زۆربەی خانمانی رۆژنامەنووس و راگەیاندنكاری كوردستان باسی ئەوە دەكەن كە لە كۆمەڵگەی كوردی وەك هەر كۆمەڵگەیەكی نەریتی، لە رابردوودا ناوەندەكانی راگەیاندن بۆ كاركردنی ئافرەت بە شوێنێكی ساخڵەم نەزانراوە و لە دیدی كۆمەڵگەوەش خانمانی میدیاكار پێگەیەكی باشیان نەبووە، ئەوەش كێشەی گەورەی بۆ درووست كردوون، بەڵام سەرەڕای ئەو كۆسپ و تەگەرانەش تەسلیمی بیرۆكەی نەریتسالاریی كۆمەڵگە نەبوون و سەلماندیان كە تواناكانیان لە توانای پیاوانی هاوپیشەیان كەمتر نییە، لە ئێستاشدا كۆمەڵێك ئافرەتی بەتوانا و بەئەزموون لەم گۆڕەپانەدا دەبیندرێن و لە پێشخستنی كاروانی رۆژنامەگەری كوردی جێ پەنجەیان دیارە. بەپێی ئاماری سەندیكای رۆژنامەنووسانی كوردستانیش زیاتر لە 1200 ئافرەت لە سەندیكا بە ناونیشانی جیاجیا لە بواری رۆژنامەگەری تۆماركراون.

گوڵان: كۆمەڵایەتی


خانزاد سەعدی سکرتێری بۆردی چاودێری مافەکانی ژنان لە ئەنجومەنی وەزیرانی حكومەتی هەرێمی كوردستان، رایوایە ئەو تێگەیشتنە لە دوای راپەڕینی کوردستان و ناوەڕاستی نەوەدەکان بەرامبەر بە ئافرەتی راگەیاندنکار هەبوو؛ گۆڕانكاری بەسەردا هاتووە، وتیشی: «من و هاوکارانم ئەوکات کە دەستمان بە کاری میدیایی کرد؛ ئەو تێڕوانینە سەقەتە، نەک هەر لەسەر خودی خۆمان؛ بەڵکو لەسەر خانەوادەکانیشمان هەبوو کە چۆن رێگەمان پێ دەدەن لە تیڤی دەرکەوین، یان وەک رۆژنامەوان بەردەوام لێرە و لەوێ ببیندرێین! بەڵام ئێمەی ئافرەتان ئەوکات شۆڕشێکمان لە کاری میدیایی بەرپاکرد و دواتر پەرەمان بە کارەکەمان دا و بۆ کۆمەڵگەمان سەلماند کە میدیاکار وەک پزیشک و مامۆستا و پارێزەر و هەموو کارەکانی دیکە ئەرک و پەیامێکی پیرۆزی هەیە؛ تا وایلێهات بووینە رێخۆشکار و هاندەر بۆ ئافرەتانی دیکە کە بێنە نێو بوارەکە و بەردەوامی و پەرەی پێبدەن. ئەگەر بەراوردێک لە نێوان ئێستا و بیست ساڵ لەمەوبەر بکەین؛ دەبینین تێڕوانینەکان تا رادەیەکی باش گۆڕاوە لەسەر ئافرەت بەگشتی و میدیاکاری ئافرەت بەتایبەتی، چونکە بیروبۆچوونی نەوەی ئێستا لەگەڵ پێشووتر زۆر جیاوازە».
