سینان چەلەبی وەزیری بازرگانی و پیشەسازی حكومەتی هەرێمی كوردستان لەدیمانەیەكی گۆڤاری گوڵاندا تیشكی خستە سەر دوا كارو پرۆژەكانی وەزارەت، ئاماژەی بەو بەرنامەو پلانانە كرد كە بۆ چارەسەركردنی كێشەو ئاستەنگەكانی بەردەم كەرتی بازرگانی و پیشەسازی و پێشخستنی هەردوو كەرتەكە گیراوەتە بەر، لەوانە دروستكردنی چەندین سایلۆ لەناوچە جیاجیاكانی هەرێم و هاندانی بیزنسكاران بۆ دامەزراندنی كارگەی پیشەسازی، بەڕێزیان تەئكیدیشی لەوە كردەوە: ( پیشەسازی لە وڵاتی ئێمە نەگەیشتۆتە ئەو ئاستەی كەبتوانێت ركابەرایەتی بەرهەمی پیشەسازی وڵاتانی پێشكەوتووی دنیا بكات، چونكە پیشەسازی لە كوردستان لە ئاستێكی بەرزدا نییە . دەبێت هەنگاو بەهەنگاو دەستكاری یاسای وەبەرهێنان بكرێت و پێشبخرێت..)، سەبارەت بە ئاڵۆگۆڕی بارزگانیش لەگەڵ توركیا چەلەبی وتی : ئاڵووێری بازرگانی لەگەڵ توركیا بەتایبەت دوای سەردانە مێژووییەكەی سەرۆك بارزانی بۆ ئەو وڵاتە گەیشتۆتە (6) ملیار دۆلارو بڕیاریشە ئەم قەبارەی بازرگانییە لەنێوان توركیاو عێراق بۆ (12) ملیار دۆلار بەرز بكرێتەوە. هاوكات ئاماژەی بەو گرفتە كرد كە لەبواری دابەشكردنی چیمەنتۆ روویداوەو بەوتەی بەڕێزیان لە زۆربەی كەناڵەكانی راگەیاندن بەهەڵە باس لەكێشەكە كراوە . لێرەدا پوختەی وەڵامەكانی بەڕێزیان بۆ خوێنەرانی گۆڤارەكەمان بڵاودەكەینەوە:
*سەرەتا سینان چەلەبی وەزیری بازرگانی و پیشەسازی ئاماژەی بەو هەنگاوانە كرد كە بۆ یەكگرتنەوەی هەردوو وەزارەتی پێشووی بازرگانی و پیشەسازی گیرانە بەر و، دەركردنی یاسایەكی نوێ بۆ رێكخستنی كارەكان و دانانی بەرنامە بۆ كارو پرۆژەی ئایندە:
سینان چەلەبی- كە هەر دوو وەزارەتی بازرگانی و پیشەسازی یەكتریان گرتووە و بەڵینماندا دەبێ هەوڵبدەین شێوازو سیستەمی یەكگرتنەوەكە بە باشترین و جوانترین شێوە دەست بەكاركردن بكات، لە ماوەی یەك هەفتەدا لە(98%)ی كێشە و گرفتەكان چارەسەركرا، هاوكات رەشنووسێكی یاسایمان بۆ وەزارەتە نوێیەكە (وەزارەتی بازرگانی و پیشەسازی) نووسییەوەو سوپاسی هەموو بەڕێوەبەرانی گشتی و بەڕێوەبەرو فەرمانبەرانی هەردوو وەزارەت دەكەم، كەبە گیانێكی لێبوردەیی و دڵسۆزانە هەموو كێشەو ئاستەنگەكانی بەردەم یەكگرتنەوەی هەردوو وەزارەتیان چارەسەر كرد.
