ژینۆسایدی خەڵكی سڤیلی شنگال و ناوچە كوردستانییەكانی دیكە لەلایەن تیرۆریستانی داعش و شۆڤێنیەكانەوە تەواوكەری زنجیرە كۆمەڵكوژیەكانی ئەنفال و پرۆسەی قڕكردنی نەتەوەی كوردە، ئەم تاوانە قێزەون و وەحشیگەرییە جیهانی بەئاگاهێنایەوە بەوەی ناوچەیەكی ئارام و شوێنێك بۆ پێكەوەژیانی نێوان نەتەوەو ئایینزاكان كەوتۆتە بەردەم رووبەڕووبوونەوەی تیرۆرستانی جیهانییەوە. ناكرێت لەم چەرخەدا منداڵ و لاو و پیر و پەككەوتە لەسەر كوردبوون و ئایینیان بكوژرێن و ژن و كچەكانیشیان بڕفێندرێن و بەدەیان هەزار كەسیش بێ نان و ئاو لەچیای شنگال گەمارۆ بدرێن. گۆڤاری گوڵان ئاوارەكانی شنگالی بەسەركردەوە تا وەكو لەنزیكەوە لەدەمی شایەتحاڵەكان چیرۆكە تراژیدیاكانیان ببیستین. لە پەرستگای لالش كە 500 خێزانی ئاوارەی ئێزدی تێدا نیشتەجێن، هەر كەسەو چیرۆكێكی پڕ لەمەرگەساتی بەسەرهاتووە، كە بە نیگەرانی و خەمبارییەكی زۆرەوە باسیدەكەن.
«كاتژمێر 2:30ی نیوە شەو بوو داعشە شۆڤێنییەكان بە هاوەن پەلاماری گرزرێ و شێخ خدریان دا و چەندین منداڵ و ئافرەت و پیر و پەككەوتەیان كوشت و ترس و تۆقانێكی گەورەیان دروستكرد، كاتێكیش خەڵكی سڤیل رژانە سەر شەقامەكان و بەلێشاو رایان دەكرد، بە دۆشكەی سەر هامەرەكان گوللەڕێژیان كردن و ژمارەیەكی زۆری خەڵك كوژران، ئەوەی دەربازی بوو بۆ شاخی شنگال رایكرد، بە سەدان گەنج و لاویش بەدیل گیران و ئافرەتەكانیشیان ڕفاند». ئەوە قسەی كریت سەعدۆ بوو. ئەو پیاوێكی خاوەنی خێزانە و لە ئێستادا لە پەرستگای لالش دەژی. كریت بە هەناسە ساردی و خەمبارییەكی زۆرەوە باسی كوشتنی ئێزدییەكان لە لایەن چەكدارانی داعشەوە دەكات و بێ سەروشوێنكردنی ئافرەتانیان چاوی پڕ لە فرمێسك دەكات و ئەوەش ئاشكرا دەكات كە «سێ ئامۆزا»ی لەو هێرشەدا شەهید بوون.



جوندی ئەلیاس لاوێكی ئێزدییە و ئەویش باسی مەینەتییەكانی خۆیان لە سەر چیای شنگال دەكات و دەڵێت: «ئەوەی لە چیاكە بهاتایەتە خوارەوە، بێ بەزەییانە لە لایەن داعشەكانەوە گوللەباران دەكرا، ئەوەشی لەوێ مایەوە ژمارەیەكیان لە تینوویەتی و برسان و لەبەر دەم گەرمایەكی كوشندە گیانیان لە دەستدا». گوتیشی: «دوای ئەوەی پێشمەرگە چەند كاتژمێرێك شەڕیان كرد، تیرۆریستانی داعش پێشڕەوییان كرد و ئیتر خەڵكی رایانكردە سەر چیای شنگال، لەوێ بۆ ماوەی پێنج رۆژ و شەو لە چیا بێ نان و ئاو ماینەوە، ئەو كۆمەك و خواردنەشی كە لە رێگەی فڕۆكە فڕێدەدرایە خوارەوە، بەشی ئەو ژمارە زۆرەی خەڵكی نەدەكرد، هەر بۆیە زۆر لە منداڵ و پەككەوتە و ئافرەت لەو چیایە مردن».
