لە هەموو وڵاتانی جیهاندا بایەخی زۆر بە هۆشیاریی شۆفێران و هێما و یاساكانی هاتوچوو دەدەن، هەروەها سزای جۆراوجۆریشیان بۆ سەرپێچیكارن دەستنیشان كردووە و لە دەستی یاسا دەرباز نابن. لە وڵاتانی پێشكەوتوودا منداڵان وا پەروەردە كراون، هەتا تەمەنی یاسایی (18 ساڵ) تەواو نەكەن، شۆفێری ناكەن. سیستمی پەروەردە ئەوان بە هەموو یاساكانی وڵاتەكەیان ئاشنا و پابەند دەكات، دوای گەیشتن بە تەمەنی یاساییش ئەگەر مۆڵەتی شۆفێرییان نەبێت، لە لێخۆڕینی ئۆتۆمبێل خۆیان دەپارێزن، بەڵام لە وڵاتانێكدا كە ئاستی هۆشیاریی لەو بوارەدا لاوازە، (بە كوردستانیشەوە)كەمتر رەچاوی ئەو یاسامەندییە دەكەن. ئەوە جگە لەوەی كوالیتی رێگەوبان بەرز نییە و خێرایی لە لێخوڕینی ئۆتۆمبێلیش رێژەی رووداوەكانی هاتوچوو و قوربانیانی زیاد دەكات. هەر لەو بارەیەوە بەشداریووانی ئەم راپۆرتەی گوڵان راو سەرنجی خۆیان دەخەنەڕوو.


«من متانەم بە لێخوڕینی خۆم هەیە و هەر بە سرووشتی خۆم حەزم لە خێراییە و چەند جاریش تووشی رووداوی هاتوچوو بووم. بەڵام رووداوەكان زۆر قورس نەبوون، لە بەر ئەوەی دەتوانم زوو خۆم كۆ بكەمەوە.» ئەوە قسەی نەریمان مەحموود بوو. ئەو گەنجە وەك خۆی باسیكرد، تازە تەمەنی یاسایی تەواو كردووە، بەڵام ماوەی دوو ساڵە ئۆتۆمبێلی تایبەت بە خۆی هەیە. لەو ماوەیەدا بە بێ مۆڵەت، شۆفێری كردووە و ئێستا ناوی خۆی بۆ تاقیكردنەوە و وەرگرتنی مۆڵەتی شۆفێری تۆمار كردووە. نەریمان ئەوەش ناشارێتەوە كە هەر لەو ماوەیەدا دەیان جار خۆی لە مەفرەزەكانی پۆلیسی هاتوچوو لا داوە. لە وەڵامی ئەو پرسیارەشدا كە ئایا خێرابوونت لە شۆفێری، كێشەی بۆ دروست نەكردوویت؟ دەڵێت: «تا ئێستا نەگیراوم، بەڵام وەك غەڕامە سەیری بەشی غەڕامەی سایتی هاتوچووم كردووە و دوو ملیۆن و 830 هەزار دینار غەڕامەی هاتوچووم لەسەرە، وا بڕوات دەبێ سەیارەكەمی لەسەر دانێم، باوكیشم ئامادە نییە هاوكاریم بكات.» وەك دواقسەشی وتی: «كە مۆڵەتی شۆفێریم وەرگرت، چیدی خێرا نابم. بەڕاستی پەشیمانم، چونكە مرۆڤ بە یاساشكێنی زیانی هەم بۆ خۆی و هەم بۆ دەوروبەری دەبێت.»
سەرۆكی رێكخراوی رۆشنبیری بۆ سەلامەتیی رێگەوبانی كوردستان (یوسف بازیانی) سەرەتا باسی ئەوە دەكات كە ئاماری قوربانییانی رووداوی هاتوچوو مەترسیدارە و ئاماژە بەوە دەكات كە «ساڵانە نزیكەی هەزار كەس بە هۆی رووداوی هاتوچوو لە كوردستان گیانیان لەدەست دەدەن و نزیكەی هەشت هەزار كەس بریندار و زیاتر لە سەد كەس كەمئەندام دەبن.» زیانە ماددییەكانیشی بە «نزیكەی 25 ملیۆن دۆلار» خەمڵاند و ئاشكراشی كرد كە «تەنیا لە ساڵی پار (2018) زیاتر لە یەك ملیۆن و 500 هەزار سەرپێچی لە هەرێمی كوردستان تۆمار كراون.» هاوكات گوتی: «زیاتر لە یەك ملیۆن و 582 هەزار ئۆتۆمبێل لە هەرێمی كوردستان هەیە و بە هۆی خراپی رێگە و ناهۆشیاریی شۆفێران رووداوەكانی هاتوچوو لە زیادبووندایە، ئەمەش هەڕەشەیەكی مەترسیدارە بۆ سەر گیانی هاووڵاتیان لە ئافرەت و گەنج و منداڵ كە رۆژانە دەبنە قوربانی، هەر بۆیە زۆر پێویستە كاری بەپەلە بۆ كەمردنەوەی رووداوەكانی هاتوچوو بكرێت.» هۆكارەكانی زۆربوونی رووداوەكانی هاتوچوویشی لەم چەند خاڵەدا دەستنیشان كرد:
1_ نەبوونی هۆشیاریی هاتوچوو.
