aşkraye ke berengarbûneweyi gendellî krawete yekêk le pêkhate û layene serekîyekanî karinameyi ḧkumet, emeş hengawêkî pêwîste bo encamdanî çaksazîyekî binerretî, ke le derencamda û şan be şanî hengawekanî dîke bibinehokarî hênanearî ḧukmirranîyekî kara, prsî hellgirtinî hengawî cdidî lelayen ḧkumetewe bem arasteyeda û tawtwêkrdinî em prse û hellsengandinî rehend û rayellekanî em babete, bûne tewerî dîdarêkî gullan legell d.eḧmed enwer serokî desteyi destpakî.

* berinameyi kabîneyi noyemî ḧkumetî herêmî kurdistan, rageyandinî şerrêkî gşitgîrî sertaserîye beramber gendellî, em dezga berrêzeyi êweş çend sallêke sengerî le dijî gendellî grtuwe, aya bo dijayetîyi gendellî çon seyrî berinameyi kabîneyi noyem deken?
- karinameyi berrêz msirur barizanî serokî encumenî wezîran ke le danîşitinî mtmanewergirtin le perlemanî kurdistan leseretayi mangî ḧuzeyranî emsall xwêndiyewe, berinameyekî gşitgîr û hemelayeneye, çend xallêkî têdaye ke cext leser dijayetîkrdinî gendellî û pallpşitî û behêzkrdinî dezgakanî çawdêrî dekat, betaybetîş basî diywanî çawdêrî û desteyi destpakî dekat, ême pêş eweş çend pêşniyarêkman bo karinameke nardbû, ke be supasewe diyare lekarinameke pêşniyarekaniyan wergrtuwe, eme weku karinameke gşitgîr û başe, dwayi eweyi kobûneweyi encumenî wezîran destî pêkrd, diyare maweyi mangêkiyan bo wezaretekanî ḧkumetî herêmî kurdistan danawe, ke her wezaretêk planî xoyi lejêr roşnayî hêlle gşitîyekanî ew berinameye amade bikat. raste berinameyi baş û rêkupêk zor giringe, bellam bêguman mîkanîzimîş bo cêbecêkrdinî berinameke lew giringtire, êsta encumenî wezîran le qonaẍî ewedan ke planî wezaretekan kobikrêtewe û mîkanîzimêk bo cêbecêkrdinî hêlle gşitîyekan dabinrêt û eweyi peywendî be dije gendellîyşewe heye, cêgayi destxoşîye ke ḧkumetî herêmî kurdistan drkî bew metirsîyeyi gendellî krduwe, ke gendellî weku petayekî tirsinak waye. hemû kat gutumane metirsîyi gendellî hîçî kemtir nîye le tîror, renge tîror kesekan rastewxo bikate amanc, bellam gendellî binikollî damezirawekan dekat û mtmane lenêwan desellat û hawullatiyan nahêllêt, leber eme nehêşitinî gendellî û serkewtin beser gendellîda demênêtewe ser astî ew hawkarîyeyi lenêwan dezga çawdêrîyekanî weku desteyi destpakî û diywanî çawdêrî darayî heye, ême çawerrwanî eweyin ke ḧkumet karinameyi wezaretekanî pêgeyşit û amadeyi krd legell ew damezirawaneş dabinîşn, taweku bzanîn çon mîkanîzimêk dabinêyin û berinameyi ḧkumet ledijî gendellî dabinrêt û wrd bikrêtewe, bo eweyi hengawî krdarîyi ledijî gendellî binrêt.
* le hemû wllatanî cîhan katêk proseyi çaksazî bo dijayetî gendellî dest pê dekat, fakterekanî handanî gendellî desjnîşandekrên û hewll dedrêt lebrî ew fakterane, fakterî handanî dije gendellî drust biken, aya fakterekanî handanî gendellî çîn û çon em fakterane degorrdrên bo fakterî dije gendellî?
