بڕیارنامەی ١٩٦٠ی ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوە یەكگرتووەكان كە لە ڕێكەوتی ١٦ی كانوونی یەكەمی ٢٠١٠دا پەسندكرا، بەڵگەیەكی نێونەتەوەیییە لەمەڕ ژنان و ئاشتی و ئاسایش. ئەم بڕیارنامەیە لە دوای كۆبوونەوەی ژمارەی ٦،٤٥٣بە كۆی دەنگ پەسندكرا. واتە ئاشتیی كۆمەڵایەتی و ئاسایشی كۆمەڵگە بنەمایەكی گرنگی بەرەوپێشچوونی هەر وڵاتێكن، بەڵام كۆمەڵناسان و رۆشنبیران رایانوایە ترادیسیۆن و جەنجاڵی بیری دواكەوتووی وڵاتانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست (بە كوردستانیشەوە) بوونەتە دینگەیەك بۆ راگرتنی بیری تەسكی كۆمەڵایەتی و بە كۆیلەكردنی مێینە، لەگەڵ ئەم هەموو بەربەستانەشدا ئافرەتانی كورد لە دێرزەمانەوە هاتوونەتە مەیدانی خەبات و لە زۆر بواردا قۆڵیان لێ هەڵماڵیوە و بەشێك بوون لە هەنگاوە دیار و بەرچاوەكانی بەرقەراربوونی ئاشتەوایی و پێكەوەژیان و تەنانەت خەبات و بەرگری لە وڵات، ئێستاش جەخت لەوە دەكەنەوە كە بەشداری ئافرەت لە سیاسەتدا هێمایەكی گرنگە بۆ ئاشتەوایی و ئاستی گەشەی كۆمەڵگە و هەنگاونانی بەرەوپێشكەوتنی زیاتر. هەر لەو بارەیەوە بەشداربووانی ئەم راپۆرتەی گوڵان راو سەرنجی خۆیان دەخەنەڕوو.

سەرەتا ساسان عەونی، ئەندامی سەركردایەتی پارتی دیموكراتی كوردستان و بەرپرسی رێكخراوە جەماوەرییەكان لە دەستەی رێكخراوە جەماوەری و پیشەییەكان، هێما بۆ ئەوە دەكات كە «وەڵامدانەوەی ئەم پرسیارە لەو بڕوایەوە دەست پێ دەكات كە تێگەیشتنە لە رۆڵی ئافرەت لە ناو كۆمەڵگەدا، تێگەیشتنە لە مەودا و ئەو پانتاییەی كە ئافرەت دەتوانێت رۆڵی تێدا بگێڕێت و زانینی هاندەر و پاڵنەرەكانی ئەم رۆڵبینینەیە و لە هەمان كاتیش دەستنیشانكردنی بەربەست و لەمپەرەكانی بەردەمێتی. گوتیشی: «بابەتی بەشداریی ئافرەتان لە كایەكانی ناو كۆمەڵگە و بەتایبەتیش لە بەرقەراركردنی ئاسایش و ئاشتیی كۆمەڵایەتی، پرسێك نییە تەنها پەیوەست بێت بە كوردستان و بە كۆمەڵگەكەی ئێمە، بەڵكو پرسێكی جیهانییە و هەموو وڵاتانی جیهان، بەتایبەتیش وڵاتە پێشكەوتووەكان و دامەزراوە نێونەتەوەییەكان و رێكخراوی نەتەوە یەكگرتووەكان، بە بایەخەوە لەم پرسە دەڕوانن و كاری لەسەر دەكەن، بەتایبەتی لەم بیست ساڵەی دواییدا زۆرترین كاری لەسەر كراوە، بڕیارێكی نەتەوە یەكگرتوەكان لە ڕێی ئەنجومەنی ئاسایشەوە تایبەتكراوە بەوەی كە (ئافرەت رەگەزێكی كاریگەری ئاسایش و ئاشتیە)، ئەم بڕیارە بە بڕیاری ١٣٢٥ی ساڵی ٢٠٠٠ ناسراوە كە هەوڵێكە بۆ بەشداری پێكردنی زیاتری ئافرەتان وەك رەگەزێكی زۆر كاریگەر و یەكلاكەرەوە لە بەرقەراركردن و دروستكردنی ئاشتیدا. كە باسیش لە دروستكردنی ئاشتی، یاخود چەمكی ئاشتی دەكەین تەنها مەبەستمان لێی نەمانی جەنگ و شەڕ و ئاژاوە نییە، بەڵكو مەبەستمان دیوەكانی تریشە لە چەمكی ئاشتی، كە ئەویش خۆی لە (پێكەوە ژیانی ئاشتییانەی پێكهاتە نەتەوەیی و ئایینیەكان و ئەندامانی كۆمەڵگە لەگەڵ یەك، دادپەروەری، ریزگرتن لە مافەكانی مرۆڤ، ئاسایش، پارێزگاری لە ژینگە، ناتوندوتیژی، سەقامگیری، لێبوردەیی، هاوكاری، دیموكراتیەت، ئازادی بیروڕا دەربڕین و بەشداری سیاسی، نەكردنی جیاوازی و دەرفەتی یەكسان) دەبینێتەوە، كە هەریەكەی بە شیوەیەك و بەیەكەوە تەعبیر لە چەمكی ئاشتی دەكەن. بۆیە تێگەیشتن لە چەمكی ئاشتی دەروازە گرنگەكەی بەرقەراركردنی ئاشتیی كۆمەڵایەتییە كە ئافرەت دەتوانێت رۆڵێكی پێشەنگ و باڵا لە بەرقەراركردنی ئاشتی كۆمەڵایەتیدا بگێڕێت، ئەویش لە ڕێی پەروەردە و پێگەیاندن و تەنشئەی كۆمەڵایەتییەوە، كە (خێزان) ژینگەی سەرەتایی و كاریگەری ئەم پێگەیاندنەیە، زانراویشە كە رۆڵی ئافرەت وەكو (دایك) چەند كاریگەر و پڕ بایەخ و گرنگە لە ناو خێزان لە پەروەردەكردن و ئاراستەكردنی منداڵ و پێدانی خۆشەویستی و چاندنی ئەو بەها و پرەنسیپانەی كە رێچكەی ژیانی داهاتووی منداڵ دیاری دەكەن و لەو كارلێكەی كە پێی دەگوترێت تەنشئەی كۆمەڵایەتی».
ساسان عەونی لە درێژەی ئاخافتنەكەیدا ئەوەش دەخاتەڕوو كە «كوردستان وەك كۆمەڵگەیەك كە لە قۆناغێكی هەستیاری راگوزەردایە و ئافرەتانی كە نیوەی كۆمەڵن، دەبێت بەپێی ژمارە و قەبارەیان لە چارەسەری تەنگژەكانی ناو كۆمەڵگە و لە پێشكەوتنەكانیدا رۆڵیان هەبیت». گوتیشی: «ئافرەتانی كوردستان رۆڵیان هەیە لە بەرقەراكردنی ئاشتی و ئاسایشی كۆمەڵایەتیدا، بە رۆڵبینیان لە پەروەردەكردنی منداڵان بە بەهاكانی مرۆڤدۆستی، ناتوندوتیژی، خۆشەویستی، لێبوردەیی، جیاوازی نەكردن و قبوڵكردنی یەكتری، پێكەوەژیان، خو و رەوشت و ئاكاری بەرز و بەها و داب و نەریتە راستەكان. نابێ ئەوەش نادیدە بگیرێت كە ئێستا لە بارودۆخی جەنگداین، نیوەی گرانایی جەنگ لە سەر شانی ئافرەتە، هەر لە پەروەردەكردنی منداڵ، سەرپەرشتی ماڵ و خێزان، كاركردن و پەیداكردنی بژێو، هاندانی پیاو لە رەوایی جەنگ و خۆڕاگری، هەروەها بەرگەگرتنی شەهید بوونی باوك و برا و مێرد و بەردەوام بوون لە جۆرێكی تری ژیان».
