پەرلەمانتار ئامینە زكری، شارەزا لە هەڵسەنگاندنی رای گشتی و ئەكتیڤكردنی تاك و دەزگەكان و كاروباری ئافرەتان و ئەندامی لیژنەی پەروەردە و خوێندنی باڵا و لێكۆڵینەوەی زانستی لە خولی چوارەمی پەرلەمانی كوردستان، لەم دیدارەیدا لەگەڵ گۆڤاری گوڵان تیشك دەخاتەسەر ڕەوشی ئافرەتانی كوردستان و جەختیش لەوە دەكاتەوە كە سیاسەتی حكومەت لە پەروەردە و بەرنامەی خوێندن بۆ پەروەردەكردنی كەسایەتی لەنێو كۆمەڵگە ڕۆڵی سەرەكی هەیە، بەڵام لە سیستەمی پەروەردەدا تا ئێستا هەوڵی نەهێشتنی جیاوازیی ڕەگەزی بەدی نەكراوە.
گوڵان – كۆمەڵایەتی

* سەرەتا دەخوازین ڕوانگەی خۆتان وەك خانمێكی سیاسەتمەدار و پەرلەمانتارێك بۆچوونی ئێوە سەبارەت بە رەوشی ئافرەتانی كوردستان بەگشتی بزانین و تا چەند ئەو ڕەوشە جێی ڕەزامەندیتانە؟
- سەرەتا پێویستە ئەوە ڕوون بكەمەوە كە من تەنیا نوێنەری خانمان نیم لە پەرلەمان، بەڵكو نوێنەری هەموو خەڵكی كوردستانم لە پەرلەمانی كوردستان، بەڵام سەبارەت بە پرسیارەكەتان، دەبێت ئاماژە بەوە بكەم كە لە دوای ساڵی 2003 وەرچەرخانێك لە عێراقدا دروست بوو، بەتایبەتی لە هەرێمی كوردستان، سەرۆك بارزانی داوای كرد لە نێو دەستووری عێراق و هەڵبژاردنی عێراق بۆ بەشداریكردنی ئافرەت لە بواری سیاسی سیستمی كۆتا هەبێت. ئەمە خۆی لە خۆیدا وەچەرخانێكی مێژوویی بوو بەتایبەتی لە بواری سیاسی بۆ ئافرەتان. لە هەرێمی كوردستانیش ئێمە لە قۆناغی جێبەجێكردنداین لەبواری دامەزراندنی حكومەتدا و هاوكات هیممەتێكی باش هەیە بۆ ڕاستكردنەوە ئەو یاسایانەی كە لە بەرژەوەندی ئافرەتدان.
پەرلەمانی كوردستان لەو بوارەدا هەنگاوی باشی هاویشتووە بۆ ڕاستكردنەوەی ئەو یاسایانەی كە كەموكورتییان هەیە و دژی دەستووری نێودەوڵەتین. لە بواری سیاسیش گەر سەیر بكەین، دەبینین دوای ساڵی 2010 كە ساڵی كۆنگرەی حزبەكان بوو، وەچەرخانێكی دی لە پرسی ئافرەتاندا بەدی كرا، واتە بووە سەرەتاییەكی ئەكتیڤ و كارا كە ئافرەتی سەركردە لەنێو هەندێك لایەنی سیاسی وەك پارتی دیموكراتی كوردستان دەربكەون، گەرچی ڕێژەیەكی زۆر كەم بوو، بەڵام گۆڕانكارییەك ڕوویدا لە نێو كۆنگرەی هەموو حزبە سیاسییەكانی هەرێمی كوردستان و بەشداریكردنی ئافرەت لە بواری سیاسیدا پەرەی سەند.
