Bîrmendî gewrey kurdu profîsorî yasaw şerîet mstefa zelmî bewe nasrawe berdewam xawenî fîkrî nwêye û be pşt bestnî be têkray serçawekan û hemû mezhebekan îctîhadî gewre bo berjewendî xelk û têgeyştn le îslam berhem dehênêt،

Bîrmendî gewrey kurdu profîsorî yasaw şerîet mstefa zelmî bewe nasrawe berdewam xawenî fîkrî nwêye û be pşt bestnî be têkray serçawekan û hemû mezhebekan îctîhadî gewre bo berjewendî xelk û têgeyştn le îslam berhem dehênêt، le prosey hemwarkrdnewey yasayî barî kesêtî herêmî kurdstan û nehêştnî dyardey frejnîda، profîsor zelmî rolî karîgeru dyarî hebuwe، twanîwyetî rolêkî grng û karîger be dakokîkrdn lemafekanî jn bgêrêt û êstaş wek lem dîmaneyeda cextî leser dekatewe nabêt le hîç bwarêkda mafî afret le mafî pyau kemtr bêt، leduayn qsekrdnî leser afretîş cextî leser ewe krdewe ke eqlî afret le eqlî pyau zyatrew herweha afret le pyau zîrektre، wek zanstî nwê selmanduyetî، boqsekrdn، leser twana û lêhatuuyî xanman û beşdarî pêkrdnî zyatryan le syaset û poste hkumîyekan، serdanî bîrmendî gewre profîsor zelmîman krdu bemcore bo gulan hate axawtn.
* bîrmend û profîsor mstefa zelmî le konfransî rûberûbûnewey tundutîjî cextt leser ewe krdewe ke dû cor eql heye، eqlî pyau û eqlî jn، herweha basî ewet krd eqlî jn le eqlî pyau behêztre، aya dekrêt bzanîn mebestt leme çîye؟
- sereta eu eqley yan eu amêrî eqley ke xwa le mrovda drustî dekat، eme eqlî amadey pêdelên، paşan katê eu kese gewre debêt، îtr be xwêndn û be ezmûn û betêkelbûn legel xelkîda em amadebaşye zyad dekat û geşe dekat، îradey zyad dekat، emeş wate îtr eql amadeye bo euey to bekarî bhênît û îşî pêbkeyt، eu rojeş ke le konfransî berengarbûnewey tundutîjî amajem pêkrd bewey zanst selmanduyetî jn aqltre، leber eweye dû fes le demaxîda heye، eu dû fese le xwêndneweu lebîstn û ledîtnda bekarî dehênêt bo şîkrdnewey prse cyawazekan û bo lêkolînewe، belam le demaxî pyauda yek fes heye، boye leber euey demaxî jn dû fese heye، emeş zanst selmanduyetî jn le pyau aqltre herweha jn le pyau zîrektrîşe، leber eweşe ke nexoşî derûnî yan dû dlî le jnda zortre، eger serncî zyatr bdeyn hêndey jn lêkdanewe bo şt dekat û prsekan wrd dekatewe، hênde pyau eu kare nakat، emeş nîşaney eweye jn le pyau zîrektre. euca ke xwa em amêrî eqley be mrov bexşîwe، ewa tenya cyawazî lenêwan mrov û hemû bûnewerêkî dîkey em cîhane eweye ke mrov em amêrî eqley heye، eqlîş mîtodu bnaxeye bo hemû îşêk û bo hemû karêk، herweha bo cyakrdnewey çake le xrape û xrape le çake.
* eger leser em prse zyatr helweste bkeyn û leser em mîtodey to hengaw bo ewe helbgîrêt sûd le eqlî afret werbgîrêt، aya çon em eqle perwerde bkeyn bo euey komelge sûdî lêwerbgrêt؟
- pêş hemû şt eger heta êsta behoy euey kurdstan dagîrkraw buweu eu bware nebuwe ke xoman perwerde bkeyn، paştrîş ke em hele hatote pêşewe، ême hatuuyne ser wlatêkî kawlkraw، ewa lewaneye nemantwanî bêt sûd leme werbgrîn، belam bo êstaw lemewdwa، debêt em perwerdekrdne le qonaxî mindalîyewe dest pêbkat û kçekan baş perwerde bkeyn، herweha dawa le xanman dekem her derfetêkyan hebêt zyatr bxwênnewe leber euey lêhatuuyî eu eqle be xwêndnewe peyda debêt، boye grnge hemû ştêk bxwênêtewe، wate babetî hemecor bxwênêtewe، herweha debêt babetî baş û xrap، rast û hele bxwênnewe، leber euey heta xrapeke nexwênîtewe nazanît başeke çîye، heta heleke nexwênîtewe nazanît rasteke çîye، eme beşêke le ezmûnî xwêndnewe le jyanî minda، leber euey le hemû mezhebekan û hemû ktêbe eayînyekan û hemû ktêbekanî dîkey şîwî û elmanî û yasayekanîş dexwênmewe، xom nebestotewe tenya bezanyarî mezhebêk yan komelêk ktêbî dyarîkrawewe، emeş hemûkat yarmetîder buwe bo euey baştr rastîyekan derbkewn، euca ke xuay gewre eu fezley dawe be afret ke eqlî baştr kar bkat، eme pêwîstye bo afret ke em eqle perepêbdat bo euey karî başî pêbkat û rolî gewreyî xoy pê nmayş bkat.
