پڕۆفیسۆر دكتۆر حوسێن تۆفیق فەیزوڵڵا، شارەزا و پسپۆڕ لە بواری یاسای بازرگانی كە لە ئێستادا ڕاگری كۆلێژی یاسایە لە زانكۆی سەڵاحەدین، وێڕای ئەوەی پسپۆڕایەتی و شارەزاییەكی یاسایی بەرزی لە بواری یاسای بازرگانی و بنەماكانی دەستووری عێراق لە یاساكانی تایبەت بە بازرگانی و وەبەرهێنان هەیە، ڕۆڵیشی هەبووە لە داڕشتنەوەی یاسای وەبەرهێنانی كوردستان بۆ ساڵی 2006 و سەبارەت بەم پرسانە گۆڤاری گوڵان دیدارێكی لەگەڵ ئەنجامدا.

 

* لەم دواییانەدا لە پەرتووكێكی ناوازەدا (پوختەی ڕاڤەی یاسای وەبەرهێنان- ژمارە 4ی ساڵی 2006 لەهەرێمی كوردستان) كە لەگەڵ مامۆستا لوقمان حەسەن چاپتان كرد، بەرچاوڕوونییەكی زۆرتان بە خوێنەرانی بەخشی. با سەرەتای پرسیارەكەمان لە گرنگیی وەبەرهێنان بۆ بووژانەوەی ئابووری و بونیانانی ژێرخانی ئابووری لە هەرێمی كوردستان دەست پێبكەین، ئایا تا چ ڕاددەیەك توانراوە وەبەرهێنان لە هەرێمی كوردستاندا بە شێوەیەكی ڕاست و دروست ئاراستە بكرێت؟

- پێش وەڵامدانەوەی پرسیارەكەتان بە پێویستی دەزانم، لەسەر وەبەرهێنان چەند سەرنج و تێبینیی كورتی خۆمتان بۆ باس بكەم. من وەكو یاساناس و شارەزا لە بواری یاسای بازرگانی و یاسای وەبەرهێنانی كوردستان و، زۆربەی ئابووریناسانیش لەگەڵ مندا هاوڕان، بەوەی وەبەرهێنان بە هەردوو جۆرەكەی (نێوخۆیی و بیانی) بۆ گەشەی ئابووری و بونیادنانی ژێرخانی ئابووری، پێداویستییەكی سەردەمەكەیە، بۆ پەرەپێدان و ئابووری و ژێرخانی وڵات و پێشخستنی خزمەتگوزارییەكان و دابینكردنی هەلی كار بۆ گەنجەكان و بۆ هێنانی تەكنەلۆژیا و شارەزاییش گرنگیی خۆی هەیە. بە واتایەكی دیكە وەبەرهێنان یەكێكە لەو بابەتانەی فوقەهای بواری یاسا و ئابووری بۆ لای خۆی ڕاكێشاوە و تەنانەت تێبینیی ئەوە دەكرێت، پسپۆڕان لەسەر پێناسەكردنی وەبەرهێنان جیاوازن، لە هەرێمی كوردستان و عێراقیش، نەبوونی ژینگەیەكی پێویست، ڕێگر بووە لە گەشەكردنی خێرای وەبەرهێنان. من لێرەدا نامەوێت لاپەڕەكانی مێژووی هاتنی كۆمپانیا گەورەكانی بەریتانی و هۆڵەندی و فەرەنسی و هیندستانی و ئەڵمانیا لە هاتنیان و وەبەرهێنانیان لە كەرتی نەوتی عێراق و كۆنتڕۆڵكردنی بانكە بەریتانی و ئیتاڵییەكان و عوسمانییەكان و مێژووی خۆماڵیكردن لە 1972 و 1964 لە عێراق هەڵبدەمەوە، یان بخزێمە ناو دەیان یاسای پڕۆژە پیشەسازییەكان - 1955 و یاسای گەشەپێدانی پیشەسازی - 1961 و یاسای وەبەرهێنانی پیشەسازی بۆ كەرتی تایبەت و تێكەڵە – 1982 و دواتر هەڵوەشانەوەی لە 1991 و دەیان یاسای دیكەی عێراقی باس بكەم. هێندەی ئەوەی مەبەستمە لەوێوە دەست پێبكەم كە لە دوای دەسەڵاتی كاتیی هاوپەیمانان لە 2003وە ڕووی داوە، ئەویش گۆڕانكاری بوو لە ئابووریی مەركەزییەوە بۆ سیستەمی ئابووریی بازاڕ و لە دەستووری عێراقیشدا دووپات كراوەتەوە. من هەر لەو سەردەمەدا ڕەخنە و بۆچوونم لەسەر فەرمانەكەی دەسەڵاتی كاتیی هاوپەیمانان و زۆر ماددە و بڕگەی یاسای وەبەرهێنانی بەركار لە عێراق هەبوو، بەڵام یاسای ژمارە 13ی ساڵی 2006 (یاسای نوێی وەبەرهێنانی عێراقی هەمواركراو) و (یاسای وەبەرهێنان لە هەرێمی كوردستان هەر لە هەمان ساڵدا) بە وەرچەرخانێكی مێژوویی ئابووری دادەنێم، كە سەرمایەی ڕاستەقینەی بۆ كۆمەڵگە زیاد كرد، دوای ئەوەی سەرمایەی پاشەكەوتكراوی زیاتر خستە ناو كەرتی بەرهەمهێنان و خزمەتگوزارییەوە.