پیشەسازی كوردستان لە ئاستێكی بەرزدا نییەو توانای ركابەرایەتی بەرهەمی وڵاتانی پێشكەوتووی نییە
* ئەی لە ڕووی كاركردن و ستراتیژیی وە ئایا لەیەك كاتدا و بەشێوەیەكی یەكسانانە ئەركی كاركردن و پێشخستنی هەردوو كەرتی بازرگانی و پیشەسازی چۆن جێبەجێ دەكرێت؟
- لە بنەڕەتە وەزارەتی بازرگانی و پیشەسازی تەنیا بۆ دروستكردنی كارگەیەك نییە بۆ جوانی، بەڵكو بۆ بەرهەمهێنانی كاڵایەكە، كەلە ئەنجامدا ئەم بەرهەمە دەبێتە كاری بازرگانی، لە حەقیقەتدا بازرگانی و پیشەسازی لە بنەڕەتدا دوو تەوەرەی هاوبەشن و یەكن، لەلایەكی دیكەوە پیشەسازی لەوڵاتی ئێمە لە كوردستان نەگەیشتۆتە ئەو ئاستەی كە ركابەرایەتی بەرهەمی پیشەسازی وڵاتانی پێشكەوتووی دنیا بكات، چونكە پیشەسازی لە كوردستان لە چاو كاڵا و بەرهەمە پیشەسازییەكانی وڵاتانی دنیا لە ئاستێكی بەرزدا نییە، بۆیە ئەم بەرهەم و كاڵایانەی وڵاتان دێنە بازاڕەكانی ئێمەو هەرچییەكمان پێویست بێت دەبێ لە دەرەوە بێنین بۆ بازاڕەكانی كوردستان، بەڵام لە هێنانی كاڵا و بەرهەمی پیشەسازی دەرەكی كێشەمان نییە، تەنیا پێویستە سیستەمێكی گومرگی و باج دابنرێت كە لەگەڵ ئەم سەردەمە بگونجێت، نەك دەرگا و سنوور بكرێتەوە هەموو جۆرە كاڵایەك بێت، هەر چەندە راستە لە(90%)ی پێداویستی شمەك و كەرەستەی خەڵك لە دەرەوە دابین دەكریت .
كوردستان دەیەوێت ببێتە پردێكی ئاشتی لە نێوان رۆژهەڵات و رۆژئاوا
* ئاڵۆگۆڕی بازرگانی هەرێمی كوردستان لەگەڵ وڵاتی توركیا لە چ ئاستێكدایە و بەتایبەتی دوای سەردانەكەی جەنابی سەرۆك بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان بۆ توركیاو كۆبوونەوەی لەگەڵ گەورە بەرپرسانی ئەو وڵاتە؟
- ئاڵۆگۆڕی بارزگانیمان لەگەڵ توركیا لەو پەڕی باشی دایەو لە هەموو وڵاتانی دراوسێمان باشترو زۆرترەو لە(59% تا 60%)ی لەو كۆمپانیا بیانیانەی لە كوردستاندایە بریتین لەكۆمپانیای توركی كەنزیكەی(600) كۆمپانیایە، بەپێی ئەو گرێبەستەی لەنێوان توركیا و عێراقی فیدراڵ كراوە قەوارەی بازرگانی نێوان توركیاو عێراق بەبڕی(6) ملیار دۆلار دادەنرێت و بڕیارە بكرێتە(12) ملیار دۆلار، ئەم بڕە بازرگانییەش هەمووی لەڕێگای دەروازە سنوورییەكەی نێوان توركیاو هەرێمی كوردستانەوە ئەنجام دەدرێت واتە هەموو ئەم ئاڵۆوێری بازرگانییەی بە خاكی كوردستاندا تێپەڕدەبێت، جگە لەمە(48) پرۆتۆكۆل بۆ تەكامولی ئابووری لە نێوان حكومەتی عێراقی فیدراڵ و حكومەتی توركیا ئیمزاكراوە، ئەمەش سوودێكی گەورەی بۆ هەرێمی كوردستان هەیە و حكومەتی توركیا ئارەزوویەكی یەكجار زۆرو بەرفراوانی پەیوەندیكردنی لەگەڵ كوردستان هەیە نەك تەنیا لە بواری بازرگانی و پیشەسازی بەڵكو لە گشت بوارەكاندا، هاوكات بە هەمان شێوە هەرێمی كوردستان ئارەزووی پەیوەندییەكانی لەگەڵ وڵاتانی توركیا هەیە، ئەمەش هەنگاوێكی باشە ئەوەی پێشتر لەناسەقامگیری و ئاڵۆزی پەیوەندییەكان لە مێژوودا هەبوو كۆتایی هات و لەبیر دەكرێت، ئێستا دەیانەوێت بناغەیەكی تازە دروست بكرێت و هەردوو لای توركی و كوردی ئارەزووی پێشكەوتنی ئەو پەیوەندییەیان هەیە، هەروەها حكومەتی كوردستان دەیەوێت ببێتە پردێكی ئاشتی لە نێوان رۆژهەڵات و رۆژئاواو لەو سەردانەی دوایی جەنابی سەرۆك مسعود بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان بۆ توركیا كە من لەگەڵی بووم وەكو سەرۆك كۆمارێك پێشوازی لێكراو پێشوازییەكە لەوپەڕی گەرمی و پایە بەرزی دابوو، پێشوازییەكی برایانە كرا، ئێمەش ئەوەمان دەویت .