- be teikîd pêwîste kar leser jîngeyi gendellî bikrêt, bo eweyi ew jîngeyeyi ke gendellî drust dekat, hewll bidrêt kem bikrêtewe û lebar bibrdrêt, diyare gendellî komellêk tawanî rêkxiraw lexodegrêt û weku tawan lehemû komellgeyek bûnî heye, bellam katêk rêjekeyi beriz debêtewe, debête herreşeyekî cdidî leser komellge, boye pêm waye dijayetîkrdinî gendellî pêwîstî behewll û koşşî nîşitmanîyi sertaserî heye, hengawekanî çaksazîyi brîtîye le çaksazî lekertî gşitî û amadekrdinî budce bo sallî dahatû û şefafîyet lekarubarekanî ḧkumet, bekurtî rêkxistineweyi kertî gşitî leser binemayekî zanistî û beşêweyek ke ême bitwanîn îdareyekî betwanaman hebêt, ewe her xoyi lexoyda debête hokarêkî giring bo eweyi zemîneyi gendellî kem bikatewe, çunike çend wezaretekan îşî xoyan becdidî biken, yasaw rênmayiyekanî xoyan piyade biken û ḧkumet le rêgayi mîkanîzimêk bedwadaçûn û çawdêrîyi îşukarekanî xoyi bikat, wata hem behêzkrdinî çawdêrîyi nawxo bikat, hemîş cêbecêkrdinî berinameykî çaksazîyi hemelayen leser kertî gşitî bikat, bekurtî rêkxistineweyi ew qebare gewreyeyi ke kertî gşitî heyetî, çunike çaksazî ew çetireye ke dijayetî gendellî yekêk lekollekekanêtî, wata her çend çaksazî lekertî kargêrrî û darayî le herêm bikrêt, hênde debête hokarêk bo kemkrdineweyi ew jîngeyeyi ke debête hokar bo teşenekrdinî gendellî.
* gendellî drust wek petayekî tirsinake û pêwîstî be rêgeçareyi taybetî û xomallî heye, wek dezanîn ke her wllatêk debêt be şêwazî xoyi rûberruwî em petaye bibêtewe, aya debêt şêwazî xomallî le kurdistan bo dijayetîkrdinî petayi gendellî çon bêt?
- tawanekanî gendellî lecîhanda renge zor leyektir biçn û lêk nzîk bin, ke xiraptirîniyan xirap bekarhênanî desellat û bertîl wergirtin û destibeserda girtinî mullk û pareyi gşitîye, lekurdistan weku dezanîn behoyi şerrî da'ş le rabrdûda diyardeyi ziyaderroyî leser mullkî gşitî û zewîyi kşitukallî û corekanî zewîyi mullkî ḧkumet ziyadîkrduwe, minîş legell rawboçûnî êwedam lew rwangeyeyi jîngeyi her wllatêk legell wllatêkî dîkeda ciyawaze, bo bedbextî ême leçwarçêweyi dewlletî 'êraqîn, ke lesallî 2004 û 2005 ـewe ta êsta le rîzekanî here pêşeweyi wllatanî gendellkare, emeş bepêyi hellsengandinî rêkxirawî şefafîyetî nêwdewlletî ke 'êraq lerîzî heşitem û ḧewtemîn û le rîzî şeşem danebeziywe, meger hellsengandinî emsall gorranikarîyekî beserda bêt, leber ewe ke to le çwarçêweyi dewlletanî lem şêweyeda bît ke le ruwî gendellîyewe dewlletêke lexiraptirîn dewlletekanî cîhan, ewa be dllinyayiyewe toş beşêk le pruşkî agrî gendellît berdekewêt, eme cge leweyi le kurdistanîşda le proseyi awedanikrdineweda dahatêkî zor hatote kurdistan, ledwayi 2003 û 2004 û ta 2014 hem proseyekî awedanikrdineweyi hemelayen destî pêkrduwe, ke hawkat buwe legell lawazîyi dezgakanî çawdêrî û weku pêwîst îşnekrdinî ḧkumetîş leser ew babete, eme waykrduwe meseleyi gendellîyş legellîda teşene bikat û zor şêwaz lexo bigirêt, bellam boyi heye tawaneke le nawerrokewe le wllatêk bo wllatêkî dîke zor ciyawaz nebêt, bellam boyi heye şêwazu zemîne û barudoxî komellayetî û siyasî wllatêk legell wllatêkî dîkeda ciyawaz bêt.
* lekatî hewllekantan bo amadekrdinî prrojeyasayi çaksazî bo perlemanî kurdistan, êwe cexttan leser ewe dekrdwewe ke em proseye le radebeder qurse, bellam hîç çar nîye û debêt em 'emelîyate her bikrêt, ewebû le perlemanî kurdistan em yasaye têneperrî û mayewe bo em xuleyi êsta, lêreda dexwazîn xalle serekîyekanî ew prrojeye bo xwêneranman bas bikenewe, aya piywîste çî dîkeyi bo ziyad bikrêt û taçend em prrojeye debête hokarî çaksazîyekî kargêrîyi bineretî le kabîneyi noyemî ḧkumetî herêmî kurdistanda?
