مەیادە محەمەد نەجاڕ پسپۆرە لەبواری یاساو خاوەنی بڕوانامەی ماستەرە لەبواری كارگێڕی كار، هەروەها دەرچووی پەیمانگەی مەڵبەندی فڕۆكەوانی شارستانی سویدە و قوتابی دكتۆرایە و لە ئێستادا بەڕێوەبەری كاروباری یاساییە لە فەرمانگەی پێوەندییەكانی دەرەوەی حكومەتی هەرێمی كوردستان، لەم دیمانەیەدا سەبارەت چەند پرسێكی تایبەت بە بواری ئافرەتان كە خۆیشی نووسەرو چالاكە لەو بوارەدا، راو سەرنجەكانی بۆ گوڵان دەخاتەڕوو.

میادە محەمەد نەجاڕ وەك كەسایەتییەكی ئەكادیمی و شارەزا لە ماف و یاسا، سەرەتا باسی ئەوە دەكات كە پێشكەوتنی ئافرەتان لە بوارە جیاوازەكاندا یەكێك لە پرۆگرامە گرینگەكانی وڵاتانی پێشكەوتووەو رایوایە هەموو وڵاتێكی جیهان كاتێك كە بڕیاری گۆڕانكاری و بەرەوپێشچوون دەدات، سەرەتا دەبێت گرنگی بە پێگە و رۆڵی ئافرەتان بدات. هاوكات دەڵێت: «یەكێك لەهەنگاوە گرنگەكانی پێشكەوتنی تواناكانی كۆمەڵگە پێشخستنی ئاستی تاكەكانە، بۆ پێشخستن و گرنگیدان بەتواناكانی تاكیش پێویستمان بە وەبەرهێنانە لەتواناكانیاندا، بەڵام لە زۆر وڵاتی ئاسیاو تەنانەت ئەوروپاش كار لەسەر پێشخستنی بونیادی تاك نەكراوە، بێگومان ئافرەتیش زۆر زیاتر پەراوێز خراوەو هیچ گرنگییەكی پێنەدراوە.لە حاڵێكدا كە وەبەرهێنان لەتواناكانی ئافرەتان یەكەمین هەنگاوی پێشخستنی كۆمەڵگەیەو یەكەمین هەنگاویشە بۆ گەشەپێدانی ئابووری. واتە دروستكردنی ژێرخانێكی پەروەردەیی و كۆمەڵایەتی یەكێكە لەپرەنسیپەكانی پێشكەوتن و دەبێت بۆ پێگەیاندنی نەوەیەكی بەتوانا بە بەردەوامی كار لەسەر دروستكردنی ژێرخانێكی فكری بكرێت، ئافرەتیش وەك ژێرخانێكی دەوڵەمەند لە تواناو هزر و بیری مەعریفی یەكێكە لەپڕەنسیپ و بنەما سەرەكییەكانی وەبەرهێنان لەتوانا مرۆییەكاندا كە ئەمڕۆ لەهەموو كات زیاتر پێویستمان پێیەتی.»

مەیادە محەمەد نەجاڕ تیشك دەخاتەسەر بەهێزكردنی توانا خودییەكان و بەهێزكردنی تواناكانی تێگەیشتن و چۆنێتی كاركردن لە سیستەمی توانا بەهرەییەكان بۆ دەرخستنی توانا شاراوەكانی ئافرەتان و هاوكات دەڵێت: «ئافرەتی ئێمە توانای زۆر باشیان هەیە، بەڵام وەك پێویست سوود لە تواناكانیان وەرنەگیراوە.» بۆیە بە پێویستی دەزانێت «كار لەسەر گەشەپێدانی توانا مرۆییەكان بكرێت و پرۆگرامەكانی پەروەردە لە گشت قۆناغە جیاوازەكانی خوێندندا بەجۆرێك بن، كە توانای ئافرەت بەهێز بكات. ئەوەش دەخاتەڕوو كە
لە چەندین رێگەی زانستییەوە دەكرێت كار لەسەر بەهێزكردنی تواناكان بكرێت، لەوانە: گرنگیدان بە زانستێكی وەك - nlp - كە زانستی گەشەپێدانی دەمارەو ئەمڕۆ لەزۆربەی وڵاتانی جیهان توانیویانە لەو رێگەیەوە وەربەرهێنان لەتواناكانی مرۆڤدا بكەن، پێشنیاریش دەكات «لەكوردستانیش كاری جددی لەسەر ئەم جۆرە زانستە بكرێت، ئەویش بە رێگەی راگەیاندنەكان كە دەتوانن رۆڵێكی زۆر گرنگ لەپێشخستنی تواناكانی ئافرەتاندا بگێڕن. دەكرێت لەزۆربەی رووژنامەو گۆڤارەكاندا چەندین لاپەڕەی تایبەت بەئافرەتان هەبێت، بابەتەكانی نێو ئەم لاپەڕانە لەلایەن كەسانی بەئەزموون و بەتواناوە دەوڵەمەند بكرێن، هەروەها دەشبێت لینكی بەردەوام لەنێوان ئافرەتانی نوخبەو گشت چین وتوێژەكاندا دروست بكرێت، بۆ ئەوەی ئەوان بتوانن گرنگی تەواو بەو بوارە بدەن، ئەركی حزب و حكومەت و میدیاكانە كە كار لەسەر دروستكردنی ئافرەتی سەركردەو بەتوانا بكەن، چونكە ئەمڕۆ لەهەموو كات زیاتر كۆمەڵگە پێویستی بە ئافرەتی بەهێزە، وەك دەریش كەوتووە لەجیهاندا ئافرەتان پێشەنگن لە پرۆسەی سەركردایەتی لە دامەزراوەكان و لە كۆمەڵگەدا رۆڵێكی كاریگەرو باشیان لە پێشكەوتنیدا هەیە، واتا گرنگە هەوڵبدرێت كە ئافرەت بتوانێت داهێنەر بێت و زۆرترین خزمەت بە كۆمەڵگەكەی بگەیەنێت.