*باسی سیستەمی گومرگی و باج دانت كرد،كە بۆ پاڵپشتی و پێشخستنی هەردوو كەرتی بازرگانی و پیشەسازی گرنگن،ئایا هەماهەنگیتان لەگەڵ وەزارەتی دارایی هەیە بۆ ئەوەی سیستەمێكی باش و مۆدێرن لە هەردوو كەرتی گومرگی و باج بۆ كەرتی بازرگانی دامەزرێنن؟
- ئێمە هێشتا نەگەیشتووینەتە ئەو ئاستەی كە بەرهەمی پیشەسازی ناوخۆ ركابەرایەتی بەرهەمی بیانی و دەرەكی بكات، ناتوانین زیاتر گومرگ دابنێین، بەڵام لەسەر ئەو كاڵا و بەرهەمەی لەلای خۆمان بەرهەم دێت دەبێ گومرگ دابنرێت .
*سەبارەت بە سیستەمی چاودێری بازرگانی و چاودێری كوالێتی پیشەسازی و بەرهەمە ناوخۆییەكان لەم رووەوە چ هەنگاوێكتان ناوە، بەتایبەتی گلەیەكی زۆر هەیە كە كاڵا و كەرەستەیەكی زۆری ئێكسپایەر و كوالێتی نزم دەڕێژێتە بازاڕەكانی كوردستان، چۆن كۆنتڕۆڵی بازاڕ و سنوورەكان دەكەن؟
- ئێمە دوو هێڵی بازرگانیمان هەیە، یەكێكیان سنوورەكانی دەرەوەی وڵاتە لە( ئێران و توركیا)، دووەمین لە ڕێگای سنوورەكانی نێوان هەرێمی كوردستان و عێراقی فیدراڵەوەیە.
سنووری توركیامان لە رووی سیستەمی چاودێری و كوالێتی باشە و لە(100%) یە و ئەمەش تەنیا یەك دەروازەیە، بەڵام لە سنووری ئێران سێ دەروازەمان هەیە بۆ ئەم سنوورەش سیستەمی چاودێری بازرگانی و كوالێتی پیشەسازی دامەزراوەو لەوێش باشە، بەڵام كێشەی ئێمە لەگەڵ سنووری لای خوارەوەیە كە عێراقی فیدراڵە، بۆ ئەمەش سیستەمێك دامەزراوە بەڵام بەرە بەرە دەرئەنجامەكانی دیار دەبێت، چونكە ئێستا بازاڕەكانی كوردستان پڕكراوە لەكەلوپەل كە ئەمانە سەرف دەكرێت، ئینجا پێوە دیار دەبێت كەچی كراوە، لەو كاتەدا دەبینرێت كە سیستەمی چاودێری بازرگانی و چاودێری كوالیتی پیشەسازی رۆڵی خۆی بینیووە و كەوتۆتە سەر قاچی خۆی و كاردەكات.
*ماوەیەكە خەڵكێكی زۆر داوای مۆڵەت دەكەن بۆ كارگەو پرۆژەی بچووك و بۆ ئەو مەبەستەش زەوی وەردەگرن و زۆربەی لەم كارگانە ناتوانن لە كاركردن بەردەوامبن یاخود هەر لەسەرەتادا كارگە و پرۆژەكە دانامەزرێنن، ئایا ئێوە چۆن كۆنترۆڵی ئەوە دەكەن .
بەڵێ گرفت و كێشە هەیە و وەكو باسم كرد كەرتی پیشەسازی لەئاستی پێویست نییە و كەموكورتی هەیە، دەبێ ئیمكانیاتی وڵاتی خۆمان رەچاو بكەین، وەزارەتی پیشەسازی مۆڵەتی دامەزرانی پرۆژەو كارگە دەدات بەڵام هەر كارێك نایاسایی بێت و بەپێی رێنمایی و مەرجەكانی ئێمە نەبێت ئیجرائاتی یاسایی بەرامبەر وەردەگیرێت.