هەر لەوبارەیەوە خەلیل باپیر كە خەڵكی یەكێك لە كۆمەڵگەكانی شنگالە گوتی: «داعش و عەرەبە خۆفرۆشەكانی هاوكاری داعش بێشەرمانە شەڕی قڕكردنی ئێمەیان كرد، كار گەیشتە ئەوەی لە سەر چیایەك بانگیان كردینە خوارەوەو گوتیان: ناتانكوژین، كەچی كاتێك نزیك بووینەوە، بە دۆشكەی سەر هامەر و سەر بیكابەكان ئێمەیان دایە بەر گوللە و هیچ گوێیان بە گریانی منداڵ و هاواری ئافرەتەكانیشمان نەدا و 64 كەسیان لێ كوشتین، ئەمە قڕكردن و سڕینەوەی ئێمەیە، ئیتر چۆن جارێكیتر متمانە بە پێكەوەژیانی عێراق بكەین؟ لەو بۆسەیەدا بێشەرمانە هەندێك ئافرەتیان بردین، نازانم چ ئایین و ویژدانێك ڕێگە بەو دەستدرێژیكردنە بۆ سەر نامووسی نەتەوەیەك دەدات؟ داعشییەكان شەرم ناكەن و بۆ ئیهانەكردنی كوردان تەلەفۆن دەدەنە ئافرەتەكانمان لە موسڵەوە قسە لەگەڵ خێزانەكانیان دەكەن و دەڵێن ئێمەیان دەستبەسەركردووەو دەمانفرۆشن. كێ قبووڵ دەكات كچەكەی بڕفێندرێت و كڕین و فرۆشتنی پێ بكرێت؟ ئەوەتا یەكێك لەو ئافرەتانەی دەربازی بووە، بۆی گێڕاینەوە كە ژمارەیەكی زۆری كچەكانمان خۆیان كوشتووە، كچی ئێزدی تەعەدای لێبكرێت، خۆی دەكوژێت».
ئیتر فرمێسك و خەم ناخی خەلیل باپیری گرت و چیدی نەیتوانی قسە بۆ گوڵان بكات. بۆیە روومان كردە هەریەك لە عۆدیا رەشید و سەباح سەبری كە خەڵكی گوندی شێخ خدرێ بوون لە سنووری شنگال، ئەوان سەرەتا باسی ئەوەیان كرد كە خۆیان لەشەڕدا بوون لەگەڵ داعش، بەڵام «چەكی پێشكەوتووی ئەمریكی و ژمارەی زۆریان و هاوكاری گوندە عەرەبەكان بۆ داعشەكان وایكرد تەرازووی هێز تێكبچێت و زیاتر لە 500 كەسمان لێبكوژرێت»، جەختیشیان لەوە كردەوە كە «لەلایەن عەرەبەكانی ناوچەكە بە لۆری چەك و تفاقیان بۆ داعشەكان دەهێنا و ئەوانیش بەلێشاو بەدەستڕێژی گوللەی دۆشكە و قەناس گوللەبارانیان دەكردین و بەزەییان بەمنداڵ و ئافرەتەكانیشدا نەدەهات».
سەبری خەلەف وەك خۆی باسیكرد دانیشتووی سەنتەری شنگالە و ئەویش بە نیگەرانییەكی زۆرەوە گوتی : «كاتژمێر نزیكەی سێی نیوەشەو بوو كەوتینە بەر پەلاماری تیرۆریستان، 300 كچ و ئافرەتیان رفاندووین و تا ئێستا سۆراخیان نازانین، دەڵێن لەناو شار و گوندە عەرەبەكان داعشەكان كڕین و فرۆشتنیان پێ دەكەن و هەندێكیان خۆیان كوشتووە، دیمەنی گریانی ژن و منداڵ و پیاوی پەككەوتە هەرگیز لە زهنیەتمان ناسڕێتەوە، هەبوو منداڵی لە برسان و لە تینویەتی دەگریا، هەبوو گیانی دەدا، زۆر ناخۆش بوو، منداڵان بێ شیر بوون، پیاوە بە تەمەنەكان لەبەرچاومان بەهێواشی گیانیان لەدەست دەدا».
