ئەگەرچی جیهانی هونەر زۆر لە سنوورەكانی بەزاندووە و بەرهەمە هونەرییەكان زۆر بابەتی جیاواز و جۆراوجۆری لەخۆ گرتووە و لەو بوارەشدا سەدان شاكاری جیهانی هەن كە لە سەر دەستی هونەرمەندان بە هەر دوو رەگەزەوە دروستبوون، بەڵام بەرهەمەكانی ئافرەتان تایبەتمەندییەكی هەیە و ئەوان زیاتر لە كارە هونەرییەكانی خۆیاندا تەعبیر لە ئازادی دەكەن. ئایا ئەوە هێمای بێدەسەڵاتی ژن و پێشێلكردنی مافەكانیانە، یان هۆكاری دیكەی هەیە؟ بەشداربووانی ئەم راپۆرتەی گوڵان وەڵامی ئەو پرسیارە دەدەنەوە.
گوڵان: كۆمەڵایەتی

«كارەكانی من كۆی بەركەوتەكانی ژیانی تایبەتی خۆمن و هەر كارێكی هونەریش كاریگەری كۆمەڵگە و ژینگە لەسەر خودی هونەرمەند و كارە هونەرییەكەی بەجێ دەهێڵێت. واتە كۆی بارە سایكۆلۆژی و دەروونییەكەی هونەرمەند و كۆ كردنەوەی كێشە و موعاناتەكانی لە كارێكی هونەریدا یەكدەگرنەوە. كارەكانی منیش دەنگێكن بۆ گەڕانەوەی میهرەبان بۆ خودی خۆی و تێڕامانی ئافرەتێكی كوردە لە بەركەوتەكان، بە جۆریك كارەكان لە توانایاندایە راشكاوانە لەخودی هونەرمەندەكە بدوێن».
ئەوە قسەی نیگاركێش و مامۆستای هونەری میهرەبان محەمەد بوو. ئەو رایوایە بۆ داواكردنی ئازادی، یان هەر داوایەكی تر مرۆڤ سەرەتا دەبێت لە خودی خۆیەوە دەست پێ بكات و كاتێك لە خۆناسین تێگەیشت، ئەوكات دەزانێت چێ دەوێت و چۆن هەنگاوی بۆ دەنێت و چۆن داوای دەكات، یان چۆن دەبێتە كەسێكی ئازاد» وتیشی: «زۆرێك لە هونەرمەندان باس لە ئازادی ئافرەت دەكەن، هۆكاری ئەمەش كاریگەری دەوروبەر و كۆمەڵگەیە، ڕەنگە ئەم ڕەنگدانەوەیە لەلای هونەرمەند زۆر زیاتر و كاریگەر تربێت، ئافرەت بە گشتی ئازادی كەمترە لە پیاو، بۆیە بە تابلۆكانی ئەو ئازادییە دەردەبڕێ و تەعبیر لە ئازادبوونی ژن دەكات، منیش كچێكی ئەم كۆمەڵگەیەم، ئەوەی دەمەوێ راستگۆیانە لە چوارچێوەی تابلۆیەكدا دەریان دەبڕم.»