چالاكی بواری ئافرەتان و سكرتێری بۆردی پاراستنی مافەكانی ژنان لە ئەنجومەنی وەزیران، خانزاد سەعدی سەبارەت بە هەمان پرس دەڵێت: «لە كۆتایی سەدەی بیستەم و سەرەتای ئەم سەدەیە، رەوشی ئافرەت لەسەر ئاستی جیهان پێشڤەچوونێكی باشی بەخۆوە بینی، ئەویش دوای یەك پەیام و یەك دەنگی ئافرەتانی جیهان و دواتریش تیشكخستنە سەر سەرچاوە مرۆییەكان لە ئەجێندای سەدەی بیست و یەك، هەروەها كاركردن لەسەر بڕیارەكانی ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی و دەركردنی چەند بڕگەیەكی تایبەت بە زامنكردنی مافەكانی ئافرەت و بەشداربوون و پاراستن و كاراكردنی لە هەموو بوارەكانەوە و گرنگترینی بڕیاری ژمارە 1325 (ئافرەت، ئاشتی و ئاسایش)ـە، ئەوانە هەمووی بوونە هۆكاری باشتربوونی رەوشی ئافرەت لە جیهان. لەماوەی چەند ساڵی رابردوو، لە ئەنجامی ئەو گۆڕانكارییە سیاسی و ئابووری و كۆمەڵایەتییانەی بەسەر وڵاتانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا هاتوون كە بەشێكی زۆری وڵاتە عەرەبییەكانی گرتەوە و عێراقیش لە پێشووی هەموویانەوە بووە؛ بێگومان كاریگەری نێگەتیڤی هەبووە لەسەر رەوشی كوردستان لە رووی ئەمن و ئاسایش و دواتریش شەڕی تیرۆر دژی چەكدارە توندڕەوەكانی داعش كە هەموو پلان و پێوەرەكانی ناوچەكەی گۆڕی و ئافرەتێكی زۆر لە كوردستان بوونە قوربانی ئەو شەڕە و خەبات و تێكۆشانی چەندین ساڵەی ئافرەتان لەسەر ئاستی حكوومی و حزبی و رێكخراوەیی پاشەكشێی بەخۆوە بینی و ناچارین دیسان لە سەرەتاوە دەستپێبكەینەوە. ئێمە وەك ئافرەتانی كوردستان هەنگاوی باشمان بڕیووە و كارمان لەسەر پرۆگرامی (ئافرەت؛ ئاشتی و ئاسایش) كردووە، پلانەكە لەلایەن لێژنەیەكی هاوبەشی كوردستان و بەغدا داڕێژرا و لە ساڵی رابردووش ئاكشن پلانەكە لەلایەن حكومەتی هەرێمی كوردستانەوە پەسەند كرا و كاری جددی بۆ دەكرێت، بەڵام پێموایە جێبەبەجێكردنەكە وەك پێویست نییە، چونكە لەو پڕۆگرامەدا لە چوارچێوەی سنووری عێراق كاری لەسەر دەكرێت و خراپی رەوشی ئافرەت لەوێ، كاریگەرە لەسەر كارەكانی كوردستان». گوتیشی: «من وەك چالاكوانێكی بواری ئافرەت، لەسەر داوای رێكخراوی (كڤیننا تل كڤیننا)ـی سویدی پرۆژەیەكم پێشكەش كرد و بۆ ماوەی سێ هەفتە لە سوید و دواتریش دوو هەفتە لە عەممان بەشداربووم لە پرۆگرامی راهێنانی نێودەوڵەتی 1325 (ئافرەت؛ ئاشتی و ئاسایش)، دەبوایە دواڕاپۆرت دەربارەی جێبەجێكردنی پڕۆژەكەم لە پایزی ساڵی رابردوو پێشكەش بكەم، بەڵام بەهۆی ناهەمواری رەوشەكە و وەستاندنی زۆربەی پڕۆژەكانی تایبەت بە ئافرەت و خەریكبوونمان بە هاوكاریكردنی ئافرەتە ئێزیدی و ئاوارەكانی دیكەی كوردستان، تا ئێستاش نەمتوانیوە پڕۆژەكەم جێبەجێی بكەم و ئەوەی لە دوا ڕاپۆرتەكەمدا باسمكردووە، تەنها پلانی جێبەجێكردنە. بێگومان لە ئێستا و رابردوو، لە ئاشتی و جەنگدا، ئافرەت رۆڵی گرنگ و پۆزەتیڤی هەبووە، جا ئەگەر پڕۆگرام و بڕیارێك دەربارەی پاراستن و كاراكردن و بەشداربوونی بێت؛ دڵنیام خودی خۆی تێیدا باڵادەست دەبێت و رەنگدانەوەی بەسەر رەوشەكەوە دەبێت. بۆ نموونە ئافرەتێكی زۆری پێشمەرگە و شەڕڤانی كوردمان هەیە كە لە سەرجەم میحوەرەكانی شەڕدا و شان بەشانی براكانیان دژی تیرۆر دەجەنگن و بوونەتە سیمبولی ئازایەتی و بەرخودان بۆ هەموو میللەتی كورد و جیهانیش. ئەمڕۆ چۆن ناوی پیرۆزی پێشمەرگە لە جیهان دەنگی داوەتەوە؛ بەهەمان شێوە ئافرەتی كورد توانیویەتی مێژووێكی پڕ سەروەریی بۆ خۆی و نەتەوەكەی تۆمار بكات.