ئا لێرەدا دامەزراندنی دەستەی وەبەرهێنان زەروورەتێكی مێژوویی بوو، بەتایبەتی كارەكانی لەم چەند ساڵەی دواییدا كە لە ڕووی فرەچەشنكردنی ئابووری و ئاراستەكردنی وەبەرهێنان بەرەو كەرتەكانی (كشتوكاڵ و پیشەسازی و گەشتیاری) و دابینكردنی هەلی كار بۆ گەنجەكانمان لەم كەرتانە و دەیان سێكتەری وەكو پیشەسازیی خۆراكی هەنگاوی كەم نەبوون، لەمەش گرنگتر هەنگاونان بوو بەرەو پیشەسازیی خۆراكی و دۆزینەوەی بازاڕ بۆ بەرهەمی ناوخۆ.

* هەڵبەتە پرۆسەكە دوو لایەنەیە لە نێوان وەبەرهێن و لایەنە پەیوەندیدارەكانی حكومەت، ئایا وەك پسپۆڕێكی ئابووری و یاسایی تا چەند لە ئەدای وەبەرهێنەرانی ناوخۆ و بیانیش لە هەرێمی كوردستان ڕازیت؟

- وەبەرهێن گرنگترین توخمە لە پرۆسەی وەبەرهێناندا، لە یاسای وەبەرهێنانی كوردستاندا پێناسەی گرنگ بۆ وەبەرهێنی نیشتمانی، یان نێوخۆیی و بیانی كراوە، وەبەرهێنەریش كاتێك دەزانێت، یاسا و ڕێنماییەكان بە دادپەروەری و شەفافییەت لەم هەرێمەدا جێبەجێ دەكرێت، ئەو كات زیاتر ڕوو لە وەبەرهێنان و تەنانەت ئەو وەبەرهێنانەش دەكات كە حكومەت مەبەستیەتی، وەكو لە فرەچەشنكردنی ئابووری بەرەو وەبەرهێنانی كشتوكاڵی و پیشەسازی و گەشتیاری بەدیار كەوت. تا ئێستا من سەرنج و تێبینیم لەو گەرەنتی و ئیمتیازاتانە هەیە كە لە هەرێمی كوردستان پێشكەشی وەبەرهێنەران دەكرێت، بەتایبەتی كە لە كوردستاندا وا دەزانین تەنیا سەرمایەی وەبەرهێنەر تایبەتە بە بیانی، لە كاتێكدا هەموو سەرمایەیەكی نێوخۆ گرنگە. خۆ ئەگەر بازاڕی بۆرسە و پشكداریمان هەبووایە، زۆرێك لەو سەرمایە بچووكانەی كە لە كوردستاندا پاشەكەوتێكی «نائابووری» كراون و لە ماڵەكاندا ئاخنراون، ئەو كات بەشدار دەبوون لەگەڵ سەرمایەی وەبەرهێن و كۆمپانیا نیشتمانی و گەورەكان و تەنانەت بیانییەكانیش. بە هۆی بارودۆخی ناهەموار و خراپیی ئیدارە و ململانێی حزبی، هەموو ئەو یاسایانەی كە بۆ هاندانی وەبەرهێنان لە ساڵانی نەوەدەكاندا دەرچوون، نەیانتوانی هاندانێكی ڕاستەقینەی وەبەرهێنەران بكەن. تەرخانكردنی زەویی موساتەحە و بەردەوامیدان بەو پڕۆژانەی وەبەرهێنان كە پێش دەرچوونی یاسای وەبەرهێنان لە 2006 هەبوون، جۆرێك لە بارگرانی لەسەر وەبەرهێنانی نوێ دروست كردووە. بەو پێیەی ئەوان لە بواری لێخۆشبوون و ئیمتیاز، گەرەنتیی باشتریان هەبووە. لەلایەكی دیكەوە بە هۆی باڵادەستیی هەندێك سەركردە و بەرپرسی سیاسی و سەربازی و دەستخستنە ناو كایەی ئابووری و وەبەرهێنانەوە، جۆرێك لە