ئەو كارەساتەی كە رۆژی 3-8-2014 رووی داو رێكخراوی تیرۆریستی داعش بە شێوەیەكی زۆر دڕندانەو دوور لەهەر پێوەرێكی جەنگی و دژ بەهەموو بەهاكانی مرۆڤایەتی هێرشی كردە سەر شنگال و ژمارەیەك لە ئافرەتان و منداڵانی ئێزیدی لەلایەن ئەو گرووپەوە رفێندران و ژمارەیەكی زۆری پیاوان رەشەكوژ كران، كارەساتێكی مرۆیی بوو، كە وایكرد زۆرینەی منداڵانی ئێزیدی وێڕای داڕمانی باری دەروونییان، بێ سەرپەرشت مانەوە. بەپێی دوایین ئاماری بەڕێوەبەرایەتی گشتی كاروباری ئێزیدییەكان لەوەزارەتی ئەوقافی حكومەتی هەرێمی كوردستان، كۆی گشتی منداڵە هەتیوەكان 2745 منداڵن و زۆرینەیان كچن، چالاكانی پاراستنی مافەكانی مرۆڤیش پشتگوێخستن و فەرامۆشكردنی ئەو منداڵانە بە كارەسات دەزانن و رایانوایە پێویستە هەرچی زووە ئاوڕیان لێبدرێتەوە، بەشداربووانی ئەم راپۆرتەی گوڵان لەو بارەیەوە دید و سەرنجی زیاتریان هەیە.

بەپێی دوایین ئاماری بەڕێوەبەرایەتی گشتی كاروباری ئێزیدییەكان لەوەزارەتی ئەوقافی حكومەتی هەرێمی كوردستان كە لە 19ی تشرینی یەكەمی ئەمساڵ ئامادەكراوە، ژمارەی ئێزیدییەكانی عێراق 550 هەزار كەسن، ژمارەی ئاوارەكان 360 هەزار ئاوارەن، ژمارەی شەهیدان 1293 شەهید، 1759 منداڵ بێ باوك بوون، 407 منداڵ بێ دایك بوون، 359 منداڵ بێ دایك و باوك ماونەتەوە، 220 منداڵیش دایك و باوكیان لە ژێر دەستی داعشدان، كۆی گشتی منداڵە هەتیوەكان 2745 منداڵە كە زۆرینەیان كچن، تاوەكو ئێستا 30 گۆڕی بە كۆمەڵی ئێزیدییەكان لە شنگال دۆزراونەتەوە، 44 مەزار و مەرقەدی ئایینی لەلایەن داعشەوە تەقێندراوەتەوە، 6404 كەس رفێندراون، تاوەكو ئێستا 2754 كەس ئازاد كراون، ژمارەی ئەوانەی تا ئێستا دەستی رزگاركردنیان پێ نەگەیشتووە 3659 كەسن. ئەو ئامارانە رێژەیەكی زۆری قوربانییانی ئێزیدی لەخۆ دەگرێت، كە نەك هەناوی هەر كوردێك، بگرە هەموو كۆمەڵگەی مرۆڤایەتی دەهەژێنێت.
كەژاڵ تۆفیق هۆرمزیار چالاكوانی بواری مافی مرۆڤ و راهێنەر لە گەشەپێدانی مرۆیی، لە ئاخافتنێكیدا بۆ گوڵان لە بارەی ئەو كارەساتەی لەشنگال بە سەر خوشك و برایانی كوردی ئێزیدی هات، دەڵێت: «وێرانكاری و دەستدرێژی و كوشتنی ئێزیدییەكان لەلایەن رێكخراوی تیرۆرستیی داعشەوە هەڕەشەیەكی روون و ئاشكرا بوو بۆ سەر مافی تاكەكان و لەو پەلامارە رەشەدا ژنان و منداڵان گەورەترین زەرەرمەند بوون، بەهۆی ئەو كاولكاری و وەحشیگەرییەی كە لەلایەن داعشەوە بە سەریان هات، لە كوشتن و بڕین و ئاوارەبوون، هاوكات زۆربەی ئێزیدییەكان لەخێوەتگەكانی ئاوارەكاندا نیشتەجێن و لەبارودۆخێكی دەروونی و مرۆیی خراپدان، لەهەمان كاتدا حكومەت و رێكخراوە مرۆییەكان كۆمەكێكی ئەوتۆیان ناكەن بۆ كەمكردنەوەی ئەو تەوژمە دەروونییەی سەریان.» گوتیشی: «لە راپۆرتی رێكخراوی یونسێف ئاماژە بەوە كراوە كەوا نزیكەی ٣.