ئاشكرایە پرۆسەی فێركردن و پەروەردە وەك یەكێك لە دیارترین و گرنگترین بابەتەكانی پەیوەست بە بەرەوپێشەوەچوونی كۆمەڵگە، پێویستی بە چاودێریكردن و بایەخپێدانێكی بەردەوام هەیە، لەبەرئەوە گرنگە بتوانین بەردەوام چاومان لەسەری بێت و ڕێگا نەدەین هیچ شتێك ببێتە بەربەست و وامان لێبكات سارد ببینەوە، یان لەبیرمان بەرێتەوە.

بە دڵنیاییەوە كەس ناتوانێت ئەو ڕاستییە بشارێتەوە كە دامەزراوە پەروەردەییەكان و قوتابخانە و كادیرەكان لە هەرێمی كوردستاندا لە ئاستی پێویستدا نین و بۆچوونی هەرە بەهێزیش ئەوەیە كە تا دێت كواڵێتییەكەی خراپتر دەبێت، هەڵبەتە ئەوە بە هیچ شێوەیەك مانای ئەوە نییە پێمان وابێت لە ڕابردوودا كار نەكراوە، یان هەوڵ نەدراوە لەو بوارەدا چاكسازی بكرێت، بەڵام بوونی كێشەی بەردەوام و ڕوون و ئاشكرای بواری پەروەردە و فێركردن، وەك پرسی نەبوون، یان دواكەوتنی مووچە، خاترخاترانێی حزبی، لاوازبوونی چاودێری بەسەر بەڕێوەبەر و مامۆستا و دامەزراوە و بەڕێوەبەرایەتییەكانی پەروەردە و وازهێنانی قوتابیان و.. هتد، ڕاستەوخۆ ئەگەر بێهیواشمان نەكات، وا دەكات لانیكەم تێڕوانینمان بۆ بابەتەكە نەرێنی بێت.

بۆ ئەوەی وردتر و ڕێكوپێكتر لەم پرسە بدوێین، ئەو چەند سەرنج و تێبینییانە دەخەمەڕوو، كە پێموایە لەبەرچاوگرتنیان دەبێتە كلیلی چارەسەركردنی قەیرانی پەروەردەیی لە هەرێمی كوردستاندا:

1. سیستەمی بەڕێوەبردن لە پەروەردەی هەرێمی كوردستان هەر لەسەرەتاوە بە هەڵە هاتووە، هەڵە تێگەیشتنێك هەیە لە دەستتێوەردانی حزبی لە بواری خوێندن و فێركردندا. ئاساییە وەزیر و بەڕێوەبەرە گشتییەكان كەسایەتییانە بن حزب دەستنیشانیان بكات، بەڵام هیچ زەروور نییە، دەستتێوەردانی حزبی بگاتە ئاستی ئەوەی مەرجی بوون بە بەڕێوەبەر و یاریدەدەری قوتابخانەكان حزبی بوون بێت. خۆ ئەگەر مەرجی حزبیبوونیش هەبێت، پێویستە ئەمە تەنیا پێوەر نەبێت و لەگەڵیدا چەند فیلتەرێكی دیكەشی بۆ زیاد بكرێت.

2. لە ماددەی ٣٤ی دەستووری عێراقیدا هاتووە خوێندن لە قۆناغی سەرەتاییدا ناچارییە و دەوڵەت دەبێ تێچووی نەهێشتنی نەخوێندەواری لەئەستۆ بگرێت. بەڵام ئێمە قوتابییەكی زۆرمان هەیە لە هەموو قۆناغەكانی خوێندن واز لە خوێندن دەهێنن، تەنانەت ئێستا بووە بە دیاردە و هیچ هەنگاوێكمان نەناوە بتوانین ڕێگری لەو سەرپێچییە بكەین، كە دیارە هۆكارەكانی زۆرن دیارترینیان ئەوانەن:

ا-خراپیی دۆخی ئابووری و تێگەیشتنی كۆمەڵایەتیی دواكەوتووانە.

ب- نەڕەخساندنی ژینگەی گونجاو بۆ ئەوەی قوتابیان و كەسوكارەكانیان بیر لە وازهێنان نەكەنەوە.

ج- پڕۆگرامێك نییە بە خەڵك بڵێت خوێندن تەنیا بۆ دامەزراندن و سوودمەندبوون لە حكومەت نییە.

3. خوێندنگا ئەهلییەكان تا ڕاددەیەكی زۆر بیركردنەوەی خەڵكیان بە ئاراستەیەكی دیكە بردووە، وایان كردووە، خەڵك بگاتە ئەو بڕوایەی پێی وابێت تا ڕاددەیەكی زۆر لە خوێندنگا حكوومییەكان باشترن، ئەوەیشی وای كردووە، خوێندنگا ئەهلییەكان لە حكوومییەكان ویستراوتر بن، خەڵك بە لێشاو ڕوویان تێبكات، خراپیی خوێندنگا حكوومییەكانە، ئەگەرنا كەس حەز ناكات لەو دۆخە خراپە ئابوورییەدا بە پارە منداڵەكانی بخاتە بەر خوێندن لە قوتابخانە ئەهلییەكان.

4. هەندێك ڕێكاری شكلی هەن وەزارەتی پەروەردە گرتوونیەتە بەر، هیچ سوودێكی كردارەكییان نابێت، بۆ نموونە خۆهەڵسەنگاندنی مامۆستایان، كە چەند پرسیارێكی ئاسایی بێ كاریگەر لەخۆ دەگرێت. یان دانانی ڕاهێنەر لە خوێندنگاكان، كە لە ڕاستیدا بابەتە پێشكەشكراوەكانی خراپ نین، بەڵام دەبوو ئەو كارە سەرپەرشتیارانی پەروەردەیی جێبەجێیان بكردایە.

5. سیستەمی پەروەردە لە هەرێمی كوردستاندا پێویستی بە بونیادنانەوە هەیە، دەبێت هەرێمی كوردستان لەگەڵ پێشكەوتنە بیناسازییەكان و ڕێگاوبانەكانیدا لایەنە هزری و پەروەردەییەكەیشی پێش بكەوێت، واتا پێشكەوتنەكە ئاسۆیی بێت و هەموو كۆمەڵگە بگرێتەوە نەك ستوونی بێت.

6. پێویستە كۆنفڕانس و ئیڤێنتی جۆراوجۆر ساز بكرێن، بۆ ئەوەی میتۆدی خوێندن ئەپدەیت بكرێتەوە و لە ئاستی تێگەیشتنی ئێستا و پێشكەوتنەكاندا بێت. چونكە نوێبوونەوە بە تەنیا لە وەرگێڕان، یان هێنانی میتۆدە جیهانییەكان بۆ ناو سیستەمی خوێندنی هەرێمی كوردستان ناكرێت، دەبێت ژینگەكەش ئامادە بكرێت.