* لە ئێستادا ژمارەیەكی بەرچاو لە خانمان پەرلەمانتار و ئەندامی سەركردایەتی و كادری پێشكەوتووی حزبەكانن، بەڵام تاچەند ئەم ژمارە بەرچاوە توانیویانە هاوبەشی ئافرەت لە كایەی سیاسەت بگۆڕن بۆ بەشداری ڕاستەقینەی ئافرەت لە پرۆسەی بڕیاردانی سیاسی و تا چەند توانیویانە بڕیار دروست بكەن؟
- تاكو ئێستا عەقڵییەتی پیاوسالاری لە نێو كۆمەڵگەدا بنبڕ نەبووە، بۆیە ئافرەتان ناتوانن ڕاستەخۆ خاوەنی بڕیاری سیاسی بن، چونكە زۆربەی پیاوان وابیر دەكەنەوە كە ئافرەتان توانای بڕیاردانی سیاسییان نییە و زیاتر بڕوایان بە هاوبەشی پێكردنی ئافرەت لە سیاسەتدا هەیە، نەك بڕیاری سیاسی، واتە ئەگەر هەموو لایەنێكی سیاسی بگاتە ئەو باوەڕە كە بۆ بەڕێوەبردنی وڵات ئافرەت شەریكی ڕاستەقینەیە لەگەڵ پیاو، ئەوكات وەك خێرپێكردن سەیری بەشداركردنی ئافرەت لە سیاسەت ناكەن. هەروەها سەردەمێك زۆر بە دەگمەن باس لەوە دەكرا كە ئافرەتان لە بواری سیاسی بەشداری بكەن، كەچی لە ئێستادا زۆربەی ئافرەتان بەیەكەوە دەنگ هەڵدەبڕن و خوازیاری ئەوەن لە بڕیاری سیاسیدا بەشداری بكەن، بەڵام بەگشتی ئەو خواستە بەستراوەتەوە بە گۆڕینی عەقڵییەتی نەریتسالاری، تاوەكو ئەمەش نەبێتە فەرهەنگێك لە نێو تاك و خێزان و حزبە سیاسییەكان، ناتوانین ئافرەتی خاوەن بڕیاری سیاسیمان هەبێت.
* هەندێك لە بیرمەندانی هاوچەرخ ئاماژە بۆ ئەوە دەكەن، كە چەندە ئافرەت بەشداری ڕاستەقینەی لە سیاسەتدا هەبێت، ئەوەندە لە كۆمەڵگە توندوتیژی كەم دەبێتەوە، بەڵام دەبینین ڕێژەیەكی باشی ئافرەت لە كایەی سیاسیدا بەشدارن كەچی ئاستی توندوتیژیش لە كۆمەڵگە بەرزە، بۆچی بەشداری سیاسیی ئافرەت لە كوردستان نەبۆتە هۆكاری نزمبوونەوەی ئاستی توندوتیژی لە كۆمەڵگە؟
- من بۆ چوونێكی ترم هەیە، واتە پێموا نییە هەر كەسێك پۆست وەربگرێت، بتوانێت ببێتە هۆی ئەوەی توندوتیژی كەم ببێتەوە، بۆ نموونە: وڵاتی سوید یەكێكە لە پێشكەوتووترین وڵاتانی جیەان لە بارەی مافی مرۆڤەوە، لە هەموو بنكەكانی حكومەت و دەسەڵات ئافرەت ڕۆڵی سەرەكی هەیە لە بەڕێوەبردنیدا و زۆر ئەكتیڤن، بەڵام هێشتا توندوتیژی دژی ئافرەت بە تەواوی بنبڕ نەبووە، یاخود لە وڵاتانی وەك پاكستان و پرتوگال ئەمانە سەرۆك وەزیریان ژن بووە، بەڵام ئایا توانییان توندوتیژی كەم بكەنەوە. بۆیە من پێموایە پێویستە یاساكان لە ڕیشەوە بگۆڕدرێن و لە هەموو فەرمانگەكان ئافرەت ڕۆڵی هەبێت، تەنیا ئەوە گرینگ نییە كە ئافرەتێك پۆستی سەرەكی هەبێت، بەڵكو پێویستە ئەقڵی پیاو سەبارەت بە پێگەی ئافرەت بگۆڕدرێت، چونكە بیركردنەوەی بەشێك لە پیاوان سەبارەت بە ئافرەت زۆر نامرۆڤانەیە، زۆر جاریش بیركردنەوەی ئافرت لە بارەی كارەكەیەوە بە هەمان شێوەی پیاوە، ئەمەش خەتای ئافرەتەكە نییە، چونكە ئەقڵیەتی پیاوسالاری لە نێو كۆمەڵگەی ئێمە بە سەریدا زاڵ كراوە و بەردەوام وابیر دەكاتەوە كە پیاو باشتر لە ئافرەت سیاسەت بەڕێوە دەبات .
