پێوەندییەك بە مۆبایل ژیانی چەند خێزانێ دەخاتە مەترسی
April 16, 2015
کۆمەڵایەتی
دارەوان پیاوێكی تەمەن 29 ساڵانە و باڵایەكی مامناوەندی و رووخسارێكی رووخۆش و دەم بە بزەی هەیە. ئەو پێیوایە «تووڕەبوون و هەڵچوون هەمیشە پاشگەزبوونەوە و پەشیمانی لێدەكەوێتەوە، سەبر و ئۆقرە و بیركردنەوە، سەربەرزی و سەركەوتن بەدیدێنێ. وەك خۆی باسیكرد، ماوەی پێنج ساڵە ژیانی هاوسەری پێكهێناوە و ئێستا كچێك و كوڕێكی هەیە و لەگەڵ هاوسەرەكەشی خۆیان بە «خێزانێكی بەختەوەر» دەزانن، بەڵام ئەوەش ناشارێتەوە كە تا هەنووكەش هاوسەرەكەی ئازارێكی كۆنی لە دڵدایە و ناتوانێت فەرامۆشی بكات. دارەوان جەخت لەوە دەكاتەوە كە هەوڵی زۆری داوە تاوەكو بە سەر ئەو كێشەیەدا زاڵ بێت، بەڵام ئەو رووداوە (نەرمین)ـی هاوسەرەی تووشی شۆك كردووە، بۆیە وا بە ئاسانی فەرامۆشی ناكات.
چالاكانی بواری ئافرەتان هێما بۆ ئەوە دەكەن كە تەنیا لەڕووی چەندایەتی ڕێژەی توندوتیژی كەمتر بووەو لەڕووی چۆنایەتی توندوتیژییەكان زیاتر بووون، جەختیش لەوە دەكەنەوە، كە زۆرجار ئامێرە ئەلكترۆنییەكان وەك بەردێك بۆ شكاندنی ئاوێنەی ئافرەت بەكارهاتووەو تەنانەت بووەتە هۆكاری ئەوەی ئافرەت بۆ بەردەم فیشەكی چەك و پەتی خنكان و ئاگری سووتاندنی پەلكێش بكرێ. ئەو رووداوەی (دارەوان و نەرمین)یش رووبەڕووی بوونەوە، بە هۆی خراپ بەكارهێنانی مۆبایل بووە، كە دارەوان بەمجۆرە و راشكاوانە باسیدەكات:
«گەرچی پێشتر خۆشەویستیم كردبوو، بەڵام كۆتاییەكەی شكست بوو، بۆیە بڕیارم دا، بۆ چوونە ناو پرۆسەی هاوسەرگیری، كچێك دەستنیشان بكەم، كە نەكەوتبێتە داوی خۆشەویستی، ئەوەش بە لامەوە شتێكی مەحاڵ بوو، چونكە پێموابوو كەم كچ هەیە، خۆشەویستی نەكردبێت، لە تەمەنی 24 ساڵان فشاری ماڵەوەمان بەتایبەتی لە لایەن دایك و باوكمەوە بۆ ژنهێنان زیادی كرد، باوكم خانووی سەربەخۆی بۆ كردبووم و دووكانیشم هەبوو، خاوەن داهاتی خۆیشم بووم، هیچ بیانووم نەما، بەڵام من زۆربەی كاتەكانم بۆ خوێندنەوەی كتێب تەرخان دەكرد، بەتایبەتی لە بواری سایكۆلۆژی و كۆمەڵناسی، بە دەگمەن دەچوومە سەیران و خێزانەكەشم پێیانوابوو، من تووشی خەمۆكی بووم، بەڵام لە راستیدا وا نەبوو، دواتر فێربووم زیاتر گوێ بگرم، لەوەی قسە بكەم، هەر ئەوەش تا ئێستا سوودی زۆری بۆ من هەبووە و لە زۆر كێشە رزگاری كردووم.
