(*)

 

كەس نكۆڵی لەوە نییە كە ئەوەی لە سووریا ڕووی دا، زەمینلەرزەیەكی گەورە بوو، زۆرترین زیانیش بەر ڕژێمی ئێران كەوت، بەو پێیەی گرنگترین مۆڵگەی ئەو وڵاتە ڕووخا، سووریا بە پایتەختی میلیشیا چەكدارەكان و سوپای پاسدارانی ئێران ناسرا بوو، ئەوەش گورزێكی بە ئازار بوو بەر خامنەیی كەوت. ڕۆژنامەنووسی لوبنانی غەسان شربل ئەمەی گوت، بە تایبەت كە ئیسرائیل ڕووبەڕووی ئاستەنگ دەبووەوە لەلایەن بەرگرییە ئاسمانییەكانی سووریاوە، وا دیارە كە كۆتایییەكی حەتمیی نزیك بۆ هیلالی شیعی لە ئارادایە، بە شێوەیەك هەرەسهێنانی حزبوڵڵا لە لوبنان، هەروەها بزووتنەوەی حەماس دەستبەرداری ئێران دەبێت، وەك چۆن وازی لە بەشار ئەسەد هێنا و ئەسەدیش كەوت، حوسییەكانیش بەم زووانە كۆتاییان دێت، تووڕەیی ئەوان لەوەی لە سووریا ڕووی دا، گەیشتە ئەو ئاستەی كە وێنەی ئەسەدیان بەرزكردەوە دوای هەڵهاتن و كەوتنی، بۆیە تەنیا مۆڵگەیەكی گرنگ بۆ ئێران ماوەتەوە، كە عێراقە وەك مۆڵگەیەكی ئابووری.