ئاستەنگ و بەربەست لە بەردەم سزادان و لێسەندنەوەی مۆڵەتی وەبەرهێنەران دروست بووە، لە بەرانبەر ئەو كەسانەی كەمتەرخەم بوون، یان فرت و فێڵیان لە پڕۆژەكاندا كردووە. هەرچی وەبەرهێنانی كانزایی و نەوت و غاز هەیە، ئەوە بابەتێكی قووڵ و ئاڵۆزە ڕەنگە لێرەدا بوار نەبێت، بچمە ناو وردەكارییەكانی یاسایی و دەستووریی ئەو بابەتەوە كە خۆم چەندین توێژینەوە و بابەتم لەسەری نووسیوە، چونكە پەرەپێدانی سامانی نەوتی هەرێم بۆ بەدەستهێنانی بەرزترین قازانج بۆ خەڵكی كوردستان و هاندانی وەبەرهێنان لەم بوارەدا بابەتێكی ئاڵۆزە و خوێندنەوە و قسە و باسی زۆری دەوێت. هاوكات تێكەڵ بە تەنیا دەستەی وەبەرهێنانی كوردستان نەبووە، بەڵكو لە یاساكاندا دەسەڵاتی بە وەزیری سامانە سرووشتییەكان داوە، لە ڕووی گرێبەستەكانی گەڕان و پشكنین و دەرهێنانی نەوت و پاڵاوتن و كارەكانی بەبازاڕكردن، هەڵبەتە ئەمەش لە دوای دەركردنی بڕیارەكەی دادگای فیدڕاڵیی عێراق و دادگای ناوبژیوانانی پاریس مشتومڕ و ئیجتیهاداتێكی زۆر لە نێوان هەرێم و حكومەتی فیدڕاڵیی عێراق هەڵدەگرێت.

* لە هەموو دنیادا ڕەنگە یاساكان بابەتی باش و سەرنجڕاكێشی تێدا بێت، بەڵام گرفت لە جێبەجێكردنیدا هەیە، وەكو شارەزایەكی بواری یاسایی بازرگانی و وەبەرهێنان تا چەند لە ئەدای دامەزراوەكانی وەبەرهێنان و كۆمپانیاكان ڕازیت؟

- پرسیارەكە دوو تەوەرە، سەبارەت بە دامەزراوەكانی وەبەرهێنان من باسی دامەزراوەی دەستەی وەبەرهێنان ناكەم لە قۆناغەكانی پێشوو، ڕەنگە لە دووتوێی ئەم دیدارەدا تەنیا بتوانم باسی ئەم كابینەیەی حكومەت بكەم، چونكە لە كابینەكانی پێشوو كەموكورتی و خراپی بەدواداچوون و چاودێری ئەدای وەبەرهێنان لە لایەنە پەیوەندارەكانەوە زۆر بوون، چ لە ڕووی مەودای بابەتی و كەسی و شوێن و كات و ئەو بوارانەی وەبەرهێنانی تێدا كراوە. بەڵام بەگشتی لەم كابینەیەدا توانرا ئەو كەموكورتییەی كە لە بواری كشتوكاڵ و پیشەسازی و گەشتیاری و پەروەردە و تەندروستی و زۆر بواری دیكە هەبوون، كەم كرانەوە و بگرە وەبەرهێنان كرا و تا ڕاددەیەك هەنگاوی باش نراوە و كەمتر جەخت لەسەر وەبەرهێنانی خانووبەرە و پڕۆژەكانی نیشتەجێبوون كراوە، بۆیە لەم سێ ساڵەی دواییدا دووبارە ئاراستەی وەبەرهێنان ڕاست كرایەوە و كەمتر جەخت لەسەر وەبەرهێنانی عەقارات كرا و لە 2003 دا بەپێی داتا و بەیاناتەكانی دەستەی وەبەرهێنانی كوردستان قەبارەی گشتی وەبەرهێنان لە هەرێمدا لە 74 ملیار دۆلار تێپەڕی كردووە.