بۆ یەكەمجار رازی بووم ژیانی هاوبەش پێكبهێنم و چووینە خوازبێنی كچێك، زۆریش جوان بوو، بەڵام تەنیا لە بەر ئەوەی زانیم شەهادەی لە من بەرزترە، قبووڵم نەكرد، دواتر لە رێگەی ناسیاوێكمانەوە چووینە خوازبێنی نەرمین، خێزانێكی زۆر باش و رێكوپێك و كچێكی زۆر جوان و بە ئەدەب، ئەوەش وایكرد، لە ماوەی دوو رۆژدا مارەی بكەم و لە یەك هەفتەدا بچینە قەفەسی زێڕینەوە، شەوی مارەبڕین و شیرینی خواردن، ژمارەی مۆبایلەكەیم لێ وەرگرت، لە خۆشییان ژمارەكەم بە هەڵە خەزن كردبوو، شەو گەرچی زۆر درەنگ چووینەوە، بەڵام تێلم كرد و پیاوێك وەڵامی دایەوە، زانیم ژمارەكەم هەڵەیە، ئەو شەوە خەو نەچووە چاوم، سبەی بۆ كڕینی جلوبەرگ و كەلوپەلی ناوماڵ پێكەوە چووین بۆ بازاڕ، بەڵام هەر كە گوتم: ژمارەكەتم بدەرێ، بە هەڵە خەزنم كردووە، تووشی شۆك بوو، رەنگی تێكچووبوو، گوتم: بە مۆبایلەكەت نووكەیەكم بۆ بكە، دەستی دەلەرزی، گوتم: گیانەكەم بۆ وا بێتاقەتی؟ تووشی پەسیوی و هەڵامەت بووی؟ دوێنێ شەو سەرمات بوو لە حەفلەكە؟ با بڕۆینە دكتۆر....، ئەویش تەنیا گوتی: نا هیچ نییە. ئەوە یەكەم درۆ و ئاخر درۆی هاوسەرەكەم بوو كە لەگەڵ من كردی، دركم بە شتێك كردبوو، بەڵام نەمدەزانی چییە، هەموو كەرامەتی دنیا لە رووخساری دەباری، دڵنیا بووم لەوەی منی خۆش دەوێت، لەو یەك هەفتەیەدا زۆر لە یەكتر نزیك بووینەوە، باسی زۆر شتمان كردبوو، رۆژی گواستنەوەی بووك هات و بە سەربەرزی میوانەكانی هەردوولامان (بووك و زاوا) بەڕێ كرد و شەو دووقۆڵی چووینەوە بۆ ماڵی خۆمان، نەرمین وەك فریشتەیەك لە ناو خانووەكەماندا دەركەوت و منیش لەو كاتەوە خۆم بە بەختەوەرترین پیاو دەزانم، بەتایبەت كە نەرمین زۆر عاقڵانە لە یەكەم شەوی ژیانی هاوبەشمان، پێش هەموو شتێك گەورەترین نهێنی خۆی بۆ باس كردم، ئەوەی هاوسەرەكەم باسی كرد، ئەگەر یەك زەڕە كەللەوشكیم بكردبا، یان تووشی هەڵچوون و تووڕەبوون بوومایە، بێگومان خوێنی لەسەر دەڕژا و لانیكەم ژیانی چەند خێزانی دەخستە مەترسی، بەڵام زۆر بە هێمنی گوێم لێگرت و ئەویش زۆر راستگۆیانە باسی ئەو نهێنییەی كرد، نەرمین زۆربەی كات مۆبایلەكەی دەكووژاندەوە، بەڵام شەوی مارەبڕینەكەمان كە داوای ژمارەكەم لێكرد، موبایلەكەی پێكردبوو، نزیكی یەك و دووی نیوەشەو بوو، جەڕەسی بۆ هاتبوو، دەنگی كوڕێك بوو، ئەویش وایزانیبوو منم، گوتبووی: دارەوان چۆنی ئازیزم؟ ئەو نامەردەش بە ناوی منەوە قسەی لەگەڵ كردبوو، تەنانەت پرسیاری ئەوەی كردبوو: تا چەند بەوەفا دەبی بەرامبەرم؟ كە نەرمین گوتبووی تا مردن بەرامبەرت بەوەفا دەبم، دەنگی خەزن كردبوو، دواتر هەڕەشەی لێكردبوو كە ئەگەر مۆبایلەكەی دابخات، دەنگە تۆماركراوەكەی بۆ من بهێنێت، نەرمین سەرەتا جنێوی پێدابوو، دواتر زۆر لێی پاڕابووەوە و گوتبووی هاوسەری خۆی خۆش دەوێت و تكای كردبوو یاری بە چارەنووسی نەكات، بەڵام ئەو دەستبەرداری نەبوو، چەند جار تێلی كردبوو، منیش سەرەتا خوێن بەرچاوی گرتم، تەنانەت بڕیارم دا بیكوژم، بەڵام دواتر بە هێمنی چارەسەرم كرد، بە هەماهەنگی لەگەڵ نەرمین، ماڵی ئەو كوڕەم دۆزییەوە كە لە گەڕەكی ماڵی خەزوورم بوو، باوكی زۆر جوامێر و لە خواترس و جێی رێزی خزم و كەس و كار و هەموو خەڵكی گەڕەك بوو، چوومە ماڵیان و داوام كرد لە دیوەخانەكەیان دووقۆڵی دابنیشین، منیش سەر وبنی رووداوەكەم بۆ باسكرد و ئەوەشم گوت كە بە حورمەتی ئەوان و ماڵی خەزوورم سكاڵای یاساییم تۆمار نەكردووە، ئەویش زۆر خەمی خوارد و زۆریش تووڕە بوو، چووە ئەو دیو تەلەفۆنی بۆ كوڕە گەورەكەی كرد، دڵنیام هەموو شتێكی بۆ باس كردبوو، چونكە كاتێك لەگەڵ برا بچووكەكەی هاتنەوە بۆ ماڵ و هێنایە ژوورەوە، لەگەڵ باوكی دووقۆڵی هەموو قەلبیان شكاند، بەتایبەتی باوكیان كە حاجی خەزوورمی دەناسی و پەیتا پەیتا بە كوڕەكەی دەگوت: .... سووكایەتی بە شەرەفی خەڵك دەكەی؟ هاوكات بە دەسكە قازمە خەریك بوو سەری پان بكاتەوە؟ بڕوا بكەن من دەستم گرت، خەریك بوو بە تەواوی بیكوژێت، براكەشی هەر پەلاماری دەدا، غەڵتانی خوێنیان كردبوو، بە هەوڵێكی زۆر ئەوانم هێور كردەوە و، گوتم: من هیچم ناوێ، تەنیا ئەو كوڕەتان بزانێت كوڕی پیاوە، بۆ من بەسە. زۆریشم سوێند دان چیدی ئازاری ئەو كوڕە نەدەن و لە بری لێدان، ئامۆژگاری بكەن، ماڵئاواییم كرد و دوای ئەوەش چیدی ئەو كوڕە تەلەفۆنی نەكردەوە، لەو كاتەوە من و هاوسەرەكەم راستگۆییمان كردووەتە بنەمای خۆشەویستیمان و تا ئێستا هیچ كێشەیەكمان نەبووە».