هەمیشە ناوچەی ڕۆژهە ڵاتی ناوە ڕاست بە دوو دۆخدا تێدەپەڕێت، یان ستەم، یان ئاژاوە، دۆخی یەكەم قبووڵكراو نییە، دۆخی دووەمیش ئاساییە دوای ڕووخانی ڕژێمە ستەمكارەكان، ئەگەر عاقڵمەندانی وڵات بتوانن كۆتایی بە دۆخی ئاژاوە بهێنن، ئەویش بەوەی بەرژەوەندیی نیشتمان بخەنە سەر هەموو شتێكەوە. كەوتنی ئەسەد مژدەیەكی خۆش بوو بۆ گەلانی سووریا كە مەینەتییەكی زۆریان چەشتووە، بەڵام لە هەمان كاتدا ترسناكە چونكە جێگرەوەكە دیارە، كە ئاراستە فیكرییەكەی ئاراستەیەكی سەلەفیی جیهادییە، نەك ئاراستەیەكی پەروەردەیی بانگخوازی، بۆ ئەوەی دڵنیا ببینەوە كە مەترسیدار نییە، ئەوانەی زۆرتر لە حاڵەتی تۆقینی ڕاستەقینەدا دەژین سیاسەتمەدارە شیعەكانن لە عێراق، هەروەها ڕژێمی ئێرانە. لە ساڵی ٢٠١١ شۆڕشی سووریا هەڵگیرسا و دوای ساڵێك و لە ساڵی ٢٠١٢دا، بەرەی نوسرە بە سەركردایەتیی ئەبو محەمەد جۆلانی سەری هەڵدا، ئەم بەرەیە بەیعەتی بە ئەلقاعیدە دا، بۆیە بەرەی نوسرە بوو بە نوێنەری شەرعیی ئەلقاعیدە لە سووریا، ئەبوبەكر بەغدادی نامەیەكی بۆ ئەبو محەمەد جۆلانی نارد، كە بێتە ناو گرووپەكەیەوە و پێكەوە تەحەددا بكەن، بەڵام جولانێ نامەكەی ڕەت كردەوە، ئەوە بوو شەڕێكی سەخت لە نێوان بەرەی نوسرە بە سەرۆكایەتیی جۆلانی و ئەلقاعیدە بە سەرۆكایەتیی بەغدادی ڕووی دا، كە زیاتر لە ١٧٠٠ كەس لە هەردوولا كوژران، دواتر بەرەی نوسرە بوو بە دەستەی تەحریر شام، بۆیە شیعەكان بەگشتی لە جیهانی ئیسلامیدا متمانەیان بە ئەحمەد ئەلشەرع ئەلئەفەندی (ئەبو محەمەد جۆلانیی عەمامەدار) نییە، چونكە نوێنەری شەرعیی ئەلقاعیدە بووە، لەبەر ئەم هۆكارەش دەبینین زۆر كەسایەتیی میدیایی عێراقی و سیاسەتمەدارانی (شیعە) ڕەخنە لە سووریای نوێ دەگرن، هەندێكیان ئەحمەد ئەلشەرعیان بە شەیتان چوواندووە، تا ئێستاش هێرش دژی ئەو لە سووریای نوێ بەردەوامە. قەیس خەزعەلی لە دوایین دیداریدا كاتێك بەراوردی نێوان بەرەی نوسرە و دەستەی تەحریر شامی كرد، گوتی: «هەمان سەركردە و كەرەستە و كادرن»، هەر بۆیە ناوی جۆلانیان لە ناوی ئەحمەد ئەلشەرع پێ باشترە، وەك بیرهێنانەوەی ڕابردووی پەیوەندیدار بە ئەلقاعیدە، ئەم خەڵكە واز لە دووفاقیی خۆیان ناهێنن، بەرگرییان لە بەشار ئەسەد دەكرد، بە كەوتنیشی زۆر دڵتەنگ بوون، چونكە لە تایفەی ئەوان بوو، هەرچەندە ڕژێمەكەی ڕۆژانە مینی بۆمبڕێژكراوی بۆ عێراق دەنارد، بەڵام من ئەمە بۆ بەرگریكردن لە ئەحمەد ئەلشەرع ناڵێم، بەڵكو باسی ئەو دووفاقییە قێزەونە دەكەم كە ئەم كەسانە پراكتیزەی دەكەن. ئەحمەد ئەلشەرع هەوڵ دەدات شەرعییەت بە قۆناغی نوێ بدات و بە ڕووی جیهاندا بكرێتەوە، ئەو ناتوانێت دۆخەكە بەو شێوەیەی ئێستا كۆنتڕۆڵ بكات، چونكە دەوروبەرەكەی توندوتیژن. ئەحمەد ئەلشەرع ئاواتەخواز بوو تەوقە لەگەڵ وەزیری دەرەوەی ئەڵمانیا (ئانالینا بیربۆك) بكات، بەڵام لە ترسی ڕەخنەی گرووپەكەی نەیتوانی ئەمە بكات، مرۆڤ لە پێگەی بەرپرسیارێتیی ڕاستەقینەدا جیاوازە لە پێگەی بەرپرسیارێتیی چاودێریكردن و بەدواداچوون و بینین. ئەمە دەڵێم، چونكە ئەحمەد ئەلشەرع كەسێكی ڕۆشنبیرە و لە بنەماڵەیەكی ڕۆشنبیری دیندارە و پەڕگیر نییە، هەر وەك سیاسەتمەدار بەڕێز عیزەت شابەندەر كە شیعەی عێراقە ئەمەی گوت، بەڵام ڕەنگە دژایەتییەكەی بەرانبەر بە ڕژێمی ئەسەد پاڵی پێوە نابێت، كە پەیوەندیی بە ئەلقاعیدەوە بكات بۆ ڕووخاندنی ڕژێمی ئەسەد.

