ئەنفالێكی دیكەی كورد و ئەمجارەیان لە سەر دەستی دەوڵەتی ئیسلامی ناسراو بە (داعش)، بە كۆمەڵكوژییەكانی كوردانی ئێزدی دەستیپێكرد. دوای ئەوەی رۆژی ٣ئاب لەلایەن چەكدارانی داعشەوە هێرش كرایە سەر شنگال، سەرەڕای رەشەكوژی و ئاسمیلەكردنیان، ژمارەیەكی زۆریشیان لە ئافرەتانی ئێزدی رفاند. بەپێی ئامارێك ژمارەی پاكیزەكانی ئێزدی كە دەوڵەتی تیرۆریستی داعش وەك دەستكەوتی جەنگ و (سەبایا) بەسەر چەكدارەكانیدا دابەشی دەكات، لە سنووری 2000 كەس تێپەڕیوە. بۆ رزگاربوونیشیان تەنیا پشت بە هێزەكانی پێشمەرگەی كوردستان دەبەسترێ، كە لە بری هەموو جیهان لە ئێستادا شەڕی تیرۆریستان دەكات.بەشداربووانی ئەم راپۆرتەی گوڵان رێكارەكانی چارەسەر و زانیاری زیاترمان بۆ ئاشكرا دەكەن.
گوڵان: كۆمەڵایەتی

پێویستە لە ئاستی جیهان هەموو هەوڵەكان بخرێنەگەڕ
سەرەتا سكرتێری یەكێتی ئافرەتانی كوردستان (د. ڤیان سلێمان)، سەبارەت بە پاكیزەكانی ئێزدی كە دەوڵەتی تیرۆریستی داعش وەك دەستكەوتی جەنگ و (سەبایا) بەسەر چەكدارەكانیدا دابەشی دەكات و هەوڵەكانیان بۆ رزگاركردنی ئەو قوربانییانەی دەستی تیرۆر و دیاریكردنی چارەنووسیان، لە ئاخافتنێكیدا بۆ گوڵان گوتی: «ئێمە وەك یەكێتی ئافرەتانی كوردستان هەر زوو كە ئەم كارەساتە روویدا، بەپەلە هەوڵەكانمان بەچەندین شێوە دەستپێكردو پەیوەندیمان لەگەڵ چەندین رێكخراوی ناوخۆیی و جیهانی كرد و گرووپێكمان لەگەڵ ئەوان لە ئافرەتە چالاكوانەكان دروستكرد و پەیوەندیمان بە هەموو رێكخراوە نێونەتەوەییەكانەوە كرد. هەروەها داوامان لە خاتوو فڕەنسیس نوێنەری ئافرەتان لە نەتەوە یەكگرتووەكان كرد، بۆ ئەوەی هاوبەش بێـت لەگەڵمان بۆ دیاركردنی چارەنووسی ئەو ئافرەت و منداڵانەی ئێزدی كە لە لایەن تیرۆریستانی داعشەوە رفێندراون، زۆریش پێویستە لە ئاستی جیهانی هەموو هەوڵەكان بخرێتەگەڕ بۆ رزگاكردنی ئەو ئافرەتانەی كە لەلایەن داعشەوە رفێندراون .
د. ڤیان باسی لەوەش كرد كە هەوڵێكی زۆریان داوە، بۆ ئەوەی ئەو كارەساتە تراژیدییە بە ژینۆساید بناسرێت و رێگری لە دووبارەبوونەوەی بكرێت، گوتیشی: «بۆ جوڵاندنی رای جیهانی و ناوخۆیی لە هەوڵەكانمان بەردەوام دەبین، پەیوەندی بە گشت لایەنەكان و هەموو ناوەندە نێودەوڵەتییەكانەوە دەكەین، بۆ ئەوەی ئەم كارەساتە بە ژینۆساید بناسن و كاربكرێت بۆ ئەوەی بە زووترین كات رزگار بكرێن و هاوكاری تەواویش بە ئاوارەكان بگەیەندرێت».