*ئەو ماستەرپلانەی وەزارەتی شارەوانی دایناوە ئایا ئێوە هەماهەنگیتان لەگەڵیاندا لەم ڕووەوە هەیە، ماستەر پلانەكە چەند بە دڵی ئێوەیە بۆ تەرخانكردن و دامەزراندنی كارگە و ناوچەی پیشەسازی؟
-لە راستیدا لەم رووەوە بە دڵی ئێمە نییە و قەت بە دڵی ئێمەش نابێت، چونكە ئێمە پێویستمان بە نیوەی ئەو زەویانە هەیە كە لە ماستەرپلانەكە دانراوە، چونكە وەكو باسمان كرد ئێمە دەمانەوێت ئیشی(20) ساڵ بە دوو مانگ تەواو بكەین، بۆ ئەمەش پێویستمان بە زەوی زۆر و بەرفراوان هەیە، بەڵام ئەمەش ناكرێت بۆیە ئێمە لەسەرەخۆ بەپێی ماستەرپلانەكە كارەكانمان بەباشی و بەجوانی دەڕۆین.
ئەگەر یاسایی (اصلاح زراعی) لە وڵاتی ئێمە باشبووایە ئێستا ئێمە پەتاتە و بامێمان لە دەرەوەی وڵات نەدەهێنا
*باسی ئەوە دەكرێت پیشەسازی خۆراكی و كشتوكاڵی بۆیە پێش ناكەوێت چونكە ئێمە كارگەی پیشەسازی خۆراكی و كشتوكاڵیمان نییە، ئایا لەمبوارانەوە هەنگاو دەنرێت یاخود بەرنامەو پلان لەبەردەستدایە هانی بیزنسكارو پیشەسازیكارانی ناوخۆیی و بیانی بدرێت بۆ دانانی ئەمجۆرە كارانە؟
ئەگەر تەماشایی وڵاتانی پێشكەوتوو بكەین، دەبینن چەند هۆكارێك هەیە بۆ ئەم پێشخستنە یەكێك لەم فاكتەرانە ئەوەیە ئەم وڵاتانە وەكو ئێمە یاسایی چاكسازی زراعەیان نەبووە یاخود وەكو جێبەجێكردن ئەم یاسایە نەبووە كە لەلای ئێمە ئەنجامدراوە، من لە یاریدەدەری وەزیری ئابووری میسرم پرسی چیتان كرد تاتوانیتان و تەواوبوون لە جێبەجێكردنی یاسای چاكسازی كشتوكاڵی، گوتی ئێمە(23) ساڵ كارمانكرد تا توانیمان ئەو یاسایە بگۆڕین بە یاسایەكی مۆدێرن و كاری پێبكرێت، لێرانە لە لای خۆمان یاسای چاكسازی زراعی كرا بەم پێیەش زەوی دابەشی سەر جوتیاران كرا و لە پاش دوو تا سێ نەوە هەندێ كەس تەنیا (5 تا 6) دۆنم زەوی بۆ مایەوە، ئەمجۆرە پارچە زەویانەش نابێتە هۆكارێك بۆ داهاتێكی باش و پێشخستنی ئەم كەرتە، چونكە لە(50 تا 60) دۆنم زەوی كەمتر بێت ناتوانرێ داهاتێكی باش و كاریگەری لێ دەستكەوێت، ئەگەر ژێرخانی ئابووری چاك نەكرێتەوە، هەزاران كارگە دابنرێت سوودی نابێت.
*بۆ هەوڵنەدرا كۆمپانیای گەورەی پیشەسازی رابكێشرێتە هەرێمی كوردستانەوە تاوەكو بتوانێت لەڕێگای دامەزراندنی پیشەسازی پێداویستی نێوخۆ پڕبكاتەوە بەتایبەت لەبواری پیشەسازی خۆراكی و كشتوكاڵی؟
- مەرج نییە كۆمپانیای گەورە و زەبەلاح بێت، لەسەرەتا كۆمپانیای بچووك دواتر كۆمپانیای مامناوەندی لە پاشان گەورە دەبێـت، چونكە كۆمپانیای بچووك دەبێتە بناغەیەك بۆ كۆمپانیای پیشەسازی مامناوەندی و گەورەش.
