لەگەڵ ئەو قەیرانە ئابوورییەی كە بەرۆكی ناوچەكە و هەرێمی كوردستانی بەتایبەتی گرتۆتەوە، زۆر پرۆژە و پێشنیاری جۆراوجۆر و نەخشەڕێگەی جیاواز خرانەڕوو، بەڵام رۆڵی كاریگەری ئافرەتان لەو رێكارانەدا بەرجەستە نەكراون. بێگومان ئافرەت بە گشتی و ئافرەتی كورد بەتایبەتی جەوهەری ئابووری كۆمەڵگەی خۆیانن. ئافرەتان دەتوانن زۆر قەیرانی ئابووری چارەسەر بكەن، لە بەر ئەوەی لە رێكخستنی خەرج و تێچووی قووتی رۆژانەی خێزانی خۆیاندا پسپۆڕ و شارەزان. گەر سەیری گوندە دوورەدەستەكان بكەین هەتا ناوەندی شارە گەورە و قەرەباڵغەكان، دەبینین ئافرەتان شان بە شانی پیاوان هەوڵ دەدەن تەنانەت لە داهاتی خێزانیشیدا جێ پەنجەیان دیار بێت. لە ئێستاشدا بەشێكی زۆر لە ئافرەتان پێیانوایە جگە لە بەشدارییان وەك پێشمەرگە لە پاراستنی سنوورەكانی كوردستان، هاوكات دەتوانن لە بەرهەمهێنانی خۆماڵیش رۆڵی كارایان هەبێت، رەخنەش لە حكومەت و دەسەڵاتی جێبەجێكار دەگرن، كە تا ئێستا گرنگییەكی ئەوتۆیان بە بەرهەمهێنانی خۆماڵی لە سەر دەستی ئافرەتان نەداوە.
گوڵان: كۆمەڵایەتی

سەرەتا عەلی كەریم مامۆستای زانكۆ، باسی ئەوە دەكات كە «بوونی بەرهەمی خۆماڵی نزیكە لە سفر و بەشێك لەو دواكەوتنە ئابوورییەی كۆمەڵگەی كوردستانی بەدەستیەوە دەناڵێنێ، ئەوەیە كە زۆرینەی كۆمەڵگەكە بۆتە بەكارهێنەر، نەك بەرهەمهێنەر»، سەبارەت بە هۆكارەكانیشی وتی: «ناكارایی حكومەت و نەبوونی بیركردنەوەی ستراتیژی بۆ پەرەپێدانی هەمەلایەنی دەستی كاری ژن، گەندەڵی، مشەخۆری زۆرینەی خەڵك و پشتبەستن بە مووچەی دەوڵەت، پشتبەستنی دەوڵەت تەنیا بە پارەی فرۆشتنی نەوت و...هتد هۆكاری نەبوون، یان كەمبوون بەرهەمی خۆماڵین. لە واقعیشدا لەم سەرەدمەدا كاڵای ناوخۆیی بە ئەستەم دەتوانێت كێبڕكێی كاڵای جیهانی و دەرەكی بكات، ئەگەر زۆر ئاست بەرز و كوالیتی باش نەبێت. بۆ ئەوەی كاڵا ناوخۆییەكانیش بگەنە ئەو ئاستە پێویستە 4 مەرجیان تیدا بێت: دەبیت كارگەی نوێ و بە تەكنیك و ئاستی نوێ بێنە كایەوە و ژنان بەڕێوەی ببەن كە بەپێی پلانی زانستی و ستراتیژی وەك بەشێك لە ستراتیژیەتی گەشەپێدانی ئابووری بن لەسەر ئاستی وڵات، دەبێت بەرهەمەكان داهێنەرانە بن و جیاواز بن لە هەموو كاڵاكانی تری بازاڕ كە فرەجۆر و فرەنرخ و فرەكوالیتین. دەبێت رەچاوی كەش و كەلتوور و پێداویستی و ئاستی كۆمەڵگەی ناوخۆیی بكرێ، هەروەها دەبێت كوالیتی بەرهەمەكان راستگۆیی تێدا بێت و متمانەی كڕیار و بەكاربەر لەدەست نەدات،» وتیشی: «هیوادارم حكومەت تاكەكان هان بدات و باج لە سەر كۆمپانیا و كارە كەسییە بچووكەكان هەڵبگرێ، تا هەمووان و بەتایبەتی ژنان بتوانن ببنە بەرهەمهێن و لانیكەم پێداویستییە ناوخۆییەكانی كۆمەڵگە لە ناوخۆوە پڕبكرێتەوە».
