پرۆفیسۆر ڤەرجینا ساپیرۆ راگری كۆلێژی زانستی سیاسه‌ت له زانكۆی بۆستن بۆ گوڵان:ئەگەر ئافرەتان بەشداری لە پرۆسەی سیاسی وبڕیارسازیدا نەكەن ئەوا بڕیارەكان بە شێوەیەكی گونجاودەرناچن كە خزمەت بە مر
March 19, 2014
کۆمەڵایەتی
گوڵان: كۆمەڵایەتی
•بەشداری ئافرەتان لە سیاسەت و بڕیارسازیدا كاریگەری و ڕەنگدانەوەی دەبێت لەسەر ره‌وشی ئارامی كۆمه‌ڵایه‌تی له‌سه‌ر ئاستی لۆكاڵی كۆمه‌ڵگه، هه‌روه‌ها له‌سه‌ر ئاستی ژینگه‌ی ئارامی نێودەوڵەتیش، به‌ڵام وێڕای ئه‌م رۆڵه گرنگه‌ی ئافره‌ت بۆ سیاسه‌ت به‌ڵام هێشتا ژماره‌ی ئافره‌تی سیاسه‌تمه‌دار له‌سه‌ر ئاستی جیهان زۆر كه‌من، ئه‌وانیشی هه‌ن وه‌ك خۆیان باسی ده‌كه‌ن، ده‌یگێڕنه‌وه بۆ ژینگه‌ی خێزانه‌كانیان كه بایه‌خیان به ئافره‌ت داوه، ئایا چۆن له كۆمه‌ڵگه ئه‌م ژینگه‌یه دروست ده‌كرێت؟
-ڕێگای سەرەكی بۆ وەبەرهێنان لە ڕۆڵی ئافرەتان لە كۆمەڵگەدا بریتییە لەوەی كار و كۆشش بكەین بۆ ئەوەی ئافرەتان هەلی یەكسان و تەواویان هەبێت بۆ دەستڕاگەیشتن بە سەرجەم ئەو دەرفەتانەی بۆ پیاوان ڕەخسێنراون لە پەیوەندیدا بە پەروەردە و دامەزراندن و تەندروستی و سەلامەتی و ڕێزگرتنەوە. لە هەموو ئەو وڵاتانەشدا كە ئافرەتان بەهرەمەند نین لە هەمان ئەو ئیمتیازاتانەی پیاوان هەیانە، ئەوا پێویست بە وەبەرەهێنانێكی گەورە دەكات بۆ گۆڕێنی دامەزراو و ڕەفتارە كۆمەڵایەتییەكان و گۆڕینی كەلتور.
•ئه‌وه‌ی تائێستا بۆ زه‌مینه ره‌خساندن بۆ ئه‌م بواره ده‌بینرێت، ئه‌وه‌یه زیاتر بایه‌خ سیمینارو كۆنفرانس له‌سه‌ر ئاستی نێوده‌وڵه‌تی، هه‌روه‌ها له‌سه‌ر ئاستی لۆكاڵیش، هه‌ر بۆ نموونه له ساڵی 1995 رێككه‌وتنێكی نێوده‌وڵه‌تی ئیمزا كرا، بۆ ئه‌وه‌ی هه‌موو وڵاتان بایه‌خ به‌م پرسه بده‌ن، ئایا پێت وایه به‌مجۆره گۆڕانكاری رووده‌دات؟
-لە زۆرێك وڵاتاندا چەندین گۆڕانكاری ڕوویان دەدا، تەنانەت پێش ساڵی 1995یش. لە وڵاتانی دیكەدا لە دوای ئەو ڕێككەوتەوە گۆڕانگاری هاتە ئاراوە. لە هەندێ وڵاتیشدا قبوڵكردنی ئافرەت وەك هاووڵاتیەكی یەكسان هەنگاوی گەورەی بۆ پێشەوە هەڵنەگرتووە.
