تیپی شانۆی پادشایی شكسپیر (2-2)
حەیدەر عەبدولڕەحمان
شانۆ بۆ بینەرێكی نوێ
لەگەڵ شانۆگەریی هاملێت، تیپەكە هەوڵی ئەوەی دا كە بینەرێكی تایبەت بەخۆی دروست بكات، بینەرێك لە نەوەی نوێ، هەنگاوی یەكەمیش ئەوە بوو (بیتەر هۆل) ساڵی 1976 یانەیەكی دروست كرد كە زێتر لە 40 هەزار ئەندام بگرێتە خۆی، كە نەوەی بەتەمەن زۆربەیان گەنج بوون، چونكە بە شێوازێكی سادە شانۆگەرییەكانی شكسپیریان دەبینی، ئەوانیش لەو تیپە نزیك بوونەوە، ئەمە وای كرد كە ژمارەی هەوادارانی تیپەكە ڕۆژ لەدوای ڕۆژ لە پەرەسەندندا دابێت، هەر لەو كاتەدا تیپەكە گۆڤارێكی هونەریی دەركرد بە ناوی (فلۆرش) كە بە شێوازێكی سادە ئاماژەی بە گرنگترین كار و چالاكییەكانی تیپەكە دەكرد .
دواتر تیپەكە لەسەر خواستی ژمارەیەكی زۆر لە هەوادارانی هەوڵی ئەوەی دا كە تەنیا خۆی بە بەرهەمەكانی شكسپیروە نەبەستێتەوە، بەڵكو چەندین شانۆگەریی دیكەی لە بەرهەمەكانی نووسەرانی وەك (دورینمات، بنتەر، برێخت، بیكیت، ئارابال، ئەبسن، سترانبیرگ، ئالبی، ستوبارد) پێشكەش كرد، هەروەها بۆ ئەم مەبەستە ساڵی 1974 شانۆیەكی دیكەی دروست كرد بۆ پێشكەشكردنی بەرهەمە ئەدەبیە نوێیەكان و ناویان نا شوێنێكی تر بۆ شانۆ، كە بریتی بوو لە فەزایەكی شانۆیی كراوە، بۆ پێشكەشكردنی كارە ئەزموونگەرییەكان، ساڵی 1977 شانۆیێكی دیكەی لە شاری لەندەن دروست كرد بەناوی (زی ویر هاوس ) بۆ نمایشكردنی هەندێ لە شاكارەكانی شكسپیر و نووسەرە هاوچاخەكانی دیكە، بەڵام بە فۆرمێكی ئەزموونگەرییانە .
كاتێكیش كە دەرهێنەری لاو (ترفورنن) ساڵی 1968 ئەركی بەرپرسیاریەتی هەڵسوڕاندنی تیپەكەی گرتە ئەستۆی خۆی، بۆ ماوەی سێ ساڵان توانی ئەو تیپە لە ئاستێكی باڵادا نیشان بدات، وای لێ هات لە كۆتایی شەستەكاندا ژمارەی هەوادارانی ئەو تیپە ملیۆن هەواداری تێپەڕاند، لە ڕووی جیهانیشەوە تیپەكە بوو بە خاوەنی زیاتر لە پەنجا بڕوانامەی ڕێز لێنان .
ترفۆرنن هەمیشە پێداگریی لەوە دەكرد كە پێویستە ئەكتەرەكان بچنە ناواخنی شكسپیر و بە چاوێكی كراوەوە، دوور لە كاریگەربوون بە تیڕوانینە كۆنە تەقلیدییەكانی ڕابردوو، لە ڕووی تێگەیشتن لە بەرهەمەكانی شكسپیر ئاشنای جیهانی شكسپیر ببن.
دواتر بیتەر برۆك بەنمایشكردنی شانۆیی (خەونی نیوە شەوی هاوین) هۆشیارییەكی نوێی بۆ دەرهێنەرە نوێیەكانی ئەو تیپە تەقاندەوە .
شانۆگەری (كۆریۆلانوس) لە ئەوروپا
یەكێك لە شاكارە هەرە بەپێزەكانی تیپەكە لە كۆتایی حەفتاكاندا شانۆگەریی (كریۆلانوس)ی شكسپیر بوو، لە دەرهێنانی (تیری هاندس)، كە بووە مایەی ڕەزامەندی و سرنجڕاكێشانی بینەران لە لەندەن و زۆر لە شارەكانی دیكەی ئەوروپا، لە ساڵی 1979 تیپەكە درێژترین گەشتی هونەریی خۆی ئەنجام دا، ئەوە بوو شانۆگەریی (كۆریۆلانۆس) لە میونیخ و زیوریخ و ڤیەنناو ئەمستردام و برۆكسل و هامبۆرگ و بەرلین نمایش كرد، لە هەموو ئەو شارانەدا ئەو تیپە زۆر بە گەرمییەوە و لە ناو چەپڵەڕێزانی بینەردا پێشوازییان لێ كرا، ئەوە جگە لەوەی كە بە سەدان كەس نەیتوانی پلیتی بینینی شانۆگەریەكەیان دەست بكەوێت، شەڕوشۆڕێكی زۆریش لەسەر پلیت لە نێوان هەوادارانی ئەو تیپەدا دروست بوو .
كۆریۆلانوس ئەو جەنگاوەرەیە كە لە گۆڕەپانی شەڕدا دەگەڕێتەوە و نایەوێت جلەكانی لە بەر داكەنێت لە ترسی ئەوەی نەبادا خەڵكەكە برینەكانی ببینن و وەك سەرۆكی خۆیان هەڵی نەبژێرن، هەندێ لە دەرهێنەران (كۆریۆلانوس) وەك پیشەوایێكی فاشی و هەندێ جاریش وەك قارەمانێكی نەتەوەیی بەرجەستەی دەكەن، بەڵام (تیری هاندس) كۆریۆلانوسی وەك كاراكتەرێكی خاوەن بیر و باوەڕێكی نەتەوەیی و كەسایەتییەكی ئازا و چاو نەترس نیشان دابوو، ئەمە جگە لەو گەورە دەرهێنەرانەی وەك (بیتەر برۆك) و (تیری هاندس) و دەیان دەرهێنەری دیكەش كە ئەو تیپەیان لە مێژووی بەریتانیادا بە زیندوویەتی هێشتەوە، كە لە ڕابووردوو و ئێستاشدا بەرهەمەكانی شكسپیری بەزیندوویەتی بۆ هەموو سەردەمەكان ڕاگرتووە، لەگەڵ تێپەڕبوونی زەمەنیشدا بەردەوام ئەو بەرهەمانە لە نوێبوونەوەدان .