* eger lêreda bgerêynewe bo mameley hawbeşî nêwan pyau û jn، ke bêguman grêdanewey eqlî herdûkîşyan bo komelge grnge، aya eu mameleye çon rêkdexrêt؟
- pêş hemûşt demewêt raşkawane amaje bewe bkem ke ême bernameman bo jyan heleye، tenanet şêwazî hawsergîrîşman heleye، herbo nmûne katêk kur û kçêk deyanewêt hawsergîrî bken û bbne hawserî yektrî، zor grnge baş yektrî bnasn û xêzanî yektrîş bnasn، eger leber her hoyek eu bware nerexsa ke kur û kçeke baş yektrî bnasn û be reftarî yektrî aşna bn، ewa debêt kesêkî emîn hebêt prsyarî lêbkrêt، bo euey berastî reftarî her layek bewî dîke blêt، min le ktêbêkmda ke nawnîşanî (pêşekyekanî hawsergîrî)ye ke ktêbêkî mîtodîyeu le qonaxî sêyemî kolêjî şerîe dexwênrêt hemû eu pêşekyaney hawsergîrîm şîkrdotewe، lewêda amajem bewekrduwe ke nabêt hawsergîrî leser bnemay cwanî û naşrînî bêt، nabêt leser bnemay dewlemendî û hejarî bêـt، tenanet nabêt leser bnemay nasnamey bnemaleyî bêt، blên kçî flane yan kurî flane. belku debêt leser bnemay reftarî cwan bêt، emeş leber eweye، euey debête sermayeî eu xêzanew eu jn û mêrde reftarî cwane، pêxember (d.x) delêt: leber çwar hokar yekêk jnêk mare dekat، yan leber be dînyetî، yan leber eweye kçî flan kese، yan kçî flan dewlemende، yan leber euey cwane، belam pêxember (d.x) defermwêt tenya eayîneke helbjêre، ewanî dîke waz lê bêne، leber euey eayneke fêrî exlaqt dekat، bêguman bnemay hemû ştêkîş exlaqe.
* hemû tojeranî bwarî saykolojî le twêjîneweyan leser saykolojyetî jn û pyau cext leser ewe dekenewe، afretan le bryardanda le pyau nermtrn، aya to çon seyrî em meseleye dekeyt؟
- leser em prse min ktêbêkm heye be nawnîşanî (f'l û alanfal) wate karu helçûn، mebest le frman yan reftar çîye، bêguman eger seyr bkeyt katêk asn germ debêt dekşêt، ke sard debêـtewe dêtewe cêy xoy، euca leser em prse seyrî jn bkeyn، bêguman aşkraye perwerdgar bew core drustî krduwe ke hêzî sozdarî zor behêz bêt، le pyauda hêzî zbrî zore، euca eger seyrî hîkmetî perwerdgar bkeyn، ewa leber euey afret debête dayk، eger eu soze behêzey nebêt natwanêt minalekey xoy bexêw bkat.