سەبارەت بە ئێرانیش، ئەحمەد ئەلشەرع، عەبدولڕەحمان فەتحی (ئەبو سەفیە ئەلكوردی)ی خەڵكی كوردستانی ئێرانی وەك ڕاوێژكاری خۆی بۆ دۆسێی ئێران دەستنیشان كردووە، ئەو قوتابیی شێخ عەبدولقادر ئەلتەوحیدی دامەزرێنەری بزووتنەوەی ئەهلی سوننە و جەماعەت بوو لە ئێران، كە لە ساڵی ٢٠١٧ لە هەولێر كۆچی دوایی كرد. ئێران لە سووریای نوێ دەترسێت، چونكە تایفەی سوننە بەدەست چەوساندنەوە و پەراوێزخستن و كوشتن و هەژارییەوە لەلایەن ڕژێمی عەلەویی ئەسەدەوە بە پشتیوانیی ئاشكرا و ڕاستەوخۆی ئێرانەوە ناڵاندوویەتی، ئەم دەوڵەتە تازە دامەزراوە بە توندی دژی هەموو شتێك دەوەستێت كە پەیوەندیی بە هەژموونی ئێرانەوە هەبێت، هەروەها دژی كوتلە چەكدارەكانی شیعە (وەلائی) لە عێراقدا دەوەستێتەوە، لە هەمان كاتیشدا كاریگەریی لەسەر ناوچە سوننەنشینەكان دەبێت، ئەوەش زانراوە كە سەركەوتنی شۆڕشی سوننەی سووریا ڕۆحی یاخیبوون و شۆڕشی لە دەروونی سوننەكانی عێراقدا دروست كرد، هەر لەبەر ئەم هۆكارەش بۆمان دەردەكەوێت لێدوان و هەڵوێست و تویتەكانی سیاسەتمەدارەكانیان جیاوازە و جۆرێك لە خۆبەزلزانین و متمانە بەخۆبوون لەخۆ دەگرێت، هەندێكیان دەستیان كرد بە داوای كشانەوەی میلیشیاكان و ئازادكردنی كەسانی بێتاوان لە زیندانەكاندا، بەشێك لە گەنجانی پارێزگاكانی ڕۆژئاوا وێنەی جۆلانیان بەرزكردەوە و بە ئۆتۆمبێلەكانیانەوە هەڵواسی و وێنەی «حەسەن نەسروڵڵا و قاسم سولەیمانی»یان دڕاند، هەر بۆیە تا ئێستا عێراق ئەو كارەی نەكردووە كە دەوڵەتانی كەنداو كردوویانە، بەڵكو تەنیا شاندێكی ئەمنی و هەواڵگری بە سەرۆكایەتیی حەمید ئەلشەتری سەرۆكی دەزگای هەواڵگریی نارد، ڕەنگە لەبەر ئەوەی ئەحمەد ئەلشەرع بە ئاراستەی ئایدیۆلۆژیی ئەلشەتری دەزانی پێشوازیی لێ كرد، لە كاتێكدا كە دەمانچەكەی لە ژێر جلەكەیدا هەڵگرتبوو، وەك ئەوەی پەیامێكی ڕوون بێت بۆی، كەچی ئەلشەرع بەبێ چەك پێشوازی لە هەموو شاندەكان كرد، زۆربەی سیاسەتمەدارانی شیعە هەموویان لە لەدایكبوونی ئەم دەوڵەتە دەترسن، كە بێگومان ناوچە سوننەكانی عێراق دەجووڵێنێت، زۆربەی سیاسەتمەدارە سوننەكانیش لە ناخی خۆیاندا سووریا نوێیەكە بەو شێوەیە دەبینن وەك شێوەی زۆرینەی شیعە بۆ ئێران.