* بەڵام هەندێك لە تۆێژەران ئاماژە بەوە دەكەن، كە تا چەند ڕێژەی ئافرەت لە پۆستەكانی جێبەجێكردن بەرز بێت، زیاتر بایەخ بە لایەنەكانی خێزانی و مافەكانی ئافرەت و نەهێشتنی جیاوازی ڕەگەزی دەدرێ، ئێوە وەكو پەرلەمانتار و سیاسەتمەدارانی ئافرەت چیتان كردووە، بۆ ئەوەی ڕێژەی ئافرەت لە پۆستەكانی جێبەجیكردن بەرز بكەنەوە؟
- وەك پەرلەمان تاكو ئێستا هیچ هەنگاوێكی لەو شێوەیەمان نەهاویشتووە، بەڵام بیرۆكەیەكمان هەیە وەك ئافرەتانی حزب و لایەنە سیاسییەكان و ماوەیەك بەر لە ئێستا گفتوگۆیەكمان كرد لە بارەی ئەو داتایەی ئێستا لە بەردەستمانە سەبارەت بە بەشداربوونی ئافرەت لە نێو یەكەئیدارییەكان وەك سەرۆكی پارێزگا و شارەوانی و بەڕێوەبەری ناحیە و...ەتد، كە زۆر كەم ئافرەت لەم پۆستانە بەشدارن، بۆیە بە پێویستی دەزانین یاسای ئەنجومەنی وەزیران بێتە گۆڕین و یاداشتێكمان داوەتە بەڕێز سەرۆكی هەرێمی كوردستان و هەموو لایەنە سیاسی و بۆ سەرۆكی حكومەتیشی دەنێرین، بۆ ئەوەی چاوخشانێك بەنێو بەڕێوەبەرایەتییەكاندا بكەنەوە، بۆ ئەوەی پێگەی ئافرەت دیاری بكرێت و ببێتە شەریكی ڕاستەقینە لە بڕیارداندا. بۆ نموونە گەر سەیر بكەین، دەبینین هیچ حزبێك حەز ناكات نیشانەی پرسیار بكەوێتە سەر سیاسەتی هەرێمی كوردستان، لە خولی پێشووی پەرلەمانیشدا ئۆپۆزسیۆن ڕەخنەی ئەوە بوو كە دەسەڵات بەشدارییان پێناكات لە بڕیاری سیاسی و چارەنووسسازدا، ئەمڕۆ هەموو گەیشتنە ئەو قەناعەتە كە دەبێت ئیتفاقێكی سیاسی هەبێت، بۆ ئەوەی دەستكەوتی نەتەوەیی لێبكەوێتەوە و تاكو ئەو بەربەستانەی دێنە بەردەم كوردستان بە یەوەكەوە چارسەری بكەن، ئەمەش بە هەمان شێوەیە، واتە ئەگەر ژن ڕۆڵی ڕاستەقینەی خۆی نەبێت، ناتوانێت لە بەڕێوەبردنی دەوڵەت و دەستەبەری مافەكانی سەركەوتوو بێت.
