دلێر عەبدوڵڵا، بەڕێوەبەری پەروەردەی ناوەندی هەولێر، یەكێكە لە مامۆستا بەئەزموونەكانی كوردستان و پەروەردەكارێكی دێرین و شارەزایە و، بەشداریی كارای لەو كۆنگرە و كۆنفڕانسانەدا كردووە كە لەسەر سیستمی پەروەردە لە هەرێمی كوردستان گرێ دراون. لە گفتوگۆی ئەمجارەی بازنەی گفتوگۆدا «سیستمی خوێندن لە هەرێمی كوردستان»، زۆر ڕاشكاوانە دید و تێڕوانین و بۆچوون و پێشنیارەكانی خۆی خستە ڕوو.

 

جێگەی دەستخۆشییە بۆ بەشی ڕۆشنبیری و ڕاگەیاندن كە ئەم پۆلە پەروەردەكارەی پێكەوە كۆكردووەتەوە و پێكەوە گفتوگۆ لەسەر پرسێكی گرنگ دەكەین، كە ئەویش سیستمی خوێندنە لە هەرێمی كوردستاندا.

بەڕێزان لەم گفتوگۆیەدا كۆمەڵێك داتا و زانیارییان سەبارەت بە دەسكەوتەكانی وەزارەتی پەروەردە لە كابینەكانی پێشوو بەگشتی و كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێمی كوردستان بەتایبەتی خستە ڕوو، كە بەڕاستی دەستكەوتی گەورە بوون و خزمەتێكی زۆری كەرتی پەروەردەیان لە هەرێمی كوردستان كردووە، كۆمەڵێك گۆڕانكاری و پێداچوونەوە بۆ پڕۆگرامەكانی خوێندن كراون كە هەموویان هەنگاوی گرنگ بوون، بەڵام من وای دەبینم هەندێك بابەتی ناو پڕۆگرامەكانی خوێندن بەتایبەتی بۆ قۆناغی ئامادەیی و لقە زانستییەكان پێویستیان بە پێداچوونەوە و ڕێكخستنەوە هەیە و لەوانەیە لەگەڵ كات و مەودای خوێندنی ساڵدا پێویستی بە پێداچوونەوەی زیاتر هەبێت.

خاڵێكی دیكە، پرۆسەی بەسیستمكردنی خوێندن و تۆماركردن و یەكخستنی داتا و زانیارییەكان بە شێوازی دیجیتاڵی، هەنگاوێكی زۆر گەورەی كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێمی كوردستان بووە، كە ئێمە وەك پەوەردەكار و قوتابخانەكانیش سوودێكی زۆر گەورەمان لێ بیینووە، پێشتر دەبوایە مانگێگ، یان چەند مانگ چاوەڕێ بكەین تا داتاكانمان بەدەست بگەییشتایە، ئێستا بە یەك كلیك لەسەر كۆمپێوتەرێك هەموو داتا و زانیارییەكان وەردەگرین.

هەروەها وەرچەرخانێكی دیكەی كەرتی پەروەردە كە لە قۆناغی بڵاوبوونەوەی پەتای كۆرۆنادا سوودێكی زۆرمان لێ بینی، پڕۆگرامی خوێندنی ئەلكترۆنی بوو كە پێمان دەگوت «ئی – وانە»، دوای ئەمەش چەند پلاتفۆرمێكی دیكەی دیجیتاڵی كەوتە بواری خزمەت و دواین پلاتفۆرم «ئی هەڵسەنگاندن» بوو، كە خانەوادەكان دەتوانن ڕاستەوخۆ لە ناو ماڵی خۆیانەوە هەڵسەنگاندن بۆ قوتابییەكانی خۆیان بكەن و سەیری داتا و نمرەكانیان بكەن.

گرفتی ئێمە وەك پەروەردەی ناوەندیی شارە گەورەكان زیادبوونی ڕێژەی ساڵانەی قوتابیانە، ئەم گرفتە دەبێت كاری جددی لەسەر بكرێت و ساڵانە بەپێی ڕێژەی زیادبوونی قوتابیان باڵەخانەی قوتابخانەكانیش زیاتر بكرێن و دروست بكرێن، ئەمەش لەبەر ئەوەی یەكێك لە هۆكارە سەرەكییەكان بۆ سیستمی خوێندنی تەندروست بوونی باڵەخانەی قوتابخانەیە، ئەوجا لەگەڵ ئەوەی حكومەتی هەرێمی كوردستان لە چوارچێوەی ئەو ئیمكانیاتەی لەبەر دەستیەتی درێغی نەكردووە، هەموو هەوڵێكمان بۆ ئەوە بووە قوتابخانەكان نۆژەن بكرێنەوە و ژوور و هۆڵی زیادەی تێدا دروست بكرێت، لەمەش زیاتر هانی كەرتی تایبەت و خەڵكی دەوڵەمەندی داوە كە لەم بوارەدا هاوكار بن، بەڵام پرۆسەكە لەمە زیاتری پێویستە و دەبێت هەڵمەتێكی نیشتمانی بۆ دروستكردنی باڵەخانەی قوتابخانەكان دەستی پێ بكرێت.