2- پابەندنەبوون بە یاسا و رێساكانی هاتوچوو.
3- شوفێریكردنی بێ مۆڵەت، بەتایبەت لەلایەن مێرمنداڵانەوە لە هۆكارە سەرەكییەكانی رووداوی هاتوچوون.
4-خراپی رێگەكان هۆكارێكی دیكەیە بۆ رووداوەكان، چونكە لە ئاستی ئەو پێشكەوتنەی كوردستاندا نییە، جگە لەوەش تاكە رێگەی هاتوچووی كوردستان وشكانییە.
5- لێخوڕینی ئۆتۆمبێل لە كاتی سەرخۆشی و بەكارهێنانی ماددەی هۆشبەر.
6- بەكارهێنانی دەرمانی هێمنكەرەوە.
7- ماندووبوونی شۆفێر.
8 -خەولێكەوتنی شۆفێر هۆكاری زۆری رووداوەكانی هاتوچووە.
9 -نەبووی شەقامی جیا بۆ هاتوچووی ئۆتۆمبێلی بارهەڵگر لە ئۆتۆمبێلی بچووك و جیانەكردنەوەی هێڵی ماتۆڕ و باسكیل.
10 - زۆربوونی رێژەی ئۆتۆمبێل.
11 - بەكارهێنانی مۆبایل لەكاتی شۆفێریكردن.
12- خێرایی زۆر و نایاسایی.
13- نەبوونی سیستمێكی هاتوچووی هاوچەرخی یەكگرتوو لە كوردستاندا.
14 - گوێ پێ نەدان بە هێماكانی هاتوچوو لەلایەن شۆفێرانەوە.
15 - شۆفێریكردن لە كاتی باری دەروونیی ئاڵۆزدا.
16 - نەبوون، یان كەمیی هێماكانی وشیاركردنەوە لە شەقام و رێگاكانی دەرەوە.
17 - گرنگینەدان بە چاككردنەوەی كەموكووڕیی ئۆتۆمبێل.
18 - بێ ئاگایی و بێ ئەزموونی لە شۆفێریكردن.
19- پابەندنەبوون بە هێڵی شەقامەكان و چوونە سەر شەقامی سەرەكی بە بێ وەستان.
20 - لێدان لە گڵۆپی سووری ترافیك لایتەكان و زۆر هۆكاری دیكە رێژەی رووداوەكانی زیاد كردووە.
سەبارەت بە رێكارەكانی چاەسەریش گوتی: «بەرپرسیاریەتی هەموو رووداوەكان ناكەوێتە ئەستۆی شۆفێر، بەڵكو خراپیی رێگاكانی دەرەوەش هۆكاری سەرەكین و پێویستە بەپەلە نۆژەن بكرێنەوە. هەروەها كەمكردنەوەی هاوردەكردنی ئۆتۆمبێل، چونكە شەقام و رێگاكانی كوردستان توانای هەڵگرتنی ئەو رێژە زۆرەی ئۆتۆمبێلی نییە. زۆر كاری دیكەش هەن كە گرینگن، لەوانە: پەرەدان بە نووسینگەی فێربوونی شۆفێری، چونكە یەكەم وێستگەیە بۆ وەرگرتنی زانیاری لەسەر ئۆتۆمبێل و یاساكانی هاتوچوو. هەروەها پێویستە زانیارییەكانی بواری هاتوچوو لە قوتابخانەكان وەك وانە بخوێندرێت و، پێداچوونەوە بە سیستەمی هاتوچوودا بكرێت دەرهێنانی مۆڵەتی شۆفێری توندتر بێت و، خاڵبەندی لەسەر مۆڵەتی شۆفێری لە كاتی سەرپێچیكردن بكرێت. هەروەها بەستنی پشتێنی سەلامەتی و پابەندبوون بە هێما و یاساكانی هاتوچوو لە لایەن شۆفرانەوە.» جەختی لەوەش كردەوە كە «تەنیا سزای قورسی سەرپێچیكردن لە یاساكانی هاتوچوو بەس نییە، بەڵكوو هوشیاركردنەوە و پابەندبوون بە هێما و یاساكانی هاتوچوو ئەگەری رووداوەكان زۆر كەمتر دەكات.»