* دەگوترێ گەندەڵی بۆتە پەتای سەرەكیی كۆمەڵگەی ئێمە، ئەزموونی زۆر ولاتیش سەلماندوویەتی كە بەشداری زیاتری ئافرەتان لە پرۆسەی جێبەجێكردن، بووەتە هۆكاری كەمكردنەوەی گەندەڵی، ئایا هیچ پڕۆژەیەكتان لەو بوارەدا هەیە بۆ ئەوەی ئافرەت لە بنبڕكردنی گەندەڵی كارا بكرێت؟
- لەڕاستیدا ئەزموونێكی پراكتیكیمان نییە بۆ ئەوەی بزانین ئافرەت و پیاو كامیان زیاتر لە گەندەڵكاری دوورەپەرێزی دەكەن. گەندەڵیش نەبەستراوەتەوە بە ژن و پیاو، بەڵكو بەستراوەتەوە بە پەروەردەكردنی تاك، لە پرۆسەی بەڕێوەبردنی وڵاتیش زیاتر پیاو بەشدار بووە، بۆیە زیاتر گەندەڵكاری كردووە، جگە لەوەش پرسی گەندەڵی بەستراوەتەوە بە یاسای كارمەندانی حكومەت كە چۆن بە هەر دوو ڕەگەزەوە مامەڵەی لەگەڵ دەكەن و یاسا و دادگا چۆن ڕووبەڕووی گەندەڵكار دەبنەوە، واتە دادگا دەبێت دەوری خۆی ببینێت و دیوانی چاودێری لە بنبڕكردنی گەندەڵی رۆڵی هەبێت، ئەمانە هەموویان بە یەكەوە كارەكانیان بە جوانی و دروستی بەڕێوە ببەن، گەندەڵی بەرەو نەمان دەچێت .
* بۆ ئەوەی بتوانرێت سوود لە بەهرە و تواناكانی ئافرەت لە كایەی سیاسیدا وەربگیرێت، پێویستە ژینگەیەكی وا دروست بكرێت كە ئافرەت تێیدا هەست بە دڵنیایی بكات، چ پرۆژەیەكتان بۆ دابینكردنی ئەو ژینگەیە بۆ ئافرەتان هەیە؟
- ئەوە هیچ پێویستی بە پڕۆژە نییە، بەڵكو زیاتر پەیوەستە بە باوەڕی سیاسی و متمانەبەخۆبوون و كارامەیی ئافرەت لە بواری سیاسەتدا، هەروەها پەیوەستە بە ئایدیۆلۆژیا و بەرنامە و پڕۆگرامی ئەو حزبەی كە ئافرەت كاری تێدەكات، كە تا چەند بایەخی بەوە داوە ژینگەیەكی ئارام بۆ ئافرەت بخولقێنێت، ئێستا كۆمەڵگەی كوردستان ئارامە و بەرەو یاساسەروەری و بەرەو پێشەوە دەچێت و زیاتر زەمینەی بەشداریی ئافرەت لە بواری سیاسەتدا هەموار كراوە.
* لایەنێكی دیكەی گرنگ بۆ بەشداری زیاتری ئافرەتان لە كایەی سیاسی، ڕێكخستن و كاتی كۆبوونەوە سیاسییەكانە لەناو حزبەكاندا، چونكە زۆربەی كۆبوونەوە حزبییەكان زیاتر لە كاتی ئێواران و هەندێك جاریش شەوانە ڕێكدەخرێن، ئەمەش لەسەر هەموو ئاستەكانی ڕێكخراوەیی ئاستەنگ بۆ ئافرەتان دروست دەكات، زۆرجاریش نەریتی خێزانی ئەوە قبووڵ نەكات، ئێوە چ ڕێكارێك بۆ نەهێشتنی ئەو بەربەستانە پێشنیار دەكەن؟
- سیاسەت كات نازانێت، هەر كات پێویست بە كۆبوونەوە بكات، بە ڕۆژ بێت، یان شەو دەبێت جێبەجێ بكرێت، بۆیە من باوەڕ ناكەم ئەوە ببێتە ڕێگر لەوەی كە ئافرەتان نەتوانن بەشداری كۆبوونەوەی سیاسی بكەن، چ داتایەكیش نییە بڵێت كۆبوونەوەكانی حزبە سیاسییەكان بە شەو ئەنجام دەدرێت، جگە لەوەش كاتێك بڕیار دەدەیت كاری سیاسی بكەیت، دەبێت هەموو كاتێك سیاسەت بكەیت، جا شەو بێت، یان ڕۆژ، ئافرەت گەر بیەوێت لە سیاسەتدا ڕۆڵی كارا ببینێت، نابێت ئەوەندە بە هەنجەت بێت لە حزبەكەی، من ئەوە بە بەهانایەكی زۆر لاواز دەبینم .