د. ڤیان لە درێژەی ئاخافتنەكەیدا سەبارەت بە ژمارەی ئەو كچ و ئافرەتە رفێندراوانە گوتی: «هەتا ئێستا هیچ ئامارێكی فەرمی لەبەردەستدا نییە، هەوڵەكانمان بۆ دەستخستنی ئامارێكی دیاریكراو بەردەوامەو فۆرمێكمان لەناو ئەندامانی خۆمان دابەشكردووە كە خۆیان خەڵكی دەڤەری شنگالن بۆ ئەوەی ئەو ئافرەتانەی لەلایەن داعشەوە رفێندراون ژمارەیان دیاری بكرێ، بەڵام هێشتا فۆرمەكان نەگەڕاوەتەوەو زانیاری تەواومان لەبەردەستدا نییە» لەمەش زیاتر سكرتێری یەكێتی ئافرەتانی كوردستان جەختی لەوەش كردەوە كە جگە لەو كارەساتە دڵتەزێنە كە پاكیزەكانی ئێزدی لە بازاڕەكانی داعشدا دەفرۆشرێن، ئاوارەكانی ئێزدیش بەتایبەتی منداڵ و ئافرەتانیان رووبەڕووی قەیرانێكی گەورەی دەروونی بوونەتەوە و پێویستە بەپەلە كار لەسەر ئەوە بكرێت كە قەیرانە دەروونییەكەش چارەسەر بكرێت.
راپۆرتێك رەوانەی كونسوڵخانەكانی هەموو وڵاتانی جیهان دەكرێت
لەلای خۆیەوە پەرلەمانتار (حەیات مەجید) ئەندامی لیژنەی ئافرەتان لە پەرلەمانی كوردستان، ئەوەی بۆ گوڵان خستەڕوو كە هیچ ئامارێكی فەرمی لەبەردەستدا نییە، بۆ ئەوەی ئاشكرای بكات كە ژمارەی ئافرەتانی ئێزدی كە دیار نەماون، یان رفێندراون لە لایەن داعشەوە چەندن، گوتیشی: «تائێستا بەهۆی نەبوونی داتایەكی ورد نەتوانراوە رێژەی كۆتایی بخرێتە بەرچاوی خەڵك، ئەمە بێجگە لەوەی كە بێ داتا هەر زانیارییەك بڵاوبكرێتەوە هەڵەیە و دوورە لە راستییەوە، هەموو ئامارەكان تا ئێستا نافەرمین و هەر یەكێك لە دەزگاكان بە شێوەیەك بڵاوی دەكاتەوە، كەخۆی لەخۆیدا ئەوە هەڵەیە كە زانیاری بڵاو بكرێتەوە و سەرچاوەی فەرمی نەبێت» .
ئەو پەرلەمانتارە زیاتر گوتی: «بەداخەوە رفاندنی ئەو كچانە حەقیقەتێكی تاڵە و هەموو لایەك دەبێت بە دڵسۆزییەوە كار لەسەر ئەو كەیسە بكەین و بە جددی هەوڵی گەڕانەوەی ئەو كچانە بۆ كەسوكاریان و رزگاركردنیان لە دەستی تیرۆریستان بدەین». ئاماژەی بەوەشكرد كە ئەوان وەك لێژنەی ئافرەتان هەوڵی تەواو بۆ چارەسەری كێشەكان دەدەن و گوتیشی: «سەردانی ئاوارەكانمان كردووەو راپۆرتێكی تێروتەسەلمان لەسەر رەوشی خۆیان و كچە رفێندراوەكانیان ئامادە كردووە، ئەو راپۆرتە بە وردی دیراسەكراوەو لە پەرلەمان خوێنرایەوە، هەروەها هەوڵدەدەین لە رێگەی پەیوەندیكردن بەهەموو لایەكەوە بتوانین كێشەكە چارەسەر بكەین و توانیومانە راپۆرتەكە ئاراستەی لایەنە پەیوەندیدارەكان بكەین، ئەو راپۆرتەی ئامادەمان كردووە، بڕیارە رەوانەی كونسوڵخانەی وڵاتان بكرێت، لە رێكخراوەكانیشدا پێشكەش بە رێكخراوی (یوئێن هیومان) كردووە، بۆ كاركردن لەسەر ئەو مەلەفانە و هەوڵی بەردەوامیش دەدەین بۆ چارەسەری ئەو گرفتە» .
تەنیا هیوامان بە هێزەكانی پێشمەرگە هەیە
هەروەها سەرۆكی ئەنجومەنی باڵای خانمان (پەخشان زەنگەنە)، رایگەیاند «لەم بارودۆخەدا دوائاماری روون سەبارەت بە ژن و كچە ئێزدیە رفێندراوەكان زەحمەتە، بەڵام دوائاماری ئەنجومەنی خانمان لە هەولێر ئەوە دەخاتەڕوو كە ژمارەی ئەو ژن و كچە ئێزدییانە گەیشتۆتە ٧٠٠ كەس».