نووسەر و ئەندازیار پۆڵا خەلیفە، هێما بۆ ئەوە دەكات كە : «زۆریی ژمارەی ئۆتۆمبێل و بەكارهێنانیان بۆ راییكردنی كاروباری رۆژانە و دەوام، هەروەها نەبوونی هۆشیاریی هونەری لێخوڕین و تیژڕۆیی زیاد و نەناسینی رێگاكان لە پاڵ خراپیی بەشێك لە رێگا دەرەكییەكانی نێوان شارەكان هۆكارن بۆ روودانی پێكدادان و كارەساتی رووداوی هاتوچوو، ئەوانەش بەداخەوە نەك بە تەنیا لە كوردستان، بگرە لە دونیادا بووەتە یەكێك لە هۆكارە سەرەكییەكانی مردن.» گوتیشی: «ئێستا لە هەموو جیهان مشوری ئەوە دەخۆن، بە هۆی چۆنیەتی و چەندایەتیی پێبژێری، كۆنتڕۆڵی سەرپێچیكردنی شوفێران بكرێت، لە كوردستانیش وردە وردە بەرەو ئەم ئاراستەیە هەنگاو دەنێین، پێویستە لە پاڵ ئەمەش رێكارەكانی دەركردنی مۆڵەتی شوفێری هێشتا وردترو توندتر بێت. دەشبێ ئەوەمان لە بیر نەچێت، كە نابەرپرسیاریەتیی بازرگانانی ئۆتۆمبێل هۆكارێكی دیكەن بۆ رووداوەكانی هاتوچوو، چونكە رێژەی زۆری مردن و پەككەوتن بە هۆكاری ئۆتۆمبێل، ئەوەمان پێ دەڵێن كە ئەم ئۆتۆمبێلانە لە رووی گەرەنتیی سەلامەتییەون هیچ مەرجێكی توندوتۆلییان تێدا نییە، یان هەشبێ بە گوێرەی پێویست نییە، بۆیە لە زۆربەی ئەو هۆكارانەی باس كران، حكومەت پێویستە یاسایەكانی هاتوچوو توندتر بكات، ئەگەرچی ناڕەزاییشی لێ بكەوێتەوە، چونكە لە كۆتاییدا بە قازانجی هاووڵاتی دەشكێتەوە، هەروەها پێویستە نەوەیەكی هۆشیار پێ بگەیندرێ، كە بزانن ئۆتۆمبێل ئامێرێكە بۆ راییكردنی كاری رۆژانە، نەك هیوایەتی سەركێشی و دروستكردنی كارەسات.»
هەر بەپێی ئامارەكانی هاتوچووی هەولێر، لە ساڵی رابردوو (2018)دا هەزار و 348 رووداوی هاتوچوو روویانداوە، كە بە هۆیەوە 262 كەس گیانیان لەدەستداوە و هەزار و 401 كەسیش بریندار بوون.
فازڵ حاجی، بەڕێوەبەری راگەیاندنی پۆلیسی هاتوچووی هەولێر لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا ئاماری رووداوەكانی هاتۆچۆی بۆ دەزگاكانی راگەیاندن خستەڕوو و ئاماژەی بەوەكرد، لە ساڵی 2018 دا 79 هەزار و 500 ئۆتۆمبێل لە هەردوو گومرگی ئیبراهیم خەلیل و حاجی ئۆمەران هاوردە كراون لە كاتێكدا لە ساڵی 2017دا 61 هەزار و 700 ئۆتۆمبێل هاوردەكرابوون. گوتیشی: «هەر ئەمساڵ هەزار و 348 رووداوی هاتوچوو روویانداوە بەهۆیەوە 262 كەس گیانیان لە دەستداوە و هەزار و 401 كەسیش برینداربوون.»
فازل حاجی راشیگەیاند، ئەمساڵ 76 هەزار و 999 ئۆتۆمبێل ژمارەیان پێدراوە، 139 هەزار و160 مامەڵەی هاووڵاتیانیش بەڕێ كراون. گوتیشی: «773 هەزار و 99 ئۆتۆمبێل تۆماركراون بە گوێرەی دوایین ژمارەی تۆماركراوی ئۆتۆمبێل، هەروەها 20 هەزار و 583 مۆڵەتی شوفێری دراوە و كۆی گشتی مۆڵەتی شوفێری 525 هەزار و 260 مۆڵەتە، لەو ژمارەیەش 59 هەزار و 435 مۆڵەت بە ژنان دراوە.
وتەبێژی هاتوچووی هەولێر ئەوەشی خستەڕوو، لە ساڵی 2018 دا 150 هەزار و 430 سەرپێچی كامێرا تۆماركراون، هەروەها 909 ماتۆریسكل و دوو هەزار و 160 ئۆتۆمبێل بەهۆی سەرپێچییەوە دەستیان بەسەرداگیراوە.