پارێزگای هەڵەبجە لە تەمەنی كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێمی كوردستاندا كار و پڕۆژەی جۆراوجۆری بۆ ئەنجام دراوە، لە دوا سەردانیدا سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان و جێگرەكەی بۆ ئەم پارێزگایە و كۆبوونەوەیان لەگەڵ پارێزگار و بەرپرسانی هەڵەبجە چەند داواكارییەكیان خستە بەردەم سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان و ڕاستەوخۆ ڕەزامەندی لەسەری درا. گۆڤاری گوڵان لە دیدارێكیدا لەگەڵ ئازاد تۆفیق پارێزگاری هەڵەبجە چەند پرسیاری سەبارەت بە كار و پڕۆژەكانی هەڵەبجە ئاراستەی پارێزگار كرد.

 

 

* دوای تێپەڕبوونی نزیكەی پێنچ ساڵ بەسەر تەمەنی كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێمی كوردستان و وەرگرتنی پۆستی پارێزگاری هەڵەبجە، دەكرێت بزانین گرنگترینی ئەو پڕۆژە و كارانە چین كە لە ماوەی تەمەنی دەستبەكاربوونت لەم پارێزگایە ئەنجام دراون؟

- دیارە وەكو پارێزگاری هەڵەبجە لە (8/10/2018) دەستبەكاربووم و تا ئێستا (25/6/2024) كە قسە بۆ گوڵانی بەڕێزتان دەكەم، كە دەكاتە ماوەی پێنج ساڵی تەواو، بێگومان كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێمی كوردستان وەكو هەموو كابینەكانی دیكە جێپەنجەی لە ئەنجامدانی كار و پڕۆژە و خزمەتگوزارییەكان بۆ شار و شارۆچكە و سەرتاسەری هەرێمی كوردستان دیارە، بەپێی واقیعەكە هەر چەندە چەندین قەیرانیشی ڕووبەڕوو بووەتەوە. لە ماوەی ئەو پێنج ساڵەدا یەكەم قەیران كە كاریگەریی گەورە و دیاری لەسەر هەموو هەرێمە هەبووە، ئەو كێشە و گرفتانە بووە كە لەگەڵ عێراقدا تووشمان بووە، بەتایبەتی كێشەی مووچە و بودجە كە هاوكات بوو لەگەڵ كێشەی كۆڕۆنا و لاوازیی جووڵەیی بازرگانی ناوخۆیی و نێودەوڵەتی و مەرزەكان، هەموو ئەمانە كاریگەریی خۆیان هەبووە و لەگەڵ ئەوەشدا ئەم كابینەیەی حكومەتی هەرێمی كوردستان تەحەددایەكی زۆر باشی ئەو واقیعە سەپێندراوەی كردووە كە بەسەریدا هاتووە، بەتایبەتی بە هیممەتی بەڕێز سەرۆكی حكومەت و جێگری سەرۆكی حكومەت و ئەنجومەتی وەزیران هەتاكو بەو یاسایانەی لە پەرلەمانی كوردستان دەرچوونە تاوەكو دەسەڵاتی تەنفیزی و تەشریعی بە یەكەوە هەماهەنگ بن، تاوەكو ئیدارەی حكومەتی هەرێمی كوردستان بدرێت. ئەوانە هەموو جێگای تەقدیرن. لە ماوەی ئەو پێنج ساڵەدا لە پارێزگای هەڵەبجە تونراوە سێ پڕۆژەی ستراتیژی جێبەجێ بكرێن، یەكەمیان: ڕێگای دووسایدی نێوان هەڵەبجە و سەید سادق كە نزیكەی (180) ملیۆن دۆلاری پێویست بوو، كە ڕێگایەكی خۆڵ و تەواونەكراو بوو، كە (60%)ی جێبەجێ كرابوو، ئێمە لە ماوەی یەك ساڵدا توانیمان تەواوی بكەین و بیكەینە (100%)، بە تەواوبوونی ئەو ڕێگایەش ئێستا نێوان هەڵەبجە بۆ سلێمانی تەنیا (40 بۆ 45) خوولەكە و ئەم پڕۆژەی ڕێگایە كاریگەرییەكی زۆر ئیجابی لە هاتوچۆكردن بۆ شارەزوور و هەڵەبجە و هەورامان دروست كردووە. دووەم پڕۆژەمان: لە سنووری پارێزگای هەڵەبجە پردێك هەیە پێی دەگوترێت (توەقووت) كە ئەمە ڕێگاوبانێكی گەورەی