مافی مرۆڤ لە هەر كۆمەڵگەیەكدا بەدەر و بێ لە پەیوەندیی لەگەڵ تاكەكانی ئەو كۆمەڵگەیە لەنێو خۆیاندا، یان لەگەڵ دەسەڵاتی حوكمڕانیی وڵات لە چوارچێوەی ئەو پەیوەندییە دوولایەنەدا بوونی نابێت، چونكە لە واقیعدا مافی مرۆڤ بریتییە لە بەهاگەلێك لە مۆرال و ڕەوشتی باڵا، كە دەبێت تاكەكانی كۆمەڵگە و خودی دەسەڵات وەك ئەركی سەرشانیان بە ڕێكوپێكی جێبەجێیان بكەن. مافی مرۆڤ پێویستی بە پارێزبەندیی یاسایی ناوخۆ و نێودەوڵەتی هەیە، چونكە ئەو مافانە گشتی و جیهانیین، تایبەت نین بە توێژێكی دیاریكراو، یان بە چینێكی كۆمەڵایەتی، تەنانەت تایبەتیش نین بە پێگەیەكی كۆمەڵایەتی، یان پۆستێك، بەڵكو مافی هەموو مرۆڤێكە بە چاوپۆشی لە ڕەنگ و ئایین و بیروباوەڕی سیاسی، یان ئایدیۆلۆژی.

ئەو مافی مرۆڤەی كە ئێمە لێرەدا مەبەستمانە و باسی لێوە دەكەین، مافگەلی سیاسی و مەدەنی (ماف و ئازادییە بنەڕەتییەكان)ـن، كە لە ڕاستیدا مافی سرووشتین و لەگەڵ مرۆڤدا سەریان هەڵداوە، بەڵام مافەكانی ئابووری و كۆمەڵایەتی و كەلتووری لە سەردەمی هاوچەرخ و تازەدا لەدایك بوون، بۆیە ئەو مافە دیاریكراوانە لە جاڕنامەی جیهانیی مافی مرۆڤ لە ساڵی 1948 و دواتر لە پەیماننامە نێودەوڵەتییەكاندا لە ئەنجامی ڕێككەوتننامە نێودەوڵەتییەكان چەسپێنران، ئەمەش بە گوێرەی ئایدیۆلۆژیەتەكان كە لە نێوان جەمسەر و بلۆكە سیاسییە هاودژەكان هاتە ئاراوە، بۆیە تا ئێستا هەست و بۆچوونی فیكری و لێكدانەوەی جۆراوجۆر بۆ ئەم مژارە لە ئارادایە، چونكە هەر لایەنێك بەپێی بیروباوەڕ و ئایدیۆلۆژیی سیاسیی خۆی لێكدانەوە بۆ ئەو مافانە دەكات، یان بڵاویان دەكاتەوە و داكۆكییان لێ دەكات.

بەڵام دیموكراسیی لیبڕاڵی بریتییە لە تێكەڵكردنی نێوان بیرۆكەی دیموكراسی كە بە واتای دەسەڵاتی سیاسی لە دەست زۆرینە بێت، لەگەڵ بیرۆكەی لیبڕاڵیزم كە بە واتای دانانی كۆت و سنوورە بۆ دەسەڵاتی سیاسی لەپێناو پاراستنی مافە تایبەتییەكانی تاك.

دیموكراسیی لیبڕاڵی، پشت بە كۆمەڵێك بەها و پرەنسیپ دەبەستێت: لەوانە دداننان بە ماف و ئازادییە بنەڕەتییەكان و پاراستنیان بەپێی دەستوور، دەستاودەستكردنی دەسەڵات لە ڕێگەی هەڵبژاردنی خولی ئازاد و گشتی و نهێنی، جیاكردنەوەی دەسەڵات لە نێوان دەسەڵاتەكانی جێبەجێكردن و یاسادانان و دادوەری، سەربەخۆیی و بێلایەنیی دادگا (بە هیچ جۆرێك دەست وەرنەدرێتە كاروباری دادگا و ڕێزیش لە یاسا بگیرێت)، یەكسانیی تەواو لە بەردەم یاسا و ڕێزگرتن لە پرەنسیپی سەروەریی یاسا، پاراستنی كەمینەكان لە بەردەم ستەمی زۆرینە و دابینكردنی دەستەبەریی دەستووری و یاسایی بۆ پیادەكردنی مافە ڕەواكانیان، پەیڕەوكردنی پرەنسیپی لامەركەزیی كارگێڕی لە دابەشكردنی ئەرك و دەسەڵاتەكان، قبووڵكردنی دژە ڕاوبۆچوونەكان و ڕەتكردنەوەی سەپاندنی زۆرەملێی بیروبۆچوون و بەها و ئامانج، گرتنەبەری پرەنسیپی دیالۆگی عەقڵانییەت بۆ هاوسەنگیی نێوان بەرژەوەندییەكان و ڕا و ئامانجی جیاواز، ڕەتكردنەوەی ئایدیۆلۆژیەتی سەپێنراو، كە بانگەشەی بوونی ڕاستیی ڕەها و گشتی دەكات، دواجاریش ڕەتكردنەوەی ڕەهای سیستەمی تاك حزبی، بەو پێیەی سیمایەكە لە سیماكانی دیكتاتۆریەت، چونكە تاك حزبی فرە هزری و سیاسیی پێویست بۆ گەشەكردنی هزری مرۆیی و ڕێساكانی پیادەكردنی دیموكراسی ڕەت دەكاتەوە.