خانزاد لە ئاخافتنەكەیدا بۆ گۆڤاری گوڵان، لە بارەی پرسی ئافرەتی میدیاكار و پێگەی لە كۆمەڵگەدا، روونكردنەوەی زیاتر دەخاتەڕوو، هاوكات دەڵێت: «لە سەردەمی تەکنۆلۆجیا و بەربڵاویی هۆیەکانی گەیاندن؛ ژمارەی کەناڵەکانی راگەیاندن زۆر بووە و کێبڕکێ لەسەر کوالیتی کارمەند و تەکنیک دەکرێ، ئەمەش وایکردووە ژمارەیەکی زۆری ئافرەتان لەو بوارەدا کاربکەن و سەرکەوتوو بن و هەندێکیشیان لە پیاوەکان زیاتر ناوبانگ دەربکەن». وتیشی: «بەڕای من نەک هەر لە راگەیاندن؛ بەڵکو لە زۆربەی کارەکان و ژیانی رۆژانە؛ ئافرەت وردتر و بە سەلیقەتر و دەستڕەنگینتر بووە، زیاتر کۆڵنەدەرە و بەرگەدەگرێ، هۆشیاری تاکەکانیش وایکردووە کە کاری زیاتر لەسەر خۆیان بکەن و جێ پەنجەیان لە هەموو شوێن و پێگەیەک دیار بێت.»
ئومێد عەلی جاف، چالاكی بواری مافی مرۆڤە و سەبارەت بە جیاكارییەكانی رەگەزی بەگشتی و لە بواری راگەیاندنەكان بەتایبەتی دەڵێت: «من كۆی گرفتەكە دەگەڕێنمەوە بۆ دوو هۆكاری سەرەكی، كە هەردوو هۆكارەكە لە یەك جێگەی نهێنیدا خۆیان حەشار داوە، ئەو جێگەیەش كۆنەست (لاشعور) ی تاكەكانی كۆمەڵگەیە بە ژن و پیاوەوە،
یەكەم: لە كۆنەستی پیاوی كۆمەڵگەی ئێمەدا، هەمیشە جێگەیەكی كەمبایەخ و فەرمۆشكراو بە ژن دراوە، ئەگەرچی زۆر جار بە زمان و بە نووسین و لە راگەیەندراو و دەق و یاساكانیشدا، باسی رۆڵ و بایەخ و توانای ژن دەكەن، بەڵام دواجار و لە دەرئەنجامدا ئێمەی ژن لە پەراوێز دا دەبینین، كە هەمیشە پلە و پایە و پۆستەكان لای پیاوە و ژن بۆ پڕكردنەوەی ئەو كەلێنانە بەكار دەهێندرێن كە پیاو پێی پڕ ناكرێتەوە، یان نایپەرژێتە سەری، یاخود شوێنی گرنگ نین و بە شیاوی ئەوەی نازانن پیاوێك لەو شوێنەدا دابنێن، بۆیە ژن لە جێگەكەی دەبیندرێت. وەزیرەكانمان، بەڕێوەبەرەكان، تەنانەت بەڕێوەبەری دەزگاكانی راگەیاندن و خاوەنی ئیمتیاز و سەرنووسەر و بەڕێوەبەری نووسینەكان زۆربەی زۆریان پیاون و لە كۆی ئەو شوێنانەدا هەمیشە ژن جێبەجێكارە، نەك فەرماندار و بەڕێوەبەر.