لەسەرە كە لە هەڵەبجەوە بە (7)كیلۆمەتر دەگەیتە گوندی (میرەدێ) و لەوێشەوە (20)كیلۆمەترە بۆ دەربەندیخان، واتە لە هەڵەبجەوە بە (47) كلیۆمەتر دەگەیتە دەربەندیخان و لەوێشەوە بە گەرمیانەوە دەتوانیت بڕۆیت بۆ ناوەڕاست و باشووری عێراق، ئەم ڕێگایە بە تەواوبوونی پردی توەقووت دەبێتە ڕێگایەكی گرنگ و ستراتیژی بۆ جووڵە و هاتوچۆی بازرگانی بەتایبەتی لە نێوان هەڵەبجە و سلێمانی و عێراق، ئەم پڕۆژەیە (33)ملیار دیناری ویستووە كە لە بواری جێبەجێكردنە و لە ماوەی دوو ساڵدا تەواو دەبێت. سێیەم پڕۆژە: پردێك لە سنوورەكە هەیە كە پێی دەگوترێت پردی سازان ئەمە وەكو بازاڕچەیەكە كە بكرێتەوە ئەو پڕۆژەیە بە هەوڵێكی زۆرمان لەگەڵ ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق و پەرلەمانی كوردستان و شورای ئێرانی و پارێزگاری كرماشان و بە دوو سەردانی ئێمە بۆ ئێران و بە سێ سەردانی پارێزگاری كرماشان بۆ لای ئێمە یاداشتێكی لێكتێگەیشتن نووسرا، لە ئەنجامدا گەیشتینە ئەوەی كە ئەو پردە وەكو پڕۆژەیەكی پێویست و گرنگ جێبەجێ بكرێت، ئەمەش یەكێكە لەو هەوڵ و هیممەتانەی ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێمی كوردستان، لە پاڵ ئەو سێ پڕۆژە ستراتیژییانە ئێستا ئێمە خەریكی دروستكردنی دوو هۆڵین بۆ یادی 16ی مانگی سێ كە یاد و بۆنە تراژیدیا و جەرگبڕییەكەی گەلی كورد و نەتەوەكەمانە و لە بۆنە و یاد و مەراسیمە نەتەوەییەكان و نیشتمانییەكانیش سوودی لێوەردەگرین. هەروەها پڕۆژەی دروستكردنی سایلۆیەكمان هەیە كە بڕیارە جەنابی سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان ڕۆژی یەكشەممە كە دەكاتە (30/6/2024) سەردانی پارێزگای هەڵەبجە بكات و بەردی بناغەی سایلۆیەكە دابنێت كە گوژمەی سایلۆیەكە زیاتر لە (30) ملیۆن دۆلارە و ئەمە سوودێكی زۆری بۆ ناوچەكە هەیە، چونكە پارێزگای هەڵەبجە خاوەن ڕووبەرێكی زۆری داچاندنی گەنمە، بەمەش جووتیاران ئاسانكاری و هاندانێكی باشیان بۆ دەستەبەر دەبێت، بەتایبەتی لە وەرگرتن و ساغكردنەوەی بەرهەمی گەنمەكەیان، هەروەها باڵەخانەیەكی گەورە دروست دەكرێت بۆ بەڕێوەبەرایەتیی هاتوچۆی هەڵەبجە، هاوكات چەندین پڕۆژەی دیكە لە سێكتەری جیا جیا كاری لەسەر دەكرێت و لە بەرنامەماندایە، سەرباری قیرتاوكردنی چەندین كوچە و كۆڵان و گەڕەكەكان و كردنەوە و دروستكردنی چوار شوێن بۆ وەزارەتی بازرگانی بە گوژمەیەكی تایبەت و دروستكردنی باڵەخانەیەك بۆ بەڕێوەبەرایەتیی وەبەرهێنانی هەڵەبجە و ژینگە و چەندین دامەزراوەی دیكە دروست بكرێت. لەلایەكی دیكەوە ئێستا كار لەسەر ئەوە دەكەین بۆ فەرمانگە و بەڕێوەبەرایەتی و دامەزراوەكانی پارێزگای هەڵەبجە (500)كوڕ و كچی هەڵەبجە دابمەزرێنین بۆ كەمكردنەوەی ئەو بۆشاییە میلاكییانەی هەیە، ئەو كوڕو كچانەی شارەكەمان خاوەنی بڕوانامەی ماستەر و بەكالۆریوس و پەیمانەگە و شەشی ئامادەیین، ئەمەش پڕۆژەیەكی زۆر گرنگە بۆ شارەكەمان كە دەبێتە هۆی ئەوەی ئەو كەسە ئازیزانەمان بتوانن مومارەسەی بڕوانامەكانی خۆیان بكەن.         