لە میانی هەڵسەنگاندنی سیستەمە سیاسییەكان لەم سەردەمەدا، بە ڕوونی بۆمان دەردەكەوێت، كە ناكرێت سیستەمی دیموكراسیی لیبڕاڵی لە پیادەكردنی ئەو مافە بنەڕەتییانە كە مرۆڤ پیادەیان دەكات، جیا بكەینەوە، چونكە بیرۆكەی مافی مرۆڤ تا ئێستاشی لەگەڵدا بێت، چەق و ناوەندی ڕۆڵ دەگێڕێت لە فەلسەفەی دیموكراسیی لیبڕاڵیدا. ئەو دوو بیرۆكەیە ڕووبەڕووی دەسەڵاتەكانی حوكمڕانی لە ئەوروپا بوونەتەوە لە سەدەكانی حەڤدە و هەژدە و نۆزدەیەم، تەنانەت بەرهەڵستیشیان دەكرد، تا ئێستا دیموكراسیی لیبڕاڵی ڕووبەڕووی سیستەمە ستەمكارەكان دەبێتەوە، كە هەوڵ دەدەن ناوەڕۆكە ڕاستەقینەكەی خۆی لێ لابەرن، هەروەها بیخەنە خزمەت بەرژەوەندییەكانی خۆیان لەژێر ناوی جیاجیادا.

پاراستنی مافی مرۆڤ، پێویستی بە سیستەمێكی دیموكراسیی لیبڕاڵی هەیە، چونكە تەنیا ڕیكلام، یان دەركردن و بڵاوكردنەوەی یاسا و ڕێسا و ئەنجامدانی هەڵبژاردنی ساختە، پیادەكردنی مافەكان لەلایەن مرۆڤەوە دەستەبەر ناكەن، بەڵكو پێویستە دادگایەكی سەربەخۆ هەبێت، شانبەشانی دەزگایەكی چاودێری و بەدواداچوون، هاوكات بوونی ئازادییەكی تەواوی دەزگاكانی ڕاگەیاندن، لەگەڵ ئازادیی ڕێكخستن و ڕادەربڕین و ڕۆڵی بەرچاوی ڕێكخراوەكانی كۆمەڵگەی مەدەنی، هەر ئەوانەیشە كە بیرۆكەی دیموكراسیی لیبڕاڵی جەختیان لێ دەكاتەوە.

ئەوانەی لە هەمبەر دیموكراسیی لیبڕاڵیدا خۆپارێزن، بە ناوی بیروباوەڕی توند (سیاسی یان ئایینی)، یان گۆڕانكاریی كۆمەڵایەتی، یان ئابووری، یان بە ناوی ئەولەوییەتی ئامانجگەلی نیشتمانی و نەتەوەیی، تەنیا ڕووبەڕووی شكست دەبنەوە، لە بنیادنانی دادپەروەریی كۆمەڵایەتی، یان وەدیهێنانی ئامانجە نیشتمانی و نەتەوەییەكاندا، چونكە مافەكانی مرۆڤ زەوت دەكرێن، هەروەها هەموو بەها و ئامانجەكان فەرامۆش دەكرێن، ئەمە سەردەكێشێت بۆ دامەزراندنی ڕژێمی دیكتاتۆری، كە پێی وایە هاووڵاتی تەنیا پاشكۆیەتی، پێویستە تەنیا ئەركەكانی جێبەجێ بكات، بێ ئەوەی هیچ مافێك پیادە بكات، لەلایەكی دیكەوە ئەو ڕژێمە جیاوازیی بیروبۆچوون، بە سەرچاوەیەكی مەترسیدار دەزانێت و، هەوڵ دەدات نەیهێڵێت، بۆیە لێرەدا ڕۆڵی هاووڵاتی نامێنێت و هەموو ئامانج و بیروباوەڕێكی ڕژێمی حوكمڕانی بەسەردا دەسەپێنرێت.

پێویستە لێرەدا ئاماژە بەوە بكەین كە وەدیهێنانی دەستەبەری بۆ ئەوەی مرۆڤ مافە بنەڕەتییەكانی پیادە بكات، هەروەها گەشەپێدانێكی ئابووری و مرۆیی سەرتاپاگیر بێتە ئاراوە، هاوكات ئامانجە نیشتمانی و نەتەوەیی نایەتە كایەوە، بە نەبوونی دیموكراسی بە چەمكی لیبڕاڵیزم، لەم ڕووەوە من پشتگیری لەو ڕاوبۆچوونە دەكەم كە بنیادنانی دیموكراسی پلە بە پلەیە، بەڵام جێبەجێكردنی پێویستی بە هەنگاوگەلی چەسپاو و دامەزراو هەیە، بێ هیچ پاشگەزبوونەوەیەك و بەپێی هەلومەرجی كۆمەڵگە.

لە كۆتاییدا پێویستە تاكی ڕۆشنبیری هۆشیار بە ماف و ئازادییەكانی گەلەكەی، بەشداری بكات لە بڵاوكردنەوەی كەلتوورێكی سیاسیی هۆشمەند بۆ چەسپاندنی ڕەگەكانی دیموكراسی لە هزری و ویژدانی حزبەكان و ڕێكخراوە سیاسی و كۆمەڵایەتییەكان لە كۆمەڵگەدا، هەروەها بڵاوكردنەوەی هۆشیاری بەو پێیەی كە دیموكراسی بریتییە لە سیستەمی حوكمڕانی و ڕێبازی ژیان، واتە دیموكراسی تەنیا ئەنجامدانی هەڵبژاردن و دامەزراندنی پەرلەمان و جیاكردنەوەی شێوەی نێوان دەسەڵاتەكان نییە، بەڵكو سیستەمی دیموكراسیی لیبڕاڵی، بریتییە لە سیستەمێك كە ماف و ئازادییە بنەڕەتییەكانی مرۆڤ دەستەبەر دەكات.