٦ملیۆن منداڵ لەعێراق بە هۆی شەڕو كوشتارەوە تووشی مەترسیی لەناوچوون و توندوتیژی و دەستدرێژی سێكسی و هەڕەشەو رفاندن و بەدڕەفتاركردن، بوونەتەوە، بۆیە زۆر پێویستە بۆ رزگاربوون لەو دۆخە چارەسەری دەروونییان بۆ بكرێت، چونكە ئەو بارە دەروونییە كاریگەری خراپی لەسەر خوو، رەوشت و هەڵسوكەوتی ئەو منداڵانە دەبێت و وایان لێ دەكات كەوا متمانەیان بە خۆیان نەمێنێت و هەست بە ترس و دڵەڕاوكێ بكەن، كە ئەمەش دەبێتە هۆی دووركەوتنەوە لە پەیڕەو و پرۆگرامی كۆمەڵگەو خێزان و حكومەت، كە دواتر وایان لێ دەكات، كەسانی توندوتیژو بن، چارەسەری ئەم دۆخەش بەوە دەكڕێت و پێویستیشە حكومەت و رێكخراوە نێودەوڵەتی و نێوخۆییەكان دەستی یارمەتی درێژبكەن بە دانانی پڕۆگرامی تەندروستی و پەروەردە و خوێندن و هەوڵدان بۆ ئارامكردنەوەی دۆخی دەروونی و جەختكردنەوە لەسەر بەرنامەی لەخۆگرتنی منداڵە بێ دایك و باوكەكان و دابینكردنی شوینی تایبەت و شایستە بۆیان
هەر سەبارەت بە هەمان پرس د. ئومێد قادر پسپۆڕی نەخۆشییە دەروونییەكان، لە دەستپێكی قسەكانیدا ئاماژەی بەوە كرد كە باری دەروونیی خوشك و برا ئێزیدییەكان، بارودۆخێكی خراپ و ناجێگیرە بەهۆی ئەو زنجیرە هێدمە دەروونییەی كە بۆیان هاتۆتەپێش، كە بریتین لە رفاندن و هەتككردن و دووری لە كەسوكار و هەڕەشەی كوشتن و وێڕای هەستكردن بە ترس، ترس لە دووبارەبوونەوەی كارەساتەكە كە هەمیشە لەگەڵیاندایە، ئەو قوربانییانە هەمیشە پرسیاری ئەوە لەخۆیان دەكەن كە بۆچی رووبەڕووی ئەو بارودۆخە ناخۆشە بوونەتەوە؟ دوور نییە ئەو یادەوەرییە تاڵانە بە درێژایی تەمەنیش لەگەڵیاندا بمێنێتەوە، چونكە ناتوانن بە شێوەیەكی ئاسان گوزارشت لەو كارەساتە بكەن كە بە سەریاندا هاتووە. گوتیشی: «پێویستە هەرچی زووە لەپاڵ چارەسەری جەستەیی، چارەسەری دەروونیشیان بۆ بكرێت، چونكە باری دەروونی ئەو قوربانییانە كاریگەری نەرێنی لەسەر خۆیان و كۆمەڵگەش دروست دەكات و وادەكات نەتوانن لەناو كۆمەڵگەدا رۆڵی خۆیان بگێڕن، دەكرێ چارەسەر بە هەردوو رێگەی مەعریفی و دەرمانی بێت و ناكرێ قوربانییانی ئەو كارەساتە فەرامۆش بكرێ.، ئەو قوربانییانە خۆیان ئەو قەدەرەیان هەڵنەبژاردووە، ئەوە قەزیەی تاكەكەسێكیش نییە، بەڵكو قەزیەی میللەتێكە، میللەتێك نەهامەتی بەسەردا هاتووە لەلایەن لایەنێكەوە كە دژایەتی ئاسایش و ئارامی هەموو دنیا دەكات، كەیسی ئەو قوربانییانەو بەتایبەتی ئەوانەی دەستدرێژی كراوەتە سەریان شەرمەزاری نییە و مایەی رێزگرتن و ستایشكردنن و بۆ دووبارە گەڕانەوەیان بۆ ناو كۆمەڵگەش پێویستییان بە هاوكاری هەموومان هەیە.»
