هەمیشە پرسی ئافرەت پرسێکی هەستیاروگرنگ بوە کە جێگەی باس و گفتۆگۆ و مشتومڕی بەردەوامە ، هەر بۆیە بەردەوام لە بابەتە گرنگ و کۆمەڵایەتیەکان جەخت لە ئامادە بون و هاوبەشی و بەشداری سیاسی ئافرەتان دەکرێت کە بریتیە لە چالای و بەگەڕخستنی توانا کانیان و جەخت لە گرنگی وکاریگەرەییەکانی دەکرێت لە پرۆسەی سیاسی و کاریگەری لەسەر رەوتی سیستیمی وسیستمی کۆمەڵگا جیاوازەکاندا . بەردەوام ئافرەت بە نیوەی کۆمەڵگا ناودەبرێت ڕۆلێکی گرنگی دەبینێت لە پەروەردەی نەوەکان پەروەردەی خێزانی و جۆر و چۆنێتی ئامادە کردنی تاکێک بۆ ناو کۆمەڵگا.

هاوبەشی و بەشداری ئافرەتان لە هەموو بوارەکانی ژیان کاریگەری گرنگی خۆیی هەیە بەڵام پشتگوێ خستن یان بوارنەدان بە ئافرەتان بۆ سەلماندنی تواناکانیان و هان نەدانیان کە ئەوەش دەگەڕێتەوە بۆ کۆمەڵێک لە ڕێگری کە دەکڕێت دابەش بکەین بە دوو بەش یەکەمیان لە ئاستی سەرەوە وەک ياسا و حزب و دامو دەزگاکان و بەشی دووەم لە ڕێگرە یەکان ئەویش لە ناو خودی کۆمەڵگایە کە لایەنی ئابوری و دین کلتور ئابوری سەربەخۆ و جۆری رۆشنبیری تاک و کۆمەڵگایە، هەروەک زانایی بەناوبانگی سیستمی سیاسی ( دیڤید ئیستن) ئاماژەی پێکردوە بە پۆلێنکردنی سیستمی سیاسی بۆ کارلێکی ناو کۆمەڵگا لە دابینکردنی بەها کۆمەڵاتیەکان بە شێوەیەکی فەرمی.

واتا سیستمی سیاسی لە ناوکۆمەڵگا کاردەکات بێ بونی کۆمەڵگا سیستمی سیاسی بونی نیە ،لەو ڕوانگەیەوە هاوبەشی هەردوو ڕەگەز کارێکی حەتمیە بۆ گەشەو پێشکەوتنی هەر کۆمەڵگایەکی مۆدێرن و پێشکەوتوو خواز و پێدانی هاوسەنگی وبەلانسی سیاسی و کۆمەڵایەتی، هەر لاسەنگیەک لەم هاوکێشیە دەبێتە هۆکاری کێشە و دیاردەی نامۆی سیاسی و کۆمەڵایەتی ، بەهۆکاری کە بەردەوام سیستمی سیاسی کاریگەری لەسەر کۆمەڵگا هەیە و لەبەرامبەریشدا کومەڵگا کاریگەری لەسەر سیستمی سیاسی دەبێت .بەدرێژای مێژو ئافرەتان خەباتیان کردوە بۆ بەدەستهێنانی مافە سیاسی و شارستانیەکانیان هەمیشە لە هەوڵ و کۆششدا بون تا ئەم کاتە بەردەوامین بۆ بەدەستهێنانی ماف وئازادی سیاسیەکان و یەکسانی لە نێوان ڕەگەزی نێرومێدا..

