بێبه‌شكردنی ئافره‌ت له پۆستی باڵا شێوازێكی دیكه‌ی نه‌ریتی كۆمه‌ڵگه‌ی پیاوسالارییه
January 30, 2014
کۆمەڵایەتی
بەرپرسی نووسینگەی بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی دژی ئافرەتان(فلامینا وەحید)، له ده‌ستپێكی قسه‌كانیدا بۆ گۆڤاری گوڵان ده‌ڵێت: حكومەتێكی پڕۆفیشناڵ و باوه‌ڕدار به مافی مرۆڤ گرنگییه‌كی زۆر به به‌شداریی ئافرەتی بەتوانا لە ئەركە ئیدارییەكان و له ناو داموده‌زگه‌ی حكوومی ده‌دات، به ناوه‌نده حكوومی و ناحكوومییه‌كانیشه‌وه به مه‌ده‌نی و سیاسیشه‌وه كه ئافره‌تیان له بڕیاردان به‌شدار كرد، ئەوە دەگەیەنێ كه لە مافی مرۆڤ تێگەیشتوون و ئافره‌ت له مرۆڤ جیاناكه‌نه‌وه بڕوایان بە تواناكانی هه‌یه.
گوڵان: كۆمەڵایەتی
پێوه‌ر ده‌بێت چۆنێتیی
توانا و شارەزایی و پسپۆڕی بێت
فلامینا وەحید له درێژه‌ی ئاخافتنه‌كه‌یدا هێما بۆ ئه‌وه ده‌كات كه به‌شداركردنی ئافره‌ت له جومگه‌كانی حكومه‌تدا به شێوه‌یه‌كی ڕووكه‌شییانه و ته‌نیا بۆ نیشاندانی رووی جوان هیچ ئاكامێكی نابێت. ئه‌و به‌رپرسه ڕایوایه پێوەر نابێت چەندێتی بێت و ده‌ڵێت: پێوه‌ر ده‌بێت چۆنێتیی توانا و شارەزایی و پسپۆڕی بێت، بۆ ئه‌وه‌ی ڕۆڵی خۆیان ببینن، چونكه دەبێت ئێمە لەوە تێبگەین كە دامودەزگه و فەرمانگەو وەزارەت و هەموو كایەكانی حكومەت و پەرلەمان و دادوەری موڵكی میللەتن و نابێت ئێمە بە موجامەلە خەڵكی لێ بكەینە خاوەن پۆست، بۆیە من ڕه‌خنه لە حكومەت ناگرم ئەگەر لە رێژەی پۆستی ئافرەت كەمی هەبێت، بەڵام ڕەخنە لەوە دەگرم كە ئافرەتێك وەك دیكۆر بۆ پۆستێك كاندید بكات، بۆیە دەبێت بە بیرێكی فراوان بڕوانینە مەسەلەكە و هەرگیز بەسۆز لەسەر واقعەكان بڕیار نەدەین.
به بڕوای بەرپرسی نووسینگەی بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی دژی ئافرەتان، كاتێك ئافرەت پۆستێك وەردەگرێت، تووشی ئاستەنگی زۆر دەبێت، بۆیە لەپاڵ پۆستەكەیدا دەبێت چەند پێویستییەكی بۆ فەراهەم بكرێت، وەك خزمه‌تگوزاریی داینگە كه منداڵەكەی بە شێوەیەكی تەندروست بەخێو بكات، یان باخچەی ساوایانێك هه‌بێت كە منداڵەكەی فێری ره‌فتاری جوان بكات، قوتابخانەكەیەك هه‌بێت كه به دروستی و زانستی پەروەردەی منداڵەكەی بكات، تاوه‌كو به باشی قۆناغەكانی تەمەنی تێپەڕێنێت. لە هەمووشی گرنگتر ئەوەیە خاوەنی هاوسەرێك بێت كه دڵی بە سەركەوتنی هاوسه‌ره‌كه‌ی خۆش بێت و هاوكات پاڵپشتی بكات و هەوڵی شكست پێ هێنانی نەدات، چونكە چۆن لە پشتی هەموو پیاوێكی سەركەوتوو ئافرەتێك هەیە، ئەوها لە پشتی هەموو ئافرەتێكی سەركەوتووش پیاوێك هەیە، ئەوانە هه‌مووی هەوێنی سەركەوتنی ئافرەتن. تێگەیشتن لە بنەڕەتی مەسەلەكان هۆكاری سەرەكیی مرۆڤەكانن، دەنا حكومەت بەتەنیا ناتوانێت بۆ هەموو شته‌كان فانۆسی سحری بێت.
