ئافرەتان كردنەوەی خولەكانی فێركاری و مەشق و راهێنان بۆفێر بوونی تەنیا پیشەیەك لە لایەن رێكخراوەكانەوە بە تاكە چارەسەر بۆ دەربازبوونیان لە قەیرانە كۆمەڵایەتییەكان نازانن. رایەكیش هەیە بە پێویستی دەزانێت كە لە خولەكاندا راهێنان لە چالاكی سیاسی و بەشداركردنی ئافرەت لە دروستكردنی سیاسەت بایەخی تەواوی پێ بدرێت، تاوەكو لەو رێگەوە دەرفەتی وەرگرتنی پۆستی شایستەیان بۆ بڕەخسێنن، بەشداربووانی ئەم راپۆرتەی گوڵان را و سەرنجی خۆیان لەسەر ئەو پرسە دەخەنەڕوو.


سەرەتا كۆمەڵناس ئیبراهیم حاجی زەڵمی، كە بڕوانامەی ماستەری لە بواری كۆمەڵناسی هەیە، ئاماژە بەوە دەكات كە «رەگەز هیچ پێوەرێك بۆ مرۆڤەكان دانانێ، بەڵكو هەڵگری توانست و ویست و پاڵنەری ناخی تاكە كە بە شوێن سەلماندنی ئەو خودەیە كە لە هەگبەی بوونیدایە وەك مرۆڤێك، بۆیە مرۆڤەكان لە ناخەوە هەڵگری ویست و ئیرادە و مەزنیی خۆیانن، بەڵام زۆر جار كۆمەڵگە سنوورداریان دەكات، واتە كۆمەڵێك پێوەر دەهێنێتە پێشەوە و لەوێوە مرۆڤەكانی پێ دەپێوێت، ئەگەرنا مرۆڤ بە بێ جیاوازی رەگەزی هەڵگری مەزنی و ئەخلاقییات و بەهای باڵای ئینسانی خۆیەتی و هەر ئەوەشە بەشە مەعنەوییەكەی مرۆڤ پێكدەهێنێت.»
ئەو كۆمەڵناسە رایوایە «كاتێ كۆمەڵگە بەها ماددی و پیشەییەكان دەكاتە پێوەر و خەریكی بە ماددی كردنەوەی مرۆڤە، بە جۆرێ لە جۆرەكان مرۆڤ لە مەعنەوییات و ئاكار خاڵی دەكاتەوە. - ئاكار بەمانا فراوانە مرۆڤانەكەی، وەك ئەوەی كانت باسی لێوەدەكات-، ئیتر لەو كاتەدا مرۆڤ وەك رۆبۆتێكی لێدێت و دیسانەوە دەبێت بخرێتەوە بەردەم فێركردنەكان و تەڵقینكردنەكان، لە كاتێكدا مەزنی و گەورەیی مرۆڤ بە بێ جیاوازی رەگەزی لە مرۆڤی و ئاكار و باڵایی ویست و ئاواتە مرۆڤایەتییەكانیەتی، نەك چەندە لەو زمانە دەزانێ، یان چەند لەو خولە فێری دروومان بووە، یان شتی ناماقووڵی لەو شێوانە، هەر بۆیە كاتێك كۆمەڵگە دەیەوێ وەك بابەتێكی ماددییانە سەیری ئافرەت بكات، ئیتر سەرقاڵی شتە ماددییەكانی دەكات و لەو ویست و توانا و ئاكار و ئەو بەرپرسیاریەتییە ئینسانییەی كە لەهەگبەی مرۆڤبوونیدایە خاڵی دەكاتەوە، یان بە فێربوونی چەند شتی رووكەشی و ماددییەوە سەرقاڵی دەكات.» وتیشی: «لە راستیدا چەمكی مۆدێرن هەنگاوی باشی هەڵگرتووە بۆ دەركردنی ئافرەت لە كۆمەڵێ قەید و بەندی كەلتوورە سەقەتەكانی كۆمەڵگە، بەڵام بەو پێیەی ئەو چەمكەش پێوەرەكانی ماددی بوون، دیسان نەیتوانی ئافرەت ئەوەی لە هەگبەی مرۆڤبوونیدایە بیخاتەڕوو، بۆیە ئەو بەرپرسیاریەتییە مەزنەی كە لە ئەستۆیدایە، هێشتا رێگە و میكانیزمی گونجاوی نەخستووەتە بەردەستی ئافرەتی ئێمە، بۆیە زۆرجار ئەگەر ئافرەت كەمێك بە ئاگا نەبێ، خۆی دەكاتەوە بە شمەك و كاڵا.
توێژەری كۆمەڵایەتی لەتیف حوسێن، سەبارەت بە هەمان پرس دەڵێت: «بەشێك لە رێكخراوەكانی ژنان، بەتایبەت ئەو رێكخراوانەی كە كار بۆ بەرزكردنەوەی تواناكانی ژنان دەكەن، هێندەی بیر لە جێبەجێكردنی پڕۆژەكەیان دەكەنەوە، نیو هێندە گرنگی بە كوالێتی ئەو خول و وۆركشۆپانە نادەن كە بە ناوی بەهێزكردنی تواناكانی ژنان دەیكەنەوە، كردنەوە و چالاكی لەو جۆرانە بۆ ئافرەتان بایەخی هەیە و گرنگە، بەڵام دەشبێت بزانرێت كە تا چەند بەشداربووەكانی سوود لە پڕۆژەكەیان وەردەگرن و تا چەند دەتوانن توانا و هێزی كاركردنیان لە شوێنی تایبەتی خۆی بەكار بهێنین.»