* eger her leser em prse، bmanewêt em layenî sozdarîye behêzey afret، ke em reftare nermey le afret drustkrduwe، bîgwazînewe bo naw syaset، aya çon em kare bkeyn؟
- be şêweyekî gştî min ewe be hele dezanm ke delên ewe îslamî syasîye yan ewe elmanî syasîye، leber euey be qenaetî min pênasey syaset brîtîye lewey (komelge çî pêwîste to duay bkewît) leber euey le zanstî lojîkda، pêşekîyekan heye، herweha akam û derencamîş heye، leber ewe pêwîste berayyekan rêk bxrên înca akamekeman bo dyarî dekrêt، euca eu layeneşî eulewyatî komelgey pê rêkdexrêt zanst û pêşxstnî zanste، eu wlataney pêyan delên pêşkewtû êsta deçne ser merîx، her zanst pêşî xstûn، boye bayexdan be zanst pêwîste bnaxey jêrxanî hemû hewlekanman bêt، boye lêreda min wesêtm bo jnanî xoman eweye hemû şt bxwênnewe be çak û be xrap، bêcge le fermûdekanî xwa û sunnetekanî pêxember(d.x)، herçîyek dexwênnewe gumanî leser bken û prsyarî leser drust bken û deqaw deq werî megrn، paşan pêwîste jnan xoyan şîbkenewe، bryar leser başî û xrapî babeteke bden، emeş qsey xezalî feylesûfe delêt:(min lm yşk lm ynzr، wmin lm ynzr lm ybsr، û min lm ybsr ybqî fî al'mî û alzlal) lêreda nezer bemanay bînînî çaw nîye، belku mebestî mêşke، emeş wate(her kesêk bew gumanewe şt wernegrêt bîrî lê nakatewe، ke bîrîşî lênekatewe tamrdn be kwêrî û serlêşêwauy demênêtewe) euca lêrewe eger bêyne ser beşdarî afret le syaset، min pêmwaye debêt afret têkelawî şerî jyan bêt، euca ke amajem bewe krd pêwîste jn bxwênêtewe û begumanewe seyrî hemû ştêk bkat، ewa debêt lem şereda jn çekdar bêt be zanst û me'rîfewe، emeş leber eweye jn beşêke le jyan، tenya erkî ewe nîye le malewe dabnîşêt û şîw bo mêrdekey amade bkat، herwek le korekeş amajem pêkrd bewey xwa defermuwêt (walmominun walmominat b'zhm aulya b'z yamrun balm'ruf wînhun 'n alminkr wîqîmun alslaة wyotun alzkaة wîtîon allh wrsulh aulek sîrhmhm allh an allh 'zîz hkîm)
lêreda eulya le wlayetewe hatuwe، boçî be wîlayet hatuwe leber euey ferman dekey beçake û xrapeş ret dekeytewe، boye bepêy em ayete jn detwanêt hemû post û plew payek werbgrêt û leberêwebrdnîşda serkewtû bêt، boye grnge bo em meseleye komelêk xulî sosyolojî bkeynewe، bo euey çon btwanîn em eqley jn le darştn û pyadekrdnî syasetda sûdî lêwerbgrîn.
* sebaret be krdnewey xul bo perepêdanî twanay afret، bêguman pêştr xulî zor krawnetewe، belam kêşeke eweye xulî perepêdanî twanay mroyî afret، mamostakanyan pyaun، wate em xulane bo ewen jnan wek pyawan bîr bkenewe، belam amancî ême eweye eqlî jn wek bîrkrdnewey jn le syaset beşdar bêt، nek jnêk wek pyau bîrbkatewe، aya eme gorankarî drust dekat؟
- min way debînm pêş hemû şt bo pêşxstnî barî zanstî komelnasî xoman، debêt têrwanînî hzbyane bo em zanste bxeyne lawe، herweha nabêt eqlî jn û pyau tefzîl bkrêt، pêwîste herdûkyan wek eqlî mrov seyr bkrên، euey deybînm ta êsta eme nekrawe، boye debêt le elf û bêy komelnasîyewe dest pêbkeyn، bo emeş pêwîste qsey kon dûbare nekrêـtewe، bêcge le fermûdey xwau pêxember(d.x) hewlbdeyn fîkrî taze berhem bhênîn، em dyardeye tenya lay ême wanîye ke qsey zor dûbare dekeynewe، eme le komelgey erebî û îslamîşda bew zoreye، her bo nmûne kesêk sedan sal lemewpêş boçûnêkî hebuwe ke heleye، keçî sedan sale eu boçûne kone heleye dûbare dekrêtewe، emeş watay eweye qseke rast bêـt yan hele، ke kon bû lay ême pîroz debêt، boye cext leser ewe dekemewe pêwîste bêcge le fermûdey xwa û sunnetekanî pêxember (d.x)hemû ştêk be gumanewe seyr bkeyn، mebestm eweye eu pîrozîye nemênêt، eger derkewt heleye ba waz lew boçûne heleye bênîn، eger rastîşe ba zyatr perey pêbdeyn، wate fîkrî taze berhem bhênîn، euca lêreda min way debînm eqlî mrovî