سەبارەت بە تەوەری دووەمی پرسیارەكەش، كە پەیوەندی بە ئەدای وەبەرهێنەكان و گەورە كۆمپانیاكانی وەبەرهێنانەوە هەیە، لە بەرانبەر ئەو ماف و سوود و گەرەنتی و لێخۆشبوونانەی كە بە یاسا بە وەبەرهێنەری نێوخۆیی و بیانی دراون، هەر بە یاساش كۆمەڵێك پابەندبوونی بەسەر وەبەرهێنەر و پڕۆژەكانی وەبەرهێنان سەپاندووە، خۆ ئەگەر پێشێلكاری كرا، ئەوا دەبێت تووشی ئەو سزایانە بێت كە لە یاساكاندا هاتووە، لێرەدا گرنگترینی ئەو مەرج و ڕێنماییانە باس دەكەم، كە دەبێت وەبەرهێنەر پابەندی بێت لە هەرێمی كوردستان:

1-مۆڵەتی وەبەرهێنان بۆ پڕۆژەكە.

2- پابەندبوونی وەبەرهێنەر بە ناساندنی بواری وەبەرهێنانەكە و پێدانی داتا و زانیارییەكانی تایبەت بە لێهاتوویی دارایی و توانای وەبەرهێنانەكە.

3- پابەندكردنی وەبەرهێنەر بۆ پێشكەشكردنی خشتەی كارەكانی پەیوەست بە قۆناغەكانی جێبەجێكردنی پڕۆژەكە.

4- پێشكەشكردنی ئاسانكاریی پێویست بۆ كارمەندانی دەستەی وەبەرهێنان. هەڵگرتنی تۆماری تایبەت بۆ ئەو كەرەستە هاوردەكراوانەی پڕۆژەكە كە لە ڕسوماتی گومرگی بەخشراون.

 5- پابەندبوون بە پاراستنی سەلامەتی ژینگە و ئاسایش و تەندروستیی گشتی و سیستەمی پێوانەسازی و كۆنتڕۆڵی جۆری.

6- پابەندبوونی وەبەرهێنەر بە ڕاهێنان و ئامادەكردنی كرێكارانی ناوخۆیی لە پڕۆژەكەدا.

7- گەرەنتی بۆ پاراستنی ئەموالی خاوەن پشكەكان لە پڕۆژەكانی وەبەرهێنانی پشكدار. خۆ ئەگەر لە حاڵەتێكدا وەبەرهێنەر كەمتەرخەم بوو، ئەوا دەبێت بەپێی یاسای وەبەرهێنان لە هەرێمی كوردستاندا دەستەكە ڕابسپێردرێت بە سزادانی وەبەرهێنەكە، هەرچەندە تێبینی ئەوەم كردووە، یاسای وەبەرهێنانی كوردستان نەرمێتی تێدایە بەرانبەر وەبەرهێنەری سەرپێچیكار و لەبری ئەمە دەرفەتی دەداتێ بۆ ئەوەی هەڵەكە یان كەموكورتییەكە چاك بكاتەوە، لە حاڵەتێكدا وەبەرهێن پێداگری بكات لە بەردەوامبوون لە سەرپێچی، یان ڕاست نەكردنەوەی كەموكورتی و هەڵەكە، لەو حاڵەتەدا زەوییەكەی لێ وەردەگیردرێتەوە. بە داخەوە لە كوردستان بەهۆی تێكەڵبوونی سیاسەت لە كایەی ئابووری و بوونی گەندەڵی و ناشەفافییەت، كەموكورتی و هەڵە لە پڕۆژەكانی وەبەرهێنان ڕوو دەدەن، وەكو ئەوەی وەبەرهێنەر ئەو زەوییەی پێی دراوە، بە كرێ بیداتەوە، یان بۆ مەبەستێكی دیكە ئیستغلالی بكات، یان لە كاتی خۆیدا پڕۆژەكە تەواو نەكات، یان لەو خاڵانەی پێشوو كە باسمان كرد، وەبەرهێنەر پابەند نەبێت.