لە وەڵامی ئەو پرسیارەشدا كە ئایا چەند گرنگە ئەقڵی ژن تێكەڵی سیاسەت بكرێت بۆ ئەوەی وڵات لەشەڕ و كاولكاری دوور بخرێتەوە؟
دەڵێت: «ئافرەت خۆی لەخۆیدا خاوەن هەستێكی ناسكەو مرۆڤێكی ناسكەو هەمیشە ئاشتیپارێزەو دژی جەنگە، بۆیە بۆ پارێزگاریكردن لە وڵات و دوورخستنەوەی لەجەنگ پێویستە سیاسەت بدەینە دەست ئافرەتان، بەباڵادەستبوونی ئافرەتانیش لە سیاسەتی جیهاندا ئاشتەوایی دروست دەبێت و چیتر جەنگ رووناكاتە وڵاتان، ئەگەر ئافرەت باڵادەست بێت.»
سەبارەت بە پرۆسەی بونیادنانی نەتەوە و لەمپەرەكانی بەردەم ئەو پرۆسەیە مەیادە محەمەد رایوایە «هەموو جیهان كار لەسەر پرۆسەی بونیادنانی نەتەوە دەكەن، بەڵام بونیادی نەتەوەیەك كە مرۆڤ تیایدا یەكسان بێت و جیاوازی رەگەزی نەبێت. واتە پرۆسەی بونیادنانی نەتەوە سەركەوتوو نابێت، ئەگەر نیوەی كۆمەڵ كە ئافرەتە فەرامۆش كرابێت. ئەوەی ئێمە تێبینی دەكەین، ئێستا جیاوازییەكی زۆر لەنێوان ئافرەت و پیاودا دەكرێت، بۆیە دەبێت ئێمە كار لەسەر ئەوە بكەین كە هاوتاییەك دروست بكەین لەنێوان هەردوو رەگەزەكەدا بۆ ئەوەی مرۆڤسالاری بەسەر نەریتی كۆمەڵگەدا زاڵ بكەین و عەقڵییەتی پیاوسالاری لەناوبەرین. ئەوەش ئەركی راگەیاندنەكان و مامۆستا ئایینییەكان و رێكخراوە مەدەنی و حكوومییەكانە و پێویستە لەو بوارەدا كاری جددی بكەن. چونكە پێویستمان بە رێسایەكی هزری هەیە بۆ ئەوەی لە كۆمەڵگەدا بیری پیاوسالاری بگۆڕین بۆ مرۆڤسالاری، لەو باوەڕەشدام كە ئەگەر هەمووان پێكەوە كاربكەین، دەتوانین لەنزیكترین كاتدا ئەم هەنگاوە بنێین، چونكە هیچ شتێك ئەستەم نییە، بەڵام ماندووبوونی زۆری دەوێت.