زەنگەنە باسی لەوەشكرد كە ئەو كچ و ژنە رفێندراوانە، لە رۆژێكدا چەندین جار دەستدرێژی سێكسیان دەكرێتەسەر، ناوە ناوەش بەشێكیان دەبرێن و ئیتر ناگەڕێنەوە ئەو شوێنەی كە تیایدا دەستبەسەركراون.
سەرۆكی ئەنجومەنی باڵای خانمان، ئاماژەی بەوەشكرد، چەندین ئافرەت لە كاتی دەستبەسەربووندا منداڵیان بووەو چەكدارەكان منداڵەكانیان لێسەندوون. جەختیشی لەوە كردەوە كە زانیارییان هەیە ژمارەیەك لەو ئافرەتانە لە ئێستادا براون بۆ شاری (رەقە) لە سوریا.
پەخشان زەنگەنە دەڵێت: «رێگەچارە بۆ رزگاركردنی ئەو ژن و كچە رفێندراوانە ئاسان نییە، چونكە هەموو هەوڵێكمان خستووەتەگەڕ، بەڵام تا ئێستا هیچ كەس رزگار نەبووە، بۆیە هیوامان بە پێشمەرگە هەیە، كە بتوانن ئەو ناوچانە ئازاد بكەن، تا ئەوانیش ئازاد بكرێن.
هەر یەكێكیان بە 1000 دۆلار فرۆشتووە
لە لایەكی دیكەوە روانگەی سووری بۆ مافەكانی مرۆڤ لە بەیاننامەیەكدا كە لە پێگەی فەرمیی خۆی بڵاویكردووەتەوە، ئاماژەی بەوە داوە كە «لەماوەكانی رابردوودا رێكخراوی دەوڵەتی ئیسلامی ناسراو بە داعش نزیكەی 300 كچ و ژنی ئێزدی كە چەند هەفتەیەك لەمەوبەر لە عێراق رفاندبوونی وەك دەستكەوتی جەنگ و سەبایا بەسەر ژمارەیەك لە چەكدارەكانی لە سوریا دابەشكردوون».
روانگەی سووری بۆ مافەكانی مرۆڤ دەڵێت: «ئەو چەكدارانەی داعش كە كچ و ژنەكانیان پێدراوە، رایانگەیاندووە كە ئەو ئافرەتانە لە ترسی كوشتنیان موسڵمان بوون و دواتر و فرۆشتوویانن بە چەكدارانی رێكخراوەكە و هەر یەكێكیان بە 1000 دۆلار فرۆشتووە».
ئەو رێكخراوە ئاماژەی بەوەشداوە كە «فرۆشتنەوەی ئەو كچ و ژنانە بە چەكدارانی داعش بۆ ئەوەیە كە ژیانی هاوسەری لەگەڵ ئەو چەكدارانە پێكبهێنن كە بە پارە كڕیویانن».
روانگەی سووری بۆ مافەكانی مرۆڤ روونیشیكردووەتەوە كە بەڵگەی 27 حاڵەتی فرۆشتن و بەشوودانی ئافرەتی ئێزدیی بە چەكدارانی داعش لەبەردەستە كە لە ریفی حەلەبی باكووری خۆرهەڵات و ریفی رقە و حەسەكە روویانداوە.
هەر سەبارەت بە هەمان پرس محەمەد گۆمەشینی وتەبێژی دەستەی باڵای مافی مرۆڤ لە هەرێمی كوردستان، گوتی: رێكخراوی تیرۆریستی داعش هەر لە یەكەم رۆژی سەرهەڵدانیەوە بەكار و چالاكیە تیرۆریسیتییەكانی لە عێراق دەستی لە هیچ تاوانێك نەپاراستووە، ئافرەتانیش بوونەتە قوربانی سەرەكیی توندوتیژییەكانی داعش و بەتایبەتی ئافرەتانی ئێزدی كە لە ماڵوێرانی و رفاندن و سووكایەتی پێكردن پشكی شێریان بەر كەوتووە. كچانی دەشتی نەینەوا بەشێوەیەكی گشتی بە ئێزدی و مەسیحی و توركمان و كوردو سەرجەم پێكهاتەكانەوە بوونە قوربانی ئەو رێكخراوە تیرۆریستە». جەختی لەوەش كردەوە كە هیچ ئامارێكی دیاریكراو و سەلمێنراو لەبەردەستدا نییە بۆ دیاریكردنی ژمارەی ئافرەتانی رفێندراو، گوتیشی: «لەبەر ئەوەی ئەو كچانە لەلایەن تیرۆریستانەوە بۆ لای سەركردە تیرۆریستەكان گوێزراونەتەوە، هیچ ئامارێكی دیاریكراو و سەلمێنراو لەبەردەستدا نییەو ئەو ئامارەی كە راگەیاندنەكان باسی دەكەن، زیاتر دەچێتە قاڵبی پێشبینیكردنەوە».