- hemûman dezanîn ke prrojeyi çaksazî lelayen encumenî wezîranî pêşuwewe zor karî leser krawe, êmeş hem le darrşitineweyda beşdar buwîn, hemîş le pêşniyarekan bo madidekan û le proseyi gftugokrdin leserî le perleman maweyekî zor legellîda mayinewe, bellam behoyi milmilanê û nakokîyi siyasîyewe proseke serkewtû nebû, yasakeş têneperrî, le êstada lêjneyekî dîke bo em meseleye le encumenî wezîran drustibuwe û herdû dezgayi diywanî çawdêrîyi darayî û desteyi destpakî têdaye, herboye be dllinyayiyewe debêt carêkî dîke îş leser ew prrojeyasaye bikrêtewe, gerçî rastiyek heye ke ḧkumet debêt bzanêt, dijayetîkrdinî gendellî û çaksazî bacî xoyi heye, wate ke kertî gşitî rêkdexeytewe û qse leser nehêşitinî fermanberanî bindiywar û mûçeyi benaheq draw dekeyt, be teikîd xellkanêk tûrre debin û narrezayetî derdebirrin, boye ḧkumetî herêmî kurdistan debêt sûr bêt leser eweyi ke bacî dijayetî gendellî û çaksazîyi bacêke debêt bîdat, emeş xallêke debêt ḧkumet û perleman leserî rawestin û rêz le rayi gşitî bigîrêt û rêz le mîdiya bigîrêt û barudoxî kurdistan çak bikrêtewe, lêjneke tazeye û hêşita konebuwetewe, bellam arasteke eweye babeteke frawantir bikrêt û karekan bibine seretayek bo rêkxistineweyi kertî gşitî û dahat û ...htd.
* ewendeyi ême bedwadaçûnman leser prroseyi çaksazî krdbêt, eweman têbînî krduwe ke hewllekanî êwe û dezgayi diywanî çawdêrîyi darayî herêmîş, ziyatir cext leser kertî gşitî ( ḧkumet) dekenewe, eme le katêkda narrêkî û nahawsengîyi kertî taybetîş xoyi fakterêkî giringe bo handanî gendellî le kertî gşitîda, aya çon be hawsengî û hawterîb hewllekanî çaksazîyi kargêrrî, kertî taybetîş rêk dexatewe?
- boye basî kertî gşitî dekeyin, çunike carê le 60-70% dahatî ew wllate bo mûçe lekertî gşitî xerc dekrêt û beşî zorî prrojekan û îşukarekan le rêgeyi kertî gşitîyewe cêbecê dekrêt, be radeyek zortirîn budceyi em wllate bo kertî gşitî derrwat, bellam xo eme manayi wa nîye kertî taybet hîç kemukurtîyekî nîye û tewawe, bellku kertî taybetîş pêwîstî be rêkxistinewe heye, weku nehêşitinî monopollkrdin le bazarr û perepêdanî kêbirrkêyi azad lenêwan grûp û kompaniyakan, bo hênanî xizimetguzarî û encamdanî karî baş, eweş xallêkew drustkrdinî mîkanîzimêke, bo nmûne: ême yasayi mafî bekariberman heye, ke debêt wezaretî bazirganî dadgayekî taybetî bo ew babete hebêt, wate rêkxistineweyi kertî taybetîş xallêkî giringe, bellam leber eweyi ewlewyet bo kertî gşitîye û her katêk kertî gşitî xoyi twanî karekanî xoyi rêkbixatewe, eme karîgerîyi îcabî leser kertî taybetîş drust dekat, ḧkumetîş bwarî debêt bo em gorranikarî û çaksazîyane û deperjête ser babetekanî taybet be kertî taybet, betaybetî le meseleyi proseyi tender ke ḧkumetî rabrdû lem bwareda hengawî başî nawe, giringtirîniyan beelektironîkrdinî tenderîn û meseleyi çawdêrîkrdinî kertî taybet û tomarî kompaniyakan û bwarekanî weberhênan bû, êstakeş debêt mîkanîzimêkî wa bidozirêtewe, taweku ḧkumet bitwanêt hanî weberhênan bidat û proseyi tomarkrdinî kompaniyakan û proseyi fşarî labela leser kompaniyakan labibat, betaybetî ew kompaniyaneyi yekemcare dêne kurdistan, ew kat eme debête hoyi eweyi kertî taybet leherêmî kurdistan ziyatir bibûjêtewe.