دووەم: لە كۆنەستی ژنی كۆمەڵگەی ئێمەشدا، ژن خودی خۆی بە كائینێكی سەرەكی و نموونەیی نابینێت و هەمیشە وەك تەواوكەری پیاو خۆی دەبینێت، ژن لە خێزانەوە تا دەگاتە ناوەندەكانی خوێندن و پاشان دەگەڕێتەوە كۆمەڵگە، هێندە لاواز دەكرێت و بە كەم تەماشا دەكرێت، خودی ئەو ژنە كاتێك دەزگایەك، یان ناوەندێك بەڕێوەدەبات، ئەو باوەڕە لاوازییەی لە كۆنەستیدا خۆی حەشار داوە، لێی ناگەڕێت، لە كارەكانیدا سەركەوتوو بێت، هەر لە بەر ئەمەشە زۆرێك لەو شوێنانە لە لایەن ژنەوە بەڕێوە دەبرێن، لە كارەكانیاندا سەركەوتوو نین. زۆربەی ئەو دام و دەزگایانەی راگەیاندن لە كوردستاندا ناوبانگیان هەیە، پیاو بەڕێوەیان دەبات. ئیدی بۆ ئەو ژنانەی كە لە راگەیاندندا كار دەكەن، ئەم دوو هۆكارە بەسن بۆ ئەوەی ئێمە رەگی گرفتەكە دەستنیشان بكەین و تێبگەین بۆچی ئافرەتان لە راگەیاندندا بە چاوێكی كەم تەماشا دەكرێن؟ یان بۆچی رۆڵیان لە راگەیاندندا لاوازە؟ بۆچی بۆ مەبەستی خراپ بەكار دەهێندرێن؟ بۆچی هەمیشە بە چاوێكی كەمتر لە رۆژنامەنووسی پیاو سەیر دەكرێن؟ بۆچی بەرنامە پڕ بینەر و باشەكان ژن پێشكەشی ناكات و زۆربەی ئەو بەرنامانەی بە ژن دراون بابەتی تەرفیهی و رۆتینی ناو كۆمەڵگەن؟»
رۆژنامەنووس ژیلا كەریمی، قسەكانی بەوە دەست پێدەكات كە «ئافرەت بەگشتی سروشتی خۆی بەو شێوەیە كە وردترە لە كارەكان، نەك تەنیا لە كاری راگەیاندن، بەڵكو بەرپرسایەتی هەر كارێك هەڵگرێت، ئەوە زۆر بە پوختی و وردی ئەنجامی دەدات». وتیشی: «سەرەڕای جێنەكەوتنی بواری راگەیاندن بۆ كاركردنی ئافرەت و رەشبینیی كۆمەڵگە بۆ ئەو كارە بەرامبەر رەگەزی مێینە، رۆژ لە دوای رۆژ رادەی بەشداریی ئافرەتان لەو بەشە زیاد دەكات و تیاشیدا سەركەوتوون.»
ئەو خاتوونە رۆژنامەنووسە جەخت لەوە دەكاتەوە كە «كۆمەڵگەی كوردی بە شێوەیەكی كەلتووری كارەكانی بەسەر دوو رەگەزدا دابەشكردووە و هەندێ كار تایبەت بە رەگەزی نێرینە دەزانن و ئەو باوەڕە هەیە كە ئافرەت ناتوانێت ئەو كارە بكات، بەڵام ئافرەتی كورد بە هەڵبژاردنی ئەو بوارە لە لایەك بەرگری لە كەسایەتی خۆی دەكات و بە كۆمەڵگە دەڵێت: لە هەر شوێنێك بێت دەتوانێت خۆی بپارێزێت و ئیتر پێویست ناكات، باوك، یان برای ئاگاداری بێت، یان لە هەندێ شوێن دوورەپەرێز بێت. لە لایەكیتر دژی جیاوازی رەگەزی دەوەستێتەوە و كارێكی پیاوانە هەڵدەبژێرێت كە كارێكی مەیدانی و پڕچالاكییە و زۆر بە متمانەوە ئەو كارە دەكات و هەوڵ دەدات سەركەوتووتر بێت لە رەگەزی بەرامبەری و خۆی بسەڵمێنێت بۆ ئەوەی بڵێت كۆمەڵگە بە هەڵە بڕیاری داوە. وتیشی: «كاری راگەیاندن كارێكی مەیدانی و پڕچالاكییە، بەڵام ئافرەتانی كورد لەو بوارەدا رۆڵی بەرچاویان هەبووە و سەلماندوویانە كە ئیتر سەردەم، سەردەمی چاخی سەرهەڵدانی كشتوكاڵ نییە و كاری ئەم سەردەمە بیركردنەوەیە و پێوەر، هێزی مێشك و توانای راپەڕاندنی كارەكانە، نەك بنەمای رەگەزی. واتە ئەگەر كۆمەڵگە دەرفەت بدات، ئافرەت نەك لە پیاو كەمتر نییە، بەڵكو لە زۆر بواردا سەركەوتووتر و كارامەتریشە لە پیاو. ئەوەیە كە كاركردن لەو بوارە بۆ ئافرەت واتە وەستانەوە دژی بیری هەڵەی كۆمەڵگە و سەلماندنی توانای خۆی».
