكانیان لە گشت بوارەكان، بەتایبەتی لەو بوارانەی كە تێیدا بەهرەمەندن، هاوكات كەمتەرخەمیی دەزگاكانی راگەیاندن (بیستراو، بینراو، خوێندراو) لە ناساندنی تواناكانی ژنان و كچان و بێباكی لە برەودان بە تواناكانیان و نەبوونی پێگەیەكی بەهێزی ئابووری و سەربەخۆنەبوون لە بواری ئابووری، ئەمانە وای كردووە هەمیشە ئافرەتان چاویان لە دەستی پیاوان بێت لە دابینكردنی پیداویستییەكانیان.» سەبارەت بە بارودۆخی منداڵانیش لە شاری كەركووك گوتی: «بارودۆخی منداڵانی شارەكە لە ئاستیكی زۆر خراپ و مەترسیداردایە، بە جۆرێك سەدان منداڵ بە هۆكاری جیاواز و زیاتر بە مەبەستی دابینكردنی بژێوی ژیانی رۆژانەی خێرانەكەیان لە سەر شەقامەكانن، كە زۆر جار تووشی گرفتی كۆمەڵایەتی دەبن. هەروەها بە هۆی دەسەڵاتی سەربازی و میلیشیایی لە كەركووك و نەگەڕانەوە بۆ یاسا، تاوانە كۆمەڵایەتییەكان دەر حەق بە ئافرەتان و منداڵان بەتایبەتی زیاتر بووە. واتە هێزێك لە كەركووك و ئەو ناوچانە بڵاو بووەتەوە كە هۆكاری نەهامەتی و توندوتیژین لە شارەكەمان و لە دوای ١٦ی ئەكتۆبەر كەركووك بێ یاسا و بێ دەستوور بەڕێوەدەبرێت و تاوانەكانیش لە بەرزبوونەوەدان، بەڵام پێشتر بە هۆی بوونی هێزەكانی ئاسایش و پێشمەرگە بەردەوام لەو شارە بەردەوام چالاكیمان هەبووە و هەوڵەكانیش بە ئاراستەی نەهێشتن و كەمكردنەوەی تاوانەكان بوو.» گوتیشی: «رێكخراوەكانی ژنانی سەر بە حزبە عەرەب و توركمانەكانی كەركووك، ئەوەندەی لە خەمی كۆكردنەوەی جەماوەر و دەنگی حزبیدا بوون، لە خەمی داكۆكیكردن لە مافەكانی ئافرەتان و منداڵان نەبوون، واتە هەوڵەكانیان زیاتر بۆ دابڕانی كەركووك لە خاوەنی رەسەنی بووە كە كوردە و هەوڵی نكۆڵیكردن لە كوردستانیبوونی كەركووكیان داوە و هەموو پرسێكی مافەكانی ئافرەتان و منداڵانیان پەراوێز خستووە.»