لە لای خۆیەوە عەمید سەرحەد قادر بەڕێوەبەری پۆلیسی قەزا و ناحیەكانی كەركووك، سەبارەت بە ناوەرۆكی ئەم راپۆرتەی گوڵان بەمجۆرە را و سەرنجەكانی خستەڕوو: «ئافرەت لە هەموو بوارەكانی ژیاندا رۆڵێكی سەرەكی هەیە و هەرگیز ناتوانرێ و ناكرێ ئەو رۆڵەی بە كەم بخەملێندرێت، چونكە ئافرەت پێگە و توانا و هێزی بەڕێوەبردن و ئیدارەكردنی لەهی پیاو كەمتر نییە، ئەگەر زیاتریش نەبێ، هەروەها هەموومان پەروەردەكراوی دەستی ئافرەتین، ئەویش دایكە، ئافرەتی كورد لە ئێستاو لە رابردووشدا لە بواری ئەمنی، سەربازی، ئیداری و ئابووری و چالاكی كۆمەڵایەتی و سیاسی كاراكتەرێكی بە توانابووە، تەنانەت ئەمڕۆ كە پیاوەكان لە سەنگەری بەرگریدان ئافرەت وێڕای ئەركەكەی خۆی 50%ی ئەركی پیاویشی لە ئەستۆدایە و توانیویەتی ئاشتی ماڵەكەی بپارێزێت و منداڵەكانی پەرتەوازە نەكات، بەرجەستەكردنی رۆڵ و ئەركی ئافرەت لە بارودۆخی ئێستاماندا زەرورەتی خۆی هەیە و خۆشبەختانەش لەبواری ئەمنی و سەربازیدا شانبەشانی پیاو بۆ پاراستنی وڵات لە ئەرك و واجبدایە، لەگەڵ هەموو ئەوانەشدا بە حوكمی ئەوەی هەستی ئافرەت ناسكە، كۆكم لەسەر ئەوەی كە سیاسەتكردن لای ئافرەت سیاسەتێكی نەرمە و كەمتر حەز بە شەڕ و كوشتار دەكات، بەڵكو هەمیشە بەرەو لێبوردەیی و ئاشتەوایی و ئاسایشدا هەنگاو دەنێت، لەبەرئەوەی ئافرەت دایكە، هاوسەرە، خوشكە، هەر نێرینەیەك تیابچێت، ئافرەت بە پلەی یەك خەسارەتمەند دەبێ، بە تیاچوونی ئەو نێرینەیە ئافرەتێك رەشپۆش دەبێ، ئافرەتێكیش جەرگی دەسووتێ، ئافرەتێكیش ماڵوێران و سەرلێشێواو دەبێ».
دڵشاد نامق فەرەج، خاوەنی بڕوانامەی ماستەرە لە زانستە سیاسییەكان هێما بۆ ئەوە دەكات كە ئاشتی كۆمەڵایەتی و ئاسایشی كۆمەڵگە بنەمایەكی گرنگی بەرەوپێشچوون وگەشەكردنی تەواوی دام و دەزگاكانی وڵات و دەوڵەتدارین، گوتیشی: «هەر كۆمەڵگەیەك بیەوێت هەنگاوبنێت بەرەو پێشكەوتن پێویستە لە سەرەتاوە هەوڵی چەسپاندنی ئاسایش و ئارامی بدات، بێگومان ئەم بابەتە گرنگەیش بەتەنها لایەنێك و پێكهاتەیەكی كۆمەڵگە فەراهەم ناكرێت و نایەتەدی، بەڵكو پێویستی بە كاری دەستەبەری و هەماهەنگی هەموو لایەك هەیە. ئەوەی پەیوەندی بە رۆڵی ئافرەتانەوە هەیە لە فەراهەمكردنی سەقامگیری كۆمەڵایەتی و ئاسایشی گشتیدا، دەگەڕێتەوە بۆ ئەو دەرفەتانەی كە بۆ خودی ئافرەتان رەخسێندراوە، كە ئەمەش بەپێی رادەی پێشكەوتنی كۆمەڵگە دەگۆڕێت، ئەگەر بواری كاركردن و بەشداریكردنی ئافرەتان رەخسێندرا و دەرفەتیان پێدرا بەشداری كایە سیاسی و رۆشنبیریەكانی وڵات بكەن، ئەوە دەبنە كۆڵەكەیەكی گرنگ لە بەرەوپێشبردنی كۆمەڵگە، هاوكارێكی بەهێزی رەگەزی بەرانبەریش دەبن بۆ چارەسەركردنی زۆرێك لەو گرفتانەی كە رەنگە رەگەزی نێرینە