ئەگەر بە رامانێكی سادەش لە پێگەی ئافرەتان لە ئاستی دونیادا بڕوانین، دەبینین بەشداری خانمان بەراورد بە پیاوان لە بڕیاری سیاسیدا تەنانەت لە وڵاتانی گەشەكردووشدا رێژەیەكی بە تەواوی لاسەنگە و ئافرەتان پتر لە رێكخراوە ناحكومییەكاندان، نەك لە پۆستە سیاسییەكاندا. لە وڵاتە تازەگەشەكردووەكانیشدا بە هەمان شێوە لەبەردەم بەشداری ئافرەتان لە سیاسەتدا بەربەستی زۆر هەیە. بەڵام بۆچی وڵاتانی پێگەیشتووی پەرەسەندووی رۆژئاواش بە قەتیسكراوی مامەڵە لەگەڵ پرسی ئافرەتان دەكەن و لاسەنگیی رەگەزی لە ناوەندەكانی بڕیاری سیاسیدا بە زەقی دیارە، لەكاتێكدا رۆژئاوا خۆیان بە خاوەنی دیموكراسیەت و پێشەنگی هەموو بنەماكانی پێشكەوتنی مرۆڤایەتی دەزانن؟ بەشداربووانی ئەم راپۆرتەی گوڵان بابەتەكە زیاتر شیدەكەنەوە

مافپەرەوەر مەیادە نەجاڕ، وەك یاساناس و چالاكی بواری ئافرەتان، سەبارەت بە پیادەكردنی مافی ئافرەت لە رۆژئاوا و رۆژهەڵات چەند تێبینییەكی هەیە و بەمجۆرە دەیانخاتەڕوو: «لەوڵاتانی رۆژئاوادا هەموو مرۆڤەكان مافیان دەستەبەر كراوە و چیتر پێویستیان بەوە نییە كە جیاكاری بۆ چەمكەكان بكرێت، بە نموونەش كاركردنی ئافرەت كەمتر لەبواری سیاسیدا لەوڵاتانی رۆژئاوادا بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە كە ئافرەتانی ئەو وڵاتانە وەك پیاوان بەبێ هیچ جیاوازییەك لە كایە سیاسی و ئابوورییەكاندا بەشدارییان كردووە، بەڵام رەنگە كەمتر ئافرەتان روو بكەنە كایەی سیاسی و زیاتر بیانەوێت لە كایە رۆشنبیری و چالاكییەكانی كۆمەڵی مەدەنیدا بەشداربن، لەبەر ئەوەی كە ئەوان زیاتر دەتوانن لەو بوارەدا كار بكەن.»
مەیادە ئافرەتانی ئەڵمانی بە نموونە دەهێنێتەوە كە لەدوای جەنگی دووەمی جیهانی توانییان رۆڵێكی گرنگ بگێڕن، ئەمڕۆش بەهەمان شێوە توانیویانە ئافرەتێك بكەنە سەرۆكی وڵاتەكەیان كە زۆر بەوردی كارەكانی وڵاتەكە بەرەو پێش ببات و هەنگاوی جددی بنێت. گوتیشی: «دوای ئەوەی سیستەمی پیاوسالاری دەستی پێكرد، ئیتر قۆناغێكی نوێ لە ژیانی هەموو مرۆڤەكان دەستی پێكرد، ئەویش ئەوە بوو كە ئافرەتان بوونە دیلی كۆمەڵگە، بە جۆرێك لەهەموو جیهاندا تا ئێستاش قوربانی دەستی نەریت و سیستمی پیاوسالارین، بەڵام پیاوسالاری لە رۆژهەڵاتدا زۆر بە زەقی دیارە و كاریگەری لەسەر ئایندەی تاكەكان هەیە بەڵام لە ئەوروپادا ئەمە كەمتر دەركەوتووە. مەرجیش نییە پێشكەوتنی كۆمەڵگە بە ستراتیژیەتی بەشدرای ئافرەت لەچەند پۆستێكدا ببەسترێتەوە، بەڵكو گرنگ ئەوەیە كە ئافرەتان بتوانن لە ناوەندی بەڕێوەبردندا بە چوست و چالاكی خۆیان رۆڵێكی باشیان هەبێت».
