ئەنجامدانی هەڵبژاردن حەز و ئارەزوویەكی میللیی سەرتاسەرییە لە كوردستان، هەروەها پێویستییەكە بۆ گواستنەوە بۆ قۆناغێكی تازە و گۆڕینی دیمەنی ئێستای سیاسی كە پەرشوبڵاوی و پەرتەوازەیی و لەدەستدانی متمانەی تێدا دەردەكەوێت، هاوكات دیدگایەكی یەكگرتوو لە ئارادا نییە بۆ بەرگریكردن لە قەوارەی هەرێم.

ئەنجامدانی هەڵبژاردن بە واتا دیموكراسییەكەی مانای وایە هەموو پێكهاتەكانی كۆمەڵگەی كوردستانی بەشداری تێدا دەكەن. پرۆسەی هەڵبژاردن پشت بە ئاستی ڕاستگۆیی لایەنەكان دەبەستێت، كە ئەم هەڵبژاردنە ببێتە هۆی هێنانەكایەی سیستەمێكی دیموكراسی كە لە میانی دامەزراوەكانی یاسایی و جێبەجێكردن و دادوەری بەدیهێنەری ئیرادەی گەل و حوكمی باش بێت، كە نوێنەرایەتیی هەموو پێكهاتەكانی كۆمەڵگەی كوردستانی بكات و شەرعییەت بپارێزێت و سەروەریی یاسا پیادە بكات و هەموو جۆرە گەندەڵییەك بنبڕ بكات.

تا ئێستاشی لەگەڵدا بێت، دامەزراوەكانی هەرێمی كوردستان شەرعییەت لە هەڵبژاردنەكانی ساڵی 1992 وەردەگرن، كاتێك ملیۆنان كەس لە خەڵكی كوردستان، وێڕای ئەو هەلومەرجە خودی و بابەتییە سەختانەی هاتنە پێش، بە ویستێكی ئازاد گوزارشتیان لە دامەزراندنی سیستەمێكی فیدڕاڵی كرد، بۆیە دەبینین سەركەوتنی هەڵبژاردن بووە مایەی سەرسوڕمانی دوژمنان پێش دۆستان، ئەو هەڵبژاردنە بەرهەمی ڕزگاربوون بوو لە دەسەڵاتخوازی و چەوسانەوە و تۆقاندن و تیرۆركردن و سەركوتكردن، بۆیە بەم هەنگاوە گەلی كورد بووە جێگەی ڕێزی كۆمەڵگەی ئیقلیمی و نێودەوڵەتی.

ئەوەی ئێستا لە كوردستان دەگوزەرێت، وێڕای ڕەخنە و گازاندە، بەڵام ئەوەی هەیە بەری ڕەنجی خەباتی گەلەكەمانە بە درێژایی سەدەكانی ڕابردوو، بۆیە ئەركی هێزە سیاسی و حزبییەكان و خودی میللەتە ئەم قەوارەیە بپارێزن و بەرگری لە مافە ڕەواكانی بكەن، پێویستیشە ڕوو بكەنە پرۆسەیەكی پاك و بێگەردی هەڵبژاردن. هەر چەندە هەمووان لەوە بەئاگاین كە مەترسییەكی زۆر هەڕەشە لە قەوارەی هەرێم دەكات، بەڵام كەسانێك قسە لە سوودی هەڵبژاردن دەكەن، تەنانەت هەندێكیان هەوڵ دەدەن تەگەرە و ئاستەنگ بخەنە بەردەم ئەم پرۆسەیە، ئەوانە دەرك بەوە ناكەن، كە بێ هەڵبژاردن دامەزراوەكانی هەرێم سەقامگیری و شەرعییەت بە خۆیانەوە نابینن، هەروەها گەشەپێدان نایەتەدی، قسەكردنیش لەسەر دیموكراسی تەنیا بانگەشەیەكی بێ ناوەرۆك دەبێت، بەمەش ڕێزی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی لەدەست دەدەین.

هەڵبژاردن بریتی نییە لە دیاریكردن و هەڵبژاردنی سەركردە و بەرپرسی نوێ، یان دانەوەی متمانە بە سەركردەكانی ئێستا، بەڵكو بریتییە لە میكانیزمێك بۆ بووژاندنەوەی دامەزراوە دیموكراسییەكان و بڕیاردانی مافی مرۆڤ، هاوكات هەڵبژاردن واتا:

1- سەپاندنی سەروەریی یاسا و پاراستنی ماف و ئازادییەكان و یەكسانیی نێوان هاووڵاتیان.

