كێشەی ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی هەرێمی كوردستان وەك لە ماددەی 140ی دەستووری عێراقدا بە سێ قۆناغ دیاری كراوە و بریتین لە «ئاساییكردنەوە، سەرژمێریی دانیشتووان، ڕیفراندۆم»، ئەوا ئێستا بارودۆخی ئەو ناوچانە نەك هەر ئاسایی نەكراوەتەوە، بەڵكو لە دوای كارەساتی 16ی ئۆكتۆبەرەوە گەڕاوینەتەوە بۆ چوار گۆشەی یەكەم و دووبارە بە چڕی پرۆسەی بەعەرەبكردنی خاك و دانیشتووانەكەی دەستی پێكردووەتەوە، بۆیەش لە ماددە دەستوورییەكە داوا كراوە، دوای ئاساییكردنەوە، سەرژمێریی گشتی لەو ناوچانە بكرێت، لەبەر ئەوەیە ئاكامەكانی سەرژمێری لە دوای سەرژمێریی ساڵی 1957 هەموویان گومانیان لە سەرە، ئەم سەرژمێرییە گشتییەش كە بڕیارە لە 20ی تشرینی دووەمی ئەمساڵ بەڕێوەبچێت، ئەگەر لەو بارودۆخە نائاساییەی ئێستا لەو ناوچانە ئەنجام بدرێت، ئەوا ناتوانرێت ئاكامی ئەم ڕاپرسییەش بكرێت بە بنەما بۆ جێبەجێكردنی كێشەی ناوچە كوردستانییە دابڕێنراوەكانی هەرێمی كوردستان. بۆیە دەبێت ئەم بابەتە ڕێك بخرێتەوە، كە بەداخەوە لە كۆتایی شەستەكانی سەدەی ڕابردووەوە تاكو 2003 و دواتر دوای ڕووداوەكانی 16ی ئۆكتۆبەر پرۆسەی تەعریب بە شێوەیەكی چڕ بەردەوام بووە. بۆیە هەموو ئەم خاڵانە كاریگەریی نەرێنییان لەسەر سەرژمێرییەكە دەبێت. بۆیە دەبێت داواكاریی ئێمە ئەوە بێت، سەرژمێریی ساڵی 1957 بكرێتە بنەما، بڕیاریش دراوە بەوەی دەستەی سەرژمێریی هەرێمی كوردستان بڕیاریان هەبێت و لەناو پرۆسەی سەرژمێریی دانیشتووان ڕۆڵیان هەبێت. پرۆسەی سەرژمێریی گشتی بابەتێكی گرنگە و دەبێت ڕۆڵیی كاریگەر ببینن و بڕیارەكانیان جێبەجێ بكرێت و وەزارەتی پلاندانانی عێراق لەسەر وردەكارییەكان قسەی جددییان هەبێت.

پێویستە دەستەی ئاماری هەرێمی كوردستان لەگەڵ حكومەتی هەرێمی كوردستان داواكارییان هەبێت و هەوڵ بدەن لەگەڵ وەزارەتی پلاندانانی عێراق پەیوەندییان هەبێت، هاوكات هەوڵ بدرێت، سەرجەم ئەو هاووڵاتییە كوردستانییانەی فۆرمی خۆراكیان، لەسەر كەركووك و خانەقین و ناوچە كوردستانییەكانی دیكەی دەرەوەی ئیدارەی هەرێمن، پێش سەرژمێرییەكە بگەڕێنەوە بۆ ئەوەی لەو پارێزگایەی زێدی باوك و پابیرانیانە ئامادەییان هەبێت، چونكە پرۆسەی تەعریب لە سێ قۆناغ بەردەوامی هەبووە. یەكەم: پێش 2003 و دوای شەڕی داعش و پێش ساڵی 2014 بە هۆی تیرۆریستان و قاعیدە و هەندێك كاری سەربازی، بەتایبەتی كە بینیمان لە سەردەمی مالیكی تانك و سوپای بۆ ناوچەكان جووڵاند، لە دوای هاتنی داعشیش بە ڕاستی كوردەكانی ناوچە كوردستانییەكان بە زۆرینە ئاوارە بوون و هاتنە هەرێمی كوردستان، لەبەر ئەوەی سەر وماڵیان پارێزراو بێت، لە دوای خیانەتی 16ی ئۆكتۆبەریش بۆ جارێكی دیكە كۆچێكی دیكە لە ناوچە كوردستانییەكان دەستی پێكرد. هەموو ئەم خاڵ و ئەو ڕووداوانە كاریگەریی نەرێنییان لەسەر سەرژمێرییەكە دەبێت. ئەوەتا شارێكی وەكو خانەقین زیاد لە 100 گوندی كوردەكان چۆڵیان كردووە، لەولاشەوە شارۆچكەیەكی وەكو سەعدییە و جەلەولا بە تەواوەتی كوردیان لێ نەماوە و لەپێناو پاراستنی گیانی خۆیان هاتوونەتە كوردستان و لێرە نیشتەجێ بوون. هەر بۆیە دەبێت هەموو ئەم ڕاستی و واقیعانە چارەسەر بكرێن، ئەو كات سەرژمێرییەكە جێبەجێ بكرێت. ئەو كات سەرژمێرییەكە لە بەرژەوەندی هەرێمی كوردستان دەبێت. لەلایەكی دیكەوە لە بابەتی كەركووك لە دەستووردا هاتووە، دوا خاڵی جێبەجێكردنی ماددەی 140ی دەستووری تایبەت بە یەكلاكردنەوە، دەبێت دوای ئاساییبوونەوەی بارودۆخەكە سەرژمێریی ئەنجام بدرێت.

هەر خۆی لە خۆیدا سەرژمێری ڕیفراندۆمێكە، ئەگەر بە پاكی و بێ دەستتێوەردانی سیاسییەكان بكرێت. ئەگەر تەعریب حیسابی وردی لەسەر كرا و دەركەوت زۆرینەی دانیشتووانەكەی ئەو ناوچانە كوردن، ئەو كات تا ڕاددەیەك دەرئەنجامی ئەم سەرژمێرییە دەبێتە جۆرێك لە جۆرەكانی ڕیفراندۆم و ناسنامەی ئەم ناوچانە یەكلا دەبێتەوە، بە وەی زۆربەی زۆری دانیشتووانی ئەم ناوچانە كوردن و خاكەكەشی بە هەموو پێوەرێك دەبێت بخرێتەوە سەر هەرێمی كوردستان، ئەمەش چارەسەرێكی ڕیشەییە بۆ یەكلاكردنەوەی سەرجەم ئەو ناوچانەی كە ئێمە بە كوردستانی دەزانین و لە ئەنجامی پیلانەكانی بەعسی شۆڤێنی بە جۆرێك لە جۆرەكان لە هەرێمی كوردستان دابڕاون.