بێگومان پێشكەوتنی هەر وڵاتێك بەشێكی بەندە بە پێشكەوتنی تەكنەلۆژیاوە، بەڵام ئایا تەكنەلۆژیا كۆمەڵگەی ئێمەی تا چەند بەرەو هەڵدێر بردووە؟ ئایا بەپێی یاسای سانسۆر لەسەر ئامێرەكانی ئەلیكترۆنی و ئەو تەمەنانەی كە بەكاری دەهێنن، توندوتیژییەكان كۆنتڕۆڵ دەكرێ؟ ئایا ئەوە كێشەیەكی سەرەكی نییە كە لە كۆمەڵگەی ئێمەدا سیمكارتی مۆبایل و ئینتەرنێت بە شێوەیەكی نایاسایی دەفرۆشرێت؟ ئایا لە كۆمەڵگەی ئێمەدا چەند (دارەوان)ی ژیر و ئارام و هێمنمان هەیە كە عەقڵی بە سەر هەستیدا زاڵ بكات و بتوانێت رێگری لە كارەساتێكی كۆمەڵایەتی بكات؟ ئایا هۆكارەكانی بەردەوامبوونی توندویژییەكان بۆ نەبوونی پلانێكی گونجاو و لاوازیی ئاستی هۆشیاركردنەوەی تاكەكان ناگەڕێتەوە؟ بۆچی هەمیشە ئافرەت بووەتە سووتەمەنی و قوربانی ئەو نەزانییە كە هەندێكجار بە لەدەستدانی گیانی باجەكەی داوە؟ بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی و رێكارە یاساییەكان چۆن دەچنە بواری جێبەجێكارییەوە؟ ئەمانە و چەندین پرسی هاوشێوە هەن كە شایانی رامانن بۆ ئەوەی حكومەت و میدیاكان و رێكخراوەكانی كۆمەڵگەی مەدەنی كاری جددی لەسەر بكەن.
پسپۆڕی دەروونی بەهار رەفیق، دەڵێت: «چەندین جۆری توندوتیژی پەیدا بووە، وەك توندوتیژی ئەلیكترۆنی كە ژمارەیەكی زۆر ئافرەتی كردۆتە قوربانی، توندوتیژیی تەكنەلۆژی وەك چەكی كوشندە بەرامبەر ئافرەت بەكار دەهێندرێت، هۆكارەكەشی بۆ ناوشیاری كۆمەڵگە بەرامبەر بە بەكارهێنانی ئامێرەكانی تەكنەلۆژیا دەگەڕێتەوە .»
بەڕێوەبەری بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی دژ بە ئافرەتان (رائیدی مافپەروەر ژیلەمۆ عەبدولقادر)، تایبەت بۆ گوڵان دەڵێت: «كۆنتڕۆڵكردنی توندوتیژیی تەكنەلۆژی بەهۆی مۆبایل و ئەنتەرنێت و ئامێرەكانی تەكنەلۆژیاوە زۆر ئەستەمە، چونكە ئەو توانا بەهێزەی تەكنەلۆژیامان نییە كە بتوانین كۆنتڕۆڵی سەرجەم تۆڕەكانی پەیوەندی بكەین، بێگومان كێشەی سەرەكی لەوەدایە كە ئێستا سیمكارتی مۆبایل و ئینتەرنێت بەشێوەیەكی نایاسایی دەفرۆشرێت، ئەمەش چارەسەركردنەكەی زەحمەت كردووە، بەڵام یاسایەكی باشمان هەیە بۆ بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی بە ئامێرەكانی تەكنەلۆژی كە بەهۆی ئەم یاسایەوە دەتوانرێ سزای ئەو كەسانە بدرێت كە كاری نایاسایی بە مۆبایل و سەرجەم ئامێرە ئەلیكترۆنییەكان دەكەن».