kurd (leber euey basekeman leser komelgey xomane) debêt perey pêbdrêt، wate eqlî jn perey pêbdrêt bo euey btwanît şerî jyan bkat، eqlî pyauyş perey pêbdrêt bo euey eqlî jn şerîkî bêt lem şereda û pêkewe şerî jyan bbenewe، euca ba lêreda rexneyek le rageyandnî kurdstanîş bgrm، rageyandn heta êsta leber euey pîşey bote dozînewey qsey naşrîn bo naşrînkrdnî beramberekey، neytwanîwe، rolêk le perepêdanî eqlî takî kurd bgêrêt، eger seyrî dewletî kueyt bkeyn û bgerêynewe bo mêjuuy eu wlate، serdemanêk hîçyan nebû، leberamberda ême xawenî hemû ştêk buuyn lebwarî roşnbîrî û rageyandn، keçî êsta mîdyakanî kueyt be bîstraw bînrawu enternêt û nûsrawewe، hemû zanst û me'rîfew syasetew euey xoşman le kurdstan hemuuy şerecwên û yektrî naşrînkrdne، carê govarêk le slêmanî derdeçêt، degerêt ç wşey naşrînî cnêwdan heye eu wşane bekar dehênêt، boye ke eme astî destebjêrî ême bêt، prsyar dekem çon eqlî takî kurd perey pêdedrêt؟ boye welamî em prsyare eweye ke bwêrane grûpêk lenêw eu destebjêre deng berz bkeneweu şêwazî tehrîcî î'lamî rîswa bken û dawa bken yektrî naşrînkrdn bes bêt، ta btwanîn dest be perepêdanî eqlî takî kurdî bkeyn be(eqlî jn û pyawewe) her bo nmûne leduay hatnewey îmam xumeynî bo êran، le yekem nwêjî heynî le taran xameneî le gutarî heynîda be êranyekanî wt: (îtr bese xurafat، îtr bese şînî hesen û husên، îtr besyetî duay qsey dro û prupuç kewtn، êsta katî eweye rû bkeyne zanst û teknelojyau berhemhênan û dûbare bunyadnanewey êran، bemcorew bemşêweye gutarekey pêşkeş krd، boye êmeş dengêkî bwêrman dewêt ke bew core dawa bkat ke bese îtr ba waz lew nerîte kone bênîn û rûbkeyne zanst û teknelojyau berhemhênan û bunyadnanewey wlatî xoman، min dezanm debêt em hengawe her dest pêbkat، belam umêd dexwazm zû hengawî bo helbgîrêt û qonaxêkî taze dest pêbkeyn. lew qonaxe tazeyeda seyrî destûrî wlat û maf û erk dekeyn، boye debêt bwêrane qse bkeyn، min ke geramewe bo kurdstan ramgeyand(xeteney kçan herame، cgerekêşan herame، sê telaq herame) leberamberda hendêk le mamosta eayînyekanî kurdstan be tundî rexneyan lêgrtm، le rojnamekanda hêrşyan dekrde serm û qsekanyan deşêwandm، min eger lew hêrşane btrsamaye nemdetwanî eu karane bkem، êsta her ewaney hêrşyan dekrde serm dên daway lêburdnm lê deken، boye debêt eu qonaxe tazeye dest pêbkat، leber euey eger eu qonaxe tazeye dest pênekat، beşdarî eqlî pyauyş le syaset heleye، belam ke eu zemîneye drust bû، eu qonaxe tazeye destî pêkrd، îdî eqlî takî kurd deçête qonaxêkî dîkewe، eqlî pyau hest bewe dekat pêwîstî be hawkarî eqlî jne، eu kat debêt çon pyau bo wergrtnî postî gştî radespêrît، debêt be heman şêweş jn rabspêrît، raşkawanetr eger endamanî encûmenî wezîran 20 kes bn، debêt 10 wezîryan jn bêt، lemeş grngtr debêt leperlemanîşda yeksanî hebêt، le 100 endam perleman pêwîste 50 yan afret bêt، emey êsta heleye perleman %30، leber euey xuay gewre wek pêştr amajeman pêkrd leser astî lêhatuuyî û eulewyet dyarî krduwe nek nêru mê، le wezaretekanîşda tenya yek jn heye euyş xatû asose، eu xanme wezîre serdanî krdum û dû katjmêr pêkewe qseman krd، euey lew xanme bedîm krd، xanmêkî hêmin û leserxow aql û berêz ke zor serncî rakêşam، boye debêt nmûney xanman le poste wezarîyekan zyad bkeyn، emeş karêke debêt hengaw be hengaw bêt û betenya layenêk nakrêt، debêt hemû pêkewe hengawî bo helbgrîn. grnge eme rastewxo be berêz kak nêçîrvan barzanî blên، xesletêkî cenabî kak nêçîrvan ke zor serncî rakêşawm eweye eu zor hezdekat gwê bo qsey rast bgrêt. lemeş grngtr ke euyş xesletêkî cwantrî nêçîrvan barzanye، duay euey qse rastekey pêdelêyt، rawêjt pêdekat çî bkat û çon eu rastyane bkrêne krdar û karî pêbkrêt.