ئەم هەوڵانە لە ناو کۆمەڵگای نێودەوڵەتیدا ڕەنگدانەوە و کاریگەری باش و بەسودیان هەبوو ، لە جاڕنامەی گەردونی مافەکانی مرۆڤ لە ساڵی ١٩٤٨ لە ماددەی یەکەم دا جەخت لە سەر مافی هەر تاکێک لە بەدیهێنانی گشت ماف و ئازادیەکانیان بە بێ جیاوازی لە نێوان ژن و پیاو دا ، ئافرەتان لە پاش ووشیار بونیان لە بەرامبەر مافەکانیان هەوڵ و ماندوبونێکی زۆرتریان دا بۆ بەدەست هێنانی مافە سیاسیەکانیان و لە رێکەوتن نامە و پەیمان نامە جیهانیەکان لە ساڵی ١٩٧٩جەخت لە یەکسانی و ئازادیی مرۆڤەکان دەکات ئاماژە بە نەهێشتنی هەموو جیاوازییەکی ڕەگەزی دژ بە ئافرەتان دەکات ، لەو سۆنگەیەوە هاوبەشی ئافرەتان لە کاری سیاسی و مافی دەنگدان وخۆ کاندید کردن کارکردن لە کایەگشتیەکانی ناو کۆمەڵگا بە مافێکی بنچینەی و سروشتی چەسپێنرا ..دەبینین ئافرەتان لە هەر سوج و شوێنێکی ئەم جیهانە بێت ئازارەکانیان هاوشێوەی یەکن کە کۆمەڵێک کێشە و ئێش و ئازار و بەربەستەکانمان هاوبەشە ، لەگەڵ هەموو جیاوازییەکانی وەک زمان کلتور دین وئاستی ڕۆشنبیری کۆمەڵگاو … هتد، ئەگەر ئاوڕێک لە مێژووی نەتەوە و گەلە جیاوازەکانی جیهان بدەین دە بینین لە هەموو بارودۆخە ناخۆش و نەهامەتیەکاندا زەرمەندی یەکەم ئافرەت بووە کە باجی زۆری یاوە و ئازاری زۆری چێشتوە هەر بە هۆکاری لەدەست دانی باوک برا و هاوسەری و گرتنە ئەستۆی ئەرکی پەروەدەی مناڵ و بەڕێوەبردنی ماڵ ئەرکی قورسی ژیان شان بە شانی پیاوان کاریان کردوە . جگە لەوەی ڕۆڵی گرنگیان بینیوە لە جەنگەکان وەک جەنگاوەر لە پێناو بەدەست هێنانی ئازادی هاوشانی جەنگاوەرە پیاوەکان جەنگاون خۆبەخشانە لە بواری پەرستیاری چارەسەرکردنی بریندارەکان لە جەنگەکان بەشدار بوون.

نمونەیەک لە مێژوی ئەڵمانیا کە هەمیشە باس لە ڕۆڵی ئافرەتان دەکرێت پاش جەنگی جیهانی دووەم کە ژمارەی ئافرەتان زیاتر بوو بەهۆی کوژرانی پیاوەکان یان کەم ئەندام بونیان لە جەنگەکاندا ،بۆیە ئافرەتەکان بڕیاریاندا بە پاکردنەوەی شەقەمەکان و لابردنی خۆڵ و خاشاکی سەرجادەو شەقەمەکان و کارکردن و بوژانەوەی بازار و کارگەکان و بوژانەوەی ئابوری وژێرخانی ئەڵمانیا لە ماوەی پێنج ساڵ توانیان بەسەر هەموو کۆسپ و ناخۆشیەکان سەربکەون و وڵاتەکەیان ببوژێنەوە و بکەوێتە سەر پێ خۆی سەرلە نوێ. ئەو نمونیە بەڵگەیەکی حاشا هەڵنگرە بۆ گرنگی ڕۆڵی ئافرەتان لە بنیات نان وپێشکەوتنی ووڵات و کۆمەڵگاو لە ئێستاش دەبینن هەر (ئەنجیلا میرکل) نمونەی ئافرەتێکی سەرکەوتووە کە ئەڵمانیا دەبات بەڕێوە ، کە چەندەها نمونەی ترمان هەیە لە ئافرەتانی سەرکەوتوو لە جیهان و لە بوارە جیاواز و کاییەی جیاوازدا … ( کارڵ مارکس) زانایی بەناوبانگی ئابوری و زانستی کۆمەڵایەتی دەلێت گەر دەتەوێ ئاستی پێشکەوتنی هەر کۆمەڵگایەک بزانی، تەماشای ڕەوش و هەڵسوکەوتی ئافرەتان بکە تیایدا ) ، واتا ڕەنگدانەوی کاریگەری لەسەر هەموو بوارەکانی ژیانی کۆمەڵایەتی و سیاسی و سیاسەتی نێودەوڵەتی هەیە ….