وتەبێژی دەستەی باڵای مافی مرۆڤ لە هەرێمی كوردستان، ئەوەشی دووپات كردەوە كە لە هەوڵی بەردەوامدا دەبن بۆ ئەوەی بتوانن زۆرترین زانیاری لەسەر ئەو ئافرەتانە ئامادە بكەن، گوتیشی: «ئێمە لەچەند روویەكەوەیە هەوڵمان بۆ داوە، یەكێكیان ئەوەیە كە شوێنی ئەو كچانە دەستنیشان بكرێت، ئەوەی ئێمە لێ ئاگادار بین، هەندێك لەو كچانە لە شاری موسڵ دانراون و بەشێكی تریان بۆ شارەكانی سوریا بۆ لای ئەمیرەكانی داعش براون». هاوكات رەخنەی لە رێكخراوە نێودەوڵەتییەكان گرت و گوتی: «لەیەكەم رۆژی دەستپێكردنی رووداوەكانەوە جەختمان لەسەر بەدەنگەوە نەهاتنی رێكخراوە نێودەوڵەتییەكان كردۆتەوە، چونكە ئێمە لەگەڵ دەستپێكی رووداوەكاندا پەیوەندیمان بە نوێنەری هەموو رێكخراوە جیهانییەكانەوە كرد، بۆ ئەوەی هاوكارمان بن لە رزگاكردنی ئافرەتەكان، بەڵام هەموو رێكخراوە جیهانییەكان بەشێوەیەكی كەمتەرخەمانە هاتوونەتەپێشەوە، لەكاتێكدا پێویست بوو هەوڵەكانی ئەوان جددی بن و چیتر ئەركیان تەنیا دەركردنی بەیاننامە و ئیدانەكردن نەبێت، بەڵكو هەوڵی ئەوە بدەن كە بێنە سەر هێڵ و بەشێوەیەكی گشتی كار بكەن، بەتایبەتی ئەو رێكخراوانەی كە خەڵكی پسپۆڕیان لە چارەسەركردنی كێشەكاندا هەیە و خەڵكی شارەزایان لە رزگاركردنی بارمتە هەیە، پێویستە هەموو هەوڵێك بخەنەگەڕ بۆ ئەوەی ئەو ئافرەتە رفێندراوانە رزگار بكرێن.
سەرۆك خێڵەكانی ناوچەكە دەتوانن رۆڵێكی باش بگێڕن
محەمەد گۆمەشینی رایوایە «دەكرێت هەوڵی جۆربەجۆر بدرێت بۆ ئەوەی ئەو ئافرەتانە رزگاربكرێن، لەوانە پەیوەندی بە كەسایەتییە ناسراوەكانی سەرۆكی خێڵە عەرەبەكان بكرێت، بەتایبەتی ئەو سەرۆك خێڵانەی كە دەستڕۆیشتوون لەناوچەكاندا، دەتوانن ئەو كەسایەتیانە رۆڵێكی باش بگێڕن بۆ هاوكاریكردنمان لە رزگاركردنی سەرجەم ئەو ئافرەتانەی رفێندراون». گوتیشی: «كەسانێك هەن دەستیان كردووە بە كڕینەوە و رزگاركردنی ئەو كچانە لەدەست داعش، بەڵام ئێمە بۆ پاراستنی گیانی ئەو كەسانە هیچ زانیارییەكی ورد بڵاو ناكەینەوە، چونكە پێمانوایە پاراستنی گیانی ئەو كەسانە و ئەو كچانەش سەرەكیترین شتە، بۆ ئەوەی بە سەلامەتی بێنەوە و بە خێزانەكانیان شاد ببنەوە، ئێمە داواشمان لە دەزگاكانی راگەیاندن كردووە كە زۆر بە وردی لەگەڵ ئەم پرسەدا مامەڵە بكەن، چونكە مامەڵەكردنی بەرپرسانە دەبێتە هۆی پاراستنی ژیانیان».
گۆمەشینی لە تەوەرێكی دیكەی قسەكانیدا باسی ئەوەی كرد كە بەپێی ئەوەی رۆژانە سەردانی كەمپەكان دەكەن و خەریكی كۆكردنەوەی زاینارین، «ژمارەی ئافرەتانی رفێندراو، ژمارەی پێوانەیی بەزاندووە»، گوتیشی: «ئەوەی كە زیاتر كێشەكەی ئاڵۆز كردووە، ئەوەیە كە ئەم كچانە بەشێكی زۆریان مامەڵەی بازرگانییان پێوە دەكرێت».
