هەڵگیرساندنی شۆڕشی گوڵان (26ـی ئاداری 1976) دوای شكستێكی سەختی خەباتی چەكداری و سیاسیی شۆڕشی ئەیلوول (1975)، مانگی گوڵان بووە هێمایەكی گرنگی خەباتی بزووتنەوەی ڕزگاریخوازی گەلی كوردستان، جیا لە سەرجەم دروشمە گرنگەكانی ئەم شۆڕشە، بەشداریكردنی ئافرەتانی كوردستان بە شێوەی ڕاستەوخۆ و ناڕاستەوخۆ یەكێكە لە ڕەهەندە گرنگەكانی سەركەوتنی شۆڕشەكە.

ئەگەر دەرگای هەر گفتۆگۆیەك لەبارەی ئەو ڕەهەندەوە (بەشداریی ئافرەتان)‌ بێتە بەرباس و خواست، ئەوا بە پشتبەستن بە سەرجەم چیرۆكەكانی نێو خەباتی شۆڕشی گوڵان، دەتوانین بیسەلمێنین ڕۆڵی كارا و قوربانیبەخشینی ئافرەتانی كوردستان لەم شۆڕشەدا كەمتر نەبووە لە خەباتی ڕەگەزی بەرانبەر (پیاوان).

لە نامەی ماستەرەكەمدا بە ناونیشانی(ڕۆڵی ئافرەت لە بزووتنەوەی ڕزگاریخوازی لە باشووری كوردستاندا (١٩٥٨—١٩٩١)، بە شێوەیەكی مەیدانی بەشی زۆری ئافرەتە دیار و كاریگەرەكانی نێو شۆڕشی گوڵان و كاری ڕێكخراوەییم بەسەر كردەوە، لەبارەی ڕۆڵ و كاریگەرییان لە سەركەوتنی شۆڕشەكەدا چاوپێكەوتنم لەگەڵیاندا ئەنجام دا. لە ئەنجامی توێژینەوەكەمدا یەكێك لە خاڵە هەرە گرنگەكان گەیشتمە ئەو باوەڕەی ئافرەتانی كوردستان چ ئەوانەی ڕاستەوخۆ لە نێو جوگرافیای خەباتی چەكداریدا بەشدار بوون، یان بە شێوەی ڕێكخستن، یانیش ئەو ئافرەتانەی كەسوكاریان وەك (باوك و برا و هاوسەریان) پێشمەرگە بوون، بەشێكی گرنگی سەركەوتنی ئامانج و خەباتی شۆڕشەكە بوون.

لەبەرئەوەی گرنگە بۆ توێژەر، بە شێوەیەكی زانستی هەڵسوكەوت لەگەڵ مێژوودا بكات و لە هیچ دۆخێك نەبوورێت و باز بەسەر قۆناغێكی گرنگدا نەدات و ورد و لێوەشاوە بگەڕێت بۆ پشتڕاستكردنەوەی تەواوی ڕووداوەكان، من ئەركێكی سەختم گرتەبەر، دەتوانم بڵێم لەو ئافرەتانەی كە بەشدارییان لە خەباتی شۆڕشی گوڵان كردووە، فێری وانەی خۆڕاگری بووم، چونكە ئەوان ئەگەر ڕاستەوخۆ بەشداریی خەباتی چەكداریشیان نەكردبێت، ئەوا خزمەتی پێشمەرگەیان كردووە، واتا بەشێك بوون لە شۆڕشەكە، یان كاری تیمارسازی و نامەگەیاندن (تەتەری) و كاری سەختی نهێنی گواستنەوەی چەك و كۆكردنەوەی ئابوونە و داهات و پێداویستی و خواردن ئامادەكردن بۆ پێشمەرگە بووە، من لە دایكمەوە (گەردە محەمەد ئەمین خەسرۆ) ئەو ئاشنایەتییەم بۆ پەیدا بوو، كە ئافرەتی كورد چەندە خەباتكار بوون لە نێو شۆڕشی گوڵان، وێڕای بەخێوكردنی منداڵە پێشمەرگە، دەبوو ڕۆژانە لەناكاو ئامادە بێت بۆ ئامادەكردنی خواردنی چەندین پۆلی پێشمەرگە (مەفاریزە)كان كە بە شێوەی پارتیزانی دەهاتنە گوندەكان و چالاكییان دژ بە هێزەكانی حكومەتی عێراقی ئەنجام دەدا.

ئەگەر مارگرێت جۆرج و لەیلا قاسم هێمای دیاری نێو شۆڕش بن لە خەباتی چەكداری و خەباتی ڕێكخستنی نهێنیدا، ئەوا دەیان چیرۆكی دیكە لە نێو شۆڕشی گوڵاندا هەن، كە داستانی زۆر مەزنن و، كەمتر نین لەو چیرۆكانەی لە فیلمە سینەماییە جیهانییەكان دەبینرێن، بەڵام جێگەی داخێكی زۆرە بەشی زۆری ئەو چیرۆكانە لەسەر زاران ماون و دیكۆمێنت نەكراون و كاری هونەری و بەتایبەتی فیلمسازییان لەسەر نەكراوە، كە ئەم ئافرەتانە چۆن توانیویانە هێندە خۆڕاگر بن و چ هۆكارێك هێندە پاڵنەر بووە كە سەركێشیی گەورە بەرانبەر هێزێكی دڕندەی وەك هێزی بەعسییەكان ئەنجام بدەن، خۆ لە كەلتووری كۆمەڵگەدا خەسڵەتی لاوازیی بەسەر مێینەدا دەدرێت، بەڵام لە نێوەڕۆكی چیرۆكەكانی ئەو ئافرەتانەدا كاری هێندە مەزن كراوە، بە چەندین پێشمەرگەی قارەمان نەكراوە.