شیلان بیبانی شرۆڤەكاری ئابووری و ماستەر لە كارگێڕی كار، سەبارەت بە هەمان پرس دەڵێت : «كێشەی ئابووری ئەم وڵاتە نەبوونی كارگەی تایبەتە و تەنانەت لە كاتی هەبوونی تێچووی ئەوەندە زۆر دەبێت كە كاڵاكە لە بازاڕ وەك كاڵایەكی خۆماڵی زۆر گرانتر دەبێت لە كاڵایەكی هاوردەكراو، چونكە لێرە دەستی كار و تێچووی درووستكردنی كاڵاكان زۆرترە بە بەراورد بە كاڵا هاوردەكراوەكان، بۆ نموونە كاتێك جلوبەرگێك درووستدەكرێت، بێگومان پێویستی بە قوماشی باش و شێوازی دروومانی زۆر باش هەیە، لەوانەیە ئا لەم كاتەدا دووچاری ئاستەنگ بێت، بەوەی قوماش، یان دەزوو، یان هەر پێداویستییەكی باش بە كوالیتی باش دەست نەكەوێـت، بەمەش بەرهەمە ناوخۆییەكە دەكەوێتە قاڵبی كوالیتیی خراپ، سەبارەت بە ماركە لە هەموو دنیا شێوازی ماركیتینگ لە باشی كاڵاكە و ناوبانگیەتی و مرۆڤیش ئارەزووی تایبەتمەندی هەیە لە هەڵبژاردن، بۆیە ئارەزوو لەسەر ماركە هەیە، ئەمەش بیركردنەوەی ئابوورییە و قازانجی كۆمپانیا و كارگەكانە، ئەوانیش توانیویانە بۆ هەموو تەمەن و هەموو قەبارەو كێشەكانی درووست بكەن، گەر لە هەرێمی كوردستان بتوانرێ زیاتر هەوڵ بۆ كاڵای خوماڵێ بدرێـت بە كردنەوەی كارگەی تایبەت بە و بوارە لەسەر دەستی ئافرەت و بەگەڕخستنیان، بەڵام بە تێچووی كەم و كوالیتی باش، ئەو كات داهاتێك بۆ تاك و حكومەت دەگەڕێـتەوە، بەوەش دەبینە خاوەن بەرهەمی خۆمان، هەروەها هەلی كاركردنیش دەرەخسێ بۆ دەستی كاری خۆماڵی، بەڵام لەم حاڵەتە باشتر وایە حكومەت هاوكاری دابینكردنی زەوی و زار و كارەبا و خزمەتگوزارییەكان بێت.»