هونەرمەندی پەیكەرتاش ئەحمەد زەهاوی، سەرتا باسی ئەوە دەكات كە ئافرەت لە كۆمەڵگە ئێمەدا زۆر فشاری كۆمەڵایەتی لەسەرە و ئەو ئازادییە كە پیاوان هەیانە و لە رۆژگاری خۆیان چێژی لێ وەردەگرن، بۆ ئافرەت زۆر دەگمەن بێت. نموونەشی بەوە هێناوە كە شەقام و بازاڕ و چایخانە و كافیتریا و یاریگەی وەرزشی و ...تاد لە هەموو دەمێك بۆ پیاو رەخساوە، بەڵام ئافرەت بە هۆی دابونەریتە كۆمەڵایەتییەكانەوە تەنیا دەتوانێت بە شێوەیەكی دیاریكراو و بە پێی پێویست كاتەكانی لە دەرەوە بباتە سەر، وتیشی: «ئافرەتان بە هۆی نەریتە كۆمەڵایەتییەكان هەست بە كۆسپێكی گەورە دەكەن لە بەردەم جێبەجێكردنی زۆر لە ئاواتەكانیان و ئەو دەرفەتەشیان بۆ دەربڕینی هەست و سۆزیان دەربارەی گرفتەكانیان نییە، بەڵام ئافرەتی شاعیر و هونەرمەند بە بەهرە و بەرهەمەكانیان دەتوانن زۆرێك لەو هەست وسۆز و ئاواتانەی ناخیان لە هۆنراوە و تابڵۆكانیان دەرببڕن،» جەختی لەوەش كردەوە كە «ئافرەتی شێوەكار لە تابڵۆكانی بە بەكارهێنانی ڕەنگ و سومبولی جۆراوجۆر زیاتر لە پیاو دەتوانێت هەستەكانی خودی ئافرەت شی بكاتەوە بۆ بینەر و زیاتر كێشە كۆمەڵایەتییەكان وپێشێڵكردنی مافەكانی ئافرەت شرۆڤە بكات، ئەوەی لە ناخیدایە نغرۆی ناو تابڵوكەی دەكات و تابلۆكەی دەكاتە مینبەرێك بۆ هەڵڕشتنی ئەو حەز و ئارەزووانەی لە ناخیدا چەكەری كردووە.»
خانمە هونەرمەندی شێوەكار شلێر قەدیمی لە شاری (سەقز)ی رۆژهەڵاتی كوردستان لەدایكبووە. تا ئێستا سێ پیشانگەی هاوبەش و پێنج پیشانگەی تایبەتی كردووەتەوە كە دواجاریان لە گەلەری پاركی شانەدەری هەولێر بوو كە 24 تابلۆی خۆی بۆ ماوەی شەش رۆژ نمایش كرد. لە یەكێك لە تابلۆكانی ئەو خانمە هونەرمەندە، ئافرەتێك بە جلوبەرگی كوردی، بەڵام بێدەست و باڵ لە ناو هەمەڕەنگییەكی كۆمەڵایەتیدا دەردەكەوێت، كە هێمایەكە بۆ بێدەسەڵاتی و چەوساوەیی ئافرەت لە كۆمەڵگەی كوردیدا. شلێر لەو بارەیەوە دەڵێت: بێدەسەڵاتی و بێدەسەڵاتكردنی ژن و پێشێلكردنی مافەكانیان شتێكی زەقە لە دنیای ئەمڕۆماندا، ئەوەش كە زۆر جێی نیگەرانییە ئەوەیە كە خانمان خۆیانیش كەمتر هەوڵیان داوە بۆ ئەوەی لەو دۆخە نالەبارە خۆیان رزگار بكەن. بێگومان تا ژنان خۆیان هەوڵ نەدەن، هیچ شتێك لە هاوكێشەی لاسەنگی نەریتسالاری و پیاوسالاری ناگۆڕێت.» سەبارەت بە توانای ئافرەتیش لە بواری هونەری رایوایە: «كچان هەستیان ناسكترە، زۆر بە وردی لە سەر خێزان بیر دەكەنەوە، گەورەترین هێزیان دایكایەتی و پەروەردەی نەوەكانی دواڕۆژە، ئافرەتان لە شیعر و مۆسیقا و وێنەكێشانیشدا هیچیان لە پیاوان كەمتر نییە و بگرە زۆر بەهرەمەندترن، بە مەرجێك رێگرییان لێ نەكەن. نموونەشی بە خانەوادەی خۆی هێناوە كە هەمیشە پشتیوان و هاندەری بوون و هەر لەو بارەیەوە وتی: «خانەوادەی من لە بواری خوێندن و تێكەڵبوونم بە جیهانی هونەریش هەمیشە مایەی پشتگەرمی و بەردەوامبوونم بوون.».