یەكێك لەو سەركێشییانە كە خاتوو وەزیرە پیرداود قادر، لە ئاوارەییدا لە ئێران ئەنجامی داوە، ئەوەیە كە دەڵێت: «یەكێك لە فەرماندەكانی پێشمەرگە بە برینداری لەلایەن وڵاتی ئێرانەوە لە یەكێك لە نەخۆشخانەكانی ئەو وڵاتە دەست بەسەر كرابوو، لەلایەن كاك ئیدریس بارزانییەوە داوام لێ كرا، ئەم فەرماندە سەربازییە ڕزگار بكەم، بەپێی نەخشەیەكی ڕێكوپێك ئەركەكەم بە سەركەوتوویی بەجێ گەیاند و فەرماندەكەم بە برینداری لە نەخۆشخانە دەرباز كرد». یان چیرۆكی پڕ ئازار و ئازایەتیی ئافرەتێكی وەك (قومری ئیسماعیل حاجی) ناسراو بە (قومری زاخۆیی) كە ئەم خاتوونە بە شێوەیەكی زۆر بوێرانە بەشداریی كردبوو لە چالاكییەكی نهێنی دژ بە دامەزراوە ئەمنییەكانی حزبی بەعس لە شاری مووسڵ، دواتر دەستگیر كرا، لە ژێر دەیان فشاردا ئامادە نەبوو هیچ شتێك بدركێنێت. بەپێی ئەو بەڵگەنامە فەرمییانەی دادگای بەناو (شۆڕش) (محكمة الثورة) بەسەر خاتوو قومرییەدا سەپاندوویەتی، ئەوەیە كە ئەم خاتوونە بەشداریی كردووە لە (13) چالاكیدا دژ بە دەزگا ئەمنییەكانی عێراق، بۆیە حوكمی لەسێدارەدانی بەسەردا جێبەجێ كرا.

ئەمە دوو نموونەن، دەیان قارەمانێتی هەن لە لایەن ئافرەتانەوە تۆمار كراون لە خەباتی شۆڕشی گوڵاندا، تەنانەت حكومەتی ئەو كاتی عێراق (بەعس) بە شێوەیەكی دڕندانە پەلاماری ئافرەتانی كوردستانیان دا، كە زیندانەكانیان پڕكردن لە ئەو ئافرەتانەی كە هاوسەر، یان كوڕەكانیان پێشمەرگە بوون، سزای دەروونی و جەستەیی بەسەریاندا سەپێندرا، بە شێوازێك لە گێڕانەوەی ئەو چیرۆكانەدا مرۆڤ تووشی شۆك دەبێت، كە ئەم ئافرەتانە چەندە خۆڕاگر و پڕ لە هیوا و ئومێد و ئاسۆ بوون بۆ ئایندە و، پشتیان لە خەباتی نەتەوەكەیان نەكردووە.

لە بواری ڕێكخراوەییشدا، ئەگەر تەماشای خەباتی ڕێكخراوەیی ئافرەتان بكەین لە پاڵ خەباتی چەكداریدا، مێژووی پڕ لەسەروەرییان تۆمار كردووە، بەتایبەتی لە هاندانی خەڵك بۆ بەشداریكردنی شۆڕش و گەیاندنی دەنگی گەلی كوردستان بە ناوەندە جیهانییەكان لە ڕێگەی بەشداریی ئەندامانی (یەكێتیی ئافرەتانی كوردستان) لە كۆنفڕانس و كۆڕ و كۆبوونەوە جیهانییەكاندا.

لە پرۆسەكانی ئەنفالكردنی خەڵكی كوردستاندا وەك تۆڵەكردنەوەیەك لە ئافرەتان و خەباتی چەكداریی گەلی كوردستان، ژمارەیەكی زۆر لە قوربانییەكان ئافرەتان بوون، لەلای حكومەتی ئەو كاتی عێراقەوە ئەمە ستراتیژ بوو، چونكە بەم ڕێگەیە زۆر ئامانجی دەخستە نێو كارە قێزەونەكانییەوە و دەیویست بە ڕێگەی ئەم تۆڵەكردنەوەیە خەباتی چەكداریی گەلی كوردستان پەك بخات و ئافرەتان وەك پاڵپشتی بەهێزی شۆڕشی كورد لەنێو بەرێت و ئیدی هێزی بەرپەرچدانەوە و خەبات لاواز بكات، بەڵام ئافرەتان بە خۆڕاگری و بڕوابوونیان بە خەباتی نەتەوەكەیان بە مەرگی خۆیان مێژووی سەركەوتنی شۆڕشیان تۆمار كرد و نەبوونە یەكێك لە هۆكارەكانی شكستهێنان بۆ شۆڕش.

 

 

توێژەری مێژووی سیاسی