2- بەردەوامبوون لەوەی كە دامەزراوەكان شوێنی دەسەڵاتی تاكەكان بگرنەوە.

3- دەستاودەستكردنی ئاشتییانەی دەسەڵات و دووركەوتنەوە لە كودەتا و ململانێیەكان.

4- جەختكردنەوە لە جیاكردنەوەی نێوان دەسەڵاتەكان.

5- پێدانی شەرعییەت بە دامەزراوەكانی سیستەمی سیاسی و بەهێزكردنی سەقامگیریی سیاسی و كۆمەڵایەتی.

6- بەشداریكردنی ڕێكخراوەكانی كۆمەڵگەی مەدەنی لە دروستكردنی بڕیاری سیاسی.

7- هەڵسەنگاندنی كار و دەستكەوتەكانی سەركردەكانی حكوومی و سیاسی و ڕزگاربوون لە گەندەڵكاران.

8- ڕەخساندنی دەرفەت بۆ كەسانی بەتوانا و كارامە و دڵسۆز تاكو ڕۆڵیان لە پرۆسەی سیاسیدا هەبێت.

9- ڕێزگرتنی نێودەوڵەتی.

10- دابینكردنی هەیبەت و شكۆمەندی بۆ ئەو بڕیارانەی لە دامەزراوەكانی سیستەمی سیاسییەوە دەردەچن.

 دیارە خەباتی گەلان لە پێناو ئەنجامدانی هەڵبژاردنێكی پاك و بێگەرد و دامەزراندنی سیستەمێكی دیموكراسی بە ژان و ململانێی ڕەهەندگەلی چینایەتی و فكریدا تێپەڕیوە، بە گوێرەی هەلومەرجی كۆمەڵایەتی و ئابووری و سیاسی، ئەمەش بووە هۆی گۆڕینی شێوازی بیركردنەوە و هۆشیاری و سوودوەرگرتن لە ئەزموونەكان و پابەندبوون بە پێویستی پێدانی شەرعییەت بە دامەزراوەكانی حوكمڕانی لە ڕێی ئەنجامدانی هەڵبژاردنی پاك و بێگەرد.

گەلی كورد لەو ململانێیە بەدەر نەبوو كە گەلانی جیهان لە پێناو ئازادی ڕووبەڕوویان بووەوە، هەروەها بۆ پێكهێنانی دامەزراوەی شەرعی كە بەرگری لە مافەكانیان بكەن، بەڵام گرنگ ئەوەیە سوود لەو ئەزموونانە وەربگیرێت و ڕێبازەكە ڕاست بكاتەوە، بە درێژایی مێژووی كۆن و ئەو مەینەتی و كارەسات و ململانێیەی تووشی بووە لە پێناو مانەوە، بەتایبەتی لە ساڵانی ڕابردووی نزیكدا كە ڕووبەڕووی ئەزموونگەلی خوێناوی بووینەوە، وەك شەڕی نێوان حزبەكان و پەكخستنی ژیانی پەرلەمانی، هەروەها شەڕی داعش و قەیرانی ئابووری، بەڵام ئەركی سەرشانی هەمووانە ئەم ئەزموونانە هەڵبسەنگێنین و بناغەی تازە بۆ بنیادنانی كۆمەڵگەیەكی یەكگرتووی كوردستان دابنێین، هاوكات سەقامگیریی سیاسی و كۆمەڵایەتی پتەو بكەین، ددان بەوەدا بنێین كە هەڵبژاردن پێویستییەكی نیشتمانی و مافێكی جەماوەرە.

لەسەر هەموو هێزە كوردستانییەكان پێویستە بزانن كە ئەنجامدانی هەڵبژاردن حەز و ئارەزوویەكی میللیی سەرتاسەرییە لە كوردستان، هەروەها پێویستییەكە بۆ گواستنەوە بۆ قۆناغێكی تازە و گۆڕینی دیمەنی ئێستای سیاسی كە پەرشوبڵاوی و پەرتەوازەیی و لەدەستدانی متمانەی تێدا دەردەكەوێت، هاوكات دیدگایەكی یەكگرتوو لە ئارادا نییە بۆ بەرگریكردن لە قەوارەی هەرێم.