•ئەو تەحەددیانەی ئافرەتان و پیاوان وەك مرۆڤ رووبەڕووی دەبنەوە، وەك گەشەی ئابووری و كێشە كۆمەڵایەتیەكان و ئاشتی و ئاسایش، دەمانەوێت پرسیاری ئەوە بكەین كە تا چ ڕاددەیەك ئاشتی لە جیهاندا و گەشەی ئابووری لە مەترسییەكی تەواودا دەبن ئەگەر هاتوو ئافرەتان بەشداریان لە بڕیاری سیاسی و لە سیاسەتدا نەكرد، ئایا سەرەڕای ئەو تەحەددیاتانە مەترسییەكانی مانەوەی بەشداری ئافرەتان بەو ئاستەی ئێستا چی دەبێت؟
-گەشەی ئابووری ڕوونادات و ئاشتی لە جیهاندا نایەتەدی ئەگەر نیوەی دانیشتوان دوورە پەرێز بن، ئەمانە نایەنەدی ئەگەر نیوەی دایكان دوورەپەرێز بخرێن، و ئەگەر دەرفەتی یەكسان بە ئافرەتان نەدرێت لە ڕووی پەرەوەردە و دامەزراندنەوە، ئەوا بە دەستی خۆمان گەشەكردن سنوردار دەكەین، و منداڵەكانیشمان لە هەژاریدا گەورە دەبن. ئەگەر ئافرەتان ترسیان لە فۆرمگەلێكی تایبەتی توندوتیژی هەبێت لە ماڵەوە و لە دەرەوەدا، ئەوا هیچ كەسێك هەست بە ئەمن و ئاسایش ناكات، و نەوەی داهاتووش لەسەر توندوتیژی گۆش دەكرێت. ئەگەر ئافرەتان بەشداری لە پرۆسەی سیاسی و بڕیارسازیدا نەكەن ئەوا بڕیارەكان بە شێوەیەكی گونجاو دەرناچن كە خزمەت بە مرۆڤایەتی بگەیەنن.
•جیهان بەو دەرئەنجامە گەیشتووە كە ناكرێت بێ بەشداری ئافرەتان، یاخود بە بێ توانای ئافرەتان بۆ بەشداریكردن، بگەنە سیاسەتێكی ڕاست و دروست كە بە شێوەیەكی گونجاو كاربكات، یان ڕێگە لە شەڕ و توندوتیژی بگرن و تەنانەت بۆ پرۆسەكانی ئاشتەوایی لە دوای شەڕێش پێویستیان بە بەشداری ئافرەتان دەبێت، ئەگەرچی لە ئاستێكی دیاریكراویشدا بێت. بۆچی تا ئێستا لە ڕووی عەمەلیەوە ئەم هەنگاوانە هەڵنەگیراون، ئایا كاتی ئەوە نەهاتووە ئافرەتێك ببێتە سكرتێری گشتی نەتەوە یەكگرتووەكان؟
-جیاوازیەكی زۆر بەدی دەكرێت لە وڵاتاندا لە یەیوەندیدا بە ئاستی هێنانەئاری گۆڕانكاری ڕاستەقینە و هەڵگرتنی هەنگاوی عەمەلی بۆ باشتركردنی دەرفەتەكانی پەروەردە و دامەزراندن و چاودێریی تەندروستیەوە، هەروەها لە ڕووی كاركردن بۆ ئەوەی ئافرەتان نەبنە قوربانی توندوتیژیەكی تایبەتی كە بە زۆری ڕووبەڕووی دەبنەوە، تەنانەت لە ناو خێزانەكانیشیاندا، و بۆ ئەوەی بەشداری بكەن لە پرۆسەكانی بڕیار سازیدا. مایەی خۆشحاڵی دەبێت نەك هەر تەنها ئەوە ببینین كە ئافرەتێك ببێتە سكرتێری گشتی نەتەوە یەكگرتووەكان، بەڵكو ئەو ڕۆژە بێت كە شتێكی ئاسایی بێت ئافرەتان لە هەر پۆستێكی سیاسی یان سەركردایەتی حكومەتدا ببینین. ئایا بوونی ئافرەتێك لەو پۆستەدا هیچ جیاوازییەك دروست دەكات؟ ئەمە دەوەستێتە سەر ئەو ئافرەتە و سەر بۆچون و سەر لێهاتوییەكەی.
•بۆچی ئافرەتان بەشداریەكی كەمتر دەكەن لە سیاسەتدا، ئایا سروشتی خۆیان ڕقیان لە سیاسەتە یاخود ئامادەنین بەشداری تێدا بكەن؟
-دووبارەی دەكەمەوە كە جیاوازی هەیە لەوڵاتاندا لە ڕووی ئەوەی تا چەند ئافرەتان بەشدارن لە سیاسەتدا یاخود بوونەتە سەركردە. هیچ بەڵگەیەك نییە بیسەلمێنێت كە بە سروشتی خۆیان ئافرەتان ڕقیان لە سیاسەت بێت. ئەگەر بە بێ ترس و جیاكاری دەرفەتی یەكسانی زیاتر بدرێت بە ئافرەتان لە ڕووی پەروەردە و دامەزراندن و چاودێریی تەندروستی و مافی كاركردنیان هەبێت لە بواری گشتی و بەشداریكردن لە سیاسەتدا، ئەگەر هاوسەرەكانیان پشتیوانیان كردن لەوەی مناڵەكانیان بە پەروەردەیی ئاست بەرز گۆش بكەن، ئەوا ژمارەیان بە ڕاددەیەكی گەورە زیاتر دەبێت. ئەو پیاو و ئافرەتانەی بایەخ بە دادپەروەری دەدەن بەردەوام دەبن لەسەر كاركردن بۆ هێنانەدی ئەم ئامانجە، و ڕەنگە ئێمەش دووچاری سەرسوڕمان ببینەوە.