* ئایا چۆن توانیوتانە بەسەر ئالنگارییەكانی بەردەم جێبەجێكردنی پڕۆژە و كارەكانتان سەر بكەون؟

- دەتوانین بۆ چەند هۆكارێكی بگەڕێنینەوە، لەوانە یەكەم: پارێزگای هەڵەبجە نوێیە بۆیە لەلایەن حكومەتی هەرێمی كوردستان بە هەند وەرگیراوە و ئەولەوییەتی پێ دراوە، هەر بۆیە لە دەرەوەی ئەو پێنج سەد كەسەی دادەمەزرێت نزیكەی پێنج سەد كەسی دیكەش بە موتەفەریقە بۆ بەڕێوەبەرایەتیی كشتوكاڵ و شەهیدان و دەزگای وەبەرهێنان و شارەوانی و كاروباری كۆمەڵایەتی و ژینگە و تەندروستی دامەزرێنراون و ئەمە حكومەتی هەرێم كردوویەتی، چونكە هەڵەبجە پارێزگایەكی تازەیە. دووەم : وەكو لە هەموو لا دیار و ڕوونە كە هەڵەبجە یەكەم پشتی بە كەرتی كشتوكاڵی بەستووە و پێی بەناوبانگە و دووەم بە گەشتوگوزاری كە ئەم دوو كەرتەش پێویستیان بە ئاو هەیە، بەتایبەتی كشتوكاڵ و لە ماوەی ڕابردوو دوو ساڵ لەسەر یەكتر وشكەساڵی بوو، كاریگەریی كۆڕۆناش لەسەر هەر دوو كەرت هەبووە، بەڵام بە هیممەتی بەڕێوەبەرایەتییە پەیوەندیدارەكان و كارمەندانی و خەڵكی پارێزگای هەڵەبجە دەست لەناو دەست توانیومانە بەرەنگاری كێشە و گرفتەكان ببینەوە و سەركەوتوو بین. ئێمە ناڵێین دارەكەی موسامان پێیە و دەتوانین ڕووباری نیل شەق بكەین، بەڵام توانراوە كاری باش بۆ ناوچەكە لەم ڕووی كشتوكاڵ و گەشتیاری بكەین و گرفتەكان كەم بكەینەوە، یان بەسەریدا زاڵ بین، حكومەتی هەرێمی كوردستانیش لە ڕێگای فەرمانگە و بەڕێوەبەرایەتییە پەیوەندیدارەكانەوە پاڵپشتی و هاوكاریی باش و بەپێی ئیمكانیاتیان كردووین، ئەمەش هاندەرێكی دیكەیە بۆیە توانیومانە تا ئاستێكی باش بەسەر ئالنگارییەكانی بەردەم كارەكانمان سەركەوتوو بین. 

* لەبواری گرنگیدان بە كەرتی كشتوكاڵ و پیشەسازی و گەشتیاری بۆ بەدیهێنانی فرەچەشنیی ئابووری چیتان كردووە؟