شەمۆ خەلەف هاووڵاتییەكی دیكەی ئێزدییە و داوای دیاریكردن چارەنووس و گەڕانەوەی ئافرەتە رفێندراوەكانیان دەكات و دەڵێت: «داوا لە بەڕێز سەرۆكی هەرێم دەكەین پێوەندییەكانی لەگەڵ عەرەبە عێراقییەكان و سەرۆك هۆزەكان بەكار بهێنێت، تاوەكو دیلە ئێزدییەكان و بەتایبەتی ئافرەتەكانمان بۆ دەرباز بكەن، دەنا هەرگیز و هەرگیز ئێمە ناتوانین لەگەڵ عەرەبێكی عێراقی بە هاوبەشی بژین». گوتیشی: «كەست دیوە ئافرەتی بڕفێنن و تەعەدا لە نامووسی بكەن و دەست بخاتەوە ناو دەستی ئەو عەرەبە شۆڤێنییانەی كە هاوبەشی جێبەجێكردنی ئەو تاوانە گەورەیە بوون؟».
هاشم خودێدا ئاوارەیەكی ئێزدییە و ئەویش بەمجۆرە باسی لە دڕندایەتی داعشەكان كرد «ئێمە دووجار ئەنفال كراین، جارێك لەبەر كوردبوونمان، جارێكیش لەبەر ئایینەكەمان».
رەنگە چیرۆكی تراژیدیای ئێزدییەكان زۆر بن، بەڵام ناخۆشترینیان دیمەنی ئەو دوو خوشكە تەمەن 9 و 10 ساڵانە بوو، كە باسیان لە سەربڕینی باوكیان كرد. كچە تەمەن نۆ ساڵەكە لە ناو پڕمەی گریاندا گوتی: «چەندین چەكداری داعش لەبەر چاوی خۆم و خوشكەكەم لە باوكمیان دا و بەستیانەوە و دواتر سەریان بڕی، ئەو هەر هاواری دەكردو دەیگوت: بەس منداڵەكانم مەكوژن، دواتر گیانی دا و مرد».
ئەم دوو كچە دوای رۆیشتنی داعشەكان لەلایەن چەند خێزانێكەوە داڵدە دەدرێن و لەگەڵ خۆیان بردبوویانە سەر چیاكە و لەوێش لەلایەن ئافرەتێكەوە بەناوی گوڵی عەلی حوسێن كە ئاوارەی ئێزدییە بەخێو دەكرێن. گوڵی داوا لە خێرخوازان دەكات «هاوكاری ئەو دوو كچە منداڵە و منداڵە بێ دایك و باوكەكانی تریش بكەن، بۆ ئەوەی نەمرن».
ستافێكی گوڵان كە بۆ بەسەركردنەوەی ئاوارەو لێقەوماوانی ئێزدی دەستنیشان كرابوون، لەو سەفەرەدا گوێبیستی بەسەرهاتی پڕ كارەساتی ژمارەیەكی زۆر لە ئاوارە ئێزدییەكان بوون، كە دەوڵەتی تیرۆریستی داعش ئەو كارەساتانەی بۆی خوڵقاندبوون. هەر كامیان هەڵگری چیرۆكێكی دڵتەزێن بوون، گرانترین قوربانییان دابوو، ماڵ و خاك و زێدی خۆیان لەدەست دابوو، كۆمەڵكوژ كرابوون. ئافرەتانیان رفێندرابوون و لە بازاڕەكانی داعشدا مامەڵەیان پێوە دەكرا. بۆیە هەموویان ئەوەیان دووپات دەكردەوە كە جارێكی دی متمانە بە عەرەبەكانی دەڤەرەكەیان ناكەن، بەتایبەتی دوای ئەوەی بۆیان دەركەوتبوو كە «ژمارەیەكی زۆری عەرەبی هاوردەی شنگال هاوكاری داعشەكان بوون و بگرە ئەوانیش تەقەیان لێكردبوون»، هەربۆیە ئەوان داوای