ئەنجامدانی هەڵبژاردن بە واتا دیموكراسییەكەی مانای وایە هەموو پێكهاتەكانی كۆمەڵگەی كوردستانی بەشداری تێدا دەكەن، پرۆسەی هەڵبژاردن پشت بە ئاستی ڕاستگۆیی لایەنەكان دەبەستێت، كە ئەم هەڵبژاردنە ببێتە هۆی هێنانەكایەی سیستەمێكی دیموكراسی كە لەمیانی دامەزراوەكانی یاسایی و جێبەجێكردن و دادوەری بەدیهێنەری ئیرادەی گەل و حوكمی باش بێت كە نوێنەرایەتیی هەموو پێكهاتەكانی كۆمەڵگەی كوردستانی بكات و شەرعییەت بپارێزێت و سەروەریی یاسا پیادە بكات و هەموو جۆرە گەندەڵییەك بنبڕ بكات.

نابێت ئەنجامدانی هەڵبژاردن وەك ئامرازێك بۆ پێدانی شەرعییەت بە سیستەمێكی گەندەڵی حوكم بەكاربهێنرێت، یان بۆ خۆدەرخستن گوایە شێوەكەی جوان دەكرێت لە بەردەم كۆمەڵگەی نێودەوڵەتیدا. هەڵبژاردن ئەلتەرناتیڤی پیادەكردنی دیموكراسی نییە، بەڵكو ئەو هەڵبژاردنەی لە كەشێكی دروستدا ئەنجام دەدرێت، یەكێكە لە كۆڵەگەكانی دیموكراسی، هەروەها یەكێكە لە بنەما سەرەكییەكانی مافی مرۆڤ، هاوكات هەڵبژاردنی شەفاف و بێگەرد دەبێتە دەستنیشانكەری ئاستی متمانەبوون بە پرۆسەی هەڵبژاردن، شەرعییەتیش بە پرۆسەی دیموكراسی دەبەخشێت لە سیستەمی سیاسیدا.

ڕێزگرتنی هەرێمی كوردستان لەلایەن كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و پتەوكردنی پەیوەندییەكانی نێوانیان دەوەستێتە سەر ئاستی پابەندبوونی هەرێم بە ڕێزگرتن لە یاسا نێودەوڵەتییەكان، كە جەخت دەكاتەوە لەسەر پێویستیی ئەنجامدانی هەڵبژاردنی بێگەرد و شەفاف، چونكە پیادەكردنی دیموكراسی و ڕێزگرتن لە مافی مرۆڤ و بەدیهێنانی گەشەپێدانی بەردەوام لە هەموو كایەكانی ئابووری و ڕۆشنبیری و كۆمەڵایەتی، ئەمانە هەموویان پەیوەستن بە شێوەی دیالیكتیك بە ئەنجامدانی هەڵبژاردنێكی ئازادی گشتی و شەفاف و بێگەرد.

ڕەنگە هەندێك پرسیار بكەن لەبارەی ئەو زیانانەی ڕووبەڕووی هەرێمی كوردستان دەبنەوە لە حاڵەتی بەردەوامیی دواخستنی هەڵبژاردن، یان ئەگەر هەر نەكرێت! لە ڕاستیدا، هەندێك زیانی سیاسی و ئابووری و كۆمەڵایەتی هەن كاردەكەنە سەر ئایندەی هەرێم لە ماوەیەكی نزیكدا، ئەگەر دۆخی ئێستا بەردەوام بێت، لەوانە:

1- لەدەستدانی شەرعییەت، ئەمەش بە واتای پاشگەزبوونەوە لە پیادەكردنی دیموكراسی و لەدەستدانی ددانپێدانانی جەماوەر بە دامەزراوەكانی حوكمە.

2- پاشەكشە لە ڕێزگرتنی ماف و ئازادییە دیموكراسییەكان و گرتنەبەری سیستەمێكی تۆتالیتاری كە لەسەر جەور و ستەم و سەركوتكردن دامەزرابێت.

3- نەبوونی چاودێریی پەرلەمانی و زیادبوونی دەرفەتەكانی گەندەڵیی دارایی و ئیداری لە دەزگا و دامەزراوە جیاوازەكانی حكومەت و گشتیدا.