لەم ماوەیەدا بە هۆی یەكخستنی تەمەنی خانەنشینی لە نێوان هەرێم و حكومەتی فیدڕاڵی، سێ تەمەن پێكەوە خانەنشین كران، ئەم خانەنشیكردنە بۆ ئێمە وەك پەروەردەی ناوەندی شارە گەورەكان كاریگەری زۆر هەبوو، لەبەر ئەوەی هەموو لایەك دەزانن مامۆستا بەتەمەنەكان بەشی هەرە زۆریان لە ناوەندی شارە گەورەكانن، ئەوجا هەوڵێكمان داوە كە بە شێوازێكی تازە میلاك لە نێوان قوتابخانەكان ڕێك بخرێنەوە، لەوانەیە بۆ قۆناغی 1-6 مامۆستایەك بتوانێت شوێنی مامۆستایەكی دیكە پڕ بكاتەوە، بەڵام بۆ قۆناغی 7-12 بەشی زۆری وانەكان پسپۆری و زانستیین و مامۆستایەك ناتوانێت وانەیەك لە دەرەوەی پسپۆڕییەكەی خۆی بڵێتەوە، بۆیە پێویستمان بە دانان و دامەزراندنی تازە دەبێت.

خاڵێكی دیكە كە بەڕێزانیش ئاماژەیان پێكرد، جیاكردنەوەی قۆناغی بنەڕەتییە لە «1-9» بۆیە ئێمە ڕۆژانە كە سەردانی ناوەندەكانی خوێندن دەكەین هەست دەكەین لەم تێكەڵییە گرفتێك هەیە، بۆیە ئەگەر قۆناغی بنەڕەتی بكرێتەوە بە « 1-6» زۆر باش دەبێت لە قۆناغی «7-12» دەبێتە قۆناغی دواناوەندی كە ئامادەییش دەگرێتەوە.

بە لێكدانی پۆلەكانی 7تا 12 كۆمەڵێك سوودی دەبێت وەك:

• میلاكی ئەم قۆناغە پێویستە پسپۆڕی و هەڵگری بڕوانامەی بكالۆریۆس بن، كە لە ڕووی ڕێكخستنی میلاكی قوتابخانەكانەوە سوودێكی زۆریان لێ دەبینین.

• لە ڕووی سایكۆلۆجی و تەمەن و هەڵسوكەوتی قوتابیان لە یەكتری نزیكن و جیاوازییەكی زۆر دروست ناكات.

• لە كاتی تێكەڵاوبوونیان جیاوازیی ڕەگەزی كەم دەكاتەوە.

• لە پرۆسەی ئەزموونەكانی گشتیی قۆناغی ئامادەییدا سوودیان لێ وەردەگیرێت بە مەبەستی چاودێریی هۆڵەكان.

 چاوخشاندنەوە بە ئەزموونی نیشتمانیی پۆلی نۆ، ئەم پرسە داواكاریی هەموو مامۆستایانیشە، لەگەڵ ئەوەی دانانی پرسیار و پشكنین سەنتڕاڵییە و هەمووی پێكەوە لەسەر ئاستی وەزارەت بەڕێوە دەچێت، بەڵام دابەشكردنی نمرەكان 60% بۆ ئەزموونی نیشتمانی و 40% بۆ ئەزموونی قوتابخانەكان جۆرێك لە بۆشایی دروست كردووە، بۆیە داوا دەكرێت نمرەی ئەزموونی نیشتمانیی پۆلی نۆ بگەڕێتەوە بۆ 100% و پاشان پۆلی نۆ وەك بڕوانامە بۆ دامەزراندن كاری پێ دەكرێت، هەروەها فلتەرێكە بۆ ئەوەی قوتابی بچێتە قۆناغی ئامادەیی.

لایەنێكی دیكە كە گرنگە هەڵوەستەی لەسەر بكرێت، پرسی سەرپەرشتیاری پەروەردەییە، ئەم لایەنە لەبەر ئەوەی دوو لایەنی گرنگ «پسپۆڕی و كارگێڕی» لەخۆی دەگرێت، پێویستی بەوەیە پێداچوونەوە و ڕێكخستنەوەی تێدا بكرێت.

پێشان هەر قوتابخانەیەك دوو جۆر هەڵسەنگاندنی بۆ دەكرا و دوو جۆر سەرپەرشتیار سەردانی قوتابخانەكانی دەكرد، سەرپەرشتیارێك پسپۆڕی بوو و دەچوو سەرپەرشتیی وانەی پسپۆڕیی دەكرد، سەرپەرشتیارێكیش دەچوو سەرپەرشتیی شێوازی كارگێڕی و بەڕێوەبردنی قوتابخانەكەی دەكرد، ئەوجا ئەگەر لە ئێستادا و بە هەڵسەنگاندنی دەرەكی پەیڕەوی ئەم شێوازە تازەیەی سەرپەرشتیاری بكەین، ئەوا دەبێت هەر كەسێك كە دەبێتە سەرپەرشتیار، لانیكەم پێنج ساڵ خزمەتی لە بواری كارگێڕیدا كردبێت، ئەمەش لەبەر ئەوەی ئەگەر ئەو سەرپەرشتیارەی دەچێت بۆ ئەوەی هەڵسەنگاندن بۆ لایەنی كارگێڕی قوتابخانەیەك بكات و هیچ ئەزموونێكی نەبێت، ئەوا لە كارەكەیدا سەركەوتوو نابێت.