پاراستنی نێودەوڵەتییان دەكرد. هەروەها مانەوەشیان لەو بارودۆخە ناهەموارە بەتایبەتی لەگەڵ نزیكبوونەوەی هاتنی وەرزی زستان مەترسی بەهیلاكچوون و مردنی منداڵەكانیان هەبوو، ئەمە جگە لەوەی ئەگەری بڵاوبوونەوەی پەتاو نەخۆشی زۆرە. ئەوان داوای جێگەی گونجاو و دۆزینەوەی كار و پێدانی بڕە پارەیەك دەكەن، تاوەكو بتوانن خواردن و پێداویستییە سەرەكییەكانی ژیانیانی پێ دابین بكەن. ئێزدییەكان زیاتر بیر لەچارەنووسی ئافرەتە رفێندراوەكان و مردنی منداڵەكانیان دەكەنەوە. ئەوان جگە لەوەی ژمارەیەكی زۆری نەخۆش و پەككەوتەو منداڵیان لەگەڵدایە، چەندین منداڵی خاوەن پێداویستی تایبەتیشیان هەیە. ژمارەیەك لە ئاوارەكانی ئێزدی داوای هێزی نێودەوڵەتی و ئەمریكییان دەكرد بۆ ئەوەی بێنە پێشەوە و بەرگرییان لێبكەن و شەنگال ئازاد بكەن و هێرشی بەربەری و دڕندانەی داعش و بە كرێگیراوەكانیان نەكرێتەسەر، ئەو كات بەوتەی ئەوان دەتوانن بگەڕێنەوە بۆ شنگال و بە ئارامی شارەكەیان ئاوەدان بكەنەوە و لە مۆتەكەی قڕكردن دەربازیان بێت.



هەر لەچوارچێوەی بەسەركردنەوەكەی گۆڤاری (گوڵان)دا سەردانی بابەشێخ خرتۆ مەرجەعی ئایینی گشتی ئێزدیمان لە شێخان كرد و سەبارەت بەو رەوشەكە بەمجۆرە هاتە ئاخاوتن: «ئەوەی بەرامبەر كوردانی ئێزدی كراوە، لە مێژوودا دەگمەنەو كارەساتی بەو شێوە دڕندانە و بێ بەزەیی و وەحشیگەرییانە رووینەداوە. داعشەكان ئەو كوشتن و كۆمەڵكوژییەی دەرهەق بە ئێمەیان كرد، ژینۆسایدێكە دژ بە هەموو كورد، ئێزدییەكان قوربانییەكی زۆر گەورەیان دا، كوژران، كچیان رفێندرا، ماڵ و حاڵیان دزرا، دەربەدەر كران و لە برسان و تینویەتیدا لە چیا منداڵ و ئافرەت و پیاو و پەككەوتە گیانی لەدەست دا، ئێستاكەش لە بارودۆخێكی ناهەمواردا، لە كۆچە و كۆڵان و ناو بینایەی رووخاو و لە پەرستگا و شوێنە گشتییەكان و لەناو خەیمەدا دەژین و لەبارودۆخێكی زۆر خراپدان، هەربۆیە داوا لە سەرۆكی هەرێم و سەركردایەتی كوردستان و هێزی پێشمەرگە دەكەم، بە هەموو هێز و تواناو بێ بەزەییانە رووبەڕووی داعش ببنەوە و ئەوانەی هاوكاریشیان كردن، بە توندی سزایان بدەن». گوتیشی: «ئێمە پێویستیمان بە پارێزگاری سەركردایەتی كورد هەیە، پێویستە ئەم قڕكردنە بگەیەنرێتە مەحافیلە دەولییەكان و جیهان زیاتر لێی بەئاگا بهێنرێت و پیاوانی ئایینی و مامۆستا و زاناكان زیاتر بێنە قسە و كۆمەڵكوژی كوردانی ئێزدی ریسوا بكرێت».