كۆمهڵناس فهرهیدون بێوار، سەرەتا باسی ئەوە دەكات كە بە شێوەیەكی گشتی و لهسهر ئاستی جیهان رێژه و ژمارهی ئافرهتان له بواری سیاسیدا و له پۆسته سیادی و سیاسییهكان كهمترە لە پیاوان، بەڵام ئەو بابەتە له وڵاتێكهوه بۆ وڵاتێكی تر دهگۆڕێت و رێژهكان وهك یهك نین. لهههندێ وڵات ئافرەتی سهرۆك وهزیران و سهرۆكی حزب هەیەو ههشه نیوهی كابینهی حكومهت ئافرهتن، لە زۆر وڵاتیش دەبینین بە دەگمەن ئافرەتێك رێی پێدەدرێ لە بڕیاری سیاسیدا بەشداری بكات. ئهوهش رهنگه پهیوهندی به هەر دوو هۆكاری خودی و بابهتی ههبێ. رهنگه ئافرهتان خۆیان كهمتر حهز به بواری سیاسهت بكهن و زێتر روو له بوارهكانی كۆمهڵایهتی و مرۆیی و هونهری و.. بكهن، لهبهر ئهوهی بواری سیاسهت ههر بۆخۆی بوارێكی وشك و پڕ كێشه و ململانێ و بهرپرسیارێتی و ناكۆكییه، كه رهنگه زۆر لهگهڵ كهسایهتی و پێكهاتهی سایكۆلۆژی و بایهلۆژی ئافرهت وێكنهیهتهوه، ئهمه بهو مانایه نییه كه ئافرەت توانای سیاسهتكردنی نییه، بهڵكو بهو مانایهیه كه ههم خۆی كهمتر حهزی پێدهكات، ههم رهنگه دۆخ و ژینگهكهش رهخساو نهبێ. «.پەیام ئەحمەد پەرلەمانتاری پێشووی پەرلەمانی كوردستان، لە دەستپێكی قسەكانیدا گوتی: «باسێكی كورتی ئافرەتان لە كوردستان دەكەم، ئەوەی روون و ئاشكرایە ئەو پۆستانەی كە دراوەتە ژنان توانیویانە وەك پیاوان بگرە باشتریش كارەكەیان بكەن، زۆر سەركەوتووانە كارەكانیان ڕابپەرێنن، بەڵام ئەمە واینەكردووە كە حزبەكان گرنگی بە ژنان بدەن و كارێك بۆ ئەوە بكەن كە ژنان پێش بخەن». بهڵام ئەگەر وردبینەوە دەبینین حكومەتی هەرێم بوارێكی ئەوتۆی نەڕەخساندووە بۆ ئەوەی ئافرەتان زۆرتر بچنە نێو پرۆسەی سیاسییەوە و پلانی ئەوەشی نییە كە بەشێوەیەكی بەرفراوان ژنان لە پرۆسەی بەدەستهێنانی پۆستی سیاسیدا بەشداربن، ئەمەش دوو هۆكاری هەیە، یەكەمیان ئەوەیە لە زوربەی كۆمەڵگە جیهانییەكاندا بە كۆمەڵگەی كوردەوارییەكانیشەوە كارەكانی ژنان سنووردار كراوە، هۆكاری دووەمیش ئەوەیە كە ژنان خۆیان لە كارەكانیداندا یەكگرتوو نین.