ڕاستە ئەحمەد ئەلشەرع لە لێدوانێكیدا گوتبووی كە دوای ڕزگاركردنی سووریا ئەو شۆڕشە هەناردە ناكات، لەوانەیە ڕاستگۆ بێت، بەڵام دەوروبەری كە زۆربەیان بیانین، بەو شتە ڕازی نین، 388 چەكدار لە فرە ڕەگەز و نەتەوە هەن، وەك ئیگور، ئەلبانی، چیچانی، ئۆزبەك، توركستانی، قەوقازی و كورد، جگە لە چەكدارانی وڵاتانی دیكە، ئەمانە هێزێكی گورزوەشێنی سەر بە دەستەی تەحریر شام بوون، لەبەر وەفاداری بۆ ڕۆڵ و هەوڵەكانیان و جیهادیان، بەپێی زاراوەی ئایدیۆلۆژیی خۆیان ڕەگەزنامەی سووریایان پێ دەدرێت، پاشان پۆستی گرنگیان پێ دەدرێت. نێردراوی ئەمریكی دانیال ڕۆبنشتاین هۆشداریی دا بە سەركردایەتیی نوێی سووریا لەم هەنگاوە، واتە (پێدانی پۆستی باڵای سەربازی بە چەكدارانی بیانی)، ڕەنگە ئەحمەد ئەلشەرع كودەتایەك لە دژی گرووپەكەی و دەوروبەرەكەی لەژێر فشاری ڕۆژئاوا و دەوڵەتانی كەنداودا ئەنجام بدات، تا سووریا بتوانێت بگۆڕێت بۆ دەوڵەتێكی میانڕەوی مەدەنی، جا بۆ ئەوەی بتوانێت پاڵپشتیی دەوڵەتانی كەنداو و بەتایبەتی پاڵپشتی دارایی بەدەست بهێنێت، هەر ئەمەشە وای كردووە بە جلوبەرگی مەدەنی و بە گوتاری عەقڵانییەوە دەربكەوێت، وەك چۆن ئیسلامییەكان بەگشتی پێش دەستبەسەرداگرتنی دەسەڵات داهێنەر و درەوشاوەن، بەڵام دوای ئەوە تووشی شكست دەبن، كەماسییەكە لە كەسایەتییاندا نییە، بەڵكو لە ئایدیۆلۆژیەتی جیهانی و نەتەوەییاندایە.

