خانمە نووسەر و رۆژنامەنووسی ئوردەنی سەلوا ئەلوبانی، یەكێكە ژنە داكۆكیكارەكانی چەمكی یەكسانی ژێندەری و هاوڵاتیبوون و، بەچالاكڤانێكی دیاری بواری مافەكانی ئافرەت دادەنرێت. ناوبراو، كە لەقاهیرەی پایتەختی میسر دادەنیشێت، دەرچووی بەشی سۆسیۆسیاسییە لەزانكۆی ئەردەن و لەزۆربەی دەزگا راگەیاندنەكانی عەرەبیشدا بەنووسین و تێڕوانینە بوێرەكانی ئامادەگی هەیە. گوڵان بۆ تاوتوێكردنی چەند پرسێكی تایبەت بەتوندوتیژی ژێندەری ئەم هەڤپەیڤینەی لەگەڵ سازكرد.

* وەك دەزانین توندوتیژی دژی ئافرەتان دیاردەیەكی كۆمەڵایەتی ترسناكە، زیاتر لەنێو كۆمەڵگە دواكەوتووەكاندا باوە، دەتوانین بەبەربڵاوترین دیاردەی نێو هەناوی كۆمەڵگە رۆژهەڵاتییەكانی وەك هیند و پاكستان و وڵاتانی ئیسلامی ناوی ببەین، بەڕای ئێوە فاكتەرەكانی چین؟
- پێموانییە توندوتیژی دژی ئافرەتان دیاردەیەك بێ تەنیا لەچەند وڵات و ناوچەیەكی دیاریكراودا بوونی هەبێ و لەشوێنی دیكەدا نەبێ، ئەوەتا لەوڵاتە یەكگرتوەوكانی ئەمەریكا و ئەوروپاش بەشێوەیەكی فراوان هەیە، شكڵ و شێوازەكانی ئەو كردارە زۆر و جۆراوجۆرە، هەر لەتەحەروشی سێكسییەوە تا دەگاتە لاقەكردن و لێدان و بگرە بەكارهێنانی وشە و دەستەواژەی ناشیرین بەرامبەر ژنان، بەڵێ تا ئێستا لەو كۆمەڵگایانەی كە ئاماژەت پێدا روانین بۆ ئافرەت روانینێكی تاك لایەن و ناتەواوە، ئەوان پێیانوایە ئافرەت جگە لەكۆیلە و پاشكۆی پیاوان شتێكی دیكە نییە، عادات و تەقالیدەكانی كۆمەڵ پیاوانیان وا فێركردووە كە ئەوان گەورە و باڵاترن لەژنان، هاوكات چەمكی (الرجال قوامون علی النساء) رۆڵی خۆی هەیە لەم جۆرە پەروەردە و تێڕوانینە، ناشكرێ رۆڵی فاكتەری ئابووریش لەبەرچاو نەگرین كە زۆربەی كات شریانی ئابووری خێزان ئەگەر ئافرەت كاركەریش بێ ئەوا هەر لەدەست پیاوانە و ئەوان تەحەكومی پێوە دەكەن، لەڕووی سیاسیشەوە دەتوانم بڵێم نەهجی سیاسی زۆرینەی وڵاتانی عەرەبی و وڵاتانی دواكەوتوو تاچەند ساڵێكی نزیك پێش ئێستا پاڵپشت و داكۆكیكاری پرسی ئافرەتان نەبوو، بەگشتی ئەوانەی باسم كردن فاكتەرە سەرەكییەكانی توندوتیژی دژ بەژنان بوون.
* ئەی بۆچی زیاتر لەكۆمەڵگە ئیسلامییەكان بڵاوە، گەر بەراوردی بكەین بەكۆمەڵگە غەیرە موسڵمانەكان؟
- نازانم ئەوە تا چەند راستە، بەڵام وەك لەوەڵامی پرسیاری یەكەمدا ئاماژەم پێدا، ئەو دیاردەیە سنوورێكی جوگرافی دیاریكراوی نییە، گەر لەكۆمەڵگە ئیسلامییەكان زیاتر بەربڵاوبێ ئەوا بەڕای من هۆكارەكەی بۆ بەهەڵە تەفسیركردنی ئایین و فەرموودە پیرۆزەكان دەگەڕێتەوە، سەیری تەلەڤزیۆنەكان بكەن رۆژانە پیاوانی ئایینی دەبینی فتوا دەدەن، من دەپرسم ئایا ئەوانە علم و زانیاری تەواویان هەیە لەفتوادان؟ ئایا ئەوانە تەواو لەئایین گەیشتوون و پسپۆڕن؟
لەراستیدا ئەمەش ئیشكالییەت و كێشەیەكی گەورەیە، گرفتی هەمەجۆر دەخوڵقێنێ.