- لە كەرتی كشتوكاڵ لە پارێزگای هەڵەبجە براندێكمان هەیە «هەنارە» كە ساڵانە بە هەزاران تەن بەرهەم دەهێنرێت. براندێكی دیكە هەیە كە گوێزە لە دەڤەری هەورەمانەوە بەرهەم دەهێنرێت، ئەم بەرهەم و براندانە دەبێت لە چوارچێوەی پلانێك كاری لەسەر بكرێت و، بە بەڕێوەبەرایەتیی كشتوكاڵی هەڵەبجە بە پلەی یەكەم، یان بە پارێزگاری هەڵەبجە ناكرێت، دەبێت گرنگیی زیاتر بە كەرتی كشتوكاڵ بەگشتی و براندەكان بەتایبەتی بدەین. دەبێت وەزارەتی كشتوكاڵ و سەرچاوەكانی ئاوی حكومەتی هەرێمی كوردستان پلانی تایبەتیان بۆ هەبێت و بۆ ناردنە دەرەوەی براندەكان و گەشەكردنی كەرتی كشتوكاڵ پەیوەندی نێودەوڵەتی بۆ دروست بكات و بازاڕ و ماركیتێنگی بۆ بكات. واتە ئەوە حكومەتی هەرێمە دەتوانێت بڵێت لە پلان و بەرنامەماندایە ئەو ساڵ ئەوەندە تەن براندەكان بۆ دەرەوە ڕەوانە بكەین. دەتوانم بڵێم حكومەتی هەرێم لە ڕێگای وەزارەتی كشتوكاڵەوە كەمتەرخەم نەبووە بەرانبەر كار و پڕۆژەكانی پارێزگای هەڵەبجە، بەڵكو پلان و پشتگیری و كاری باش و گرنگیان بۆ هاندانی جووتیار و بەرەوپێشەوەبردنی كەرتی كشتوكاڵ ئەنجام داوە. لە سنووری پارێزگای هەڵەبجە زەمینەسازی بۆ زیادكردن و باشتركردنی بەرهەمە كستوكاڵییەكان هەیە، هەر لە بەرهەمی جۆ و گەنم و هەنار و گوێز و میوەكانی دیكە، هەمووی گونجاون و جووتیاری بەتوانا و بەرهمهێنەری باشمان هەیە. ئێستا لە هەڵەبجە كارگەیەكی بەرهەمهێنانی زەیتی زەیتوون هەیە و، لە سەردانێكیشم بۆ ئەڵمانیا بەرهەمی زەیتی زیتوونی هەڵەبجەم لە دووكان و بازاڕەكانی ئەڵمانیا بینیوە. بۆ بەرەوپێشبردنیشی دەبێت حكومەتی هەرێم بە پلەی یەكەم لە ڕێگای وەزارەتی كشتوكاڵەوە پلان و بەرنامەی بۆ دابنێت. هەروەها لە هەڵەبجە كۆمەڵگەیەكی گشتیی خۆراكمان هەیە. ئەم بازاڕ و كۆمەڵگەیە كاریگەریی زۆر و باشی لەسەر كەرتی كشتوكاڵ هەیە. هاوكات پڕۆژەیەكی بەرهەمهێنانی هێلەكەی خواردنمان هەیە كە بە هەزاران تەبەقە بەرهەم دەهێنێت و بەشی ناوخۆ دەكات و زیادیشی دەبێت و ڕەوانەی شار و شوێنەكانی دیكەی وەكو سلێمانی و هەولێر دەكرێت. لە كەرتی گەشتیاری كار و پڕۆژەی باش ئەنجام دراون و شوێنە گەشتیارییەكان بەو شێوەیەن كە سەردانیكار و گەشتیار دەتوانن تێیدا بحەوێنەوە و بمێننەوە. هەر بۆیە لەو چەند ڕۆژەی جەژنی قوربان بەپێی ئەو داتا و زانیارییانەی بەڕێوەبەرایەتیی گەشتوگوزار دەستی كەوتووە، نزیكەی (40) هەزار كەس لە باشوور و ناوەڕاستی عێراق و لە هەولێر و سلێمانی و شارەكانی دیكەی كوردستان وەكو گەشتیار و سەردانیكار هاتوونەتە سنووری پارێزگای هەڵەبجە، چونكە لە سنووری هەڵەبجە چەند جۆر گەشتیاری هەیە، لەوانە گەشتیاری بۆ كەشوهەوایەكی فێنك و سازگار و هەمانە دێن بۆ خورماڵ كە ئاوێكی هەیە كبریتی تێدایە بۆ چارەسەری نەخۆشی و گەشتیاری لە هەڵەبجە هەیە بۆ دیتنی مۆنێمێنتی هەڵەبجە و كاریگەری ئەو كارەساتە جینۆسایدە، هەروەها گەشتیاری ئایینی هەیە بۆ دیتنی حوجرە و خانەقا و مەدرەسە ئاینییەكانی تەوێڵە و بیارە.  

* لە دوا سەردانی سەرۆكی حكومەت و جێگری سەرۆكی حكومەت بۆ پارێزگای هەڵەبجە چەندین بەڵێنیان پێدان. تا چەند ئەو پڕۆژە و كارانەی بەڵێنتان پێ دراوە كەوتووەتە بواری پراكتیكییەوە؟