4- سەقامگیر نەبوونی سیاسی و پەرەسەندنی گلەیی و پشێویی سیاسی و هەڕەشە بۆ سەر سەقامگیریی ئەمنی.   

 5- ململانێی نێوان لایەنە سیاسییەكان و هەوڵدان بۆ دەسەڵات گرتنە دەست بە ڕێگای ناشەرعی.

6- پاشەكشەی پەرەپێدانی ئابووری و نەبوونی متمانەی نیشتەجێبووان بە دەسەڵاتی حوكمڕان و گواستنەوە بۆ ناوچەكانی دیكە كە زیاتر سەقامگیرن لە ڕووی سیاسی و ئەمنییەوە، ئەمەش كاریگەریی نەرێنی دەبێت بۆسەر پلانەكانی پەرەپێدان.

7- پاشگەزبوونەوەی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی لە پێشكەشكردنی كۆمەك و یارمەتی، چونكە ئەركی ئەو تەنیا پاڵپشتیكردنە لە سیستەمە دیموكراسییەكان، نەك لە سیستەمە تۆتالیتاری و ستەمكارەكان، بۆیە پاشگەزبوونەوەی هەرێم لە ئەنجامدانی هەڵبژاردن دەبێتە هۆی پۆلێنكردنی لە لیستی سیستەمە نادیموكراسییەكان، ئەمەش زیان بە ناوبانگی دەگەیەنێت لە نێودەوڵەتان و دواجار ڕووبەڕووی گۆشەگیریی نێودەوڵەتیی دەبێتەوە.

8- ئەنجامنەدانی هەڵبژاردن بەڕاستی دەبێتە هۆی لاوازیی دامەزراوە دەستوورییەكان و دواتر بە شێوەی نەرێنی كاردەكاتە سەر ئەدا و ناوبانگی حكومەت.

9- بەردوام كەڵەكەبوونی قەیرانە سیاسی و كۆمەڵایەتییەكان و دیارنەمانی ڕۆڵی ڕێكخراوەكانی كۆمەڵگەی مەدەنی لە بەشداریكردن بە دروستكردنی بڕیاری سیاسی بۆ بەرەنگاربوونەوەی ئەو قەیرانانە.

10- بڵاوبوونەوەی بێباكی و لاوازیی گیانی ئینتیمای نەتەوەیی و نیشتمانی بە هۆی هەستكردنی جەماوەر بە شكست و بێ ئومێدی لە ئەنجامدانی هەر گۆڕانكارییەكی ئەرێنی لە سیاسەتی حوكمڕانی، دواجار لەدەستدانی متمانە بە سیستەمی حوكمڕانی و كەمبوونەوەی بەشداریكردن لە كاروباری گشتیدا.

بۆیە پێویستە حزب و ڕێكخراوە سیاسی و كۆمەڵایەتی و ڕۆشنبیرییەكان لە هەرێمی كوردستان بزانن كە نەهێشتنی كارگەریی نەرێنی بۆ سەر ئایندەی هەرێم، لەوەدا دەبێت كە هەڵبژاردنێكی ئازاد و بێگەرد بكرێتە ئامرازێك بۆ دەستەبەركردنی حوكمڕانیی باش و پەرەپێدانێكی بەردەوام و گەشانەوەی ئایندەی هەرێم و بەدەستهێنانی پاڵپشتیی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی، بەپێچەوانەوە ئایندەی هەرێم و گەلەكەی ڕووبەڕووی مەترسی دەبنەوە، ئەو ڕۆژەش پەشیمانی و گلەیی لە یەكدی داد نادات. ئێمە تا ئێستا لەنێو پاپۆڕێكداین شەپۆلەكان دەمانبەنە ئەم سەر و ئەو سەر، بۆیە دەبێت كار بكەین تاكو بتوانین پاپۆڕەكە ڕزگار بكەین، دواجار بگەینە كەناری ئارام، ئەمەش تەنیا بە یەكخستنی هەوڵەكان و بیر و دیدگاكان لەبارەی ئایندەی هەرێم دێتەدی، هەروەها بە بەرگریكردن لەم هەرێمە و یەكدی قبووڵكردن لە هەڵبژاردنێكی ئازاد و بێگەرد.