لەلایەكی دیكەوە فەزیلە شۆڕش بەرپرسی ئۆفیسی ئەورپای یەكێتی ئافرەتانی كوردستان، هێما بۆ ئەوە دەكات: «ئەو زوڵمەی لە خوشك و برا ئێزیدیەكانمان كرا، هەرگیز لەبیر ناكرێت و ئەو تاوانە یەكەمجار جینۆسایدكردنی كوردەو دووەم ئێزیدیە وەك ئایین و سێیەم وەكو ئافرەت، كاتێك نەیارانی كورد زانییان كە كورد نزیك بووەتەوە لەسارێژكردنی هەندێك لەبرینەكانی جینۆسایدكردنی لەساڵانی رابردوو، ئەویش لە رێگای سەربەخۆیی كوردستان و بوونە دەوڵەت بە رابەریی سەرۆكی هێژا سەرۆك مسعود بارزانی، دووبارە هەستان بە جینۆسایدكردنی كورد و دروستكردنی برینێكی قووڵ و سەختتر بە رفاندن و كوشتنی زیاتر لە ٥٠٠٠ كەس لە خوشك و برا ئیزیدییەكانمان. بەپێی ئامارەكان ئەو جێنوسایدكردنەو ئەو تاوانە دڕندانەیەی داعشییەكان لە شنگال ئەنجامیان دا، راستەوخۆ نەوەیەكی كەم كردۆتەوە، مێینەكانی نێوان تەمەن ١٠- ٣٠ ساڵ كەم بوونەتەوە، نەوەیەكیش لەمنداڵان كە ژمارەیان نزیكە ی 2745 بێ دایك و باوك ماون و یان دایك و باوكیان هێشتا لە بندەستی داعشن، ئەم منداڵانە بێ ناز و بێ سەرپەرشتن و لە ژیانێكی سەخت دەژین، نازی دایك و باوكیش شوێنی بە كەس پڕ ناكرێتەوە. ئەم منداڵانە یان لەلایەن كەسوكارە نزیكەكانیان، یان خەڵكی دیكەوە بەخێویان دەكەن، بارودۆخیان زۆر خراپ و ناخۆش و نالەبارە، ئەم ژیانە سەختەش كاریگەری خەراپی دەروونی بەسەریانەوە دەبێت، منداڵ پێویستی بە كەسێكی زۆر نزیك لەخۆی هەیە لێی تێبگات و خۆشەویستی پێبدات، كە سەبر سەبریش گەورە دەبێت، قورسایی ژیانی بۆ ئاسان بكات و خەمی دواڕۆژی بخوات. كە منداڵ لەناو زێی خەم و خەفەت مەلەبكات، ئەوا لە ژینگەیەكی نالەبارو دۆخ خراپی نائارامدا گەورە دەبێت، كاریگەرییەكەشی بەهەمان شێوە لەسەر دواڕۆژو كەسایەتی خراپ دەبێت، بەتایبەتی ئەگەر كچ بێت. كچ لە پرۆسەی گەشەو گەورەبوونی پێویستی زۆری بە ژینگەیەكی پر لە خۆشەویستی و ئارامی هەیە، ئەم بارە نالەبارە ناخۆشەی كچ وادەكات لە هەندێك حالەت بڕیاری زووشوكردن بدات، یان كەسوكارەكەی پێشوەخت بە شووی بدەن. لەبیرمان نەچێت ئەم كچانە زۆربەیان لەپرۆسەی خوێندن دووركەوتوونەتەوە، بەتایبەتی ئەوانەی رفێندراون، ئەمەش وادەكات نەوەیەكی نەخوێندەوار و بێ بڕوانامە دروست بێت. گوتیشی: «فشاری دەروونی و داریی و ژیانە سەختەكەی ئەم منداڵانە مەترسیدارە بۆ دروستبوونی نەوەیەكی توندوتیژ كە دڵیان پربێت لە رق و كینە و تۆڵەسەندن، منداڵەكان ئەم واقعە بەدەستی خۆیان هەڵنابژێرن، بەڵكو بارودۆخەكە بەسەریاندا دەسەپێنێت، بۆیە زۆر گرنگە ئەم منداڵانە چارەسەری دەروونی وەربگرن لەپسپۆڕی تایبەت بە چارەسەری دەروونی منداڵانی تووشبوو بە تراومای شەڕو راهێنان و كۆرسی تایبەت بەو خێزانانەی كە منداڵەكان بەخێو دەكەن، بۆ ئەوەی مامەڵەیەكی پڕۆڤیشناڵی تایبەتیان لەگەڵ بكرێت.»
لەلای خۆیەوە خەیری بۆزانی بەڕێوەبەری گشتی كاروباری ئێزیدییەكان لە وەزارەتی ئەوقافی حكومەتی هەرێمی كوردستان، تایبەت بۆ گوڵان گوتی: «بێدەنگبوونی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی لە ئاست تاوانەكانی داعش بەرامبەر بە ئێزیدییەكان ئەو بارودۆخەی ئێستای دروستكردووە، زۆر بەداخەوە ژنانی ئێمە وەكو سەبایە و جاریە لە سەر ماڵپەڕەكان مامەڵەی كڕین و فرۆشتنیان پێدەكرێت، شەرمە بۆ كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و رێكخراوی نەتەوە یەكگرتووەكان و وڵاتە زلهێزەكان و هەموو ئەوانەی لە ئاست چارەنووسی ئێزیدییەكان چاویان داخستووە و خۆیان لە بەرامبەر پێشێلكارییەكانی مافی مرۆڤ بە بەرپرس نازانن و هەوڵی راگرتنی ئەو كارە نامرۆڤانەی داعش نادەن.
خەیری بۆزانی ئەوەشی خستەڕوو كە «لەكاتی هێرشەكەی داعش بۆ سەر شنگال، 1759 منداڵ بێ باوك بوون، 407 منداڵ بێ دایك بوون، 359 منداڵ بێ دایك و باوك ماونەتەوە، 220 منداڵیش دایك و باوكیان لەژێر دەستی داعشدان، كۆی گشتی منداڵە هەتیوەكان 2745 منداڵن كە زۆرینەیان كچن.» سەبارەت بە چارەنووسی ئەو منداڵانەش ئەو بەڕێوەبەرە گشتییە گوتی: «لە ئێستادا پڕۆژەی دروستكردنی هەتیوخانەیەكمان بۆ منداڵانی بێ سەرپەرشت لەبەردەستەو هیواخوازین لە ئاییندەیەكی نزیكدا بتوانین جێبەجێی بكەین.