- لە سەردانەكەی بەڕێزیان بۆ شاری هەڵەبجە ئێمە نۆ خاڵمان خستە بەردەمی بەڕێزان سەرۆكی حكومەت و جێگێری سەرۆكی حكومەت و وەزیری ئاوەدانكردنەوە و كشتوكاڵ و وەزیری ناوخۆ و سەرۆكی دەستەی وەبەرهێنان. هەندێك لەو خاڵانەی كە پڕۆژەن كە هەندێكیان زۆر پێویستن بۆ ناوچەكە و دەبێت دەمودەست جێبەجێ بكرێن. هەموو پڕۆژەكانیش پێویستی بەوەیە بودجەیان بۆ دیاری بكرێت و لە پاشان بخرێنە بواری جێبەجێكردنەوە كە یەكێك لە خاڵەكان داوامان كرد، كە 500 كەسمان بۆ دامەزرێنن، ئەمەش كۆمەڵێك كار و مامەڵەی پێویستە، هەر لە سیڤیی داواكار بۆ دامەزراندنی تاوەكو دەگاتە خاڵبەندی و هەموو ئەمانەش ماوەیەكی پێویستە ئینجا تەواو دەبێت. بابەتێكی دیكەی گرنگ بە قەزابوونی خورماڵ بوو، بۆ ئەم قەزایە هەندێ كار و پڕۆژە داوای تەمویلی دارایی كراوە، هەموو ئەو كار و بڕیارو پڕۆژانە كاتی دەوێت تاوەكو كارەكانیان تەواو دەبێت، لە پاشان ڕێڕەو و چوارچێوەی خۆیان وەردەگرن و دەچنە بواری جێبەجێكردنەوە. بۆیە دەكرێت بڵێین لەو كار و پڕۆژانەی كە داوامان كردووە و بەڵێنیان پێ داوین (80%) زیاتری بەرەو جێبەجێكردن و پراكتیزەكردن چووە.

* بابەتی حوكمڕانی و جێبەجێكردنی خزمەتگوزارییەكان و باشتركردنی دۆخی هاووڵاتیان بابەتێكی ئاسان نییە و پێویستی بە پاڵپشتیی هەمووان هەیە، بەتایبەتی حزبە سیاسییەكان لەو بارەیەوە ڕاتان چییە؟

- كورد لە شۆڕش سەدان ئەزموونی هەیە. ئەگەر كورد ئێستا لێی بقەومێت، ئەوە مەفرەزە دروست دەكاتەوە و دەچێتە شاخ و خۆی پڕ چەك دەكات بەرانبەر دوژمن و داگیركەر دەوستێت، بەڵام بەڕێوەبردنی قوتابخانەیەكی شەش پۆلی سەرەتایی عەقڵییەتێكی باشی ئیدارە و هاوكاری و پێداویستیی لۆجستیكی دەوێت، بۆ ئەو كارانەش تەنیا حكومەت نییە، ئەوە پاڵپشتیی ئۆپۆزیسیۆنیشی پێویستە، چونكە قوتابخانە قازانجی بۆ هەموو لایەكە. واتە هەموو تاكی كورد ڕێگای ناكەوێتە كۆمیتە و لق و مەكۆی حزب، بەڵام هەموومان پێویستمان بە قوتابخانە و هەموو دامەزراوەكانی حكومەت هەیە. هەموومان وەكو تاك كار و مامەڵە و ڕێگامان پێیان دەكەوێت و پێویستیمان پێیان هەیە. بۆ نموونە هەموومان ئیشمان لە شارەوانی هەیە و ئەو دامەزراوە گرنگ و پێویستە هی هەموو كوردە و هی هیچ حزب و لایەنێك نییە، تەندروستی بۆ هەموو گەلی كوردە، هەر بۆیە ئۆپۆزیسیۆن بۆ چاككردنی كێشە و گرفت و كەموكووڕییەكانی دەسەڵاتە، نەك بۆ دوژمنایەتی و ڕووخاندن، هەر بۆیە هەموو تاكێك و حزب و لایەنێكی سیاسی پێویستە بگەنە ئەو هەنگاو باوەڕ و هۆشیارییەوە كە حكومەت هی هەموو لایەكە و ئۆپۆزیسیۆن بۆ ڕووخاندنی حكومەت نییە، بەڵكو بۆ چارەسەركردنی كێشە و گرفت و چاككردنی كەموكوڕییەكانی دەسەڵات و حكومەتەكەیە.  

* پلان و بەرنامەی ئایندەی حكومەت لەم پارێزگایە چییە؟

- ئەگەر تا دەگاتە (25/9/2024) ئەو نۆ خاڵەی بڕیاری لەسەر دراوە بەپێی ماوە و دەستكەوتنی بودجەوە جێبەجێ بكرێن، ئەوە دەتوانین بڵێین ئێمە لە (1/10/2024) ئاوەدانی لە بواری كشتوكاڵ و گەشتیاری و بەرەوپێشەوەیی ئابووری و...تاد لە پارێزگاكەمان دەبینین. تەئكید دەكەمەوە پلان و داواكاریی ئێمە جێبەجێكردنی ئەو نۆ خاڵەیە كە لە 2/2ی ئەمساڵ (2024) پێشكەش بە سەرۆكی حكومەت و جێگری سەرۆكی حكومەت و شاندە باڵاكەی حكومەتی هەرێمی كوردستانمان كرد، كە سەردانی پارێزگای هەڵەبجەیان كرد.