ساڵی داهاتوو لەكوردستان پێشانگایەكی گەورەی كەنەدیی دەكرێتەوە
* بەم دواییە لەگەڵ شاندێكی حكومیدا سەردانی وڵاتی فیدرالی كەنەدات كرد، مەبەست لەم سەردانەچی بووە، سوودی بۆ پەرەپێدانی كەرتی بازرگانی و پیشەسازی بۆ كوردستان دەبێت؟
- رووبەری كەنەدا(30) ملیۆن كیلۆمەتر دووجایەو ژمارەی دانیشتوانی تەنیا(33 تا 35) ملیۆن كەسە و لە (12) هەرێمی فیدراڵی پێكهاتووە، لە ساڵی (2000) قەوارەی بازرگانی لەگەڵ ئەمەریكا(700) ملیار دۆلار بووە، ئینجا وەرە با لە تواناو هێزی ئەم وڵاتە گەورەیە وورد بینەوە، بۆچی و تاكەی ئێمە لەگەڵ وڵاتانی وا گەورە و ئابووری بەهێز پەیوەندیمان نەبێت بۆ ئەوەی ئاستی ئابووری وڵاتی ئێمەش بەهێزبێت و ئەوانیش سوودی خۆیان وەربگرن، بۆ ئەو مەبەستەش فرسەتێكمان بۆ هات و داوەتنامەیەكی فەرمیمان لە كەنداوە بۆ هات، ئێمەش بۆ ئەم سەردانە لێژنەیەكمان پێكهێنا لە وەزارەتی ئێمە و خوێندنی باڵا و پارێزگای هەولێر و ژووری بازرگانی و وەزارەتی تەندروستی، بەڵام وەزارەتی تەندروستی و ژووری بازرگانی نەیانتوانی بێن، كەچووینە كەنەدا لەگەڵ(35) كەسایەتی كارگێڕی و ئابووری و سیاسی كەنەدا دانیشتین، هەر چەندە من پەیوەندیم بە لایەنی سیاسی نییە، بەڵام لە سەردانەدا زەروورەتەكە پێویستی دەكرد گفتوگۆ لەگەڵ وەزیری ئابووری و وەزیری بازرگانی و سەرۆكی ئۆپۆزیسیۆن و سەرۆكی پەرلەمان بكەین هۆكارەكەش پتر بۆ ئەوەبوو قەناتێك بدۆزینەوە تاوەكو بتوانین پەیوەندییەكانمان لەگەڵ ئەو وڵاتە دروست بكەین، ئەگەر دەروازیەك نەكرێـتەوە ئەوە پەیوەندییەكان تەنیا لەسەر ئاستی شەخسی دەبێت و بەمەش سوودی زۆر نابێت، بەڵام تا ئێستا ئەم دەروازەیەش كە باڵێۆزی كەنەدییە لە بەغدا دانەنراوە تاوەكو كونسوڵخانە لە هەرێمی كوردستان دابنێن كە بەمە دەروازەكە دەكرێـتەوەو پەیوەندییەكان گەشە دەكات، لەگەڵ وەزیری بازرگانی دانیشتین بەرپرسێكی گەورە لە وەزارەتی دەرەوەی كەنەدا بە فەرمی بەشداربوو بابەتی بازرگانی و ئاڵۆگۆڕكردنمان لە نێوان كەنەدا و كوردستان باس كردوپێمان وتن دەبێ ئێوە دەروازەیەكتان لە عێراق هەبێت ئەویش پاڵیۆزخانەیە بەمەش لە كوردستان كونسوڵخانە دەكرێتەوە ئینجادەتوانین پەیوندی بازرگانی دروست بكەین، پاش گفتوگۆیەكی زۆر بەڵێنیان دا ئۆفیسێك لە كوردستان بكەنەوە كە ئەمەش كارێكی زۆر گرنگ و گەورەیە. هەروەها كە لەگەڵ سەرۆكی ئۆپۆزسیۆن دانیشتن بەڵێنی دا ئەگەر لە هەڵبژاردن سەركەوتن بەدەست بێنن ئەوە باڵێۆزخانە لە بەغدا و كونسوڵخانەلە هەولێر دابمەزرێنن من لەم دانیشتنە بە شەخسی قسەم كرد چونكە من نابێ و پەیوەندیم بەوە نییە باسی سیاسەت بكەم و لە دانیشتنەكان باسی ئەوەم كرد ئەگەر دەتانەوێ دەست لەناو دەستی یەكتر بنێین و بواری كاركردن بۆ كەنەداو لە كوردستان دروست ببێت و سوودی بۆ كوردستانیش هەبێ ئەوە دەبێ ئەو دەروازەیە دروست بكەن، هاوكات لە دانیشتەكانمان لەگەڵ پیاوانی بازرگان و سەرمایەدار و پیشەسازیكاران رەزامەندیان هەبوو زۆرپێیان خۆش و باش بوو كە بێن لەلای ئێمە لە كوردستان كار بكەن لەو نزیكانەش لەلایەن ئێمەوە نامە و داوەتیان بۆ دەنووسین كە بێنە كوردستان و بەچاوی خۆیان واقیعەكە ببینن تاوەكو بزانن چییان بۆ دەكرێت و چی دەتوانن بكەن، بڕیاریشە لە ساڵی داهاتوو لەكوردستان پێشانگایەكی گەورەی كەنەدی بكرێتەوە و زۆر لە كەسایەتی و سیاسی و بزنسكاران و بازرگانان لەگەڵیان بێن .