پێویسته ئافره‌تان ئه‌كتیڤتر و چالاك و بەهێزتر بن
چالاكوان نیگار جەزا، پەراوێزخستن و ڕێگری له وه‌رگرتن و پێدانی پۆستی شایان و بڕیاردەر بە ئافره‌تان لە حكومەتدا به شێوازێكی دیكه له كوشتنی ئافره‌ت هه‌ژمار ده‌كات و ده‌ڵێت: كوشتن ته‌نیا گیان لێسه‌ندن نییه، به‌ڵكو كوشتنی ئیرادەو تواناكانی ژن و ڕێگرتن له وەرگرتنی پۆست و بێبه‌شكردنی له شوێنە هەستیارەكانی ناوەندەكانی بڕیاردەر، جۆرێكە لە كوشتنی ژن، به‌داخه‌وه پیاوان هەمیشە دەیانەوێت ژنان لاواز بن بۆ ئەوەی هەرشتیك لە بەرژەوەندیی پیاوان بێت بیكەنە بڕیار و ژنان دەستیان نەبێت لە بنیادنان و بڕیاردان لە سه‌ر یاساكانی وڵات كه ئه‌ر‌ك و مافی هه‌مووان ده‌ستنیشان ده‌كات.
نیگار جەزا، چارەسەر له‌ودا ده‌بینێت كه پێویسته ئافره‌تان ئه‌كتیڤتر و چالاك و بەهێزتر بن، گه‌ر بیر و ڕای سیاسیشیان جیاواز بێت، لە پرسە چارەنووسسازەكانی مافی ئافره‌تدا كۆك و یەكگرتوو بن، بۆ ئه‌وه‌ی فشار بخه‌نه سه‌ر حكومه‌ت كه سوود له تواناكانی ئافره‌ت وه‌ربگرێت و په‌راوێزیان نه‌خات. گوتیشی: به‌داخه‌وه زۆر جار ژنان خۆیان پشتی یەكتر بەردەده‌ن، دژی یەكتر دەبن و ململانێی یەكتر دەكەن، ئه‌مەش تەنها زیانی بۆ ئافره‌ت هه‌بووه‌و پیاوانی سوودمەند كردووه.
ده‌بێت لەسەر حزبە براوەكان
فشاری زیاتر دروست بكەن
سەرگول قەرەداخی ئەندامی خولی سێیەمی پەرلەمانی كوردستان، هه‌مان ڕای نیگار جەزای هه‌یه و ده‌ڵێت: بێگومان كاتێك ئافرەت وەك مرۆڤ مامەڵەی لەگەڵ ناكرێت و لەبوارەكانی كۆمەڵگە و سیاسی و حوكمداری پەراوێز ده‌خرێت، ئەوا بە مانا مەعنەوییەكەی كوشتنە، بۆیه پێویستە ژنان خۆیان چ وەك كەسایەتی و چ وه‌ك ڕێكخراوەكان لەسەر حزبە براوەكان فشاری زیاتر دروست بكەن، بۆ ئەوەی له كابینەی تازەی حكومه‌ت بەكردەیی پۆستی باڵا و شیاو بە ژنان بدرێت كە لەئاستی ویست و داخوازی تێكڕای ژناندا بێت و تواناكانی ژن لای هەمووان ئاشكرا بن، نەك یه‌ك دوو پۆستێكی ڕواڵەتی كه نه‌توانن خزمه‌ت به دۆز و مافی ژنان بكات.