* kewate to umêdî gewret be kak nêçîrvan barzanî heye leser prsî beşdarî jn؟
- belê umêdm pêy heye، meseleke eweye em prse be tenya bekak nêçîrvan barzanî nakrêt، pêwîste wrde wrde hengawî bo helbgrîn، min dezanm berêz nêçîrvan barzanî zor mebestêtî beşdarî afret zyad bkat û tenanet rêjey beşdarî afret le pyauyş zyatr bêt، euca ta çend hawkarî dekrêt، eweyan meseleyekî dîkeye، leber euey ke min geyştme êre bo meseley yasay barî kesêtî lîjneyekî dana le pênc pyau û pênc jn، heşt mang legel ême nanî dexward bo euey bzanêt em yasaye çon hemwar dekrêteweu ême çî dekeyn bo afret، eme manay eweye nyetî heyeu mebestêtî îş bo jn û afretan bkat، herweha êsta hendêk hele heye demewêt bo gulanî bnûsm bo euey kak nêçîrvan barzanî le gulanda bîxwênêtewe، her bo nmûne dyardey frejnî lekurdstan qedexekrawe، êsta hendêk hen deçn le kerkuk û nawçe kurdstanyekanî derewey herêm marey deken، ême salêk zîndanî û szay 10 mlyon dînarman danawe، bo her kesêk jnî duwem bênêtewe، belam çuwe le şwênêkî tr jnî duwem û sêyemî marekrduweu wa lêreş danîştuweu kes nîye lêprsînewey legel bkat. herweha ştêkî dîkeşm nûsîwe bewey nabêt jn lederewey dadga telaq bdrêt، leber euey eu pyauey jn telaq dedat، nazanê çon telaqî dedat، le dadga tojerî komelayetî heye، debêـt eu tojere komelayetyane eu jn û pyawe bang bken، prsyar le pyaweke bken، bo em jne telaq dedeyt، lem haleteda hewldedrêt peşîmanî bkenewe، bo euey dyardey telaq kem bêtewe.
* meseleyekî dîke heye ke êsta leser astî cîhan، cextî leser dekenewe، amaje bewe dekrêt afret le postî hkumî û gştîda kemtr gendele، hendêk delên trse، aya to çî delêyt؟
- min delêm boye afret kemtr gendele، leber euey eqlî zyatre، hokarî gendelîş le tênegeyştn le berjewendî gştî drust debêt، boye jn eqlî baştrew baştr le berjewendî gştî têdegat، boye gendelî kemtre، kewate meseleke trs nîye، belku leber euey afret eqlî zyatre، ewa manay eweye zîrektre le pyau، lem haleteda afret baştr kareke berêwe debat û kemtr gendelî dekat. lêreda demewêt amaje be dîmaneyekî şajn ranyeî erden bkem ke maweyek pêş êsta sebaret be eqlî afret prsyaryan lêkrd، lewelamda wtî rêjey derçûnî afretan le erebstanî sodîye le kolîje zanstîyekan %70ye، belam rêjey derçûnî pyawan %30، belam bedaxewe kar bew ehlyete nakrêt، ke nîşaney eweye afret aqltr û zîrektrîşe le pyau. minîş wek ezmûnî xom ke 35 sal wanekanî felsefew yasaw şerîetm wtotewe، rêjey derçûn lenêw kçekanda le kurekan zyatr bû، daway lêkolînewey zanstîm krduwe، seyrm krduwe lêkolînewey zanstî kçekan le hî kurekan baştr bûn، eme lelam seyr bû، belam eu qsaney bem duayyane lew ktêbane xwêndmewe ke delêt eqlî jn behêztre le eqlî pyau، jn zîrektre le pyau، ewa eu luxzey bo çareser krdm ke min le mawey 35 salî mamostayetîm bîrm lêdekrdewe، boye le kotayîda elêm eger nexoş nebûmayeu bmtwanyaye bgerêm، serdanî rêkxrawekanî afretanm dekrd û dersm pêdewtnewe، çunke lay min hoşyarkrdnewey afret hem erkêkî eayînye hem erkêkî nîştmanîşe، leber euey min bawerm beweye eger rêjey afret le syaset û hkumet hawtay pyau nebêt، nabêt kemtr bêt.