* چ رێنمایی و مەرجێكتان هەیە بۆ دانانی نووسینگەكانی كۆمپانیاكانی وڵاتانی بیانی؟
- لە بنەڕەتدا هەر كۆمپانیایەك بیەوێـت كاربكات و ناوی خۆی لەلای ئێمە تۆمار بكات دوو رێگای لە پێشدا هەیە، دەبێ كۆمپانیایەكی كوردستان بێت (100%) یان دەبێتە لقێك لە كۆمپانیایەكی توركی یاخود ئێران یاخود هەر وڵاتێكی دیكە، ئەمانەش داواكاری و مەرجی خۆی هەیە دەبێ لە كۆمپانیاكان هەبێت ئینجا دەتوانێ ناوی خۆی تۆمار بكات و دەست بەكاركردن بكات لەم بوارە دا هیچ كێشە و گرفتێك نییە.
* هەندێ كاری وەزارەتی بازرگانی و پیشەسازی كوردستان پەیوەندی بە عێراقەوە هەیە وەكو بەشە خۆراك و پەیوەندییە بازرگانی و پیشەسازییەكان دەبێ هەماهەنگی و پەیوەندیتان لەگەڵ بەغدا لە چ ئاستێكە؟
- پەیوەندیمان لەگەڵ وەزارەتەكانی بەغدا باشە، بەڵام ئەوە لە بیر مەكە بەشە خۆراكی كوردستان لە بەشە خۆراكی عێراقەوە بۆمان دێت، چونكە خۆمان ئەو بەشە خۆراكە تۆمار ناكەین و ئێمەش بەكڕینەكەی هەڵناستین، بەڵكو هەموو لە وەزارەتی بازرگانی عێراقەوە دەكڕدرێت و ئەمە لە دەستووردا ئاوا رێكخراوە و لەلای ئەوانیش لە ئەنجامی دواكەوتنی پاپۆڕەكان بۆ ئوم قەسر بەشە خۆراكەكە دوا دەكەوێت، بۆیە لە كوردستانیش دوا دەكەوێت، بەڵام ئێمە دەمانەوێت و پێمانخۆشە بەشەخۆراكەكە پتر و جۆری باشتر بێت، بەڵام لەبەر بارودۆخی عێراق هەر ئەو ئیمكانییەتەیان هەیە
چەند سوودمەندێكی پێشووی بواری چیمەنتۆ هەبووە وا دەكەن ئەم كێشەیە چارەسەر نەكرێت
* لەماوەی رابردوو لە میدیاكان زۆر باسی چیمەنتۆ كرا ئایا گواستنەوە و دابەشكردنی ئەم چیمەنتۆیە بەسەر هاووڵاتیان ئەوانەی خانوو دروست دەكەن چۆنە، بۆچی ئەوەندە كێشەی گواستنەوەی چیمەنتۆ جەختی لەسەر كرایەوە، تاچ رادەیەك ئەو كێشەیە كۆتایی هاتووە؟
- ئەم بابەتە لە بنەڕەتەوە بە هەڵە باسكراوە، با من لێرەدا بە تێروتەسەلی باسی بكەم و حەقیقەتەكە روون بكەمەوە، ئەم بابەتە لە بنەڕەت بەمجۆرەیە، هەر كەسێك خانوویەك یاخود باڵەخانەیەك دروست دەكات تاوەكو كۆنكرێتی سەری و هەیكەلی بیناكەی نەكات شارەوانی مۆڵەتی پێنادات، تاوەكو مۆڵەتی دروستكردنەكەشی چ بۆ خانوو چ بۆ باڵەخانە دەرنەچێت ئێمە ناتوانین ناوی تۆمار بكەین و بەشە چیمەنتۆی بۆ دیاری بكەین، لەپاش ئەوەی رەزامەندی لەسەر مۆڵەتەكە وەرگرت و هاتە لای ئێمە لەو كاتەدا ئەوە بەپێی كەشف