شڤان حەمدی، ئەندامی بازنەی گفتوگۆ و ئەندامی بەشی ڕۆشنبیری و ڕاگەیاندنی پارتی دیموكراتی كوردستانە و بەرپرسی ئاژانسی هەواڵی زاگرۆسە و، لە گفتوگۆی ئەمجارەدا (پرسی سەرژمێریی گشتی لە عێراق و ڕەهەندە یاساییەكان و ئاكامەكانی)، ڕاشكاوانە هەڵوەستەی لەسەر ئەو مەترسی و نیگەرانییانە كرد كە دانیشتووانی ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی هەرێمی كوردستان لەسەر ئەم سەرژمێرییە گشتییە هەیانە و، بەم جۆرە دیدوبۆچوون و پێشنیارەكانی خستە ڕوو.

 

خاڵی هاوبەشی كۆی ئەو بیروبۆچوونە جیاوازانەی بەڕێزانی پسپۆڕ و تایبەتمەند و بەرپرس لە ئامادەكاریی پرۆسەی سەرژمێریی گشتی كە لەم گفتوگۆیەدا خرانە ڕوو، هەموومان لەسەر ئەوە هاوڕا بووین، كە خودی پرۆسەی سەرژمێریی گشتی لە ماوەی 100ساڵی ڕابردوو لە عێراقدا ئیشكالییەتی گەورەی ئەوە بووە كە ئەو داتا و زانیارییانەی لەو پرۆسەیەدا لەسەر «هەیكەلییەتی تەمەنی دانیشتووان، باری كۆمەڵایەتی و ئابووریی وڵات» هەمیشە جێگەی گومان بوون و نەتوانراوە وەك داتا و زانیاریی دروست بكرێتە بنەمای شرۆڤە و توێژینەوەی زانستی و لەبەر ڕۆشنایی ئەو توێژینەوە زانستییانەدا پلانی زانستی بۆ ئایندەی وڵات دابنرێت و، بوێرانە كێشەكان دەستنیشان بكرێت، پاشان هەنگاوی كردەیی بۆ هەڵبگیرێت بۆ ئەوەی بە گیانێكی نیشتمانپەروەرانەوە چارەسەریان بۆ بدۆزرێتەوە.

ئەوجا وێڕای بوونی ئەم ئیشكالییەتە گەورەیە بە شێوەیەكی گشتگیر لەسەر كۆی پرۆسەكانی سەرژمێریی گشتیی دانیشتووان لە عێراقدا، ئەوا لەو جوگرافیایەی لە ناو نەخشەی عێراقدا پێی دەگوترێت كوردستان و تەواوی ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی هەرێمی كوردستانیش دەگرێتەوە، ئیشكالییەتی گەورەی ئێمە لە تەواوی پرۆسەكانی سەرژمێریی دانیشتووان لە عێراقدا ئەوەبووە ئەم پرۆسە مەدەنی و شارستانییە كراوەتە ئامرازێكی سیاسیی و دژی كوردبوون و كوردستانبیوونی تەواوی دانیشتووانی ئەم جوگرافیا بەكار هێنراوە، بۆ گۆڕینی دیموگرفیای تەواوی ئەو ناوچانەی كە «كورد و توركمان، كلد و سریان و ئاشووری و ئەرمەن و.. هتد» لێی نیشتەجێن، بۆیە كاتێك جەخت لەسەر تێبینی و نیگەرانییەكانی خەڵكی كوردستان دەكەینەوە بەرامبەر ئەم سەرژمێرییە گشتییە، نابێت وا لێك بدرێتەوە كە خەڵكی كوردستان نایەوێت سەرژمێریی گشتیی دانیشتووان ئەنجام بدرێت، بەڵكو بە پێچەوانەوەوە سەركردایەتیی سیاسیی كوردستان هەر لە شۆڕشی ئەیلوولەوە هەتا ئێستا كە لە چوارچێوەی هاوپەیمانیی ئیدارەی دەوڵەتدا بەشێكین لە حكومەتەكەی بەرێز محەمەد شیاع سودانی، چارەسەری هەموو كێشەكانمان لەگەڵ حكومەتی فیدڕاڵی لە سێ بنەمادا كۆ كردووەتەوە، كەبریتین لە «هاوسەنگی، پێكەوەسازان، هاوبەشی» بۆ ئەوەی ئەم سێ بنەمایە ببنە بناغە بۆ بونیادنانەوەی ئەو عێراقەی كە لە دەستووردا بە «فیدڕاڵی و دیموكراتی و پەرلەمانی و فرەیی» پێناسەكراوە، ئەوا دەبێت لەسەر بنەمای ئەو داتا و زانیارییانە هەنگاوی بۆ هەڵبگرین كە لە سەرژمێرییەكی گشتیی دانیشتوواندا بە دروستی كۆ دەكرێنەوە و پاشان شرۆڤەی زانستیی لەسەر دەكرێت و بڵاو دەكرێتەوە، بۆ ئەوەی بكرێتە بنەما بۆ پلانی ستراتیژی و، ئایندەی ئەم نیشتمانەی بۆ 10 ساڵی داهاتوو لەسەر بونیاد بنرێتەوە.