سیاسەتمەدارانی شیعە بەتایبەتی فەرماندەكانی كەرتە چەكدارەكان دیار نەماون و هەست بە چرپەیەكیان ناكەیت، ئەوان زۆر دەترسن، بۆ پشتڕاستكردنەوەی ئەو بابەتە قەیس خەزعەلی ڕۆژی شەممەی ڕابردوو 4/1/٢٠٢٥ بە بۆنەی ڕۆژی شەهیدی عێراق و بۆ یادی محەمەد باقر ئەلحەكیم بەشداریی مەراسیمی یادكردنەوەیان نەكرد، زۆربەی شرۆڤەكاران كۆكن لەسەر ئەوەی دۆناڵد ترەمپ كۆتایی بەم ئاژاوەگێڕییە دەهێنێت، میلیشیا چەكدارەكانیش لە ناوچەكەدا نامێننەوە، تەنانەت هێزەكانی حەشدی شەعبییش هەڵدەوەشێتەوە، چونكە حەشدی شەعبی دامەزراوەیەكی سەربازیی ئایدیۆلۆژیی سەر بە تایفەیەكی دیاریكراون، بوونی هەندێك پێكهاتەی دیكە لەم دامەزراوەیەدا تەنیا بۆ پێدانی شەرعییەتیە، بەپێی هەندێك سەرچاوە سیستانی ڕازییە بە هەڵوەشاندنەوەی حەشدی شەعبی، كە ئەمە خواستی سوودانی و هەندێك لە سەركردە مەدەنییەكانی شیعەیە، ئەوەی لە میدیاكانەوە دەیڵێن سەبارەت بە ڕەتكردنەوەی هەڵوەشاندنەوەی حەشدی شەعبی، بە پێچەوانەی ئەوەیە كە لە كۆبوونەوە فەرمییەكاندا دەیڵێن. خامنەیی هۆشداریی دایە سەركردەكانی چوارچێوەی هەماهەنگی لە هەڵوەشاندنەوەی حەشدی شەعبی، هەر لەبەر ئەم هۆكارەش بوو خامنەیی، ئیسماعیل قائانی نارد بۆ بەغدا بۆ تاوتوێكردنی ئەم دۆسێیە، لە كاتی دواسەردانی سوودانی بۆ تاران بۆ تاوتوێكردنی ئەو دۆسێیانە بوو، دیارترینیان سووریا و میلیشیا و حەشدی شەعبی، خامنەیی دوای پێشوازیكردن لە سوودانی لە تویتێكدا، ئەمە دەقی تویتەكەیەتی گوتی: «هەروەك چۆن بەڕێز سوودانی فەرمووی، حەشدی شەعبی یەكێك لە توخمە گرنگەكانی دەسەڵات لە عێراق پێك دەهێنن، دەبێت هەوڵەكان بۆ پاراستن و بۆ بەهێزكردنیان زیاتر بكرێت»، لە كاتێكدا سوودانی لە بەیاننامە فەرمییەكەیدا بەناوی حكومەتەوە ئاماژەی بەو شتانە نەكردووە كە خامنەیی ئاماژەی پێ كردوون، لێرەشدا دەڵێم چ دەستوەردانێك لەم دەستوەردانەی كاروباری عێراق گەورەترە؟ ئەگەر تویتێكی هەر دەوڵەتێكمان وەك تویتەكەی خامنەیی، یان شتێكی نزیك لێی ببینین، سیاسەتمەدارانی شیعە بەتایبەتی فەرماندەكانی چەكداران شەڕیان لە دژی ڕادەگەیاند و داوای پچڕاندنی پەیوەندییەكانیان لەگەڵدا دەكرد، هەروەها سووتاندنی باڵیۆزخانەكەی، وەك پیشەی خۆیان سوودانی باش دەزانێت كە ئێران لە دۆخێكی زۆر لاوازدایە، ئیتر وەك جاران كاریگەرییەكی زۆری نییە، بەڵگەش ئەوەیە كە سەرۆك كۆماری لوبنان بە خێرایی هەڵبژێردرا، دوای لاوازیی هەژموونی ئێران و ڕووخانی ڕژێمی بەشار ئەسەد و ئامادەبوونی دەوڵەتانی كەنداو، بەتایبەتی سعوودیە بە ئامادەبوونی شاندی سعوودیە بە سەرۆكایەتیی شازادە یەزید بن فەرحان ڕاوێژكاری وەزیری دەرەوەی سعوودیە بۆ كاروباری لوبنان، پۆستی سەرۆك كۆماری ماوەی دوو ساڵ بوو چۆڵ بوو، بەر لەوەی سوودانی ببێتە سەرۆك وەزیران بە توندی ڕەخنەی لە سعوودیە گرتبوو و ئال سعوودی بە زایۆنیست و پیلانگێڕ وەسف كردبوو. كاتێك سعوودیە نەمر ئەلنەمر پیاوی ئایینی شیعە و 47 كەس كە لەگەڵیدا بوون لە سێدارە دا، نووسینەكە مایەوە و نەیسڕییەوە، تا دوای ئەوەی دەركی بە لاوازیی هەژموونی ئێران كرد، هەروەها سەردانەكەی ئەم دواییەی بۆ سعودیە و دیدارەكەی لەگەڵ جێنشینی سعودیە (محەمەد بن سەلمان) لە نێو چادرێكی عەرەبی، ئەمە چەندین پەیامی بۆ قۆناغی داهاتوو هەڵگرتبوو.