و بەدواداچوون (15یا20 یا25) تەن چیمەنتۆی پێدەدەین، ئەو كەسەش كە كۆنكریتی سەری كردووە و هەیكەلەكەی تاڕادەیەكی زۆر تەواو كردووە پێویستی بەو بڕە چیمەنتۆیە نییە، بەپێی زانیاری و ئەو داتایەی هەمانە هاووڵاتییان لە(30%بۆ 35%) بڕی چیمەنتۆكەی پێمان داوە پێویستییەتی بۆ لەبخ و كاشی و.. تاد باقی بڕەكەی دیكە كە (70% یان 65% )ە لە چیمەنتۆكەی پێدەدەین دەیفرۆشێتەوە، بەڵام ئەگەر بێتوو خاوەن خانووەكە كاتێك دەستی بە بناغەی بینایەكە كرد ئێمە چیمەنتۆی پێ بدەین ئەوە بڕی چیمەنتۆكەی تەنیا بەشی خۆی دەكات لەو كاتەدا نایفرۆشێتەوە، بەڵام ئەگەر چیمەنتۆكەی زیادی كرد چی دەكات دەبێ راست بڵێین كە دەیفرۆشێتەوە و وەزارەتی بازرگانی ئێمە لە بارەی چیمەنتۆوە تەنیا عەقدی گواستنەوەی چیمەنتۆكە دەكەین لە سلێمانی بۆ هەولێر و بۆ دهۆك چیتر لەسەر ئێمە نییە، بۆ نموونە كۆمپانیایەكی گواستنەوە دێت لەگەڵ ئێمە بۆ گواستنەوەی چیمەنتۆكە قسەدەكات و داواكاری خۆی پێشكەش دەكات و لە كەمكردنەوەدا دەیباتەوە و گرێبەست ئەنجام دەدات تەنیا بۆ گواستنەوەی چیمەنتۆكە و بەس و ئەم كۆمپانیای گواستنەوە نرخی گواستنەوەی بۆ هەر تەنێك 10 هەزار دینارە بۆ هەولێر، تا ئێرە هیچ گرفت نییە ئەو سەیارەی كە چیمەنتۆكە لەسلێمانی دێنێت بۆ هەولێر و بۆ دهۆك تەسلیمی كۆگاكانی دەكات و خاوەنی چیمەنتۆكە نووسراوی تەسلیم وەردەگرێت ئەو خاوەن چیمەنتۆیە كە تەسلیمی چیمەنتۆكەی بۆ كۆگا وەرگرت ئەوە ئێمە مافمان بەسەر ئەو كەسە نامێنێت كە چیمەنتۆكەی چی لێدەكات با بەئاوی دابدات ئێمە هەقمان بەسەریەوە نییە مافی خۆیەتی، بەڵام كۆمپانیای گواستنەوەی چیمەنتۆی سلێمانی لەبەر دەرگای كارگەكان راوەستاون رێگا نادەن و قبوڵ ناكەن ئەو كۆمپانیای كە گرێبەستی هەیە لۆری خۆی بباتە ژوورێ و چیمەنتۆكەی بار بكات و بیگوازێتەوە بۆ هەولێر و دهۆك، لەكاتێكدا ئەوەی عەقدی لەگەڵ دەكرێت دەبێ لۆری هەبێت بۆ گواستنەوەی چیمەنتۆكە ئێمە نەمانگوتووە بڕۆ لەگەڵ ئەوانەی بەردەرگا و لەگەڵ ئەوان رێك بكەوە، لەلایەكی دیكە ئەوەی كە گرێبەستی گواستنەوەی هەیە بە(10)هەزار دینار هەر تەنێك دەگوازێتەوە بۆ هەولێر، بەڵام ئەوانەی سلێمانی كە لەبەر دەرگا راوەستاون ئیجباریان كردووە و بە زۆری دەڵێن دەبێ گواستنەوە بۆ هەر تەنێك چیمەنتۆ(15)هەزار دینار بێت و ناهێڵێت لۆری كۆمپانیای