* هەندێك لە پیاوانی سیاسەتمەدار كاتێك باسی بەشداریی سیاسیی ئافرەت دەكەن، ڕایانوایە ئافرەت كە هاتە ناو كایەی سیاسەت، پێویستە وەك پیاو بیر بكاتەوە، ئەمە لە كاتێكدایە كە جوانی و ڕۆڵی ئافرەت لە بەشداری سیاسەتدا ئەوەیە وەك ئافرەت بیربكاتەوە، ئێوە چۆن وەڵامی ئەو سیاسەتمەدارە پیاوانە دەدەنەوە كە داواتان لێدەكەن وەك پیاو بیر بكەنەوە؟
- قەت باوەڕ ناكەم ڕۆژێك لە ڕۆژان پیاوان داوا لە ئافرەتان بكەن كە وەك پیاو بیر بكەنەوە، یاخود وەك ئەوان مامەڵە بكەن. ئافرەت لایەنی فسیۆلۆجی جیاوازە و تەنانەت جۆری بیركردنەوە و ڕۆحی تایبەتمەندیی خۆی هەیە و هەر وەك خۆی جوانە و بە ئەدای خۆی و بە ئەقڵی خۆی دەبێت كارایی خۆی بسەلمێنێ، نەك وەك پیاو بیر بكاتەوە. تا ئێستاش نەمبیستووە پیاو ئەو داوایەی لە ئافرەت كردبێت، ئەگەر ئافرەت بڵێت پیاو داوام لێدەكات وەك ئەو بیر بكەمەوە، ئەوە بەهانایە و لە ناخی خۆی دروستی دەكات، بەوەش هەرگیز كۆمەڵگە پێشكەوتن بە خۆیەوە نابینێت.
* پرسێكی زۆر گرنگی كۆمەڵگە چۆنیەتی پەروەردەی كچانە بۆ گەیشتن بە ناوەندەكانی بڕیاری سیاسی، هەست بەوە دەكرێ كچان لە بنەماوە پەراوێز دەخرێن و هەر لە سەردەمی منداڵییەوە كاریان لەسەر ناكرێ بۆ ئەوەی بتوانن وەك سیاسەتوان دەربكەون. لەو بوارەدا هەم خێزان بە كەمتەرخەم دەزانرێ، هەم باسی بێپلانی حكومەت دەكرێ، ڕای ئێوە لەو بوارەدا چییە؟
- بێگومان خێزان ڕۆڵێكی زۆر گرنگ دەبینێت لە پەروەردەكردنی منداڵ، جا چ كچ بێت یان كوڕ، هەروەها جۆری پەروەردەكردن و بیركردنەوە و جۆری كەسایەتی لەنێو خێزاندا دروست دەبێت، هاوكات سیاسەتی حكومەت لە پەروەردە و بەرنامەی خوێندن بۆ پەروەردەكردنی كەسایەتی لەنێو كۆمەڵگە ڕۆڵی سەرەكی هەیە، بەڵام لە سیستەمی پەروەردەی ئێمەدا تا ئێستا هەوڵی نەهێشتنی جیاوازیی ڕەگەزی بەدی نەكراوە، گەرچی ئەوەش تا ڕادەیەك گۆڕانكاری بەسەردا هاتووە، بەڵام وەك پێویست نییە، بەڵام ئەوەندەی من ئاگاداربم حكومەت خەریكە گۆڕانكارییەكی زۆر لە سیستەمی پەروەردە دەكات، بۆ ئەوەی پەروەردەی مافی مەدەنی و جێندەری برەو پەیدا بكات ئەو ماددانەی كە یەكسانی ڕەگەزی دروست دەكەن، زیاتر بایەخیان پێبدرێ.