هەرچەندە ئێران ددانی بە شكستی خۆیدا ناوە لە ناوچەكەدا، بەڵام دەستەوەسان نابێت و ئەم دۆخە شۆككەرە قبووڵ ناكات، ئەگەر شوێنپێیەكی بۆ وەدیهێنانی بەرژەوەندییە ستراتیژییەكانی نەبێت. بۆیە كەرەستە و ئامرازی شێواندنی سەقامگیریی ناوچەكەی لایە، بەڵام ئەو ئامرازانە بەهێز نابن، وەك ئەوەی لە ڕابردوودا هەبوون، بەتایبەت كە دۆناڵد ترەمپ لە چەند ڕۆژێكی دیكەدا دێت، ئەو تیمەی كە پێكی هێناوە، تووڕەن بەرانبەر بە ڕژێمی ئێران، دۆخی ناوخۆی ئێران لە هەموو ئاستەكاندا شلۆقە، بەتایبەت دۆخی ئابووری، هەر ئەمەش بووە هۆی ئەوەی ئێران دەست بكات بە ناردنی پەیامگەلی ئەرێنی بۆ ئەمریكا، دوایینیان پەیامێك بوو كە داوای هاوكاریی لە ئاگركەوتنەوەكانی كالیفۆرنیا دەكرد، لە كاتێكدا فەرماندەكانی مقاوەمە ئاگرەكانی كالیفۆرنیا وەك سزایەكی ئیلاهی دەبینن، بە پێچەوانەی ئێرانەوە كە پێچەوانەكەی دەبینێت، چ جۆرە عەقڵییەتێك بەو وەسفە ڕق و كینە وەسفی كارەساتێكی سرووشتی و مرۆیی دەكات؟

سەبارەت بە كوردستانیش زۆرینەی خەڵكی كوردستان سوننەن، بەڵام بە بۆچوونی من ئیسلامی سیاسی (چ سوننە و چ شیعە) گەورەترین مەترسی و هەڕەشەن بۆ سەر بوونی ئێمە لەسەر هەموو ئاستەكاندا، شانە خەوتووەكان لە كوردستان دووبارە بە ئاگا دێنەوە ڕەنگە پشتگیریی ڕاستەوخۆی سووریای نوێ بەدەست بهێنن، سەبارەت بە ئێرانیش لە دۆخێكی زۆر لاوازدایە، بۆیە لە نزیكەوە چاودێریی دۆخەكە دەكات، دوای شكستەكەی لە سووریا و لوبنان پەیوەندییەكانی لەگەڵ كوردستان باشتر دەكات، بەڵام جووڵە بە ئامرازەكانی خۆی دەكات، كاتێك دەرك بەوە دەكات كە لە دەرەوەی یارییەكەیە، لاوازیی هەژموونی ئیسلامی شیعە و بەهێزیی هەژموونی ئیسلامی سوننە، ڕەنگە ئاسانتر بێت بۆ ئێمە لە ڕووی ئینتیمای زۆرینەی خەڵكی كوردستان بۆ تایفەی سوننە، بەڵام ئەوەش هەڕەشەیە بۆ سەر بوونی سیاسیمان لە داهاتوودا، چونكە قبووڵكردنی ئیسلامی سیاسیی سوننە ئاسانترە لە قبووڵكردنی ئیسلامی سیاسیی شیعە لە كوردستاندا، یەكەمیان لەسەر بنەمای قەناعەت دەبێت، بەڵام دووەمیان قورسە، ئەگەریش ڕوو بدات، كە زۆر دەگمەنە، ڕەنگە بۆ گەیشتن بە بەرژەوەندییەك بێت و لەسەر بنەمای قەناعەتی فیكری نەبێت.

لە كۆتاییدا دەڵێم: بە درێژایی مێژووی دوور و درێژمان خەباتمان كردووە و ئێستاش خەبات دەكەین بۆ دۆزی گەلێك و نیشتمانێك، ئێمە لایەنێك نەبووین و نابین لە هیچ ململانێیەكی ئایدیۆلۆژی لە ناوچەكەدا، گەلی خۆمان لا گرنگە و دەبێت ڕزگاری بكەین لە نادادپەروەری و ستەم و ستەمكاری و كۆیلایەتی و زەلیلی. دەبێت وڵاتەكەمان بەرەو سەقامگیری و گەشەسەندن و خۆشگوزەرانی و ئاشتی پەرە پێ بدەین، ئەمەش مەحاڵ نییە و هەر بەدی دێت، چونكە ئەوەی سەركردایەتیی ئەم كاروانە دەكات، سەركردە «مەسعوود بارزانی»یە.

 

(*)

ڕاوێژكاری سەرۆك بارزانی بۆ كاروباری بەغدا