گرێبەستەكە بچێتە ژوورەوە بۆیە ئەوەی ئێمە لە جێگای خۆی (5)هەزار دیناری بۆ هەر تەنێك زەرەر كردووە، ئەم كەسە هاتووە نووسراوێكی داوە كەتێدا باسی ئەوە دەكات دەڵێت خۆ ئێمە نەهاتووین لەم كارە زەرەر بكەین و بۆچی كێشەكەمان بۆ چارەسەر ناكەن كابرای خاوەن كۆمپانیای لای ئێمە لەسەر هەقە، بەڵام ئەوەی لە سلێمانی دەكرێت راستە!، بێگومان نەخێر، لەلایەكی دیكە ئەگەر هاتوو ئەو هاووڵاتیەی كە چیمەنتۆكەی بۆ دێت لە(30%)ی هەڵگرێت و ئەوەی دیكە بفرۆشێت لە كاتی داخیلی كۆگا دەكات یاخود پێش داخیلكردن ئەمە هیچ جیاوازی نییە، چونكە كابرا ماڵی خۆیەتی چی لێدەكات بە ئارەزووی خۆیەتی لەسەر ئێمە تەنیا گواستنەوەی چیمەنتۆكەیە، بۆچی ئەم گرفتە دروست بووە؟، چونكە سیستەمەكە تەواو نییە و هەڵەیە بۆچی روودەدات چونكە ئێمە ناتوانین بەسەر سەندیكاكانی گواستنەوەی سلێمانی زاڵ بین سەندیكای لۆرییەكان و دەرگاكەی بۆ دەكەینەوە و پێیان دەڵێین كاكە بڕۆ بیفرۆشە ئەمە دێتە ئەو مانایەی ئەوەش هەڵەیە و قەت ناكرێت و قسەمان لەگەڵ ئەو سەندیكایانەی سلێمانی كردووە بەقسەمان ناكەن و بۆمان ناچێتە سەر لەگەڵیان و لەگەڵ پارێزگاریش قسەمان كردووە و تا ئێستا قسەكانمان وەرنەگرتۆتەوە بۆ چارەسەركردنی ئەم گرفتە و ئەوەی لە رۆژنامەكان دەنووسرێت ئاوا نییە، بەڵكو چەند سوودمەندێكی پێشوو هەبوو وا دەكەن و ئەم حاڵەتەیان دروستكردووە و خۆی ساڵانی رابردووش ئەم گواستنەوە و ئەم حاڵەتە هەر هەبوو بۆچی هیچ دەنگ و قسەیەك نەبوو بۆ هەر ئەمساڵ ئەو بابەتە باس دەكرێت وەڵامی ئەو پرسیارە حەز دەكەم ئێوە بیدەنەوە.
* ئەو بەرنامەو پلانە ئابوورییانەی بۆ هەردوو كەرتی بازرگانی و پیشەسازی دادەنرێت پێویستی بەداتاو زانیاری هەیە، بێت وانییە دواخستنی سەرژمێری ئاستەنگ و بەربەست دادەنێت لەبەردەم داڕشتنەوەو دەستكەوتنی زانیاری و داتای پێویست و دروست ؟
-دیارە ئەوانیش هۆكاری خۆیانیان بۆ دواخستنی سەرژمێرییەكە هەیە، باوەڕناكەم ئەم مەسەلەیە بەكەیفی خۆیان دواخرابێت، دیارە هۆكارێكی خۆی هەیە، پێویستە ئەوە لەبیر نەكەین ئێمە لەكوردستان بارودۆخمان زۆر باشە و رەنگە ئەوان لە بەغداو خوارووی عێراق زۆر باش نەبن دواتر لەناوچە جێناكۆكەكان وەكو كەركووك و ناوچەكانی تر كێشەی دیكەیان هەیە، بۆیە ناكرێت لێرە سەرژمێری بكرێت و لەوێ نەكرێت ئەمەش راوبۆچوونی شەخسی خۆمە.