* بەو پێیەی لە بواری شیكردنەوە و شرۆڤەكردنی ماددە و بڕگەكانی دەستووری عێراق شارەزاییت هەیە، دەكرێت بپرسین، ئایا هەرێمی كوردستان لە ڕووی دەستووری عێراقی فیدڕاڵەوە، چ دەسەڵاتێكی دەستووری لە بواری وەبەرهێنان هەیە؟

- هەرێمی كوردستان بەشێكە لە عێراقی فیدڕاڵی و دەسەڵاتی تەشریعی و جێبەجێكار و دادوەری سەربەخۆی خۆی هەیە. دەستوور ئەو سەڵاحییەتەی لە دەركردنی یاساكان پێداوە، بە مەرجێك لەگەڵ حوكمەكانی دەستوور و دەسەڵاتە حەسرییەكانی حكومەتی فیدڕاڵی هاودژ نەبن. بێگومان ناكرێت ئینكاری ئەو پێشكەوتنانەی هەرێمی كوردستان بكەین كە لە 2005ـەوە لە بوارەكانی ئابووری و ئاسایش و بازرگانی و گەشتیاری بەراورد بە پارێزگاكانی عێراق ڕوویان داوە، ئەمە لە كاتێكدا حكومەتی فیدڕاڵی تەواوی دەسەڵاتەكانی بەسەر كێڵگە نەوتییەكان و بانكی ناوەندی و دامەزراوەكانی قەرزی دەرەكی و ڕێكخراوەكانی بانكی نێودەوڵەتی و سندوقی نەختیی نێودەوڵەتی و پەیوەندییەكانی لەگەڵ وڵاتانی ئیقلیمی و عەرەبی و نێودەوڵەتیدا هەیە. ئەگەر بەراوردی بكەین بەو بارودۆخە سنووردار و كەمەی هەرێم كە لە بواری دەستوور و یاساكاندا هەیەتی، هاتنی بە لێشاوی سەدان هەزار عەرەبی ناوچەكانی دەرەوەی دەسەڵاتی هەرێم، باشترین بەڵگەیە بۆ جیاوازیی بارودۆخەكەی هەرێم و پارێزگاكانی عێراق، سەبارەت بە بارودۆخی وەبەرهێنانیش مومكین نییە بەراورد بكرێت لە كاتێكدا دەستەی وەبەرهێنانی كوردستان هەنگاوی بێ وێنە و گەورەی ناوە. خۆ ئەگەر هەندێك هەڵە و كەموكورتیی ئابووری و بازرگانی نەبووایە لە هەرێمی كوردستان كە لە چوارچێوەی سیاسەتێكی نازانستی و هەڵەی ئابووری و بازرگانی، یان دەستتێوەردانی حزبی پیادە كراوە، ئەوا بارودۆخەكە زۆر جیاوازتر دەبوو. لەو هەڵانە بڕیاردانی سەربەخۆی ئابووری بوو، لە كاتێكدا توانای ماددی و مرۆیی ئامادە نەكرابوو، هەروەها پشتبەستن بە داهاتی هەناردەكردنی نەوت كە لە ئێستادا شوێنەوارەكانی بە ڕوونی دیارە، یان ئەو گەندەڵییانەی هەندێك بەرپرسی حزبی دەستیان تێیدا هەیە.

* هەرێمی كوردستان هەنگاوی گرنگی بەرەو فرەچەشنكردنی ئابووری ناوە هەر وەكو لە سەرەتای قسەكاندا ئاماژەت پێكرد، بەڵام ئایا تا چەند لەم ستراتیژیەتە سەركەوتوو بووین؟