ئافره‌تی لێهاتوو و ته‌كنۆكراتی كورد كه‌م نین
نیما سالار چالاكی مافی مرۆڤ و قوتابی قۆناغی سێیه‌می پزیشكی له وڵاتی بلارووس، سه‌ره‌تا ئاماژه به قۆناغه‌كانی گه‌شه‌كردنی هزریی تاك و چه‌سپاندنی مافی مرۆڤ ده‌كات، ئه‌و وه‌ك چالاكێكی بواری مافی مرۆڤ جیاكاری و ده‌رهێنانی مافی ئافره‌ت له چوارچێوه‌ی مافی مرۆڤ به كارێكی (ناڕه‌وا و نه‌شیاو) له قه‌ڵه‌م ده‌دات و جه‌خت له‌وه ده‌كاته‌وه كه به هه‌ر دوو ڕه‌گه‌زه‌وه ده‌بێت كار بۆ ئه‌وه بكه‌ن مافی یه‌كسانیان به‌بێ جیاوازیی ڕه‌گه‌زی له ده‌ستووری وڵاتی خۆیاندا جێگیر بكه‌ن. سه‌باره‌ت به ته‌وه‌ری ئه‌م ڕاپۆرته‌ی (گوڵان)یش ده‌رباره‌ی چۆنیه‌تی پێگه‌ی ئافره‌تان له ده‌سه‌ڵاتی جێبه‌جێكردن، گوتی: گه‌رچی ئافره‌ت له دێرزه‌مانه‌وه پێگه‌ی تایبه‌تیان هه‌بووه، به‌ڵام به هاورده‌كردنی عه‌قڵییه‌تی پیاوسالاری سنووری ئازادی و مافه‌كانیان ته‌لبه‌ند كراوه، واته دابڕانی كچان له ڕه‌سه‌نییه‌تی كه‌لتووری كوردی و گیرۆده‌كردنیان به كه‌لتووری هاورده وایكردووه ته‌نانه‌ت له ناو حزب و لایه‌نه سیاسییه‌كان و ده‌سه‌ڵات و حكومه‌تی كوردیشدا بایه‌خی ته‌واویان پێنه‌درێت. نموونه‌شی به‌وه هێناوه كه ئه‌گه‌ر به‌راوردی جۆری جلوبه‌رگی كچانی زانكۆ له ساڵانی حه‌فتاكان و ئه‌مڕۆدا بكه‌ین، به ئاشكرا ئه‌و سنووردانانه ده‌بیندرێ كه باوان و كۆمه‌ڵگه بۆ كچانیان داناوه، گوتیشی: هه‌ر ئه‌وانه له سیمای ده‌سه‌ڵاتی حزبی و حكوومیدا ڕه‌نگدانه‌وه‌ی هه‌بووه، بۆیه ئه‌ركێكی قورس ده‌كه‌وێته سه‌رشانی حكومه‌ت له كابینه‌ی نوێدا و پێویسته ئه‌و هاوكێشه لاسه‌نگه بگۆڕێت كه پیاوان هه‌موو پۆسته‌كان زه‌وت بكه‌ن و ده‌رفه‌تی كار به ئافره‌تانی كارامه لێوه‌شاوه نه‌ده‌ن، ئافره‌تی لێهاتوو و ته‌كنۆكراتی كورد كه‌م نین، پێویسته بواریان پێبدرێ له به‌ڕێوه‌بردنی وڵاتدا به‌شداری بكه‌ن.
