«جێگەی داخە، كە بڵێین: دۆخی كورد وەك دۆخی دەوڵەتی ئەمەوی لە ئەندەلووس وایە، كاتێك سوپای داگیركەران شارەكانیان داگیر دەكردن و، قەوارەكانیان لەناو دەبردن، كەچی فەقیهەكانی دەوڵەت و پیاوەكانیان خەریكی وەڵامدانەوی ئەم پرسیارە بوون: «ئایا خوێنی مێش حەڵاڵە، یان حەرامە؟» بۆیە دەبینین هەر حزبێكی سیاسی لە كوردستان بانگەشەی ئەوە دەكات، كە گوایە حكومەتی بەغدای ناچار كردووە، مووچەی فەرمانبەرانی كوردستان بنێرێت، یان پێكهاتەكانی نەوت بۆ شارەكانی كوردستان بهێنێت، یان پشكی كوردستان لە دەرمان و شایستەكانی جووتیاران بنێرێت، ئەوەیان پشتگوێ خستووە كە داكۆكی لە مافە دەستوورییەكانی قەوارەی هەرێم و بەرژەوەندییەكانی گەلەكەمان بكەن، یان بە نەبەزی و خۆڕاگرییەوە دژی پیلانەكانی دوژمنان بوەستنەوە، كە مەبەستیان لەناوبردنی قەوارەی هەرێمە. كاتی ئەوە هاتووە هەموو لایەك دەرك بە مەترسییە ڕاستەقینەكان بكەن، كە ڕووبەڕووی واقیع و بوونی قەوارەی هەرێم دەبنەوە، چونكە سەرەتاكانی ئەو گەردەلوولە دەركەوتووە كە لە هەموو لایەكەوە هەڵدەكات».

 

 

بە هۆی نەبوونی چوارچێوەیەكی گشتی كە لە سایەیدا هەموو بەها نیشتمانی و ئامانج و دید و تێڕوانینەكانی ئایندەی گەلی كوردستان كۆبكاتەوە، بارودۆخی ئێستای كورد ڕووبەڕووی قەیرانێكی مەترسیدار بووەتەوە، چونكە تائێستاشی لەگەڵدا بێت، هەرێمی كوردستان تووشی بێسەروبەری و تێكچڕژانی بەرژەوەندییە حزبییەكان و ململانێی بێ پاساو بووەتەوە لە ڕووی هەڵوێست بەرانبەر ئەو قەیرانە سیاسی و ئابوورییانەی كە بەرۆكیان گرتووین، دواجار هەڕەشەی ڕاستەوخۆ و ناڕاستەوخۆی ئەمنی، بەوەی مەترسییەكی ڕاستەقینە لە ئارادایە كە ناكۆكییەكان هەندێ جار دەگەنە ئەوپەڕی توندوتیژی و جاروباریش لە سایەی هەلومەرجی حزب و ڕێكخراوە سیاسییەكاندا خەریكە دۆخەكە دەتەقێتەوە، ئەو ململانێیەش كارەساتی جەرگبڕی بەدوادا دێت، كە بە ئایندەی مەترسیداری قەوارەی هەرێم دەشكێتەوە، كە تائێستا و بەردەوامیش لایەنە بیانییەكانی ئەو دیو سنوور لە هەوڵی نانەوەی دووبەرەكی و ناكۆكییەكاندان، ئامانجیشیان لەمەدا كۆتاییهێنانە بە قەوارەی هەرێم و هەڵتەكاندنی لە ڕەگ و ڕیشەوە، كە لە كۆتاییدا ئایدیۆلۆجیەتی پاشكۆیەتی و وەلای زۆرەملێ بەسەر میللەتەكان دەسەپێنن.