هاوژین محێدین شارەزای بواری توندوتیژی خێزانی، هۆكاری تایبەتمەندییەكانی كارە هونەرییەكانی ئافرەت و بەتایبەتی بەرهەمی وێنەكێشانیان كە تەعبیر لە ئازادی دەكات، زیاتر بۆ جیاوازی دەگێڕێتەوە و دەڵێت: «بەر لەوەی منداڵی كچ لەدایك بێت، هێشتا قۆناغەكانی گەشەی كۆرپەلەیی لەناو سكی دایكی نەبڕیوە، تووشی كۆمەڵێك جیاكاری رەگەزی دەبێت، كە سەرەتای دیدی كۆمەڵگەییەكی پیاوسالار دەسەلمێنن، دوابەدوای لەدایكبوونیشی ئەو مامەڵەیەی لەگەڵ كچ دەكرێت، یەكسان نییە لەگەڵ كوڕ، چونكە هەمیشە منداڵانی كچ ئاگادار دەكرێنەوە بەوەی خۆیان داپۆشن، ئاگای لە ئابڕوو، یان نامووسی خۆی بێت و هەموو كاتیش ئازادییەكانی لێ زەوت دەكرێت، یان هەڕەشەی لێدەكرێت، ئەمەش وەكو سەرچاوەیەكی ترس و هەڕەشە سەیر دەكرێت و بە توندوتیژی گوتەیی هەژماردەكرێت. لە كوردستانی ئێمەدا بەشێكی بەرچاو لە ئافرەتان تەنانەت لەوەی چ جۆرە جلوبەرگێك بپۆشن، ئازاد نین، زۆربەی ئافرەتان ناتوانن شەوانە بێنە دەرەوە، لەكاتێكدا بۆ رەگەزی بەرامبەر ئاساییە، ئەمانەش بەشێكن لەو جیاكارییانەی رۆژانە لە كۆمەڵگەی كوردی بەدیدەكرێن، هەر ئەو بێدەسەڵاتییەش وایكردووە، ئافرەتێكی هونەرمەند زیاتر لە بەرهەمەكانی خۆیدا چەمكی ئازادی، یان بێدەسەڵاتیی ئافرەت و پێشیلكاریی مافەكانی بەرجەستە بكات».
توێژەری كۆمەڵایەتی شەونم شێخانی، سەبارەت بە هەمان پرس دەڵێت: «راستیەكی حاشاهەڵنەگرە كە ئافرەتان هەست بە چەوسانەوە و بەشخوراوی و مەغدووری دەكەن، هۆكارەكەشی پەراوێزخستن و چەوسانەوەیە كە بە درێژایی مێژوو ئافرەت بەخۆیەوە بینیوە، تا ئێستاش چەوساندنەوە و ژێر چەپۆك كردنی ئافرەت هەر بەردەوامە و رۆژانە بە بیانووی جیا جیا ئافرەت دەكوژرێ، جگە لە چەوسانەوەی دەروونی وەك هەڕەشە و ترساندن و دروستكردنی دڵەڕاوكێ، ئەوە لەلایەك، لەلایەكی دیكەشەوە نە حكومەت و نە حزبەكان و نە رێكخراوەكانی مافی ئافرەتان بۆ باشكردنی بارودۆخی ئافرەتان هەنگاوی جددییان نەناوە، تەنانەت پیاوانی رۆشنبیر گفتار و كرداریان یەك نییە و هەنگاوێكی وایان نەناوە ببنە هۆكاری هەڵگیرسانی شۆڕشێكی كەلتووری و كۆمەڵایەتی كە ئافرەت لە بازنەی دیلێتی دەربهێنێت، لەم حاڵەتەدا ئافرەت ناچارە دەنگە خنكێندراوەكەی لە تابلۆیەكدا بنەخشێنێت.