كۆمه‌ڵگه‌ی كوردی به ڕووی جیهاندا كراوه‌ته‌وه
هێمن فه‌رید چالاكی مه‌ده‌نییه‌و سه‌باره‌ت به هه‌مان پرس ده‌ڵێت: ئێستا كۆمه‌ڵگه‌ی كوردی به ڕووی جیهاندا كراوه‌ته‌وه‌و چیتر نابێت لۆكاڵییانه بژی و ده‌بێت له‌گه‌ڵ پێشكه‌وتنه‌كانی دنیا هاوته‌ریب بێت، هه‌روه‌ها نابێت له كۆمه‌ڵێك سێكته‌ر جیهانییانه بێت و له كۆمه‌ڵێك سێكته‌ری دیكه‌ش لۆكاڵییانه بێت. به‌بڕوای هێمن پرسی ئافره‌ت و به‌شداریكردنی له گشت جومگه سیاسی و كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كان بووه‌ته پێوه‌ری پێشكه‌وتنی زۆربه‌ی وڵاتانی دنیا و مرۆڤ وه‌ك مرۆڤ سه‌یر ده‌كرێت و جیاكاریی ڕه‌گه‌زی و ئایینی و ئایدیۆلۆژیایی به‌لاوه نراون. گوتیشی: سه‌رده‌می ئه‌وه نه‌ماوه ئافره‌ت ته‌نها وه‌ك میكانیزمێكی به‌كاربه‌ر و ئامرازێكی ده‌ستی پیاو سه‌یر بكرێ، نیوه‌ی پێكهاته‌‌ی كۆمه‌ڵگه‌ی ئافرتن و ناكرێت ئه‌و هێزه فراوانه فه‌رامۆش بكرێت، ده‌بێت له هه‌رێمی كوردستانیش كار له‌سه‌ر ئه‌وه بكرێت كه ژنان له ناوه‌نده‌كانی بڕیار ده‌ستی ڕاسته‌وخۆیان هه‌بێت، به‌تایبه‌تی كه ئافره‌تی به‌توانامان زۆره و پێویسته له‌ده‌سه‌ڵاتی جێبه‌جێكردن له‌سه‌ر بنه‌مای پسپۆڕی و به ڕێژه‌ی خۆی پله‌ی وه‌زیری و به‌ڕێوه‌به‌ری گشتی و راوێژكار و خه‌بیریان پێبدرێت.
پێویسته پۆستی هه‌ستیار به ئافره‌ت بدرێت
هێمن فه‌رید له درێژه‌ی قسه‌كانیدا جه‌خت له‌وه ده‌كاته‌وه كه له كۆمه‌ڵگه‌ی كوردی كۆمه‌ڵێك سێكته‌ر هه‌یه، ده‌بێت ده‌ستی راسته‌وخۆی ئافره‌تی تێدا بێت، وه‌ك چاكسازی و به‌ندینخانه‌كانی تایبه‌ت به‌ژنان و دامه‌زروه‌كانی تایبه‌ت به‌توندوتیژی ژنان، چونكه له ڕوانگه‌ی ده‌روونییه‌وه ژن چاكتر خوێندنه‌وه‌ی بۆ كێشه‌كانی ژن ده‌بێت، هه‌روه‌ها له ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ری كه ژن زۆر فه‌رامۆش كراوه، پێویسته به‌شدارییان هاوته‌ریب بكرێت. پێشنیاریش ده‌كات، ئه‌وجا ئه‌گه‌ر ئه‌و ده‌رگایه كرایه‌وه‌و به یاسایه‌ك رێكخرا، ده‌كرێ له هه‌موو دامه‌زراوه‌كانی حكوومی پۆستی هاوشانی پیاو بۆ ژنیش هه‌بێت، ئه‌وه‌ش واده‌كات وه‌ك سه‌ره‌تایه‌ك ژن پێگه‌ی خۆی توندوتۆڵ ده‌كات و سنووره نه‌ریتی و كۆمه‌ڵایه‌تی و سیاسییه خراپه‌كان له‌سه‌ر ژن تێكده‌شێكێنت، له ماوه‌ی چه‌ند ساڵێكیش ژنانی لێهاتوو زیاتر ده‌بن و هه‌موو ژنێك به لێوه‌شاوه‌یی خۆی پۆست وه‌رده‌گرێت. ئه‌و كاته ژنان ده‌ستی باڵایان ده‌بێت له هه‌موو جومگه‌كان و كاری زیاتریش بۆ ده‌سته‌به‌ری مافه‌كانیان ده‌كه‌ن و كێشه‌كانی تایبه‌ت به توندوتیژی دژی ژنانیش رێژه‌ی به‌ره‌وه كه‌مبوون ده‌چێت.