لەتیف پێداگری لە سەر ئەوە دەكات كە «لەسەر ئەرزی واقیع تا ئێستا ئەوە نەسەلمێندراوە كە خول و وۆركشۆپی تایبەت بە ژنان زۆربەیان بۆ مەبەستی ماددی و نواندنی چالاكی رووكەشییە، هەر بۆیە نەتوانراوە لە دەرئەنجامی ئەو خولانەوە ئافرەتان تواناكانی خۆیان زیاتر نیشان بدەن.» وتیشی: «نابێت چالاكی و هەوڵی ئەو رێكخراوانە نادیدە بگرین، كە شێلگیرانە بۆ بەرزكردنەوەی ئاستی تواناكانی ئافرەت كار دەكەن. هێشتا رێكخراوەكانی ئافرەتان كاری زۆرتریان لەبەردەمدا ماوە، بۆ ئەوەی هەر هەوڵێك ئامانجی خۆیان بپێكن». نموونەشی بەوە هێناوە كە «هێشتا كاركردن لە سەر ئەقڵی پیاوسالاری و ژن بە زەعیفە لە قەڵەمدان، كارێكی زۆر پێویستە، چونكە پێشكەوتنێكی بەرچاو لەو بوارەدا بەدی ناكرێ، بۆیە تا ئێستاش رەگەزی مێینە لە ناو بڕیاری سیاسی و شوێن و جومگە گرنگەكانی دەسەڵات بوونیان نییە و ناتوانن خاوەنی بڕیاری راستەقینەی خۆیان بن، راستە گۆڕانكاری روویداوە و ئافرەتان لە ئاستێك لە سەركردایەتی حزبەكاندا دەبیندرێن، بەڵام بوونیان زیاتر بۆ میكیاژكردنی حزبەكانیانە و وەك پێویست رۆڵ و پێگەیاندن نییە، بۆیە زۆر گرنگە كە رێكخراوەكانی مەدەنی ئەركی راستەقینە و توانای ئافرەتان بسەلمێنن».
فەزیلە شۆڕش بەرپرسی ئۆفیسی یەكێتی ئافرەتانی كوردستان لە ئەورووپا، سەرەتا باسی ئەوە دەكات كە قۆرخكردنی پۆستە باڵاكانی دەسەڵاتی كوردی هیچ كاتێك بەخواستی ئافرەت نەبووە، بەڵكو هۆكارگەلێك ئافرەتی دوور خستۆتەوە و هێڵی بۆ راكێشاوە، لە سەرووی هەموویانەوە هۆكاری كۆمەڵایەتی، لەوێوەش خێزان و كۆمەڵگە وایانكردووە ئافرەتان نەتوانن وەك پێویست لە شوێنی بڕیارداندا تواناكانیان بەدەربخەن، لە كاتێكدا توانا هزری و جەستەییەكانی خود، - بە نێر و مێ - پێویستیان بە گەشەپێدانە.» وتیشی: «چەندین رێكخراوی حكوومی و ناحكوومی هەن كە باوەڕیان بە توانای ئافرەت وەكو تاك هەیە و ئامانجیان پێشخستن و گەشەپێدانی ئافرەتە بۆ گەیشتن بە ئامانجەكانیان، بوونی خولی فێركاری مانای ئەوە نییە كە ئافرەتی بە توانامان نییە، بەڵكو بە پێچەوانەوە ئافرەتی زۆر بەتوانا و كارامەمان هەیە، كە شوێنپەنجەیان لەسەر لاپەڕەكانی مێژووی پڕ سەروەریمان دیارە، راستە هەندێك لە خولەكان پیشەیین، بەڵام بەشێك لە ئافرەتان بۆ باشتركردنی ئاستی بژێوی ژیانیان پێویستیان بەمجۆرە خولانە هەیە، تەنانەت لە وڵاتانی ئەوروپاش رۆژانە خولی فێركاری بە هەموو ئاستەكانیەوە دەكرێنەوە، هەر لە فێركردنی چێشتلێنان تا خولی زانستی بۆ ئافرەتان دەكەنەوە. ناكرێ خۆمان لەگەڵ وڵاتانی زۆر پێشكەوتوو بەراورد بكەین، ئێمە جارێ وڵاتێكی سەربەخۆ نین و هەرێمێكین لە پرۆسەی پێشكەوتن و هەنگاونانداین، كە دوژمنانمان هەر رۆژەو قەیرانێكمان بۆ دروست دەكەن، بۆیە ناتوانین بە خواستی خۆمان و بە شێوەیەكی باش سوود لە ئەزموونی وڵاتانی پێشكەوتوو وەربگرین، بۆیە دەكرێ شتە باشەكانی تەكنەلۆژیا ببێتە خولێكی فێركاری باش بۆ گەشەدان بە توانا مرۆییەكان بۆ گەیشتن بە كۆمەڵگەیەكی یەكسانخواز و پێشكەوتوو كە لە جیاوازی رەگەزی و بێبەشكردنی ئافرەت لە پۆستە باڵاكانی دەسەڵات دوور بێت.»