- فرەچەشنكردنی ئابووری و هەنگاونان لە ئابوورییەكی بەكارهێنەر و بەكارخستنەوە بۆ ئابوورییەكی بەرهەمهێن، كارێكی وا ئاسان نییە و بە شەو و ڕۆژێكیش ڕوو نادات. گرنگ ئەوەیە بكەوینە سەر ڕێگا ڕاست و دروستەكە، هەتاكو ئێستا 1،200.000 فەرمانبەر و مووچەخۆرمان هەیە، ئەگەر وای دابنێین، هەر مووچەخۆرێك دوو كەسی لە ئەستۆیە، ئەوا 3.600.000 كەس پشتی بە مووچە بەستووە لە هەرێمی كوردستاندا. بە واتایەكی دیكە تەنیا دوو ملیۆن كەس لە بازاڕی كاردا لە بواری كشتوكاڵ و پیشەسازی و كەرتە ئابوورییەكانی دیكە ماونەتەوە. خۆ ئەگەر كەسانی بەتەمەن ومنداڵ و كابانی ماڵی لێ دەربهێنین، ئەوا ژمارەكە زۆر كەمتر دەبێت، ئەمە بە هیچ شێوەیەك لەگەڵ بنەماكانی ئابووریی بازاڕ یەك ناگرێتەوە و بە تەقینەوەیەكی مووچەخۆر لە هەرێمی كوردستان دادەنرێت. واتە حكومەتی هەرێمی كوردستان لە ڕووی ژمارەی مووچەخۆرەوە حكومەتێكی قەبە و بێ بەرهەمە، ئیتر چۆن پشت بە كەرتی تایبەت و سیستەمە هاوچەرخەكانی ئابووریی بازاڕ و كەرتی تایبەت ببەستین؟ هەرێمی كوردستان خاوەنی سامانی دەوڵەمەندی ژێر زەوی و سەر زەوی و كانزایی و نەوتی و غاز و كشتوكاڵ و ئاو و خاكی بەپیتی چوار وەرزە و سەدان ژینگە و بنەمای دیكەی بەهێزبوونی ئابوورییەكەی هەیە، كە دەبووایە بە یاسا و ڕێنمایی نوێ و هاوچەرخ و واقیعبینانە دوور لە موزایەدەی حزبایەتی و كێبڕكێی حزبایەتی بە جورئەتەوە بڕیار و ئاراستە بكرایە. خۆ ئێمە خاوەنی یاسایەكی وەبەرهێنانی پێشكەوتووین، ئەگەرچی ئەم یاسایە لە 2006ـەوە دەرچووە كە ڕێگا بە بیانییەك دەدات كۆمپانیایەكی هەبێت و لە عێراق دایمەزرێنێت و لەسەرووی 49%ی سەرمایەكەی خاوەندارێتی هەبێت و چەندین ئیمتیازاتیان پێشكەش دەكرێت. لە ئێستادا لەم سێ ساڵەی ڕابردوو هەنگاوەكانی وەبەرهێنان بەرەو كەرتەكانی كشتوكاڵ و پیشەسازی و گەشتیاری چووە كە ڕاستكردنەوەی كەرتی وەبەرهێنانە كە پێشوو زیاتر پشتی بە پڕۆژەكانی عەقارات بەستبوو، كە پڕۆژەكانی عەقارات و بیناسازی بە هیچ شێوەیەك خزمەتی بە خەڵكی كەمدەرامەت و هەژاری نەكردووە، بەڵكو یەكەی نیشتەجێبوونی بۆ كەسانێك دروست دەكرد، كە خۆشیان توانایان هەبوو ئەو خانوو و شوقە گرانبەهایانە دروست بكەن، بەڵام لە ئێستادا هەوڵەكان ئومێدبەخش و دڵخۆشكەرن بەتایبەتی لە بووژانەوەی كەرتی كشتوكاڵ و گەڕانەوە بۆ خۆبژێوی و دۆزینەوەی بازاڕ بۆ كاڵا و بەرهەمە نێوخۆییەكان، لەمەش دڵخۆشكەرتر ئاراستەكردنی پڕۆژەكانی كشتوكاڵ و پیشەسازییە لە قەزا و ناحیە و ئیدارە سەربەخۆكان، وابزانم لەم چەند ساڵەدا توانراوە زۆر لە ئاستەنگ و بەربەستەكانی بەردەم هاتنی وەبەرهێنەرانی بیانی هەڵبگیرێت، بەتایبەتی ئاستەنگەكانی ئیداری و دارایی و قۆرخكاری و كۆنتڕۆڵكردنی كەرتێك بەدەست چەند كۆمپانیا و خاوەن نفووزی سیاسییەوە، هەر بۆیە لێرە و لەوێ كەرتی پیشەسازیی خۆراكی و پیشەسازیی پەلەوەر و هێلكە و ئەلبان و زەیت و هەنگوین و ئارد و چەندین بواری دیكەی پیشەسازیی خۆراكی بووژایەوە. بەم شێوەیە ئەوەی بۆ من جێگای دەستخۆشییە، سەرەتا ڕاستكردنەوەی ئەو ئاراستە هەڵەیە بوو، كە وەبەرهێنان تێی كەوتبوو و زەوییەكی زۆری كشتوكاڵی لەناوبرد، هەنگاوی دووەمیش پارێزگاریكردنە لە دەستكەوتەكان، بەتایبەتی ڕێگاگرتن لە نغرۆكردنی بازاڕەكانی ناوخۆ بەو بەرهەمانەی كە لە ناوخۆدا بەرهەم دەهێنرێت و توانای پڕكردنەوەی خواستی ناوخۆی هەیە.