* هەندێك لە پسپۆڕان پێیانوایە كاتێك یاسایەك لەبواری باری كەسێتی دادەڕێژرێت، پێویستە یاسایەكی دیكە هەبێت پاڵپشتی بێت و زەمینەسازی بۆ ئەوە بكات، كە ئەو یاسایە جێبەجی بكریت، بۆ نموونە قەدەغەكردنی بەشوودانی كچانی خوار تەمەنی 18 ساڵ، ئەم یاسایە پێویستی بەوەیە یاسایەك هەبێت كە خوێندنی كچان تا پۆلی 12بكرێتە ئیلزامی بۆ ئەوەی تەمەنی بگاتە 18 ساڵ ئەوجا شوو بكات، چ خوێندنەوەیەكتان بۆ ئەو ڕایە هەیە؟
- من لەگەڵ ئەوە نیم كە لە پرۆسەی خوێندن جیاوازیی ڕەگەزی بكرێت، لەبەر ئەوە خوێندن بناغەیە بۆ هەردوو ڕەگەز، ئەگەر ئافرەت ئاستی خوێندەواری باش بێت، پیاوەكە ئاستی خوێندەواری خراپ بێت، دیسان نایەكسانییەك لە كۆمەڵگە دروست دەبێت، پێشكەوتنی كۆمەڵگە بەستراوەتەوە بە ئاستی رۆشنبیری هەردوو ڕەگەز، لەبارەی شووكردنیش لە هەموو وڵاتێك ئەوە بۆتە یاسا كە دەبێت گەنج دوای تەمەنی 18 ساڵی ژیانی هاوسەری پێكبەێنێت، جا چ كچ بێت، یان كوڕ، چونكە پێگەیشتنی لایەنی فیكری و جەستەیی لە تەمەنی 18 ساڵییەوە دەست پێدەكات .
* لە هەرێمی كوردستان وەك زۆربەی وڵاتانی تازەپێگەیشتوو هەموو ژێرخانی كۆمەڵایەتی و ئابووری سیاسیمان پێویستی بە بونیادنانەوە هەیە، باشترین ژێرخانیش بۆ ئەوەی خانمی سیاسەتمەدار و هۆشیاری لەسەر پەروەردە بكرێت، بایەخدانە بە كچان، ئایا ئەو ژینگەیەی ئێستا لە بواری پەروەردە و خوێندن هەیە، توانای ئەوەی هەیە كچان بەوجۆرە پەروەردە بكات كە لە سیاسەتی وڵاتی خۆیاندا ڕۆڵیان هەبێت؟
ئەگەر وەك پەرلەمانتار قسە بكەم، ئەوا دەبێت بڵێم كوردستان هەرێمێكە سەر بە عێراق و لە هەموو عێراقیش ئەو ژینگەیە بوونی نییە، بەڵام گەر وەك ئامینە قسە بكەم، كە هیچ كات خۆم بە عێراقی نەزانیوە و وڵاتەكەم ژێردەستی داگیركەر بووە، ئەوە پێویستە بڵێم: ئافرەتی كورد بە كچ و بە ژنەوە شانبەشانی پیاوان بەردەوام ئامانجیان ڕزگاركردنی وڵات لە ژێر دەستی داگیركاری بووە، ئازادیی ئافرەتیش بەستراوە بە ئازادیی خاكەوە، كاتێك وڵاتێكی سەربەخۆت هەبێت، ئازادیی ئافرەتیش زیاتر پەرە دەستێنێت .


ئامینە زكری سەعید ناسراو بە ئامینە زكری نێروەیی لە 26-3-1979 لە خێزانێكی نیشتمانپەروەری دەۆك لەدایكبووە و خاوەنی بڕوانامەی بەكالۆریۆسە لە ئەدەب و زمانی كوردی و شارەزایە لە هەڵسەنگاندنی رای گشتی. هەروەها ئەندامی سەركردایەتیی یەكێتی ئافرەتانی كوردستان بووەو ساڵانی 2001- 2006بەرپرسی ڕێكخستنی لقی دەۆك بووە. لەساڵانی 2005-2009 ئەندامی لقی یەكی پارتی دیموكراتی كوردستان و لە ساڵانی 2005-2007 بەرپرسی بەشی تەكنیك بووە لە نووسینگەی هەڵبژاردنی لقی یەك و ساڵانی 2007-2009ش بەرپرسی پەیمانگەی دەۆك بۆ پرسی سیاسی بووە. ئەندامی یەكێتی نووسەرانی كوردەو ئێستاش ئەندامی لیژنەی پەروەردە و خوێندنی باڵا و لێكۆڵینەوەی زانستییە لە خولی چوارەمی پەرلەمانی كوردستان و لە بواری پەروەردە و كاروباری ئافرەتانیش خاوەن پڕۆژەیە و بەرنامەی تایبەتی هەیە.