نەتوانێت بەتەنها چارەسەری بنەڕەتییان بۆ بدۆزێتەوە. واتە ئافرەتان دەتوانن رەگەزێكی گرنگ بن لە بەرقەراركردنی ئاشتی كۆمەڵایەتی، ئەمەش لە رێگەی بەشداریكردنیان لە چالاكییە كۆمەڵایەتییەكان و پەرەپێدانی رۆشنبیری خێزانی لە كۆمەڵگە، كە ئافرەتان دەتوانن ببنە فاكتەرێكی بەهێز بۆ پەرەدان بە رۆشنبیری خێزانی و ئاڕاستەكردنی كۆمەڵگە بۆ ئەوەی خێزانێكی هۆشیار و تەندروست و دور لە توندوتیژی بنیات بنێن، ئەمەش لە رێگەی لێكتێگەیشتن و چارەسەركردنی گرفتە خێزانییەكان لەگەڵ پیاوان لەناو خودی خێزان و رێگەنەدان بە چونە دەرەوەی و تەشەنەكردنی بۆ كێشەی گەورەتر، هەروەها راهێنانی نەوە و منداڵان لە سەر متمانە بەخۆبوون و گفتوگۆكردن و چارەسەر دۆزینەوە بۆ كێشەكانیان لە بری پەنابردنە بەر توندوتیژی و ئازاردانی یەكتر، كە ئەمەش لە كۆتاییدا نەوەیەكی تەندروست و لێبوردە دەبەخشێتە كۆمەڵگە و بەمەش بناغەیەكی بەهێزی ئاشتیخوازی و ئاشتی ویستی لەكۆمەڵگەدا دادەمەزرێنێت. لە بواری سیاسیشدا گرنگە رۆڵ و پێگە بە ئافرەتان ببەخشرێ، چونكە هاوسەنگی تەواوەتی لە كۆمەڵگە كاتێك دێتە كایەوە هیچ كام لەڕەگەزەكانی كۆمەڵگە فەرامۆشنەكرێن و نەبنە سالار بەسەر ئەوی دیكەوە، ئەگەر بەشداری ئافرەتان لە بواری سیاسەت ببێتە واقیعێكی ڕاستەقینە، ئەوا بنەمایەكی گرنگی عەدالەتی سیاسی دێتە كایەوە بەجۆرێك كایەی سیاسی دەبێتە ڕەنگدانەوەیەكی تەواوەتی پێكهاتەی كۆمەڵگە، بەمەش دیموكراسییەت و یەكسانی رەگەزی زیاتر برەو پەیدا دەكات.»
هێمن فەرید چالاكی كۆمەڵگەی مەدەنی رایوایە: «ئافرەت لە بەرقەراربوونی ئاشتی و ئاسایشی كۆمەڵگە لە ناو خێزان و لە دەرەوەی ماڵەكەشی رۆڵی گرنگی هەیە»، گوتیشی: «ئافرەت مرۆڤێكی جیاواز نییە لە ناو كۆمەڵگەدا، بەڵكو مرۆڤێكی ئاساییە، ئافرەتی كورد بۆتە مامۆستا و پزیشك و ئەندازیار و سیاسەتمەدار لە كۆمەڵگەی كوردی، بۆیە دەكرێت ژنی كورد هەموو رۆڵەكانی بەركەوتبێت، چ وەك دایك و چ لە كاركردنی لە دایەنگە و بواری پەروەردە و قوتابخانە و تەنانەت لە ناوەندە سیاسییەكان و ...تاد، ئەوە وایكردووە ژن پێشەنگ بێت لە زۆربەی بوارەكان و جێگرتنەوەی زۆربەی سێكتەرەكانی پەروەردە. هەروەها ژنی كورد بەهۆی ئەو هەموو جەنگ و كاولكارییانەی كە وڵاتەكەی تووشی بووە، كاتێك پیاوەكان بوونەتە پێشمەرگە، بە بەرپرسیاریەتی زیاترەوە منداڵەكانیان پەروەردە كردووە هەر ئەو پەروەردەیەی ژنی كورد بووە كە فێری منداڵی كوردی كردووە رێز لە مرۆڤبوون بگرن و بە ئاشتی پێكەوە بژین و بڕوایان بە ئاشتی و ئاسایش و پێكەوەژیان هەبێت.، ئەو رۆڵە مێژووییەی ئافرەتی كورد بینیویەتی وایكردووە كە بەردەوام منداڵی كورد فێر بكات لەناو ماڵ و لە دەرەوەی ماڵەكان بەئاشتی و ئارامی بژین».