زۆربەی هاووڵاتیان دەپرسن چۆن بتوانین چارەسەرێك بۆ ئەو دۆخە نالەبار و مەترسیدارە دەستنیشان بكەین، بەتایبەتیش كە واقیع ئەوەمان پێ دەڵێت كە ئەگەر ئەو ململانێ و ناكۆكییانە بەردەوام بن، تەنیا بێسەروبەری و پاشاگەردانی و دووبارەبوونەوەی كارەسات و لەدەستدانی دەرفەتی بەردەم میللەتەكەمان بۆ وەدەستهێنانی گشت مافە نەتەوەییەكانی لێ دەكەوێتەوە؟

چارەسەری ڕاستەقینە لە هەرێمی كوردستان لە دەست حزب و ڕەوت و لایەنە سیاسی و ئایینی و نەتەوەییەكاندایە، كە زۆر پێویستە ئەو لایەنانە ددان بە هەڵە و چەوتییەكان و خراپ بەڕێوەبردنی قەیرانەكانی خۆیاندا بنێن، دواجار چاو بە ئاستی ناكۆكییەكان و هەڵسەنگاندنی واقیعەكەدا بخشێننەوە، بۆیە دەبێت هەموو لایەك هەڵوێستەكانیان لەهەمبەر پرسە چارەنووسسازەكانی گەلی كوردستاندا یەك بخەن، بەتایبەتیش كە ناكۆكییەكان لە پرسە فیكرییەكان، یان ئایدیۆلۆجییەكاندا نین، بەڵكو لە دید و تێڕوانینی تەسكی حزبی و بەرژەوەندیخوازیدان.

هەندێ حزب هەن خەمی سەرەكی و ئامانجی لەپێشینەیان، تانەدانە لە دامەزراوەكانی هەرێم و بەدیارخستنی نەرێنییەكان، بێ ئەوەی چارەسەر و شیكارێكی گونجاویان بۆ بارودۆخەكە لەباردا بێت. حزبەكان لە دەوڵەتە دیموكراسییەكاندا كێبڕكێ لەسەر بەرنامەی خزمەتگوزاری دەكەن بۆ كۆمەڵگەكەیان، هەروەها دەرخستنی لایەنی كەمتەرخەم لە سیاسەتی حكومەتدا، جگە لە خستنەڕووی چارەسەرگەلی گونجاوی زانستی و لۆژیكی، ئەو حزبانە كێبڕكێ ناكەن لەمیانی تانە لێدان، یان ناوزڕاندنی سیاسیی لایەنەكانی دیكە، یان لە ڕێی دەستنیشانكردنی قەیرانەكان بێ ئەوەی چارەسەریان بۆ بدۆزنەوە، كەچی لە هەرێمی كوردستاندا، ڕكابەری و شەڕی میدیایی و پڕۆپاگەندەی ساختە و دوور لە ڕاستی لەئارادایە.

یەكخستنی هەڵوێستەكان كە زۆر پێویستە، مانای ئەوە نییە ڕووبەری كێبڕكێ و ململانێی تایبەت بە جیاوازیی دیدو بۆچوون پشتگوێ دەخەین لە چوارچێوەی لەبەرچاوگرتنی بەرژەوەندییە باڵاكانی گەل و هەرێم، بەڵكو زۆر پێویستە ڕووبەری ناكۆكییەكانی تەسكی حزبی ببینەوە، كاتێ پەیوەست دەبن بە پرسە چارەنووسسازەكان، هاوكات كاركردن بۆ بەردەوامبوونی قەوارەی هەرێم، بە پێچەوانەوە دۆخی كورد هەمیشە لە بێسەروبەری و پاشاگەردانی و نیگەرانیدا دەمێنێتەوە، دواجار بەرەو تونێڵێكی تاریك هەنگاو دەنێین.

پێویست لێرەدا بڵێین، ئەوەی بۆ گەلەكەمان گرنگە، پڕوپاگەندە و بانگەشە و بەرزكردنەوەی دروشم نییە، بەڵكو خستەڕووی پراكتیكیی كێشە ئابووری و كۆمەڵایەتی و كەلتوورییەكانە، لەپاڵ دانانی چارەسەرگەلێكی لۆژیكی و یەكخستنی هەڵوێستە سیاسییەكان لەهەمبەر پرسە ستراتیجییەكاندا، گرنگ ڕەفتاری كردارەكی و پراكتیكی ئامانجدارە بۆ پارێزگاریكردن لە مافەكانی گەلەكەمان، هەروەها بەردەوامبوون و بەهێزبوونی دامەزراوەكانی قەوارەی هەرێم.