لە لای خۆیەوە بەڕێوەبەری گشتی كاروباری ئێزدییەكان لە وەزارەتی ئەوقاف لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەییدا رایگەیاند كە ژمارەی ئەو ئافرەتانەی رفێندراون لە 2000 كەس زیاترە .
خەیری بوزانی بەڕێوەبەری گشتی كاروباری ئێزدییەكان رایگەیاند: «بۆ بە دیكۆمێنتكردنی كارەساتی شنگال هەر لە رۆژی یەكەمەوە لیژنەیەكمان دروستكردووە كە لە ئێستادا (38) كەس كاری تێدا دەكات». راشیگەیاند: «پێنج فۆرممان دروستكردووە، یەكێك بۆ ونبووەكان، یەكێك بۆ شەهیدەكان، یەكێك بۆ ئەوانەی مردوون، فۆرمێك بۆ ئەوانەی رفێنراون، یەكێكیش تایبەت بە ئاوارەكان كە هەموو زانیاریەكیان تێدایە، بۆ ئەوەی هەر كات سەرژمێری كرا، بۆ هەر شتێك بكرێت» . گوتیشی: «ژمارەی ئەو ژنانەی كە لەلایەن گروپە چەكدارەكانی داعشەوە لە دوای هێرشەكەیان بۆ سەر شنگال رفێنراون، دوو هەزار كەسی تێپەڕاندووە و چوار كەس لەوانە گەیشتنەوە شاری هەولێر كە لێمان دەپرسین: چەند كەسن ئەوانەی رفێنراون، هەر دەیانگوت زۆر زۆرن».
تەنیا راگەیاندنی كەمپین
بۆ گەڕاندنەوەیان بەس نییە
هەر سەبارەت بە پرسی ئافرەتانی ئێزدی، د. گیان بەسیر ئەندامی پێشووی پەرلەمانی عێراق و ئەندامی ژووری پەیوەندییەكانی گۆڕان، تایبەت بۆ گوڵان گوتی: بەرلە هەموو شتێك ئەو كارە قێزەونەی داعش كە هیچ ئایین و نەتەوەیەك لەخۆی ناگرێ، شەرمەزاردەكەین، دەبێت هەموو هەوڵێك بۆ رزگاركردنی رفێندراون بدرێت و تەنیا راگەیاندنی كەمپین بۆ گەڕاندنەوی كچەكانمان كافی نییە، بەڵكو پێویستی بە كاری جددیتر و هەنگاوی گەورەتر هەیە، دۆزینەوە و گەڕاندنەوەی ژنە رفێندراوەكان تەنیا لە بەرپرسیارێتی هەرێم نییە و هەموو جیهان بە جۆرێك لەو بەرپرسیارێتییەیان بەردەكەوێت، رفێندراوەكانیش تەنیا ژنانی ئێزدی نین، بەڵكو شەبەك و توركمانیشیان تیایە كە بەر ئەو هەڵمەتە كەوتوون و رفێندراون». گوتیشی: «باشترین چارەسەر بۆ گەڕانەوەی رفێندراوەكان ئازادكردنی ئەو ناوچانەیە كە ئافرەت و كچەكانی رفێندراوی تێدا گڵدراوەتەوە، دووەم چارەسەر پێویستیمان بە سەرژمێری كردنیان هەیە، ژمارەیان، ناوەكانیان، تەمەنیان، وێنەكانیان، شوێنەكانیان، بۆ ئەو مەبەستەش پێویست دەكات پەرلەمانی كوردستان و ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لیژنەیەك پێكبهێنن، بۆ ئەوەێ بە هەماهەنگی وەزارەتێ مافی مرۆڤ و رێكخراوە ناوخۆیی و نێودەوڵەتییەكان بە هانای ئەو ژنانەوە بچن. چونكە ئەوەی تائێستا كراوە بەپێی پێویست نەبووە، من رەخنە لە رێكخراوەكان ناگرم، چونكە ئیمكاناتیان سنووردارە، بەڵكو حكومەت و لایەنە پەیوەندیدارەكانی حكومەت لەم كەمتەرخەمییە بەرپرسن، نموونەی كۆمسیۆنێ باڵای مافی مرۆڤ، ئەنجومەنی باڵای كاروباری خانمان، وەزارەتی ژنانی عێراق و .. هتد».