* le kurdistanda kertî taybet le hemû bwarekanî xizimetguzarîda beşêweyekî herremekî zor frawan buwe, bellam em franbûne herremekîye nebote hokarî dozîneweyi helî kar, prsiyar eweye çon bitwanîn qewareyi ḧkumet biçûk bikeyinewe, lekatîkda têkellîyekî zor gewre le nêwan helî karî kertî taybet û kertî gşitî heye?
- aşkraye katî xoyi ḧkumetî 'êraq felsefeyekî merkezîyi hebuwe û ziyatir kertî gşitîyi leser hemû cumgekanî abûrî ew wllate destirroyşitû bû, yan kontirollî krdbû, bellam le çend sallî rabrdûda herdû ḧkumetî 'êraq û ḧkumetî herêmî kurdistan, ziyatir peyrrewî prenisîpî bazarrî azad deken, ke dellêt: bazarrî azad eweye ke ewlewîyet bekertî taybet bidrêt, gerçî emeş leruwî praktîkîyewe taêsta betewawetî cêbecê nekrawe, çunike ta êsta lelayi ême weku xoman dezanîn ke kertî gşitî le ruwî damezirawe û karmend û terxanikrdinî budcewe desellatî ziyatire, leber ewe debêt em meseleye wrde wrde be berinameyi rêkupêk hengawî bo binrêt û kertî gşitî biçûk bikrêtewe û hanî kertî taybet bidrêt bo eweyi komellêk xizimetguzarîyi ziyatir pêşkeş bikat, bellam emeş pêwîstî bemîkanîzim û çawdêrîyi tûnd heye, bo eweyi hawullatiyan le yekemcar û dwacar sûdmend bin û meseleke teniya nebête destkewtinî qazancî ziyatir bo kertî taybet, leser ḧsabî berjewendîyi gşitî û hawullatiyan ziyanmend bin û ḧkumetî herêmî kurdistanîş lebrî eweyi qazanc û sûd werbigirêt le gwastineweyi kertî gşitî bo taybet, bepêçewanewe ziyanmend bêt, betaybetî le kertî karebada ḧkumet û wezaretî kareba hengawî başiyan nawe, eweta beşêkî prrojekanî em bware ledestî kompaniyaw kertî taybetdaye, bellam mîkanîzimî dabeşkrdinî kareba beser hawullatiyanda bedestî kertî gşitîye, eme berinamew yasaw rênmayî û çawdêrîyi behêzî dewêt, taweku ew babete rêkbixirêt, herweha dekrêt le kertî gwastineweş ke kêşeyi gewreman heye, ewîş rêkbixirêtewe, çend kompaniyayek bên bo karkrdin lekertî gwastinewe, beşêweyekî gşitî le komellêk bwar û kert detwandrêt karî frawan û gewre bikrêt, çunike lew kateyi frawan debîn destî karî ziyatiryan pêwîstew helî kar bo gencekan dabîn dekrêt, ew kat ḧkumet detwanêt aliyetêk bidozêtewe û beşêk lew fermanberaneyi pêwîstî pêyan nîye, lekertî gşitîyewe biyangwazêtewe bo kertî taybet, yan mûçeyekî kemiyan leḧkumet bidatê, ya molletî bê mûçe. dwatir debêt ême ewe billêyin ke eweyi ruwîdawe kellekebuwî çendîn salle û be dllinyayiyewe çareserkrdinîşî çend sallêkî pêwîste, dûbareyi dekemewe, mîkanîzimî biçûkkrdineweyi kertî gşitî û gwastineweyi fermanberan lem kertewe bo kertî taybet, pêwîstî be mîkanîzim û berinamew yasaw plan heye û çend sallêkî dewêt, katêk ḧkumet çaksazî dekat, debêt amadeyî eweşî hebêt ke rêgrîyekanî çaksazîyi ke dêne berdemî helliyanbigirêt û narezayetîş drust debêt, xellkanêkîş hewll deden rêgrîyi biken, berdewam proseyi çaksazî rêgrîyi zore, bellam eger lenêwan layene siyasîyekanî naw pêkhateyi ḧkumetî herêmî kurdistan rêkkewtinî tewaw leser ew babete hebêt, ewa karu proseyi çaksazîyeke başitir û asantir berrêwedeçêt.