هەر لە درێژەی ئەو دیمانەیەدا سەبارەت بە كار و پرۆژەكانی داهاتووی گوتی: «من لەماوەی چەند ساڵی رابردووشدا هەم لە رووی یاسایی و هەم لە رووی كۆمەڵایەتیشەوە بەرنامەم بۆ پرسەكانی ئافرەتان هەبووە. پرۆژەشم زۆرە بۆ پێشخستنی كۆمەڵگە بەگشتی و ئافرەت بەتایبەتی، واتە بەرنامەم بۆ گرنگیدان بەگشت پرسە جیاوازەكان هەیە. بەتایبەتی كاری سەرەكیی ئێمە خۆی لەوەدا دەبینێتەوە كە وۆركشۆپی بەردەواممان دەبێت بۆ هاندان و بەشداری زیاتری ئافرەتان لەپرسە دیپلۆماسی و سیاسییەكاندا، بێگومان ئافرەتانیش دەبێت بتوانن خۆیان لە رووی هزری و سیاسییەوە بەهێز بكەن.یەكێك لە پڕۆژەكانیشم دەركردنی گۆڤارێكە بۆ ورووژاندنی بابەتە هەستیارەكانی تایبەت بە بواری ئافرەتان، ئەگەر توانامان هەبێت، ئەوا گۆڤارەكەمان زۆر بەرفراوان دەبێت و بابەتی فكری و فەلسەفی و سیاسی و دیپلۆماسی و چەندین بابەتی دیكە لەم چوارچێوەیەدا ئامادە دەكەین، لەبەرنامەشماندایە گۆڤارەكە وەها گشتگیربێت كە هەموو ئافرەتان سوودی لێ ببینن. هەروەها بە نیازم پەرتووكی دووەمیشم دەربكەم كە دوو بەش لەخۆ دەگرێت، بەشی یەكەم تایبەت دەبێت بە بابەتەكانم كە لە رۆژنامەو گۆڤارەكان بڵاو دەبێتەوەو بەشی دووەمیشی چەندین چەمك و بابەتی هەستیاری وەك كێشە كۆمەڵایەتی و پرسە سیاسییەكان و بابەتە یاساییەكان و یاسایی نێودەوڵەتی و بابەتی دیپلۆماسی لەخۆدەگرێت. هەروەها رێكخراوێك لەژێر ناوی (ئامادەكردنی ئافرەتی دیپلۆماتكار) دادەمەزرێنم،بەم زووانە دەچێتە بواری جێبەجێكردن و ئامانجی سەرەكیش ئامادەكردنی ئافرەتانە لە رووی دیپلۆماسییەوە تاوەكو پڕچەك بكرێن. ئەم رێكخراوە كار لەسەر هەموو ئافرەتانی هەرێم دەكات بەبێ جیاوازی حزبی، دەمەوێت ئاماژەبەوەش بكەم كە یەكەمین چالاكیی رێكخراوەكەمان دروستكردنی توێژینەوەیەكی تایبەت بە دیپلۆماسییەت و چەمكەكانی دەبێت، بەپشتیوانی خوای گەورەش لەم زووانە پرۆژەكانم دەچنە بواری جێبەجێكردن و هیوادارم هاووڵاتیان لە بیرۆكەو پرۆژەكانم سوودمەند بن.» لە وەڵامی ئەو پرسیارەشدا كە ئایا حكومەتی هەرێمی كوردستان لە رووی ماددی و مەعنەوی تاچەند هاوكار و پاڵپشتی بووە؟ گوتی: «تا ئێستا حكومەتی هەرێم لە رووی ماددییەوە یارمەتی پرۆژەكانی نەداوم، بەڵام هەردەم هاوكار و پاڵپشتیم دەكەن بۆ جێبەجێكردنی پرۆژەكانم، چونكە حكومەت خەمخۆری میللەتەو پێشكەوتنی ئافرەتان پێشكەوتنی حكومەتە، لەو باوەڕەدام كە بەم نزیكانە حكومەتی هەرێمی كوردستان هاوكارم دەبێت بۆ سەرخستنی ئەم پرۆژەیە.»

گوتیشی: «هیچ رێكخراوێكی نێودەوڵەتیش هاوكاری نەكردووم، بەڵام من سوورم لەسەر كارەكەم و دەمەوێت شتیێكی پڕۆفیشناڵ بكەم كە هەموو كۆمەڵگە سوودی لێ ببێنیت،
لەوەڵامی ئەو پرسیارەشدا كە ئامانجتان لەدروستكردنی قوتابخانەیەكی تایبەت بە منداڵان چی بووە؟ گوتی: «من لەخانەوادەیەكی وەهادا پەروەردە كراوم كە كاری خێرخوازی یەكێك بووە لەكارەكانی باوكی رەحمەتیم، لەسەر ئەم بنەمایە بیرمان لەدروستكردنی قوتابخانەیەكی نموونەیی كردەوە، ئامانجی سەرەكیی خۆم و خانەوادەكەم لە دروستكردنی قوتابخانەیەكی نموونەیی بنەڕەتی لەسەر ئەستۆی خۆمان، خزمەتكردنی منداڵە شەهیدە سەربەرزەكانی هەرێمی كوردستانە دوور لە حزبایەتی، ئەوانیش مافی ئەوەیان هەیە كە لە قوتابخانەیەكی نموونەیی بخوێنن و فێرە زانست و زانیاری بن. بە بڕوای من هەرچییەك بۆ منداڵانی شەهیدان بكرێت، هێشتا پێویستە زیاتر بێت، چونكە شەهیدان بە گیانی خۆیان خزمەتی وڵاتیان كردووەو دەبێت هەموو كۆمەڵگە بەگشت چین و توێژە جیاوازەكانیەوە خزمەتی كەسووكاری شەهیدان بكەن.»