هەر پرۆسەیەکی سیاسی بێ بەشداری جدی ئافرەتان کەم وکوڕی دەبێت ڕەنگە ئاشکرا دیار نەبێت بەڵام لە سیما و کارو چالاکیەکانیدا ڕەنگدانەوەی دەبێت ،چونکە بونی ئافرەتان جۆرە نەرم نواندن و واقع بینی زیاتر دەدات بە بڕیارە سیاسی وچارەنوس سازەکان بە هۆی کە ئافرەتان زیاتر و ووردتر کێشەکان دەبینن و ئافرەتان نەوەکان پێدەگەیەنن واتا ئاشنا بونیان بە مرۆڤەکان و خواست و داواکاریان نامۆ نیە و چارەسەرکردنی وەک سروشتیکی دایکانە دەبینن ، نمونەی زۆرمان هەیە بۆ ڕۆڵی ئافرەتان وەک (مارغریت تاتشر) سەرۆک وەزیرانی بەریتانیا (١٩٧٩-١٩٩٠) نازناوی ( ژنی ئاسنین) پێ بەخشراوە لە کێک لە وتە ناودارەکانی کەئاماژە بە بابەتێک دەکات و دەڵێت (ئەگەر لە سیاسەتدا پێویستمان بە قسە بوو لە پیاوەکان بپرسە بەڵام بۆ کردەوە پشت بە ئافرەتان ببەستە).. ئەم وتەیە ئەوەمان بۆ دەرئەخات کە هاوبەشی بنەمایی سەرکەوتنەلەو ڕوانگەیەوە دەبینن لە کردەوەکان وچارەسەری کێشەکان ئافرەتان ڕۆڵێکی بەرچاویان هەیە لە بیرمان نەچێت تێکەڵ بونی توانایی پیاوان و ئافرەتان لە بواری سیاسی و بڕیاری سیاسیدا کۆمەڵێک لێکەوتەی ئەرێنی دەبێت کە ڕنگدانەوەی بۆ پرۆسەی سیاسی و سەقامگیری سیاسی و کۆمەڵایەتی دەبێت . جگە لە کاردانەوە نێودەوڵەتیەکان و تێڕوانینان بۆ بەشداری و هاوبەشی ئافرەتان وەک سەرچاوەیەکی گرنگ کە ڕەنگدانەوەی ڕۆشنبیری گشتی ناو کۆمەڵگایە بە مەرجێک هاوبەشی ئافرەتان لە چوارچێوەی بەشداری سنورداری کاندیدی پەرلەمان نەبێت بەڵکو بەشداری فعلی و سود وەرگرتن لە توانا کانی ئافرەتان لە گشت بوارە جیاوازەکانی بەڕێوەبردن و کایە سیاسی و سیادیەکاندا بێت ، کە لە دەسەڵاتی پارت و حزبە سیاسیەکان بەدەر ئەکەوێت لە هاندان و بەرەوپێشبردنی تواناکانیان و پەروەردە سیاسیەکان خۆی دەبینێتەوە وهەوڵ دانیان لە پێناو بەدیهێنانی ئامانج و ماف و ئازادی وچالاکیەکانیان لە ڕێگەی زەمین سازی بۆ ئافرەتان دەستگیرۆکردنیان لە پێناو بەدەستهێنانی گەشە و پێشکەوتنی بەردەوامی کۆمەڵگا بە هاوبەشی و بەشداری هەردوو ڕەگەز و نەهێشتنی جیاوازیەکان بوار ڕەخساندنی یەکسانی و دادوەری لە هەموو ئاست و کایەکاند بۆ مەبەستی بەدیهێنانی ئامانجە نیشتمانیەکانمان.