حاكم ئازاد نەقیبی سەندیكای رۆژنامەنووسانی كوردستان، سەبارەت بە هەمان پرس دەڵێت: «هیچ رێگرییەكی یاسایی بۆ نەهاتنی ئافرەت بۆ ناو بواری راگەیاندن و وەرگرتنی پۆستی گرنگی سەندیكای رۆژنامەنووسانی كوردستان بوونی نییە»، وتیشی: «بە گوێرەی ئەو گۆڤار و رۆژنامانەی كە لە سەندیكا تۆماركراون، بە خۆشحاڵییەوە لە ئێستادا ژمارەیەكی بەرچاو لە خانمی خاوەن ئیمتیاز و سەرنووسەر و بەڕێوەبەری نووسینمان هەیە، تەنانەت سەندیكای رۆژنامەنووسانی كوردستان چەندین پۆستی سەرەكی بە خانمان بەخشیوە، هەروەها لە هەموو لق و نووسینگەكانی سەندیكا لیژنەی خانمانی رۆژنامەنووس هەیە، جگە لەوەی لیژنەی سەربەخۆش هەیە، پێموایە لە هەلومەرجی ئێستادا خانمانی رۆژنامەنووس دەرفەتی باشیان لە بەردەمدایە و توانیویانە ئەو دەرفەتە بقۆزنەوە و بەربەستەكان بشكێنن و تا رادەیەكی باش لە كاری میدیایی سەركەوتوو بن و كاراكتەرێكی كارامە بن لە تێكڕای میدیا بیسترا و بینراو و نووسراوەكان، هەروەها لە بەدواداچوون و تۆماركردن و گواستنەوەی زانیارییەكان رۆڵێكی ئەرێنییان هەیە، بەتایبەتی لە مەسەلە پەیوەستەكانی تایبەت بە خودی خۆیان و داكۆكیكردن لە مافە زەوتكراوەكانیان وەكو ئافرەت هەمیشە لە سەنگەردان.»
ئومێد عەلی جاف، چارەسەری و رێكاری نەهێشتنی جیاكارییە رەگەزییەكان لەوەدا دەبینێت كە نەوەیەك بۆ كۆمەڵگەی كوردی دروست بكرێت كە بەهێز و خاوەن متمانە بێت، روانگەی پیاوان بەرامبەر بە ئافرەت جیاوازی رەگەزی تیا رەنگ نەداتەوە و ئافرەت خاوەن كەسایەتی تایبەتیی خۆی بێت و پیاو، یان باوك و برا ئەو كەسایەتییەی پێ نەبەخشیبێت، وتیشی: «خانمان دەبێت خاوەن كەسایەتییەك بن كە بتوانن ئەو سنوورانەی پیاو بۆی كێشاون و ئەو بەربەستە نەریتییانە تێپەڕێنن، بۆ ئەوەی بتوانن كار بكەن و بەڕێوەبەر و خاوەن بڕیار بن و كۆمەڵگە ئاراستە بكەن. چارەسەر ئەوەیە لە كۆنەستی ژن و پیاوی كورددا، پێگەی مرۆڤبوون بە ژن ببەخشینەوە، ئەو ژنەی كە ڤێرجینیا ۆڵف لە رۆمانی (ژوورێكی سەربەخۆ بۆ ژن)دا باسی دەكات، ئەگەر كۆمەڵگە رێگەی بدایە، لە بری شكسپیر كە پیاوە، ژنێك دەكرا ئەو ناوبانگەی لە مێژووی جیهاندا هەبووایە.