بابەشێخ خرتۆ لە درێژەی قسەكانیدا بە توندی ئیدانەی رفاندنی ئافرەتانی ئێزدی كرد و گوتی: «من نازانم چ مەزهەب و نەتەوەیەك ئەوەندە بێ غیرەتە كچ و ئافرەت بڕفێنێت و دواتر بیفرۆشێت، ئەوان مرۆڤی بێ گوناهن و دەسەڵاتیان نییە، خوا داوامان لێدەكات بە بەزەیی بین و تەعەدا نەكەینە سەر عەرز و نامووسی هیچ كەسێك. كوردستان بە درێژایی مێژوو شوێنی پێكەوەژیان و لێبوردەیی بووە، ئیتر بۆ چاویان پیا هەڵنایەت، هەرچی كەمینە و زۆرینەی نەتەوە و ئایین و ئایینزا هەیە، پەنای بۆ كوردستان هێناوە، لە خۆشی و ناخۆشیدا هاوخەمی یەكتر بووین. هەربۆیە داواكارین هێزی نێودەوڵەتی ئەو پێكەوەژیان و لێبوردەییەی هەرێمی كوردستان بپارێزێت». گوتیشی: «من شانازی بەهێزی پێشمەرگەی كوردستان دەكەم كە خوێن و قوربانی بەخشییە میللەتەكەی و پارێزگاری لە عەرز و نامووسی كورد و كوردستانییەكان دەكەن، ئەوان نەبوونایە تیرۆریستان لەهەموو شارێكی كوردستان شنگالێكی تریان دروست دەكرد و خەڵتانی خوێنیان دەكرد».
لە بەشی كۆتایی قسەكانیدا بابەشێخ خرتۆ گوتی: «ئەو كارە دڕندانەی داعش دەرهەق بە خەڵكی سڤیلی شنگال كردیان، كیمیابارانی هەڵەبجەمان بەبیر دەهێنێتەوە، هەر بۆیە كاتی ئەوە هاتووە پەرلەمانی كوردستان و حكومەتی هەرێم و رێكخراوەكان لە هەوڵی ئەوەدا بن، تاوانی شنگال لە ئاستی جیهانیدا بە ژینۆساید بناسێنن و بە فریای لێقەوماوەكانی كوردی ئێزدی بكەون، چونكە ئەوان لە بارودۆخێكی ناهەمواردا دەژین و باری دەروونییان تێكچووە، بەهاتنی وەرزی زستانیش بەهیلاك دەچن و رۆژانە لێرەو لەوێ منداڵ و پیاوی بەساڵاچوو و پەككەوتە دەمرن».
لەلای خۆیەوە قایمقامی شێخان (ئیسماعیل مستەفا)، لە لێدوانێكی تایبەتدا بۆ گوڵان سەرەتا هێمای بۆ ئەوە كرد كە «ئەو كارە قێزەونەو كومەڵكوژیی ئێزدییەكان ترس و تۆقانێكی وای دروستكرد، بەلێشاو خەڵكی ماڵ و زێدی خۆیان بەجێهێشتووە و روویان لە ناوچە ئارامەكانی كوردستان كردوووە، بەتایبەتی دوای ئەوەی لەلایەن داعشەوە داوایان لێكرا ببنە موسڵمان، ئەگینا دەكوژرێن و كچەكانیشیان دەڕفێنن». گوتیشی: «هەموو خێزانێكی ئێزدی مەینەتی و مەرگەساتێكی گەورەی بەسەر هاتووە و لە بارودۆخێكی خراپی تەندروستیدان و لە رووی دەروونییەوە زیانی گەورەیان بەركەوتووە، بەتایبەتی دوای ئەوەی لەبەر چاویان كۆمەڵكوژی كراوە و بەدرێژایی مانگێك خۆشەویستانیان لەبەر چاویان لە برسان و مەینەتی مردوون»، جەختی لەوەش كردەوە كە «لەگەڵ بوونی ئەو هەموو پەناهەندە و ئاوارەیەی كوردستان و بڕینی بودجە و گەمارۆی عێراق و شەڕی دەوڵەتی داعش هەڵسوكەوتكردن لەگەڵ ئەم دۆخە ناهەموارە كارێكی ئاسان نییە»، گوتیشی: «گەر بە رێكوپێكی تاوانەكانی داعش لەم ناوچە كوردستانییانە تۆمار بكرێت و بە دیكۆمێنت بكرێن و بە دنیای دەرەوە بناسرێنرێت، ئەوا بەهیچ شێوەیەك جیهان قبوڵی ناكات لەم سەردەمەدا كاری وا قێزەون و ژینۆسایدی نەتەوەیەك بەو چەشنە ئەنجام بدرێ».