بەرێز وتەبێژی وەزارەتی پلاندانانی فیدڕاڵی كە لەم گفتوگۆیە لەگەڵماندا بەشدارە، لە وەڵامی ئەو نیگەرانییانەی خەڵكانی پسپۆڕ لە لێدوانیان بۆ ڕاپۆرتە مەیدانییەكەی بازنەی گفتوگۆ دەریان بڕیوە، ئاماژەی بەوە كرد، ئامانجی ئەم سەرژمێرییە گشتییەی دانیشتووانی عێراق كە بڕیارە لە 20ی تشرینی دووەمی ئەمساڵ بەڕێوە بچێت، تەنیا بۆ گەشەی پەرەپێدانە لە سەرتاسەری عێراقدا و هیچ پەیوەندییەكی بە «سیاسەت، نەتەوە، مەزهەب»ـەوە نییە، لەگەڵ ئەوەی هەوڵ و ماندبوونی وەزارەتی پلاندانانی فیدڕاڵی و هەرێم بەرز دەرنرخێنین كە هەوڵێكی زۆریان خستووەتە گەڕ بۆ ئامادەكاری و دابینكردنی پێداویستییەكانی ئەم پرۆسە گرنگەی سەرژمێریی گشتیی دانیشتووان، بەڵام پرسیاری لۆژیكی ئەوەیە ئایا سیاسەت و پەرەپێدان وەك دوو جمك لە یەكتری جیا دەكرێنەوە؟ ئەزموونی تەواوی دەوڵەتەكانی جیهان ئەوەیان سەلماندووە كە پرۆسەی پەرەپێدان لە ناو هەناوی پرۆسەی سیاسیدا لەدایك دەبێت، سیاسەت پرۆسەی پەرەپێدان ئاراستە دەكات نەك پەرەپێدان سیاسەت ئاراستە بكات، باشترین نموونە لەسەر ئەوەی سیاسەت پرۆسەی پەرەپێدان ئاراستە دەكات، نموونەی «كۆریای باكوور و كۆریای باشوور»ـە، كۆریای باكوور لە پەرەپێدانی چەكی ئەتۆمی و كۆكۆژ «ڕۆكێتی كیشوەربڕ و كڵاوەی ئەتۆمی، ژێردەریایی ئەتۆمی و...هتد» كێبركێی زلهێزەكانی جیهان وەك ئەمریكا و هاوپەیمانی باكووری ئەتڵەسی دەكات و گەلەكەی خەریكە لە برسان دەمرێت، لە تەنیشتیەوە كۆریای باشوور پەرەپێدان لە سێكتەرەكانی تەكنەلۆژیا و پیشەسازی و كۆی سێكتەرەكانی ژیانی كۆمەڵگەدا دەكات، بۆیە دەبین لە دوای حەوت دەوڵەتە پیشەسازییە گەورەكەی جیهان، كۆریای باشوور یەكێكە لەو دەوڵەتانەی بە ئاستی سێیەم و چوارەم ڕیزبەندن دەكرێت، بۆیە كاتێك پرۆسەی پەرەپێدان سەركەوتوو دەبێت و وڵات دەتوانێت هەنگاو بۆ پرۆسەی پەرەپێدانی بەردەوام هەڵبگرێت كە پرۆسەی سیاسیی لەو وڵاتانەدا لەسەر بنەمایەكی پتەوی تەواوی هاووڵاتیان و كۆی پێكهاتە جیاوازەكانی ئەو نیشتمانە بە پرۆسە سیاسییەكەی خۆیان هەبێت.

بەداخەوە كاتێك واقیعی پرۆسەی سیاسیی عێراق وەك خۆی دەخوێنینەوە، ناچارین دەست بخەینە سەر ڕاستییەكان و ڕاشكاوانە دەست بخەینە سەر برینەكان و بڵێین: «كێشەی سەرەكیی پرۆسەی سیاسیی لە عێراقدا لاوازیی متمانەی هاووڵاتیان و پێكهاتە جیاوازەكانیەتی بە خودی پرۆسە سیاسییەكە»، بۆیە كاتێك لە ناو ئەم واقیعەوە خەڵكی كوردستان سەیری بەڕێوەچوونی پرۆسە سیاسییەكە، بەتایبەتی سەیری بارودۆخی ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی هەرێمی كوردستان دەكات كە تا ئێستاش پرۆسەی بەعەرەبكردنی خاك و دانیشتووانەكەی بە شێوازی جۆرا و جۆر بەردەوامیی هەیە، ئەوا لەبری ئەوەی پێشوازی لە پرۆسەی سەرژمێریی گشتیی دانیشتووانی عێراق بكات، ئەو ترس و گومانەی لادروست دەبێت كە سبەی ئەو داتا و زانیارییانەی لەم پرۆسە مەدەنی و شارستانییەدا كۆ دەكرێنەوە، بە هۆكاری سیاسی دژی ناسنامەی كوردبوون و كوردستانیبوونمان بەكار بهێنرێتەوە.