* بەڕای ئێوە تەنیا هەمواركردنی یاسا كۆنەكان و تەشریعكردنی یاسای نوێ بەسە بۆ بنەبڕكردنی توندوتیژی یان پێویستمان بەهەنگاو و پلانی كۆمەڵایەتی و هۆشیاری و ئابووریش هەیە؟
- تەنیا یاسا و تەشریعاتەكانی بەس نین، چونكە بەهۆی یاساوە تەنیا بارودۆخەكە ئامادە دەكرێ بۆ چاكسازی، بۆیە دەڵێم هەر لەمنداڵییەوە پێویستمان بەهۆشیاری هەیە، خۆزگە ئەوە لەقۆناخە سەرەتاكانی خوێندنەوە دەكرا هەروەها ناشێ رۆڵی خێزانیشمان لەبەرچاو نەبێ كە بەقوتابخانەی یەكەم دادەندرێ، دەپرسم چ سوودێك لەداڕشتنی یاسای نوێدا هەیە كاتێك كە مێشك و بیری خەڵكی پڕ بێ لەعاداتی كۆنینە و بەسەرچوو؟
* سەرباری زیادبوونی ژمارەی رێكخراوەكانی داكۆكیكار لەمافی ژنان، كەچی نەهامەتییەكانی ژنانی رۆژهەڵات هەر لەزیادبووندان خۆكوشتن و خۆسووتاندنی ئافرەتان بەردەوامە، چۆن لەو واقیعە دەڕوانی؟
- وەك لەوەڵامەكانی پێشوودا روونمكردەوە، ئەو دیاردەیە گرێدراوی عادات و تەقالیدی كۆنینەی هەزار ساڵییە، ئەو ترادسیۆنە كۆمەڵایەتییانەی كە هەموو دڵ و مێشكیان داگیركردووین بەئاسانی ناتوانین خۆمانی لێ رزگار بكەین، پێویستمان بەچاندنی چەمكی شارستانی و مۆدێرنە، بێگومان پرۆگرامەكانی خوێندن و كایەی رۆشنبیری و راگەیاندن دەتوانن هاریكار و یارمەتیدەر بن.
* ئەو ئاسەوارە نێگەتیڤانە چین، كە توندوتیژی دژ بە ئافرەتان لەسەر كۆمەڵ بەگشتی و ژنان بەتایبەتی جێدەهێڵن؟
- بەڕای من ترسناكترین ئاسەوار، ئاسەواری دەروونییە، توندوتیژی دەروونی نەخۆش و لەرزۆك بەرهەمدێنێ، دەروونێك كە نەتوانێ راست و دروست لەگەڵ كۆمەڵگە هەڵبكات، ئەو دایكەی رووبەڕووی توندوتیژی دەبێتەوە چۆن دەتوانێ رێكوپێك منداڵەكەی پەروەردە بكات، كەمن ژمارەی ئەو ژنانەی كە توانیویانە خۆیان لەزەبروزەنگ و كاریگەرییەكانی توندوتیژی دەربازبكەن، چونكە خەوش و گرێ دەروونییەكان پێچەوانەی نەخۆشییە جەستییەكان چارەسەریان گران و قورسترە، گەر چارسەریش بكرێن نیشانە و ئاسەوارەكانیان هەر دەمێنێ.
* ئەی رێكخراوەكانی كۆمەڵگەی مەدەنی و میدیا چ ئەرك و كارێكیان لەئەستۆدایە یان چۆن و بەچ میكانیزمێك دەتوانن هاریكاری لەكەمكردنەوەی توندوتیژیدا بكەن؟
- ئەم سەردەمە سەردەمی راگەیاندنە، میدیا بەهێزترین و كاریگەرترین هۆكاری دروستكردنی گۆڕانكارییە، بەڵام من پێموایە هێشتا میدیاش بەتایبەت راگەیاندنی رۆژهەڵاتی پێویستی بەراستكردنەوەی ئەو روانگە و وێنە هەڵەیە هەیە كە سەبارەت بەئافرەت دەیخاتەڕوو، سەبارەت بەڕێكخراوەكانی كۆمەڵی مەدەنیش پێموانییە ئەوان بتوانن گۆڕانكاری قووڵ و ریشەیی بكەن، ئەوەی دەیكەن تەنیا كاریگەرییەكی كاتی و دیاریكراوە، بەكورتی راگەیاندن گەورە و باڵادەستی ئەو سەردەمەیە، ئەو دەتوانێ شتی گەورە بكات.
* باشترین نەخشەڕێ بۆ كەمكردنەوە و دواتر قەڵاچۆكردنی توندوتیژی ژێندەری چییە؟
- هۆشیاری..، هۆشیاری دیسانەوە هۆشیاری، دوای ئەوە ئینجا رۆڵی یاسا و تەشریعات دێت، لێرەدا مەبەستم تەنیا داڕشتنی یاسا نییە، بەڵكو جێبەجێكردنییەتی، بەكورتی پێویستە یاسا سەروەر بێ.
* ئەی چۆن لەكاریگەری ئەو ژینگە و نێوەندە جوگرافیە دەڕوانی كە ئافرەت تێیدا دەژیەت، واتە ئاستی (ئاستی خوێندەواری و جۆری پیشە و، لایەنی كۆمەڵایەتی و.. تد) چ رۆڵێكیان هەیە لەكەمكردنەوەی توندوتیژی؟
- بێگومان ئەو هۆكارانە رۆڵی گەورە دەگێڕن، بەڵام ئافرەت هەیە خودانی ئەو هەموو هۆكارەیە كەچی ناشتوانێ رووبەڕووی ئەو توندوتیژییە ببێتەوە كە بەرامبەری ئەنجامدەدرێ، لێرەدا هۆكارەكە كۆمەڵگەیە، كە تا ئێستا بەداخەوە ئافرەت و خێزان نەیانتوانیوە خۆیان لەترس و دێوەزمەی مەرگ رزگار بكەن.