قایمقامی شێخان ئەوەشی خستەڕوو كە نزیكەی شەش هەزار خێزانی دیكەی ئێزدی روویان لەسەنتەری شێخان كردووە و تەنیا لە پەرستگای لالش 500 خێزانی تێدا نیشتەجێ كراون. گوتیشی: «تەنانەت خەریك بوو خەڵكی سەنتەری شێخانیش ئاوارە بن، بەڵام نەبەردی و خۆڕاگری پێشمەرگە بوو، نەیهێشت داعشەكان و بە كرێگیراوەكانیان زیاتر زیان بەم دەڤەرە بگەیەنن». ئەوەشی دووپات كردەوە كە بارودۆخی ئاوارەكان باش نییە، چونكە «خێزان هەیە پیاوەكەی شەهید بووە، یان جگەرگۆشەكەی مردووە، هەشمانە ئافرەت و كچەكانیان رفێندراوە، تەنانەت خێزانمان هەیە ئەندامەكانیان لەیەكتر دابڕاون و خێزان هەیە منداڵی بێ دایك و باوك بەخێو دەكات، ئەوان بێ پارەو جلو بەرگ هەڵهاتوون و زیانی گیانی و ماددی و دەروونی زۆریان پێ گەیشتووە، ئەو تاوانە رەشەكوژییە تەنیا بەسەر ئێزدییەكاندا نەهاتووە، بگرە كوردی شەبەك و كوردستانییەكان و كریستیانەكان و هەموو پێكهاتەكانی تری كوردستان لەم ناوچانەدا كەوتوونەتە بەردەم ئەنفالێكی تر، پێویستە كارەساتەكە وەكو خۆی بە كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بگەیێندرێت، تاوەكو جارێكی تر كوردەكان ئەنفال و ژینۆساید نەكرێن و ئیتر لە عێراقدا كۆمەڵكوژ نەكرێن».
ئیسماعیل مستەفا بە پێویستی زانی هێزی ئاشتیپارێزی نێودەوڵەتی شانبەشانی پێشمەرگە پارێزگاری لە كوردستان بكات و لە شەڕی دژی داعش و شۆڤێنییەكان راستەوخۆ بەشداری بكەن». گوتیشی : «راستە ئێمە وەكو حكومەت و خەڵكی كوردستان و خێرخوازانی میللەتەكەمان و پیاوانی ئایینی بە دەنگ برا ئاوارەكانەوە هاتین و یارمەتی و كۆمەكیانمان كردن و شوێنی نیشتەجێبوون و پێداویستییە سەرەكیەكانمان بۆ دابین كردن، تەنانەت لەلایەن مامۆستایان و پیاوانی ئایینی ئیسلامەوە دەرگای مزگەوتەكانیان بۆ واڵاكردن و لە رووی تەندروستییەوە تیم و بنكەی تەندروستی گەڕۆكیان بۆ دانرا، هەروەها لەلایەن هەردوو رێكخراوی بارزانی و روانگەوە هاوكاری باش كران و ژەمی خواردنیان پێشكەش كرا، ئاسایش و پۆلیس و پێشمەرگە بە جوانی ناوچەكەی پاراستووە و پارێزگاری لە رەوشی ئارامی و ئاسایشی هاونیشتمانیان دەكات، بەڵام پێویستمان بە كامپ و هاوكاری نێودەوڵەتی و ئازادكردنەوەی شوێنەكانیان و دوورخستنەوەی داعشەكانە لەسەر سنوورەكانی كوردستان و پێویستە هێزی ئاشتیپارێزی نێودەوڵەتی پارێزگاری لە كوردستان بكات و لە شەڕی دژی داعشەكان و شۆڤێنیەكانیش راستەوخۆ بەشداری بكەن».