نازێ كەریم لە ناوەندێكی جوانكاری بۆ ئافرەتان كاردەكات، ئەو قسەكانی بەو پرسیارانە دەستپێدەكات كە «هەمیشە پرسیاری ئەوە دەكرێ بۆچی هەوڵنادرێ كارگەی تایبەت بۆ بەرهەمهێنانی خۆماڵی و كاری ئافرەتان دابین بكرێت؟ بۆچی كارگەی تایبەت بە جلوبەرگ و مۆدە بە كوالیتی باش بۆ ئافرەتان دابین ناكرێ؟ یان بۆ رێكخستنی مەسەلەی هاوردەكردنی كاڵا، بۆچی بەروبوومی كشتوكاڵی بەتایبەتی گرنگی پێنادرێت، بۆچی دەستی كاری ئافرەت لە كشتوكاڵ ناكرێتەوە، بۆ ئەوەی ئەوانەی كە لە هەرێم بەرهەمهێنراون، یان دەكرێ بە پاڵپشتییەكی سادە بەرهەم بهێنرێن، كاری تێدا بكەن؟» گوتیشی: «زۆر وڵاتی ناوچەكە زۆربەی كاڵاكانیان دەستكردی خۆیانە، منیش پێموایە ئەگەر كەلوپەلەكانمان دەستكردی خۆمان بێت، هەرزانتر دەستمان دەكەوێت، ئافرەتی كورد جگە لە بەشدارییان وەك پێشمەرگە لە پاراستنی سنوورەكانی كوردستان، هاوكات دەتوانن لە بەرهەمهێنانی خۆماڵیش رۆڵی كارایان هەبێت، ئەگەر پشت بە هاوردەكردن نەبەستین ئەركی تاك و حكومەتیش سووكتر دەبێت».
هونەر شێخ لەنگەری شارەزا لە بواری ئابووری، رایوایە «لە چەند ساڵی رابردوو باری ئابووری هەرێمی كوردستان زۆرباش بووە و ئاستی بژیوی خەڵك زۆر بەرز بوو، جگە لەوەش ئەگەر بگەڕێینەوە بۆ پێش ساڵی 2003 زۆربەی شتەكانمان وەك جلوبەرگ و خواردن و خواردنەوە خۆماڵی بوون، بەڵام لە دوای 2003 گۆڕانكارییەكی گەورە لە كوردستان روویدا بە رووخانی رژێمی بەعس و ناردنی پارەیەكی زۆر لە بەغداوە، كاریگەری زۆری كردە سەر هەرێمی كوردستان و دانیشتووانی هەرێمی كوردستان روویان لە دامەزران لە كەرتی گشتی كرد و دواتر شتی خۆماڵی بەرەوە نەمان چوو.» وتیشی: «حكومەتی هەرێمی كوردستان هەوڵینەداوە پرۆژەیەكی خۆماڵی هەبێت، چونكە بازرگانیی دەرەكی سوودی زۆری بۆ چەند سەرمایەداری ناو حكومەت و حزبەكان بووە، خەڵكیش هەوڵنادات كارگە بكاتەوە چونكە حكومەت هاوكارییان ناكات، لە ئێستاشدا بە هۆی پێشكەوتنی تەكنەلۆژیاوە خەڵك ئاشنای كەلوپەلی بیانی بوون و ئارەزوویان لە گۆڕانكارییە. بەڵام وڵاتێكی وەك ئێران كە لە ژێر گەمارۆی ئابووریدا بووە، ناچار پشتی بە بەرهەمهێنانی ناوخۆ بەستووە و تەنانەت هەنارەدەشی كردووە»،
ئەو ئابووریناسە جەختی لەوەش كردەوە كە «هەندێك كەل و پەل لە دەرەوە هەرزانتر دەست دەكەون تا لە ناوخۆ درووست بكرێت، چونكە مەوادی ئەو كەل و پەلە لە وڵاتی خۆمان دەست ناكەوێت، بەڵام چارەسەر ئەوەیە كەرتەكانی وڵات بە هەموو جۆرەكانیەوە پێشبخرێت، نەك تەنیا پشت بە سەرچاوەی سرووشتی و فرۆشتنی نەوت ببەستن.» وتیشی: «دوولایەنی زۆر گرنگیش هەن كە لە رێگەی ئەوانەوە وڵات بە باشی بەرەوپێش دەچێت، ئەویش لایەنی پیشەسازی و لایەنی كشتوكاڵین، ئێمە هەر كاتێك توانیمان ئەو دوو لایەنە بەرەوپێش بەرین، لە بەرهەمی خۆماڵی زۆر سەركەوتوو دەبین.»