ئەو كاتە بەسەر چوو، كە هەر حزبێك، یان ڕەوتێكی سیاسیی نەتەوەیی، یان ئایینی بانگەشەی ئەوە بكات، گوایە خەمی ئامانجەكانە و خۆی نوێنەری گەلەكەیەتی، لەمەشدا بە پاساوی ئایدیۆلۆجی بۆ ئەوەی باڵادەست بێت و جەماوەر لەخشتە ببات. ئێستا جەماوەر چاك دەزانێت كە شەرعییەتی نوێنەراتیكردنی ئەو لە ڕێگەی دروشمی بریقەدارەوە نییە، یان بە زۆرەملێ ئیرادە و ویستی بسەپێنێت و، بە ڕابردوویدا هەڵبڵێت، یان لە ڕێی قۆستنەوەی كارەسات و مەینەتییەكان كە جەماوەر لە سایەی ڕژێمی پێشوو پێیاندا تێپەڕیوە، بەڵكو ئەمە بە داكۆكیكردنی ڕاستەقینەی بەرژەوەندییەكانی جەماوەر دێتە دی.

بەڵێ، پرسی فرەچەشنیی فیكری شتێكی سرووشتییە، بەڵكو پرسێكی گشتییە، بەڵام جیاوازی هەیە لەنێوان فرەیی و كێبڕكێ لە خستنەڕووی ئەو بەرنامانەی خزمەت بە كۆمەڵگە دەكەن و، لەنێوان ململانێ لەپێناو سەپاندنی هەژموون و قەڵەمڕەوی و نكۆڵیكردن لە بوونی كەسانی دیكە و، هەوڵی قۆستنەوەی گۆڕەپانی سیاسی، بۆ مەبەستی خۆشكردنی ئاگری دووبەرەكی و بڵاوكردنەوەی ڕق و كینە لەنێوان پێكهاتەكانی كۆمەڵگەدا.

فرەیی سیاسی و فیكری و ناكۆكی لە خستنەڕووی بابەتە سیاسی و ئابووری و كۆمەڵایەتییەكاندا شتێكی باشە، كە ئامانجی سەرەكی بریتییە لە پاراستنی ناسنامە و یەكێتیی قەوارەی كۆمەڵگەی كوردستان و داكۆكیكردن لە ماف و بەرژەوەندییەكانی، بەڵام كاتێك فرەیی بە مانای ململانێ و سەپاندنی هەژموون و ڕەتكردنەوەی ئەوانی دیكە دێت، ئەو كاتە پەل دەكێشێت بۆ پەراگەندەیی و جودایی و ململانێی ناعەقڵانی، دیارە شەڕی ناوخۆ كە كارەساتێكە و كارێكی باش نییە و مەترسیدارە و ئەنجامی باشی لێ ناكەوێتەوە، بەتایبەتی كە دەبینین ململانێ هەیە لە نێوان بەرژەوەندییەكانی كۆمەڵێك لە لایەنە بیانییەكان لەپێناو دەستگرتن بەسەر هەرێم و هەڵوەشاندنەوەی دامەزراوەكان و لەقاڵبدان و سەپاندنی دەسەڵات و هەژموون بەسەر ئەم قەوارەیەدا.