چالاكوان و رۆژنامەنووس كامەران وریا قانع، بەمجۆرە رای خۆی دەردەبڕێت: «بهشێوهیهكی گشتی ژیان بریتییه له هاوكارییهكی بهردهوامی ئافرهت و پیاو له ههموو بوارهكان و له ههموو سهردهمهكان. به درێژایی مێژوو كۆمهڵگەیهك نادۆزیتهوه، تهنها به لایهنێك لهو دوو رهگهزه بهڕێوهچووبێت، بهڵام له سهردهمێكهوه بۆ سهردهمێكی تر رەنگە یهكێكیان زیاتر ماندوو بووه، یان ئهركی زیاتر بووه، یان دهسهڵاتی زیاتر بووه، بهڵام به شێوهیهكی گشتی له مێژووی هاوچهرخ سنوورهكانی ههم ئازادی و ههم دهسهڵاتی پیاو زیاتر بووه، ئهم مێژووهش ئهو راستییهی سهلماندووه كە ههر زیادبوونێك له ئازادی و دهسهڵاتی پیاو لهسهر ئازادی و دهسهڵاتی لایهنی بهرامبهر دروست بووه. به شێوهیەكی گشتی دهتوانین ههموو پرۆسهكه به تهرزاوویەك بشوبهێنین ههر زیاد بوون یان كهم بوون له لایهك، كاریگهری لهسەر لاكهی تری ههیه، ئهمڕۆ ئافرهتان بهگشتی له داگیركردنێكی لهسهرخۆن و بۆ جومگهكانی كۆمهڵگە ورده ورده شوێنهكان و كۆمهڵگە لهگهڵ پیاو دابهش ئهكهن، بۆ نموونه ئافرهت لە زۆربهی بوارهكانی ژیان بهشداره، ههر له فهرمانگهكانهوه تاكو دهگات به بازاڕهكان، ئهم پرۆسهیه ههرچهنده خاوه بهڵام بهردهوامه، ئەی ئەوە نییە وەزیری بەرگری فەڕەنسا و ئەڵمانیا ئافرەتن؟».
سەرۆكی رێكخراوی تواناسازی ئافرەتان (سۆزان عارف) سەبارەت بە هەمان پرس دەڵێت: «ئەوە چەند هۆكارێكی هەیە، لەوانە ئافرەتان لە رووی كاری رێكخراوەییە زیاتر هەست بە ئازادی دەكەن، ئەمەش لە ئەوروپا و كوردستان و هەر وڵاتێكی تری جیهاندا جیاوازی نییە و هەمووی وەك یەكە». سۆزان پێشیوابوو كە وڵاتانی ئەوروپا زیاتر هەنگاوی باشیان بۆ برەودان بە تواناكانی خۆیان ناوە و ئەوەش دەخاتەروو كە بەشداری ئافرەتان لەپرۆسەی سیاسی بەراورد بە ساڵانی رابردوو رووی لە زیادبوونە و ئەمڕۆ ئافرەتان بەشداری كارایان لەهەموو پرۆسەكاندا هەیە. گوتیشی: «بێگومان ناكرێت ئێمە بەشداری ئافرەت لە رێكخراوەكان لەنێوان كوردستان و ئەڵمانیا هاوتا بكەین، یان بەشداری ئافرەت لە حكومەت لە نێوان نەیجیریا و كۆستاریكا هاوتا بكەین، چونكە هەر یەكێك لەو وڵاتانە خاوەنی تایبەتمەندی خۆیانن كە كۆمەڵێك سیفەتی پێبەخیشون».
لەلایەكی دیكەوە ئاڵا كەمال عەلی، میدیاكار و چالاكی بواری ئافرەتان.گوتی: «هۆكاری ئەوەی كە بەشداری ژن لە رێكخراوەكان زیاترە بە بەراورد بە كایەكانیتر، ئەوەیە كە ژن لە كاری رێكخراوەیی لە پیاو سەركەوتووتر بووە، بێجگە لەوەش توانای وەبەرهێنانی خودی ئافرەت لە رێكخراوەكاندا زۆرتر دەردەكەوێت».