چارەسەركردنی دۆخی ئێستای كورد لە ڕێی دروشمەوە مەیسەر نابێت، بەڵكو بە پێداگری لەسەر ماف و یەكێتیی كۆمەڵگەی كوردستانی، پێویستە توێژینەوە و بەدواداچوون بكرێت بۆ هۆكارەكانی تراژیدیا و مەینەتییەكانی گەلەكەمان، ئەو كارەساتانەی كە تا ئێستا میللەتەكەمان ڕووبەڕوویان بووەتەوە، ئاسەوارەكانی شەڕی ناوخۆ و دەرككردن بە مەترسییە ڕاستەقینەكان و گەیشتن بە دانانی چوارچێوەیەكی گشتیی هاوبەش، كە هەموو لایەك كاری پێ بكەن، بەپێی پێوەری بەها سیاسی و مۆراڵ و پابەندبوونەوە، هەروەها تەسككردنەوەی ڕووبەری ناكۆكییەكان لە بۆچوون و دیدگاكاندا، پەیوەست بە چارەنووس و ئایندەی هەرێم و بەهێزكردنی دامەزراوە مەدەنی و سەربازییەكان، هەروەها پابەندبوون بە بەهاكانی پیادەكردنی دیموكراسی و بەرهەڵستیكردنی گەندەڵیی دارایی و كارگێڕی، یان بەردەوامبوون لە چەسپاندنی ناكۆكییەكان، بەهۆی بەرژەوەندیی تەسكی حزبی و تاكەكەسی، ئەمەیان بە مانای لاوازكردنی قەوارەی هەرێم و لەدەسەتدانی قوربانییەكان و خەباتی چەندین ساڵی سەختە، كە مەرامیان وێرانكردن و لەناوبردنی هەموو ئەو دەستكەوتانەیە بە قوربانی و خوێنی شەهیدان هاتوونەتە دی، هاوكات نەوەكانی دادێ، تووشی دۆخی بێباكی ببن و ئینتیمایان بۆ گەل و نیشتمان نەمێنێت، دواجار سووكایەتیكردن بە هەموو بەها سیاسی و مۆراڵییەكان، دیسان لاوازكردنی ناسنامەی نەتەوەیی كوردی، هەروەها بڵاوكردنەوەی كەلتووری چۆكدادان و ملكەچی بۆ دوژمنانی گەلی كوردستان، ئەمە جگە لە بڵاوبوونەوەی گەندەڵی و ماددەی هۆشبەر و نەخۆشی و تاوان.

«جێگەی داخە، كە بڵێین: دۆخی كورد وەك دۆخی دەوڵەتی ئەمەوی لە ئەندەلووس وایە، كاتێك سوپای داگیركەران شارەكانیان داگیر دەكردن و، قەوارەكانیان لەناو دەبردن، كەچی فەقیهەكانی دەوڵەت و پیاوەكانیان خەریكی وەڵامدانەوی ئەم پرسیارە بوون: «ئایا خوێنی مێش حەڵاڵە، یان حەرامە؟» بۆیە دەبینین هەر حزبێكی سیاسی لە كوردستان بانگەشەی ئەوە دەكات، كە گوایە حكومەتی بەغدای ناچار كردووە، مووچەی فەرمانبەرانی كوردستان بنێرێت، یان پێكهاتەكانی نەوت بۆ شارەكانی كوردستان بهێنێت، یان پشكی كوردستان لە دەرمان و شایستەكانی جووتیاران بنێرێت، ئەوەیان پشتگوێ خستووە كە داكۆكی لە مافە دەستوورییەكانی قەوارەی هەرێم و بەرژەوەندییەكانی گەلەكەمان بكەن، یان بە نەبەزی و خۆڕاگرییەوە دژی پیلانەكانی دوژمنان بوەستنەوە، كە مەبەستیان لەناوبردنی قەوارەی هەرێمە. كاتی ئەوە هاتووە هەموو لایەك دەرك بە مەترسییە ڕاستەقینەكان بكەن، كە ڕووبەڕووی واقیع و بوونی قەوارەی هەرێم دەبنەوە، چونكە سەرەتاكانی ئەو گەردەلوولە دەركەوتووە كە لە هەموو لایەكەوە هەڵدەكات، بۆ بەئامانجگرتنی مافە نەتەوەیی و نیشتمانییەكان، بۆیە با دەستكەوتەكانی گشت قوربانییەكانی گەلەكەمان لەدەست نەدەین، لەپێناو كێشە و ناكۆكیی تەسكی تایبەتی و حزبی، چونكە بەرژەوەندیی گەلی كوردستان لەسەرووی هەموو شتێكەوەیە.